Αναγνώριση και Αντιμετώπιση των Διατροφικών Διαταραχών Tσίτσας Γεώργιος
Αναγνώριση και αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών Στις διαταραχές της διατροφής υπάγονται: Η νευρογενής ανορεξία Η νευρογενής βουλιμία Η επεισοδιακή υπερφαγία Το σύνδρομο της νυκτερινής πρόσληψης τροφής.
Νευρογενής ανορεξία Συχνότητα: 1% - 5% των γυναικών Απώλεια βάρους τουλάχιστον 15% του αρχικού σωματικού βάρους Εμφάνιση συμπτωμάτων πριν τα 25 έτη Βαριά διαταραχή της διατροφικής συμπεριφοράς Απουσία οργανικής ή ψυχιατρικής νόσου Έντονος φόβος της ασθενούς να πάρει βάρος και να γίνει παχύσαρκη Διαταραχή της εικόνας του σώματος από την ασθενή Άρνηση διαταραχής ενός ελάχιστου σωματικού βάρους
ΨΥΧΟΓΕΝΗΣ ΑΝΟΡΕΞΙΑ Αιτιολογία Βιολογικοί και ψυχοκοινωνικοί παράγοντες έχουν συνδεθεί με την αιτιολογία της ψυχογενούς ανορεξίας. Όσον αφορά τους βιολογικούς παράγοντες έχει εκφρασθεί η υπόθεση ότι μπορεί να υπάρχει κάποια προδιάθεση από γενετής, ή να υπάρχει μειωμένη δραστηριότητα ορμόνης των επινεφριδίων (νορεπινεφρίνη), ή προϊόντων μεταβολισμού των υδατανδράκων.
Σχετικά με τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες έχει παρατηρηθεί ότι άτομα με ψυχογενή ανορεξία έχουν συνήθως ιδιαίτερα υψηλούς στόχους και επιδιώκουν την επιτυχία. Επίσης συχνά υπάρχουν προβλήματα στις σχέσεις των μελών της οικογένειας, όπως συγκρούσεις των γονέων, διαζύγια, ή και υπερβολική πίεση του νεαρού ατόμου από τους γονείς. Επίσης άτομα με ψυχογενή ανορεξία, η οποία είναι νόσος που κατ εξοχήν συνδέεται με την εφηβεία, είναι άτομα με δυσκολία στην ανάπτυξη αυτονομίας και ανεξαρτητοποίησης. Υπάρχουν έντονες ανάγκες εξάρτησης από τους γονείς, οι οποίες όμως δεν είναι αποδεκτές για τον/την έφηβο και η προσπάθεια ελέγχου και άρνηση λήψης τροφής είναι ένας τρόπος να δηλώσουν ότι είναι ανεξάρτητοι και ότι οι ίδιοι ελέγχουν το σώμα τους και τη ζωή τους
Οι απαιτήσεις της εφηβείας που οδηγούν στην παραίτηση από την παιδική ηλικία και την προετοιμασία του ατόμου για τις ευθύνες της ενηλίκου ζωής δρουν ιδιαίτερα αγχογόνα για τον έφηβο που θα εμφανίσει ψυχογενή ανορεξία. Η άρνηση λήψης τροφής δηλώνει και την επιθυμία του ατόμου να μη μεγαλώσει, χωρίς όμως αυτό να είναι στη συνειδητή σκέψη του ατόμου, δηλαδή δεν είναι κάτι που του είναι συνειδητό και κατανοητό.
Λανθασμένα πρότυπα Φιλικό περιβάλλον (Φίλοι συνομήλικοι, γονείς) Πρότυπα που επιβάλλει η μόδα & τα ΜΜΕ (τηλεόραση) διαταραγμένες διατροφικές συνήθειες δημιουργία ενός διεστραμμένου προτύπου σιλουέτας ικανές να βλάψουν την υγεία των εφήβων ανεπανόρθωτα
Ορισμένοι διαχωρίζουν τους παράγοντες που ενέχονται στην αιτιολογία της ψυχογενούς ανορεξίας σε παράγοντες που προδιαθέτουν, σε παράγοντες που εκλύουν και σε παράγοντες που διατηρούν αυτή την κατάσταση. Στους πρώτους είναι η κοινωνική πίεση για αδύνατο λεπτό σώμα, δυσκολίες στην οικογένεια, δυσκαμψία στη σκέψη και τη συμπεριφορά και τάση για απομόνωση. Στους δεύτερους παράγοντες είναι οι διαδικασίες δίαιτας, πειράγματα για το σχήμα και το μέγεθος του σώματος, διάφοροι στρεσογόνοι παράγοντες και η έναρξη του σταδίου ανάπτυξης, δηλαδή της εφηβείας, για το οποίο το άτομο δεν είναι ψυχολογικά προετοιμασμένο. Στην τρίτη ομάδα παραγόντων περιλαμβάνονται τα σωματικά επακόλουθα της διαταραγμένης λήψης τροφής όπως η σωματική αδυναμία, διαταραχές στο πεπτικό σύστημα, στο μεταβολισμό και στην παραγωγή διαφόρων ορμονών. Επίσης στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται η παρουσία στο άτομο και άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, όπως κατάθλιψης ή άγχους, καθώς και η επιμονή και πίεση από το περιβάλλον για ταχεία αύξηση του βάρους
Οι συνήθεις αυτόματες σκέψεις και αντιλήψεις ασθενών με νευρική ανορεξία είναι ( Bowers, 1995 ): Εάν φάω αυτή την τροφή, δεν θα αρέσω σε κανένα Εάν φάω ένα γλυκό, δεν θα μπορέσω να σταματήσω να τρώω γλυκά Εάν το βάρος μου υπερβεί τα ΧΧ κιλά, τότε δεν θα μπορέσω πια να τα χάσω Εάν φάω αυτή την τροφή, τότε σημαίνει πως χάνω τον έλεγχο Όταν το βάρος μου αυξάνει, αισθάνομαι απαίσια και όταν μειώνεται, αισθάνομαι καλά Εάν φάω περισσότερο από τους άλλους στο τραπέζι, αισθάνομαι ενοχές
Οι συνέπειες της έντονης και μακρόχρονης δίαιτας που υποβάλλεται το άτομο με νευρική ανορεξία είναι ποικίλες. Κατ αρχήν, αποκτά προκαταλήψεις απέναντι σε διάφορες τροφές, παράξενες διατροφικές συνήθειες, κάνει αυξημένη κατανάλωση καφέ, τσαγιού, υγρών ή ασχολείται συνεχώς με την τροφή κάνοντας μικρές λήψεις τροφής σε τακτά χρονικά διαστήματα ( binge eating ). Σε επίπεδο συναισθήματος, εγκαθίσταται συνήθως κατάθλιψη, το άτομο έχει άγχος, ευερεθιστότητα, θυμό, αδυνατεί να βιώσει ικανοποίηση και αυτή η συναισθηματική κατάσταση το ωθεί να αποσύρεται κοινωνικά. Οι γνωστικές του λειτουργίες εξασθενούν και πιο συγκεκριμένα έχει μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, κρίσης και λήψης αποφάσεων. Τέλος, συμβαίνουν και πολλές νευροφυσιολογικές αλλαγές, όπως διαταραχές στον ύπνο, γαστρεντερολογικές διαταραχές, υποθερμία, μειωμένος μεταβολικός ρυθμός και μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον.
Κριτήρια εισαγωγής στο νοσοκομείο 14 λόγω διατροφικής διαταραχής (1) Νευρογενής Ανορεξία 75% του ιδανικού σωματικού βάρους ή συνεχιζόμενη απώλεια βάρους παρά την εντατική αντιμετώπιση Άρνηση λήψης τροφής
Η ψυχογενής ανορεξία και η ψυχογενής βουλιμία μπορεί να έχουν σταδιακή έναρξη και τα συμπτώματά τους μπορεί να παραμένουν για πολλά χρόνια. Τα συμπτώματα μπορεί να κλιμακώνονται και να δημιουργούν κρίση στην ψυχογενή ανορεξία. Τα άτομα βιώνουν κρίση όταν τα σωματικά συμπτώματα έχουν χειροτερεύσει πολύ, όταν υπάρχει ψυχολογική διαταραχή, δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις ή συνδυασμός αυτών. Χειροτέρευση των σωματικών συμπτωμάτων περιλαμβάνει : μεγάλη απώλεια βάρους, ηλεκτρολυτικές διαταραχές, γαστρεντερολογικά προβλήματα, καρδιακές αρρυθμίες και νεφρική ανεπάρκεια. Στις ψυχολογικές διαταραχές μπορεί να απαντηθεί κατάθλιψη με αυτοκτονικό ιδεασμό, άγχος, πανικός εξαιτίας της απώλειας ελέγχου της τροφής και ενοχές. Οι διαπροσωπικές σχέσεις μπορεί να δυσκολεύονται είτε γιατί υπάρχουν έντονες αντιδράσεις από το περιβάλλον ( λόγω της ανακάλυψης των συμπτωμάτων ) είτε γιατί η ίδια η ανορεκτική αποφεύγει να βρίσκεται με κόσμο λόγω του συμπτώματος
Θεραπεία Γενικά, στις διαταραχές διατροφής υπάρχουν 2 φάσεις στη θεραπευτική παρέμβαση: Στην πρώτη φάση, ο θεραπευτής 1. προσπαθεί να εγκαταστήσει μια καλή θεραπευτική σχέση με την πελάτισσα και 2. επικεντρώνεται στις συμπεριφορές ελέγχου του βάρους ( π.χ δίαιτα, χρήση καθαρτικών, πρόκληση εμέτου ). Στη δεύτερη φάση, ο θεραπευτής ασχολείται με την τροποποίηση αντιλήψεων της πελάτισσας γύρω από το βάρος, την τροφή και τον εαυτό.
Πιο συγκεκριμένα, η θεραπεία της νευρικής ανορεξίας περιλαμβάνει ( M. De Twaan, 1996, Χαρίλα, 2000): Εντοπισμό σκέψεων, αποδοχή συναισθημάτων Κατανόηση της αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη δυσλειτουργική συμπεριφορά Αναγνώριση των αρνητικών αυτόματων σκέψεων, έλεγχος εγκυρότητας, τροποποίηση Αποδοχή πιο ρεαλιστικών ερμηνειών των γεγονότων Αναγνώριση και τροποποίηση ιδιαίτερα εκείνων των σχημάτων που οδηγούν σε αντιλήψεις που διατηρούν τη νευρική ανορεξία
Γνωσιακοί (Συμπεριφοριστικοί) Μέθοδοι (Χαρίλα, 2000) Προγράμματα αυτοελέγχου (Αυτοπαρατήρηση - Αυτοανάλυση - Αυτοανίχνευση) στρατηγικές επιλυσης προβλημάτων παίξιμο ρόλου και γνωσιακές πρόβες χαλάρωση ενεργοποίηση ευχάριστων και μη συνδεδεμένων με τη λήψη τροφής δραστηριοτήτων "αντιανορεκτική" μίμηση προτύπου και σταδιακή έκθεση "πρωτόκολλα διατροφής" διαχείριση διατροφής
Γνωσιακές Μέθοδοι Εντοπισμός, έλεγχος αξιοπιστίας και τροποποίηση δυσλειτουργικών σκέψεων Κατανόηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ σκέψεων, συναισθημάτων και ανορεκτικής συμπεριφοράς Αναγνώριση των αρνητικών αυτόματων σκέψεων, έλεγχος εγκυρότητας, τροποποίηση Αποδοχή πιο ρεαλιστικών ερμηνειών των γεγονότων
Τεχνικές (Χαρίλα, 2000) Μετατροπή «ακλόνητων πιστεύω» σε υποθέσεις Αποκέντρωση Αποκαταστροφοποίηση Τροποποίηση της εικόνας του σώματος (+ κοίταγμα στον καθρέπτη, αναλύσεις βιντεοταινιών, ομαδικά προγράμματα κ.α.)
Θεραπεία Οικογένειας (Χαρίλα, 2000) Αρχές: 1. Το πρόβλημα του παιδιού δεν είναι πλέον πρόβλημα του ίδιου του παιδιού, αλλά πρόβλημα όλης της οικογένειας (Συστημική αρχή) 2. Οι αντιδράσεις του ατόμου (γονέων, παιδιού κ.α.) - εκφραζόμενες ως συναισθηματικές ή ως εξωτερικευμένες συμπεριφορές - στα διάφορα γεγονότα της ζωής, διαμορφώνονται περισσότερο από τις ερμηνείες που δίνει το άτομο σ αυτά, παρά από τα αντικειμενικά παρατηρήσιμα χαρακτηριστικά των γεγονότων καθεαυτών. (Γνωσιακή αρχή) 3. Η συμπεριφορά των μελών της οικογένειας (π.χ. το πρόβλημα του παιδιού) θεωρείται ως «γεγονός ζωής» (life event) που ερμηνεύεται και αξιολογείται από όλα τα μέλη της οικογένειας. (Γνωσιακή - συστημική αρχή)
Οι δυσλειτουργίες στην οικογένεια οφείλονται σε: Α. Γνωσιακές δυλειτουργίες όπως επιλεκτικές αντιλήψεις, προσδοκίες, αποδόσεις αιτιών και αξίες σχετικά με τις σχέσεις και τις ερμηνείες που δίδονται σε αυτές από τα μέλη της οικογένειας Β. Συμπεριφοριστικές δυσλειτουργίες όπως συγκεκριμένες ελλείψεις διαφόρων μορφών συμπεριφοράς: α) ευχάριστες και δυσάρεστες ανταλλαγές συμπεριφορών, β) επικοινωνιακές δεξιότητες, γ) καταστροφική επικοινωνία και δ) δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων
Παρεμβατικές τεχνικές της Γνωσιακής - Συμπεριφοριστικής Θεραπείας Οικογένειας (Χαρίλα, 2000) Α. Γνωσιακές παρεμβάσεις Παραδείγματα τεχνικών: α) αυτοπαρατήρηση γνωσιών β) αλλαγή επιλεκτικών αντιλήψεων γ) τροποποίηση μη ρεαλιστικών αποδόσεων αιτιών και προσδοκιών δ) τροποποίηση μη ρεαλιστικών υποθέσεων και αξιών κ.α. Β. Συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις Παραδείγματα τεχνικών: α) ασκήσεις επικοινωνίας β) ασκήσεις επίλυσης προβλημάτων γ) τεχνικές και μέθοδοι θεραπείας της συμπεριφοράς ανάλογα με το πρόβλημα
Ιδιαιτερότητες στη (γνωσιακή - συμπεριφοριστική) θεραπεία εφήβων Ειδικοί χειρισμοί για την εγκαθίδρυση καλής θεραπευτικής σχέσης συναισθηματική ευαλωτότητα εφήβων αντιστάσεις προς κανόνες και συμβουλές Ειδικοί χειρισμοί ως προς την απόκτηση (θετικής) αυτοεικόνας και ταυτότητας έφηβοι έχουν ρευστή αυτοεικόνα έφηβοι βρίσκονται στη διαδικασία απόκτησης ταυτότητας παρουσιάζουν ανόμοιο ατομικό προφίλ ωριμότητας
Πρόληψη υποτροπών Το άγχος για υποτροπή αναπλαισιώνεται επαναληπτική συνεδρία (-ες) σε συγκεκριμένη(-ες) ημερομηνία Συμμετοχή σε ομάδα «Ομάδες Αυτοβοήθειας»
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ( DSM-IV ) ΨΥΧΟΓΕΝΟΥΣ ΒΟΥΛΙΜΙΑΣ Α. Επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ( binge eating).ένα επεισόδιο υπερφαγίας χαρακτηρίζεται και από τα δύο ακόλουθα : 1. λήψη τροφής σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο ( π.χ μέσα σε χρονικό διάστημα 2 ωρών ). Η ποσότητα τροφής είναι μεγαλύτερη από αυτή που οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να φάνε μάσα στο ίδιο χρονικό διάστημα και κάτω από τις ίδιες συνθήκες 2. αίσθηση έλλειψης ελέγχου στο φαγητό κατά τη διάρκεια του επεισοδίου ( π,χ αίσθημα πως δεν μπορεί το άτομο να σταματήσει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει ) Β. Αντιρρόπηση της παχυντικής επίδρασης της τροφής με αυτοπροκαλούμενους έμετους, κατάχρηση καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων φαρμάκων Γ. Η υπερφαγία καθώς και οι αντιρροπιστικές συμπεριφορές συμβαίνουν κατά μέσο όρο δύο φορές την εβδομάδα για 3 μήνες Δ. Η αυτοαξιολόγηση του ατόμου επηρεάζεται υπέρμετρα από το βάρος και το σχήμα του σώματός του
Η ψυχογενής βουλιμία εθεωρείτο μέχρι πρότινος μέρος της ψυχογενούς ανορεξίας, γιατί είχε παρατηρηθεί πως περίπου το 40% των γυναικών με ανορεξία είχαν και επεισόδια βουλιμίας. Η συχνότητα στον γενικό πληθυσμό κυμαίνεται μεταξύ 3-7% των γυναικών ηλικίας 15-25 ετών. Είναι δηλαδή πιο συχνή διαταραχή από την ψυχογενή ανορεξία. Στην ψυχογενή βουλιμία υπάρχει αυξημένη ανησυχία σχετικά με το βάρος του σώματος και την εξωτερική εμφάνιση. Πάνω από 90% των βουλιμικών λένε συχνά πως στο παρελθόν (πριν αρχίσουν τις βουλιμικές κρίσεις και τις καθαρτικές συμπεριφορές) έτρωγαν υπερβολικά και προσπαθούσαν να αποφύγουν να παίρνουν βάρος κάνοντας αυστηρή δίαιτα.
Σύμφωνα με τον Fairburn (1999) τα κύρια αίτια που άμεσα μπορούν να οδηγήσουν μια ασθενή σε βουλιμικό επεισόδιο είναι: - Το αίσθημα υπερβολικού βάρους, δηλαδή μια αρνητική διάθεση που σχετίζεται άμεσα με μια υπερβολική ανησυχία για την σωματική εικόνα. - Η αύξηση του σωματικού βάρους. Ακόμη και αν πρόκειται για μικρές εναλλαγές, η βουλιμική ασθενής αντιδρά υπερβολικά σε αυτές, με έντονη συναισθηματική απογοήτευση. - Η δίαιτα. Η σωματική και η ψυχολογική στέρηση ως επακόλουθά της αυξάνουν τις πιθανότητες ενός βουλιμικού επεισοδίου. - Η παραβίαση ενός διαιτητικού κανόνα συχνά αποτελεί για την ασθενή ένδειξη απώλειας ελέγχου, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει την προσπάθεια και να οδηγηθεί σε βουλιμικό επεισόδιο. - H σκέψη του φαγητού. - Η έλλειψη οργάνωσης χρόνου μπορεί να κάνει την ασθενή αναποφάσιστη, να της δημιουργήσει συναισθήματα πλήξης και ενίοτε να την οδηγήσει σε βουλιμικό επεισόδιο. - Όταν η ασθενής είναι μόνη, απουσιάζουν οι κοινωνικοί περιορισμοί και είναι πιο ευάλωτη στο να ενδώσει στην «μυστικιστική» αυτή συμπεριφορά. - Η προεμμηνορρυσιακή υπερένταση αποτελεί εύφορο έδαφος για την αρνητική παρερμηνεία των σωματικών αισθήσεων. Οι ασθενείς με βουλιμία αντιδρούν αρνητικά στο αίσθημα φουσκώματος, στην ορμονική κατάθλιψη και τον εκνευρισμό. - Η κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί στην άρση αναστολών και συχνά στην βουλιμία.
Παράγοντες κινδύνου για τη βουλιμία Κοινωνικές πιέσεις να είναι λεπτός Εσωτερικοποίηση του λεπτού ιδανικού
Οι φαύλοι κύκλοι της βουλιμίας 1. Η δίαιτα είναι απότοκος των βουλιμικών επεισοδίων αλλά παράλληλα τα ενεργοποιεί και τα διαιωνίζει: η πείνα, η ψυχολογική στέρηση και οι λανθασμένες διεργασίες στην σκέψη του ασθενούς, οδηγούν το άτομο σε ένα αίσθημα ανεπάρκειας αυτοελέγχου που ακολουθείται από αρνητικά συναισθήματα και τελικά από εγκατάλειψη της προσπάθειας ελέγχου στην κατανάλωση φαγητού. 2. Ένας άλλος φαύλος κύκλος αφορά τη σχέση της βουλιμίας με τις διάφορες επανορθωτικές ενέργειες για τον έλεγχο του βάρους. Για παράδειγμα, η πίστη στην αποτελεσματικότητα του αυτοπροκαλούμενου εμετού ενισχύει την υπερκατανάλωση τροφής και τα βουλιμικά επεισόδια. Επιπλέον, όταν το στομάχι γεμίζει υπερβολικά, διευκολύνεται η πρόκληση εμετού. 3. Η υπερβολική ενασχόληση με το βάρος και η μειωμένη αυτοεκτίμηση ενισχύει την απόφαση για δίαιτα και άρα διατηρεί την βουλιμία.
Αντιρροπιστικά το άτομο, για να αποφύγει την αύξηση του βάρους μετά από τη βουλιμική κρίση, μπορεί να κάνει: 1. Καθαρτικές συμπεριφορές (καθαρτικός τύπος βουλιμίας) οι οποίες περιλαμβάνουν πρόκληση εμετού ή χρήση καθαρτικών/διουρητικών 2. Άλλες αντιρροπιστικές συμπεριφορές (μη καθαρτικός τύπος βουλιμίας) όπως νηστεία, έντονη σωματική άσκηση. Η πρόκληση εμετών και η χρήση καθαρτικών/διουρητικών εμποδίζουν την ενέργεια να απορροφηθεί και να μετατραπεί σε λίπος, παράλληλα δε, ανακουφίζει το φούσκωμα και τον πόνο στην κοιλιά.
15 Κριτήρια εισαγωγής στο νοσοκομείο λόγω διατροφικής διαταραχής (2) Νευρογενής Βουλιμία Λιποθυμία Συγκέντρωση καλίου ορού <3,2 mmol/l Συγκέντρωση χλωρίου ορού <88 mmol/l Οισοφαγικά τραύματα Καρδιακές αρρυθμίες, παρατεταμένο QTc Υποθερμία Κίνδυνος αυτοκτονίας Μη ανιχνεύσιμος έμετος Αιματέμεση Αποτυχία απάντησης σε θεραπεία ως εξωτερικός ασθενής
Η πρώτη φάση της θεραπείας περιλαµβάνει: 1. Εγκατάσταση καλής θεραπευτικής σχέσης 2. Εκπαίδευση σχετικά µε ρύθµισηέλεγχο βάρους σώµατος, επιπτώσεις αντιρροπιστικής συµπεριφοράς, επιπτώσεις δίαιτας, επιπτώσεις υπερφαγίας.
Η δεύτερη φάση της θεραπείας περιλαµβάνει διερεύνηση των εκλυτικών παραγόντων των βουλιµικών κρίσεων, διάγνωση πιθανών συνοδών διαταραχών (π.χ κατάθλιψη) που µπορεί να αποτελούν πιθανούς εκλυτικούς παράγοντες, ενασχόληση µε αυτούς τους εκλυτικούς παράγοντες, εξοικείωση µε τις γνωσιακές αρχές, αναγνώριση λανθασµένων αντιλήψεων και εύρεση εναλλακτικών, εύρεση εναλλακτικών συµπεριφορών καθώς επίσης και διερεύνηση σχέσεων µέσα στην οικογένεια. Βασική µέθοδος εδώ είναι η µέθοδος της αυτορρύθµισης, όπου η πελάτισσα µέσω της αυτοπαρατήρησης καταγράφει σε ηµερήσια βάση τη συµπεριφορά της που σχετίζεται µε το φαγητό καθώς και τα ερεθίσµατα στα οποία εµφανίζεται η υπερφαγική συµπεριφορά (εκλυτικοί παράγοντες).εάν πρόκειται για έφηβη πελάτισσα, η συνεργασία µε το οικογενειακό περιβάλλον είναι απαραίτητη. Συνήθως, οι τεχνικές αντιµετώπισης προβληµάτων καθώς και βελτίωσης διεκδικητικής συµπεριφοράς είναι πολύ βοηθητικές στη φάση αυτή.
Η θεραπεία περιλαμβάνει την σύνθεση συμπεριφορικών και γνωσιακών τεχνικών που βοηθούν τον ασθενή: -να αντιμετωπίζει τα εσωτερικά και τα διαπροσωπικά ερεθίσματα που τον οδηγούν στα βουλιμικά επεισόδια και σε επανορθωτικές μεθόδους ελέγχου του βάρους -να έχει μεγαλύτερο αυτοέλεγχο στην ρύθμιση της διατροφικής του συμπεριφοράς -να εκπαιδεύεται σε στρατηγικές πρόληψης υποτροπής. Οι γνωσιακές τεχνικές που χρησιμοποιούνται συχνότερα περιλαμβάνουν την γνωσιακή αναδόμηση, την αυτοπαρατήρηση των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών, την εκπαίδευση, την επίλυση προβλήματος. Δ) Γίνεται σε εξωνοσοκομειακή βάση, η διάρκειά της είναι περίπου 6 μήνες, και ο αριθμός των θεραπευτικών συνεδριών είναι περίπου 20, αλλά εξατομκεύεται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενούς. Ε) Είναι μια ενεργητική διαδικασία, ημιδομημένη, εστιασμένη στο πρόβλημα, στο εδώ και τώρα και στο μέλλον, όχι στο παρελθόν. ΣΤ) O θεραπευτής προσφέρει γνώση γύρω από το πρόβλημα, συμβουλές, στήριξη και ενθάρρυνση.
Τέλος, για τους ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στην γνωσιακή θεραπεία, η βιβλιογραφία προτείνει τις παρακάτω εναλλακτικές: - H διαπροσωπική θεραπεία φαίνεται να είναι το ίδιο αποτελεσματική με την γνωσιακή ως προς τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα (Fairburn, 1995). - Τα αντικαταθλιπτικά είναι πιθανόν να μην δουλέψουν όταν η γνωσιακή θεραπεία αποτύχει. Η φλουοξετίνη μπορεί όπως να θεραπεύσει την συνυπάρχουσα ψυχοπαθολογία, όπως την κατάθλιψη που συχνά αποτελεί εμπόδιο στην θεραπεία της βουλιμίας. - Η ένταξη σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα που να εντάσσεται στα πλαίσια ενός Νοσοκομείου Ημέρας, είναι προτιμότερο από την ενδονοσοκομειακή νοσηλεία γιατί ο ασθενής δεν αποκόβεται πλήρως από τις ψυχοκοινωνικές καταστάσεις που σχετίζονται με την βουλιμία. - Η πλήρης ενδονοσοκομειακή νοσηλεία για την άμεση και εντατική θεραπεία των βαρέων παθολογικών διατροφικών περστατικών. - Η εντατική ψυχοθεραπεία δεν είναι πάντα απαραίτητη... κάποιοι ασθενείς ανταποκρίνονται θετικά σε δομημένες βραχείες ομαδικές εκπαιδευτικές παρεμβάσεις (Davis et.al. 1997). Καλύτερη ανταπόκριση έχουν τα άτομα με υψηλή λειτουργικότητα που δεν έχουν από άλλες ψυχοπαθολογικές επιπλοκές.
Οι υπόλοιπες διαταραχές της διατροφικής συμπεριφοράς 12 Επεισοδιακή υπερφαγία (binge eating disorder) Μέχρι και στο 30% των παχύσαρκων οι οποίοι ζητούν ιατρική βοήθεια Το σύνδρομο της νυχτερινής πρόσληψης τροφής (night eating syndrome)
Επεισοδιακή υπερφαγία Χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση µεγαλύτερης ποσότητας τροφής απ ό,τι οι περισσότεροι άνθρωποι µπορούν να φάνε, ενώ παράλληλα το άτοµο δεν έχει την αίσθηση του ελέγχου. Τα υπερφαγικά επεισόδια λαµβάνουν χώρα και στην ψυχογενή βουλιµία και στη διαταραχή υπερφαγίας. Ωστόσο, το βάρος του ατόµου διαφέρει ριζικά ανάµεσα στις δύο αυτές διαταραχές. Επειδή στη διαταραχή υπερφαγίας απουσιάζουν οι αντιρροπιστικές συµπεριφορές (καθαρτικού ή µη καθαρτικού τύπου), το άτοµο κερδίζει βάρος και καταλήγει παχύσαρκο, κάτι το οποίο δεν συµβαίνει συνήθως στην ψυχογενή βουλιµία.
Τα υπερφαγικά άτοµα συνήθως νιώθουν έντονη δυσφορία για τις υπερφαγικές τους κρίσεις ή για το άνω του φυσιολογικού βάρος τους. Συνήθως, τα υπερφαγικά άτοµα που έχουν άγχος για τις υπερφαγικές τους κρίσεις, έχουν µεγαλύτερη αίσθηση ελέγχου κατά τις κρίσεις από τα άτοµα που παρουσιάζουν άγχος µόνο για τη µεγάλη αύξηση του βάρους τους. Οι υπερφαγικοί µε απώλεια ελέγχου στις κρίσεις παρουσιάζουν και µεγαλύτερη δυσκολία στους διαιτητικούς περιορισµούς
Συνοσηρότητα: Η κυριότερη ψυχιατρική διαταραχή που συνυπάρχει µε τη διαταραχή υπερφαγίας είναι η κατάθλιψη, όπου τα υπερφαγικά άτοµα αυξάνουν τις υπερφαγικές κρίσεις και κατά συνέπεια το βάρος τους κατά την περίοδο που έχουν κατάθλιψη. Η δεύτερη σε συχνότητα συνυπάρχουσα διαταραχή είναι οι αγχώδεις διαταραχές, ενώ έχει φανεί πως ανάµεσα στα άτοµα µε διαταραχή υπερφαγίας οι πιο συχνές διαταραχές προσωπικότητας που έχουν παρατηρηθεί είναι η οριακή και η αποφευκτική.
Στους ψυχολογικούς παράγοντες συµπεριλαµβάνονται, εκτός από την ύπαρξη άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, απώλεια ελέγχου πάνω στην τροφή, εσφαλµένες διαιτητικές συνήθειες, ύπαρξη οικογενειακών και προσωπικών προβληµάτων και αδυναµία επίλυσής τους, ύπαρξη τυχόν δευτερογενών ωφελών από την αύξηση του βάρους. Στους γενετικούς παράγοντες φαίνεται να υπάρχει σχέση ανάµεσα στο βάρος των γονιών και το βάρος των παιδιών, εύρηµα που προκύπτει από µελέτες σε παιδιά υιοθετηµένα όπου βρέθηκε πως το βάρος τους συνδεόταν µε το βάρος των βιολογικών γονιών και όχι των θετών.
Τα θεραπευτικά στάδια για τη διαταραχή υπερφαγίας Εκπαίδευση γύρω από την παχυσαρκία ιερεύνηση ερεθισµάτων στα οποία συµβαίνουν οι υπερφαγικές κρίσεις ιερεύνηση γνωσιών ( κυρίως γύρω από τον έλεγχο ) Εύρεση διεργασιακών λαθών τροποποίηση Συµπεριφοριστικοί χειρισµοί που έχουν στόχο: Α. την αύξηση ελέγχου πάνω στην τροφή Β. τη µείωση της ποσότητας της τροφής ( Αποεστίαση από το φαγητό Υπενθυµίσεις για τη θερµιδοµετρική αξία της ) Γ. Βελτίωση δεξιοτήτων επίλυσης προβληµάτων