«Βασιλιάς των Ξωτικών» - Φρανς Σούµπερτ βλ. Ανάλυση του έργου από την Ιωάννα Σατραζάµη Α Κ Ρ Ο Α Σ Η Στόχος αυτής της δραστηριότητας είναι οι µαθητές να συσχετίσουν τον τρόπο που ο Σούµπερτ χρησιµοποιεί διάφορα µουσικά στοιχεία και τεχνικές όπως την τονικότητα (εναλλαγή µείζονα και ελάσσονα τρόπου), την αρµονία, την έκταση των φωνών του κάθε χαρακτήρα, την ταχύτητα, τα ρυθµικά µοτίβα (τρίηχα ογδόων), τα µελωδικά µοτίβα (π.χ. 72-72 µέτρα), τη χρωµατική κίνηση στη µελωδία (π.χ. µέτρα 141-142), τη χρήση της φωνής (χρήση αφηγηµατικού στιλ), ένταση, µε απώτερο σκοπό να αποδώσει το νόηµα του ποιήµατος του Γκαίτε. Οι µαθητές καθώς ακούνε το έργο εντοπίζουν τα µουσικά στοιχεία που χρησιµοποιούνται από τον συνθέτη για να αποδοθεί το νόηµα του ποιήµατος. Καθώς γίνεται η ακρόαση οι µαθητές συµπληρώνουν το πιο κάτω φυλλάδιο ακρόασης. Ενδεικτικά συµπληρώνεται το πρώτο µέρος. Φυλλάδιο Ακρόασης Μέτρα Μουσικά στοιχεία Νόηµα του ποιήµατος 1-15 ΜΕΛΩΔΙΑ: οι οκτάβες στο δεξί χέρι, στο µέρος του πιάνου προσδίδουν τον γρήγορο και ακατάπαυστο καλπασµό του αλόγου πάνω στο οποίο κάθεται ο πατέρας και το παιδί. ΜΕΛΩΔΙΑ: το µελωδικό µοτίβο που υπάρχει στο αριστερό χέρι του πιάνου το οποίο ανεβαίνει αρχικά µε τρίηχα όγδοα πάνω στις πρώτες νότες της κλίµακας και στη συνέχεια κατεβαίνει µε σπασµένη την τονική συγχορδία. ΡΥΘΜΟΣ: Η χρήση των τρίηχων ΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ: µι ελάσσονα Περιγράφει το ανεβοκατέβασµα των οπλών του αλόγου. Προσδίδει την κίνηση του αλόγου Όλοι οι χαρακτήρες πλην του Βασιλιά έχουν ελάσσονα κλίµακα έτσι ώστε η εναλλαγή από ελάσσονα σε µείζονα να αναδείξει τον λαµπερό και ελκυστικό τρόπο που 1
χρησιµοποιεί ο Βασιλιάς για να κλέψει το παιδί. ΤΑΧΥΤΗΤΑ: Γρήγορη ΕΝΤΑΣΗ: ξεκινά µε f και καταλήγει σε pp Δηλώνει την ροή και τη δράση της ιστορίας. Η εναλλαγή από f σε pp κάνει τον ακροατή να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην είσοδο και την εξιστόρηση του Αφηγητή. 15-36 36-41 41-51 51-57 57-72 72-80 80-86 86-97 97-105 105-116 116-123 123-132 132-τέλος 2
Ε Κ Τ Ε Λ Ε Σ Η Στόχος αυτής της δραστηριότητας είναι οι µαθητές να ερµηνεύουν κατάλληλα ένα µουσικό έργο µε στόχο την επιτυχή αφήγηση κάποιου γεγονότος. Απλοποιηµένη παρτιτούρα του έργου 3
4
5
Σ Υ Ν Θ Ε Σ Η Στόχος αυτής της δραστηριότητας είναι οι µαθητές να συνθέτουν µουσική ως αντίδραση σε ένα συγκεκριµένο ερέθισµα (π.χ. ποίηµα, µύθο, ζωγραφικό πίνακα, κ.λπ.). πάνω σε δοσµένο µύθο Ο µύθος της Νιόβης Φαίνεται πως κάποτε η Νιόβη υπερηφανεύθηκε για την ευγονία και την οµορφιά των τέκνων της λέγοντας πως «ένα µόνο ζεύγος διδύµων έναντι των τόσων δικών της έχει να επιδείξει η Λητώ, η εκλεκτή του Δία» (εννοώντας την Άρτεµη και τον Απόλλωνα). Όταν το έµαθε στη συνέχεια η Λητώ αγανάκτησε και ζήτησε από τα παιδιά της να τιµωρήσουν την υπερήφανη αυτή θνητή. Έτσι κατά τις παραδόσεις οι δύο θεοί τόξευσαν µε τα αλάθητα βέλη τους, η µεν Άρτεµης τις κόρες, ο δε Απόλλων τους γιους. Από τον όλεθρο αυτό κατά παραδόσεις σώθηκαν µόνο δύο από τα τέκνα ο Αµύκλας και η Μελίβοια, κατ άλλους µόνο η Μελίβοια που όµως από τη ταραχή της µετονοµάσθηκε Χλώρις. Τα νεκρά σώµατα των Νιοβίδων έµειναν επί εννέα ηµέρες άταφα, αφού ο Δίας µετέβαλλε σε λίθο όποιον επιχειρούσε να αποδώσει νεκρικές τιµές σ αυτά. Μόνο δε την ένατη µέρα υπέκυψαν οι θεοί, µετά από τις ικεσίες της απέλπιδος µητέρας τους και τα ενταφίασαν οι ίδιοι σε δύο κοινούς τάφους (Παυσανίας ΙΧ 17,2). πάνω σε δοσµένο ποίηµα Η Αροδαφνούσα Δηµοτικό Τραγούδι της Κύπρου Μεσαιωνικό Σηµ.: οι µαθητές επιλέγουν µέρος του τραγουδιού για γράψουν µουσική Κάπου στραφτεί κάπου βροντά,κάπου χαλάζιν ρίβκει, κάπου Θεός εθέλησεν µιάν χώραν ν αναύρη. Μήτε στραφτεί µήτε βροντά,µήτε χαλάζιν ρίβκει, µήτε Θεός εθέλησεν µιάν χώραν ν αναύρη, µονόντας εν η ρήαινα τες σκλάβες της τζαι δέρνει, τζαί δέρνει τζαί σκοτώνει τες,γιά να της µολοήσουν, πκοιάν αγαπά ο ρήας της τζαί πκοιάν εν π αγκαλίζει. τζαί πκοιάν βαλεί στ αγκάλια του την νύκταν τζαί τζοιµίζει. Τζαί πολοάται η σκλάβα της,της ρήαινας τζαί λέει: -Αν σου το πώ τζυράκκα µου,έσσιεις µε σκοτωµένην, τζ αν σου το φήκω στο κρυφόν,είµαι θανατισµένη. Τζαί πολοάται η ρήαινα της σκλάβας της τζαί λέει: -Μα το σπαθίν που ζώννουµαι,που πα οµπρός τζαί πίσω, τζείνον να ένει ο χάρος µου,σκλάβα µου αν σου τζίσω. Τζαί πολοάται η σκλάβα της,της ρήαινας τζαί λέει: -Πάνω στην πάνω γειτονιάν έσσιει τρείς αερφάες, την µιάν λαλούν την η Ροδού,την άλλην Αδορούσαν η τρίτη η καλλύττερη εν η Αροδαφνούσα, 6
τον µήναν που γεννήθητζεν ούλλα τα δέντρ ανθθούσαν, εππέφταν τ' άνθθη πάνω της τζαί µυρωδκιοκοπούσαν. Ροδόστεµµαν εν η Ροδού,γλυκόν εν η Αδορούσα, µα το φιλίν του βασιλιά εν γιά την Αροδαφνούσαν. Τζείνην εν π αγαπά ο αφέντης µου,τζείνην εν π αγκαλίζει τζείνην βάλει στ αγκάλια του, την νύκταν τζαί πλαγίζει, που το µάθεν ο Βασιλιάς τζεί πάει τζαί κονεύκει Που το µάθεν η ρήαινα,αρκώθην τζαί θυµώθην, Κάθεται γράφ έναν χαρτίν, γλήορις το βουλλώνει τζαί διά το της,της σκλάβας της,στ Αροδαφνούν να πάρει χαπάρκα τζαί µυνύνατα πεµπεί της γιά να πάει. Τζ έπηρεν ούλλον το στρατίν,ούλλον το µονοπάτιν, το µονοπάτιν βκάλλει την στ Αροδαφνούς τα σπίδκια, τζαί πολοάται η σκλάβα της Αροδαφνούς τζαί λέει: -Άνου να πάς Αροδαφνού,τζ ωσγοιάν αν θέλεις πάµεν Άνου να πάµεν Ροδαφνού τζ η ρήαινα σε θέλει -Τζαί µέναν σκλάβα η ρήαινα που µέ δεν,που µε ξέρει! Ίντα µε θέλει ρήαινα,ίντα ν το µήνιµαν της; τζαί αν µε θέλει γιά χορόν,να πκιάσω τα µαντήλια, αν ένι γιά το γέµωσµα,να πκιάσω τα λαήνια, αν ένι γιά το ζύµωµαν,να πάρω τες σανίες, τζ αν ένι γιά µαείρεµαν,να πάρω τες κουτάλες. Τζαί πολοάται η σκλάβα της Αροδαφνούς τζαί λέει: -Άνου να πάµε Ροδαφνού,τζ ότι αν θέλης πκιάσε. Τζ επκιάσεν τ ανικτάριν της,τζαί στο σεντούτζιν πάει, τζ έβκαλεν τα παλλιά ρούχα,φόρησεν τα καλά της π αππέσσω βάλλει πλουµιστά,π αππέξω γρουσαφένα, τέλεια που πάνω έβαλεν τα µαρκαριταρένα, καζάκκαν ολόγρουσην φορεί,γρουσήν µαλαµατένα, ποδά κοµµάτιν λασµαρίν,να µεν την πκιάνει ο ήλιος, ποζιεί γρουσόν µήλον κρατεί,τζαι παίζει το τζαί πάει, Τζαί βάλλει βάγιες που τ οµπρός,τζαί βάγιες που τα πίσω, τζαί βάγιες που τα δκυό πλευρά τζαί πέρνουν την τζαί πάει, τζ επολοήθην τζ είπεν τους,των βάγιων της,τζαί λέει: -Έλατε,βάγιες µου καλές στης ρήαινας να πάµεν, γιατί εν ενί θέληµαν θεού, πόψε εις την εκκλησσιάν αντίερον να φάµεν. Επίραν ούλλον το στρατίν,ούλλον το µονοπάτιν, το µονοπάτιν βκάλει τες στης ρήαινας τον πύρκον. εβκέην έναν το σκαλίν,τζαί σούστην τζ ελυίστην, εβκέην τζ άλλον το σκαλίν τζ ενιφτοκανατζίστην, τέλεια στο πάνω το σκάλιν τζ η ρήαινα την νώθη, φωνάζει τζαί της σκλάβας της,τσαέραν γιά να φέρη. Που την θωρεί η ρήαινα έµεινεν σπαγιασµένη, -Είδα την τζαί σπαγιάστηκα,τζ άντρας µου πως να µείνει! -Τζ ώρα καλή σου ρήαινα. 7
-Καλός την πέρτικαν µου! καλός ήρτες Αροδαφνού,να φας να πκιής µετά µας -Εγιώ έν ήρτα ρήαινα,να φά να ξεφαντώσω, παρά βουλήν µου έπεψες τζαί ήρτεν να µε πάρη. Ρωτά την τζαί ξαννοίει την πκιάν αγαπά ο ρήας. -Εγιώ τζυρά µου ρήαινα,χαπάριν εν το έχω. Τζαί τζιεί χαµαί η ρήαινα έκαµεν τζιεί να πάει τζαί πολοάτ Αροδαφνού τζαί λέει τζαί λαλεί της: -Άδε την αναρκοδοντούν,την τουµποµετοπούσαν, το πετινάριν το τσιφνόν,καλά µου το λαλούσαν! Η ρήαινα εν άκουσεν, οι σκλάβες της πού τουν τζιεί χαµαί,τζείνες εν που τ' ακούσαν τζ' επήαν εις την ρήαιναν τζαί λέουν τζαί λαλούν της: -Tζαί νά ξερες τζυράκκα µου, Αροδαφνού ιντά πεν! Άδε την αναρκοδοντούν,την τουµποµετοπούσαν, το πετινάριν το τσιφνόν,καλά µου το λαλούσαν! Κάθεται γράφ έναν χαρτίν,γλήορις το βουλλώνη τζαί διά το εις στην σκλάβα της,αροδαφνούς να πάρη Χαπάρκα τζαί µηνύµατα πάλε στην Ροδαφνούσαν -Άνου να παµεν Ροδαφνού, τζ η ρήαινα σε θέλει. Τζαί πολοάται η Αροδαφνού της σκλάβας της τζαί λέει: -Τωρά µουν εις την ρήαιναν,πάλε ίντα µε θέλει! -Άνου να πάµεν Ροδαφνού τωρά εν που σε θέλει. 'Εµπην έσσω τζαί έφκαλεν τα ρούχα τα καλά της τζαί φόρισεν τα µαύρα της τα ρούχα τα παλιά της, µαυρίζει τζαί το µήλον της,τζαί πέζει το τζαί πάει τζαί πολοήθην τζ είπεν τους τζαί λέει τζαί λαλεί τους -τζ ελάτε βάγιες δαχαµέ να ποσσιαιρετιστούµεν, γιατ εν ηξέρω βάγιες µου αν ενά ξαναβρεθούµεν τζαί πού σα πάω βάγιες µου,πού σ αποσσιαιρετώ σας γιατ εν ηξέρω βάγιες µου,πκιόν αν τζαί ξαναδώ σας Έσσιετε γειάν ψηλά βουνά,τζαί κλίνη που τζοιµούµουν, τζ αυλή που δκιατζενεύκουµουν,τόποι που δκιατζενούµουν Τζ επήρεν ούλλον το στρατίν,ούλλον το µονοπάτιν, το µονοπάτιν βκάλει την στης ρήαινας το πύρκον -Ίντα µε θέλεις ρήαινα,τζ ίνταν το θεληµάν σου; Πού την θωρεί η ρήαινα που τα µαλιά την πκιάννει -Ελα να πάµεν Ροδαφνού,τζ ο κάµινος αφταίννει. Τζαί πολοάτε η Αροδαφνού της ρήαινας τζαί λέει: -Tζαί χάµνα µε που τα µαλλιά,τζαί πκιάσ µε που το σσιέριν. Χαµνά την απού τα µαλλιά,πκιάννει την που το σσιέριν. Τζαί βάλλει µιάν φωνήν µιτσσιάν τζαί µιάν φωνήν µεάλη ντζ ο ρήας εις την περασσιάν,εσείστην η πιννιά του, πάνω στο φάν πάνω στο πιείν ο ρήας την ακούει. -Μουλλώστε ούλλα τα βκιολιά τζαί ούλλα τα λαούτα, τουτ η φωνή,που ξέβικεν,εν της Αροδαφνούσας, 8
Τζαί φέρτε µου τον µαύρον µου,σελλοχαλινωµένον. Ππηά, καβαλλιτζεύκει τον,σαν ήτουν µαθηµένος τζ ώστι να πεί έσσιετε γειάν,έκοψεν σσίλια µίλια, τζ ώστι να πούν εις το καλόν,στης ρήαινας τον πύρκον. Βρίσκει την πόρταν βαωτήν,βάλλει φωνήν µεάλην Έλ άννοιξε µου,ρήαινα Σαρατζηνοί µε τρέχουν, Σαρατζηνοί µε τα σπαθκιά,φράντζοι µε τες κουρτέλλες Τζαί πολοάται η ρήαινα τζαι λέει τζαί λαλεί του: -Έπαρ µου λλίην ποµονήν,λλίην καρτερωσύνην, γεναίκαν έχω στο τζελλίν, πέρκιµον την γεννήσω. Κλοτσσιάν της πόρτας έδωκεν, όξω τουν τζ έσσω βρέθην, θωρεί τζαι την Αροδαφνούν χαµαί στην γην σφαµένην, τζαί πκιάννει τζαί την ρήαιναν,στον κάµινον την βάλλει. Αγκάδκιασεν στην κόξαν του,τζ ηύρεν χρυσόν φηκάριν, µέσα στο χρυσοφήκαρον,βρισκ αρκυρόν µασσιέριν, στους ουρανούς το πάταξεν, στο σσιέριν του ευρέθην, τζαί πάλε ξανασύρνει το,εις την καρκιάν του έµπην. Τζ επκιάσαν τους τζ εθάψαν τους τζεί πάνω πόν τα τζιόνια. Τζαί τζείνος που το έβκαλεν,σαν ποιητής, λοάται, τζείνου πρέπει µακάρισι τζ εµέναν ως παλλά τε. πάνω σε ζωγραφικό πίνακα Αρπαγή της Ευρώπης Ζωγράφος: Δηµήτρης Μυταράς Κατηγορία: Χαρακτικά Τίτλος Έργου: Αρπαγή της Ευρώπης Έτος Χάραξης/Εκτύπωσης: 2007 9
Σηµαντικές Παρατηρήσεις Κατά την σύνθεση καλό είναι ο κάθε µαθητής να εισηγηθεί τουλάχιστον ένα µουσικό στοιχείο/ τρόπο/ µέσο/ τεχνική για να γίνει η περιγραφή, όπως αυτά που έχουν ήδη εντοπίσει στον Βασιλιά των Ξωτικών. Ενδεικτικά αναφέρονται µερικά µουσικά στοιχεία για περιγραφή: Σκηνικού Περιγράφεται µε ανάλογες κλίµακες, ταχύτητες, χροιά οργάνων, χρήση συγχορδιών, κ.ά. Πλοκής Γίνεται αλλαγή στις τονικότητες, στα ρυθµικά µοτίβα, στην ένταση, κ.λπ. Χαρακτήρων Υπάρχει συγκεκριµένο µοτίβο για κάθε χαρακτήρα Υπάρχει συγκεκριµένη έκταση φωνών για κάθε χαρακτήρα Υπάρχει συγκεκριµένο µουσικό όργανο για κάθε χαρακτήρα Θα πρέπει να έχουν ορίσει κάποιο µαθητή να καθοδηγεί την οµάδα (έναρξη κλείσιµο, κ.λπ.) Οι οµάδες καλό είναι να απαρτίζονται από 5 µαθητές περίπου Οι κλίµακες που θα χρησιµοποιήσουν µπορεί να είναι πεντατονικές, ολοτονικές, µείζονες, κ.λπ. Θα πρέπει να έχουν αποφασίσει και το στιλ της µουσικής τους, π.χ. αρχαία ελληνική µουσική, παραδοσιακή µουσική κάποιας χώρας και αντίστοιχη χρήση οργάνων και κλιµάκων, µπαρόκ, τζαζ, ροκ, θρησκευτική µουσική, κ.λπ. 10
Π ρ ο γ ρ α μ μ α τ ί ζ ω τ η σ ύ ν θ ε σ ή μ ο υ! Ονοµατεπώνυµο... Τάξη... Θέµα Πλοκή...... Μουσικό Σύνολο... Εκτέλεση - Εκτελεστές... Άλλες παρατηρήσεις......... Διάρκεια Αφήγηση (στάδια αφήγησης του έργου) Μουσική αφήγηση (κλίµακες, τεχνικές, ταχύτητες, σηµειογραφία, δυναµική, εκτελεστές όργανα, κ.λπ.) 11
12
13