ΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ 4 ν δηεζλέο επηζηεκνληθφ ζπλέδξην

ΔΠΙΣΗΜΟΝΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ 4 ν δηεζλέο επηζηεκνληθφ ζπλέδξην Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΗΜΔΡΑ: ΚΡΙΣΙΚΔ ΠΡΟΔΓΓΙΔΙ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΔΙ Αζήλα, 10-11 Ννεκβξίνπ 2011 ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΚΑΙ Η ΚΡΙΗ ΥΡΕΟΤ: ΑΝΑΙΡΩΝΣΑ ΣΗ ΝΟΜΟΣΕΛΕΙΑ Γευπγία Γοωγα ΣΔΙ Αζήλαο Ιυάννηρ Καμαπιανψρ Παλεπηζηήκην Παηξψλ Πεπίλητη: Η επαλαδηαπξαγκάηεπζε ηνπ ξφινπ ηνπ θξάηνπο ζε ζπλζήθεο θξίζεο ρξένπο καο νδεγεί λνκνηειεηαθά ζε επαλελλνηνιφγεζε ηεο θνηλσλίαο ηεο δηαθηλδχλεπζεο (Risk Society). Η δηαπξαγκάηεπζε απηή είλαη θαλεξά αηζζεηή ζε θνκβηθνχο ηνκείο φπσο ε πγεία θαη ε εθπαίδεπζε. Αηθληδηαζκνί θαη απνθνκκέλεο αθεγήζεηο απφ ηε κέρξη ζήκεξα ζεζκηθή ζπλέρεηα επηβεβαηψλνπλ φηη παξαηεξείηαη κηα κεηακνληέξλα εμέιημε σο πξνο ηελ δηαθνξνπνίεζε ηνπ Λφγνπ (Reason) ιεηηνπξγίαο ησλ ζεζκψλ. Ωο ζπλέπεηα ηεο θξίζεο ζην θνηλσληθφ, νη νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο νδεγνχλ ζε ξηδηθή ακθηζβήηεζε ησλ ζεσξεηηθψλ ζρεκάησλ εξκελείαο ηνπ πεδίνπ. Έηζη, έρνληαο σο ζηφρν ηελ αλάιπζε ηνπ παξαπάλσ ζθεπηηθνχ ζα πξνζπαζήζνπκε λα αλαδείμνπκε ηε ζεκαζία ηνπ ζχγρξνλνπ θνηλσληνινγηθνχ ζεσξεηηθνχ εξκελεπηηθνχ ζρήκαηνο σο ηθαλνχ γηα ηελ αληίθξνπζε ηεο λέαο δηαρεηξηζηηθήο ινγηθήο, ε νπνία λνκνηειεηαθά πξνζαλαηνιηζκέλε, νδεγεί ληεηεξκηληζηηθά ζηελ αλαίξεζε ηεο επηθνηλσληαθήο ινγηθφηεηαο ησλ δπηηθψλ δεκνθξαηηψλ. 1

1. Ειζαγυγή: Σο εςπυπαφκψ οικοδψμημα ηηρ δςηικήρ νευηεπικψηηηαρ ζε κίνδςνο. Η θάκςε ηεο δηεζλνχο θαη ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο αλέδεημε κηα ζεηξά αληηλνκηψλ ζην νηθνδφκεκα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Καζψο φκσο ε θξίζε ρξένπο απεηιεί φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ Δπξσπατθή ζπλνρή, ε ηζρχο ηεο Δπξσπατθήο νηθνλνκίαο γίλεηαη ην θπξίαξρν κέιεκα. Ήδε ηα δεδνκέλα ηεο Eurostat ηνπ 2008 (Eurostat 2010) θαηέδεηρλαλ ηε δπζθνιία ησλ επξσπατθψλ κεραληζκψλ, θπξίσο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ φπσο ε Διιάδα, λα αληηκεησπίζνπλ ζεκαληηθά δεηήκαηα γηα ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή ζπλνρή ησλ δπηηθψλ δεκνθξαηηψλ, φπσο ε θηψρεηα, ε αληζφηεηα αλαδηαλνκήο εηζνδήκαηνο, ή αθφκα θαη ε ρακειή αγνξαζηηθή δχλακε (Petmesidou, 1996 pp. 324-347). Έηζη, παξά ηηο επηκέξνπο δηαθνξνπνηήζεηο αλαγθψλ ζην επίπεδν ηεο πξφλνηαο ησλ κειψλ θξαηψλ, ήδε απφ δεθαεηίεο θαη πνιχ πεξηζζφηεξν ζήκεξα ππφ ηελ επίδξαζε ηεο θξίζεο ρξένπο, ην Κξάηνο Πξφλνηαο σο κεραληζκφο πξνψζεζεο ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο απνηειεί έλα ζεκαληηθφ πεδίν έξεπλαο. Πην ζπγθεθξηκέλα ε κειέηε απηή απνζθνπεί ζηελ εμέηαζε ησλ ινγηθψλ επαλαδηαπξαγκάηεπζεο ηνπ ξφινπ ηνπ Κξάηνπο ζε επίπεδν θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηε δηεξεχλεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ππνρψξεζήο ηνπ απφ θξίζηκνπο ηνκείο φπσο ε Δθπαίδεπζε θαη ε Τγεία. Θεσξνχκε ζεκαληηθή απηή ηελ ππνρψξεζε γηα ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηδηαίηεξα γηα ηε κειινληηθή ζρεκαηνπνίεζε ησλ κνξθψλ ηεο δπηηθήο πνιηηεηφηεηαο. 2

2. Η επαναδιαππαγμάηεςζη ηος Κπάηοςρ ςπψ ζςνθήκερ κπίζηρ σπέοςρ. Η πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο απνηέιεζε ζεκαληηθφ ππξήλα ησλ θνηλσληθψλ δξάζεσλ ζε εζληθφ θαη ππεξεζληθφ επίπεδν, πνπ επεδίσθαλ θαη απνζθνπνχζαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθή ε επξσπατθή κέξηκλα γηα ηελ δηακφξθσζε ζεζκηθψλ δνκψλ πνπ ζα είραλ ζθνπφ ηελ αλαίξεζε ηεο θνηλσληθήο αληζφηεηαο θαη ηνπ απνθιεηζκνχ ελψ ζα ελίζρπαλ ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα, ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ νηθνλνκία. Δίλαη ελδεηθηηθά επίζεο ηα θαηαζηαηηθά θείκελα Δπξσπατθψλ κεραληζκψλ φπσο απηφ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο φπνπ ζην πξψην άξζξν ηνπ θάλεη ιφγν γηα ηελ νηθνλνκία κε πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ θνηλσλία ησλ δηθαησκάησλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ή ε ζχληαμε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε. Σν πκβνχιην ηεο Δπξψπεο απνηειεί ηελ θαηεμνρήλ δνκή πξναγσγήο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ θαη ηεο επξσπατθήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο, ηνπ ππξήλα δειαδή ηεο δπηηθήο λεσηεξηθφηεηαο ( Βεληέξεο, 2002). Η παξαηεξνχκελε φκσο θπξηαξρία ηνπ νηθνλνκηθνχ θηιειεπζεξηζκνχ επί ηνπ πξνλνηαθνχ θαπηηαιηζκνχ, φπσο κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν αλαδείρζεθε ππφ ην βάξνο ηεο επξσπατθήο θξίζεο ρξένπο, αλέδεημε κε ηνλ πην εκθαηηθφ ηξφπν θαη ηηο αληηλνκίεο πνπ δελ επέηξεςαλ ηελ επηθξάηεζε ηνπ πνιηηηθνχ θαη ηε δεηνχκελε ζσξάθηζε ηνπ θνηλσληθνχ (Βεληέξεο, 2011, ζζ. 158-159). Γηα ηηο ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ φπσο ε Διιάδα, απφ ηε ζηηγκή πνπ εληάρζεθαλ ζην Μεραληζκφ ηήξημεο, νη εμειίμεηο θαη νη θνηλσληθν-νηθνλκηθέο δηαδξνκέο ήηαλ ήδε δεδνκέλεο, αθνχ νη εθαξκνγή ησλ ζπληαγψλ ηνπ Γηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ είραλ δνθηκαζηεί ζε ρψξεο ηεο πξψελ Αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο φπσο ε Αξγεληηλή θ.ά. Η δηεζλήο βηβιηνγξαθία γηα ηηο επηπηψζεηο ησλ πνιηηηθψλ ηνπ Γ.Ν.Σ. (IMF), ηδηαίηεξα ζηα πεδία ηεο Τγείαο θαη ηεο Παηδείαο είλαη απνθαιππηηθή ( Stuckler & Basu 2009, Armijo & Faucher 2002). 3

3. Κοινυνική Πολιηική και κπίζη σπέοςρ Καηά ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο ε νηθνλνκηθή πιεπξά ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ Τγεία θαη ηελ Δθπαίδεπζε, ππφ ην βάξνο ησλ επηπηψζεσλ ηεο θξίζεο ρξένπο θαη ησλ ηξφπσλ αληηκεηψπηζεο ηνπ IMF, απνηέιεζε ην θνκβηθφ ζεκείν ησλ ελδηαθεξφλησλ ηεο δηεζλνχο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο. Ιδηαίηεξα κεηά ην 1990 θαη ηελ θαηάξξεπζε ησλ ρσξψλ ηεο νβηεηηθήο Έλσζεο ην ελδηαθέξνλ απμήζεθε ζεκαληηθά φπσο θαη ζηηο πεξηπηψζεηο θαηάξξεπζεο ησλ νηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ρσξψλ ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο φπσο ε Αξγεληηλή. Κνηλφο ηφπνο ησλ κειεηψλ απηψλ ήηαλ ε δηαπίζησζε πσο ε αθεηεξία ησλ ζρεηηθψλ πνιηηηθψλ γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ησλ επηπηψζεψλ ηνπ ήηαλ νηθνλνκηθέο, αιιά ε νπζία ηνπ δεηήκαηνο θαη νη βαζχηεξεο ζπλέπεηέο ηνπ ήηαλ θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο (Fischer et al., 2003). Οη πξνσζνχκελεο πνιηηηθέο απνξχζκηζεο είραλ θαη έρνπλ ζηελ αξρή ηνπο ηελ εηζαγσγή ηεο Αγνξάο θαη ηνπ Λφγνπ ηεο Αγνξάο ζηελ θνηλσληθή ιεηηνπξγία κε άκεζε επίπησζε ηε κείσζε ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθή ππνρψξεζε ηνπ Κξάηνπο (Kiprianos, et.al., 2011). Καζψο ην Κξάηνο ππνρσξεί σο πξνο ηνλ θνηλσληθφ ηνπ ξφιν λέα πνιππνιηθά πεξηβάιινληα θαη ζπλεξγαζίεο δεκηνπξγνχληαη, απνθηψληαο ζεζκηθέο ππνζηάζεηο ζηα πιαίζηα ησλ ππεξεζηψλ Τγείαο θαη Παηδείαο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα ζε επίπεδν Αλψηαηεο Δθπαίδεπζεο θαη κε ηε λνκηκνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηεο Αγνξάο, ην management ηνπ Παλεπηζηεκίνπ πεξλάεη ζε πεξηζζφηεξν επέιηθηεο εκηθξαηηθέο ζεζκηθέο δνκήζεηο ζπλεξγαζίαο ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ, ελψ νη ππνθεηκεληθέο επηινγέο ζρεδηαζκνχ ζπνπδψλ ζπλδένληαη κε ηελ εξγαιεηαθφηεηα ηεο επαγγεικαηηθήο απνθαηάζηαζεο θαη ην Λφγν ησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο (Kiprianos, et.al., 2011). Η εμέιημε απηή απνηειεί ηε ζπλέρεηα κηαο πνξείαο πνπ εδψ θαη δεθαεηίεο παξαθνινπζνχκε λα εμειίζζεηαη κε ζπλέπεηα. 4

4. Απψ ηο γπαμμικψ ζηο εςέλικηο νευηεπικψ-μεηανευηεπικψ. Καηά ηνλ Parton (1996) ε αλάπηπμε ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ζηηο αξρέο ηνπ εηθνζηνχ αηψλα ιεηηνχξγεζε λνκηκνπνηεηηθά θαη ζπζηεκαηνπνίεζε κηα ζεηξά ζεζκηθψλ ιεηηνπξγηψλ αλάκεζα ζηηο νπνίεο είλαη θαη ε ζχλδεζε ησλ θξαηηθψλ δξάζεσλ θαη κηαο επξείαο πνηθηιίαο αλάινγσλ δξάζεσλ ηδησηηθψλ, εζεινληηθψλ θαη θηιαλζξσπηθψλ νξγαλψζεσλ (p. 5). ε απηφ αθξηβψο ην παξειζφλ νη αλαιπηέο αλαγλσξίδνπλ ηελ παγίσζε ησλ κεηαθνξληηθψλ κνξθψλ νξγάλσζεο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο θαπηηαιηζηηθψλ νηθνλνκηψλ. Μαδηθή παξαγσγή θαη καδηθή θαηαλάισζε ζπληζηνχζαλ κηα γξακκηθή νηθνλνκία -θαηά ην παξάδεηγκα ηεο γξακκήο παξαγσγήο- θαη ηαπηφρξνλα πξφηεηλαλ θαη ελίζρπαλ κηα ζεηξά απφ θνηλσληθέο ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο ζην ζχλνιν ηνπο ζπζηεκαηνπνηνχληαη ζε θνπιηνχξα. ην επίπεδν ηνπ ιεηηνπξγηψλ ζηνπο ηνκείο ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηνπο ηνκείο ηεο Τγείαο θαη ηεο Δθπαίδεπζεο, απηφ κεηαζρεκαηίδεηαη ζε κηα επαγγεικαηνπνίεζε ησλ ζρεηηθψλ κε ηα πεδία δεκφζησλ ιεηηνπξγψλ (εθπαηδεπηηθνί, ηαηξηθφ πξνζσπηθφ, θνηλσληθνί ιεηηνπξγνί) κε θπξίαξρα ηα νξγαλσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο γξαθεηνθξαηηθνπνίεζεο (Κακαξηαλφο 2002). Τπφ απηφ ην νξγαλσηηθφ πιαίζην ηεο επαγγεικαην-γξαθεηνθξαηηθνπνίεζεο ε επέθηαζε ηνπ Κξάηνπο πξνέθππηε αλακελφκελε θαη επηζπκεηή. πλνιηθά, ε πίζηε ζηελ επηζηήκε δηαπιέθεηαη κε ην management θαη ηελ πίζηε ζηε ζπλερή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε εξγαζηαθή αζθάιεηα θαη ε πίζηε ζηνλ νξζφ ιφγν κε ηνλ γξαθεηνθξαηηθφ νξζνινγηζκφ, παξάγνληαο ηειηθά νξγαλσηηθή θνπιηνχξα. ια ηα παξαπάλσ απνηεινχλ ηελ αηζηφδνμε πξννπηηθή ηεο χζηεξεο λεσηεξηθήο πεξηφδνπ. Η θξίζε ησλ χζηεξσλ 70 δξνκνιφγεζε κηα παγίσζε ε νπνία νδήγεζε αξθεηνχο αλαιπηέο λα αλαξσηεζνχλ γηα ηε κνξθή ησλ θξαηηθψλ κνξθψλ πνπ ζα επηθξαηνχζαλ. Ήδε ε κεηαβιεηφηεηα ηεο αγνξάο, ε απνξξχζκηζε θαη ε ηδησηηθνπνίζε απνηεινχζαλ λέεο ραξαθηεξηζηηθέο δηαδηθαζίεο απνδφκεζεο ηνπ δεδνκέλνπ (Clark, 1996 p. 39). Οη πνιηηηθέο πνπ άζθεζε ε Βξεηαληθή θπβέξλεζε ηελ ζπγθεθξηκέλε ζπγθπξία 5

απνηέιεζαλ ην πξνάγγειν ηεο ζεκεξηλήο πνξείαο ησλ ζρεηηθψλ επξσπατθψλ πνιηηηθψλ. πξξίθλσζε ηνπ θξάηνπο, κείσζε ηνπ θφζηνπο θαη δηακφξθσζε ελφο αξλεηηθνχ θιίκαηνο ζε,φηη αθνξά ζηελ παξέκβαζε ηνπ Κξάηνπο. Οπζηαζηηθά ε δηαθνξνπνίεζε έγθεηηαη ζηε κεηάβαζε απφ ην Κξάηνο πξνο έλα ρψξν αλεμάξηεην, φπνπ ζα πινπνηνχληαη ειεχζεξα εκηθξαηηθέο, ηδησηηθέο θαη εζεινληηθέο δξάζεηο θαη ζπκβάζεηο. Σν πεδίν απηφ θαη νη ζρεηηθέο δξάζεηο είλαη αλάινγεο πξνο ηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο ηεο αγνξάο πνπ παξάγνπλ θαη παξάγνληαη ζε πιέγκαηα επειημίαο. Έηζη, ζην λέν πεδίν αλαδχνληαη θαη παγηψλνληαη λέα ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε δηαθνξνπνίεζε, ε αβεβαηφηεηα, ε ακθηζεκία θαη θπξίσο ε ζπλερήο αιιαγή θαη κεηαβνιή. Η εμαηνκίθεπζε ηεο Αγνξάο είλαη ην ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ κεηαιιαγήο ηνπ ηνκέα ηεο Πξφλνηαο (Clark, 1996). Σν δξψλ ππνθείκελν θαζίζηαηαη πειάηεο/θαηαλαισηήο, ελψ ην δπλακηθφ management αλαδεηθλχεη κε επίηαζε ηα δεηήκαηα ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο. Έηζη, ζε ηνκείο φπσο ε Δθπαίδεπζε θαη ε Τγεία θαη κε θξηηήξην ηελ ινγηθή ηεο Αγνξάο, ην θφζηνο θαη ε επζχλε πεξλνχλ ζηελ ζχκβαζε σο επηινγή ηνπ θαηαλαισηή (Ball 2008). Οη κεγάιεο θαη γξακκηθέο αθεγήζεηο παίξλνπλ ηέινο. Οη βξαρπρξφληεο επηκέξνπο ζπκβάζεηο επηινγήο θαη ε ράξαμε ππνθεηκεληθψλ δηαδξνκψλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ εθπαίδεπζε κέζα απφ ηξίρξνλα ή θαη ζπληνκφηεξα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ, θαζηζηνχλ ηηο ζχληνκεο θαη απνθνκκέλεο ππνθεηκεληθέο ζηξαηεγηθέο σο ηηο θπξίαξρεο αθεγήζεηο ηνπ θνηλσληθνχ (Kiprianos et al. 2011, Λπνηάξ 1979). Οη κηθξν-αθεγήζεηο εκπεξηέρνπλ ηε ξήμε κε ην παξειζφλ. Η γξακκηθφηεηα θαη ην δεδνκέλν αληηθαζίζηαληαη απφ ην ληεηεξκηληζκφ ηεο κεηαβιεηφηεηαο. Η ξήμε ηεο κηθξναθήγεζεο, ε ππνρψξεζε ηνπ Κνηλσληθνχ θξάηνπο, ε κεηαιιαγή ηνπ πξνλνηαθνχ θαπηηαιηζκνχ πξνο κηα θηιειεχζεξε θαπηηαιηζηηθή ζχιιεςε ηεο Αγνξάο, ε αλαίξεζε ηεο αζθάιεηαο θαη ην ζεκαληηθφηεξν, ε ζπλείδεζε ηεο δηαθηλδχλεπζεο ησλ θνηλσληψλ, ζεκαζηνδφηεζαλ ην πέξαζκα ζηε κεηαλεσηεξηθφηεηα. 6

5. Η ζημαζιοδψηηζη ηηρ διακςνδωνεςζηρ και ηο ζηοίσημα ηηρ εςελιξίαρ και ηηρ αζθάλειαρ. Risk and Flexicurity. Τπφ απηφ ην πξίζκα φζα θαηέγξαθαλ ζηηο κειέηεο ηνπο ζεσξεηηθνί φπσο ν Beck (1992) ή ν Giddens γηα ηελ θνηλσλία ηεο δηαθηλδχλεπζεο (risk society) απνθηνχλ λέεο ζεκαζηνδνηήζεηο. Έλλνηεο φπσο ε αζθάιεηα θαη ε επειημία απνηεινχλ ππξήλα ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ αλαιχζεσλ θαη δσηηθά δηαθπβεχκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ πνιηηψλ ησλ δπηηθψλ θνηλσληψλ ηεο λεσηεξηθφηεηαο. Ωο ζεζκηθή απάληεζε ζηα αγσληψδε εξσηήκαηα ησλ θνηλσληψλ ηεο δηαθηλδχλεπζεο πξνσζήζεθε ην πιαίζην πνπ παξάγεηαη απφ ην κείγκα ηεο εξγαζηαθήο αζθάιεηαο θαη ηεο επειημίαο ηεο Αγνξάο (Flexicurity) (E.C., 2005). Η πξνσζνχκελε απφ ηνπο επξσπατθνχο κεραληζκνχο, ινγηθή ηεο Flexicurity πξνθχπηεη σο θνκβηθή πνιηηηθή πνπ ραξαθηεξίδεη ην ζχγρξνλν επέιηθην θξάηνο πξφλνηαο. ρη πηα ζηνπο θξαηηθνχο αιιά ζηνπο ππφ δεκφζην έιεγρν ζεζκνχο ζπλάπηνληαη ζπκβνιαηαθέο πξάμεηο, επέιηθηεο θαη αμηφπηζηεο (ΔC, 2005, 2006 & 2007). Δδψ ζα πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε πσο ν δεκφζηνο έιεγρνο πξνθχπηεη απφ ηελ αλάγθε ειέγρνπ ηεο Αγνξάο πνπ έηζη απνθαιχπηεηαη παξνχζα θαη θπξίαξρε ζηε ζχλαςε ησλ ζρεηηθψλ ζπκβάζεσλ (Βεληέξεο 2011). Απψηεξνο ζηφρνο είλαη λα ζπλδπαζηνχλ ε απνηειεζκαηηθφηαηα θαη ε απνδνηηθφηεηα ηεο αγνξάο κε ηελ θνηλσληθή ζπλνρή (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2007). Η ειεπζεξία ηεο αγνξάο σο ξχζκηζε ησλ παξαπάλσ δξάζεσλ δελ θαίλεηαη ηθαλή λα αλαηξέζεη ηελ αβεβαηφηεηα ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ. Αληίζεηα ζε επνρή θξίζεο ρξένπο δαλεηζηέο θαη δαλεηδφκελνη αλαδεηνχλ ηηο δηαδηθαζίεο εμαζθάιηζεο θαη ηήξεζεο ησλ δεζκεχζεσλ. Η ζπιινγηθή θαη δηππνθεηκεληθή εκπηζηνζχλε θαίλεηαη λα έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηελ πινπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ. Έηζη, ζε έλα πιαίζην δξάζεο αβεβαηφηεηαο θαη κεηαβιεηφηεηαο ε δηαδηθαζία θιεηδί ζηε ζχλαςε ηεο ζρεηηθήο ζχκβαζεο θαη ζηελ επηηπρία ηνπ λένπ πιαηζίνπ ηεο Flexicurity είλαη ε επίηεπμε ζέζεσλ εκπηζηνζχλεο (Trust). Η πινπνίεζε ησλ παξαπάλσ 7

πξνυπνζέηνπλ αθεηεξηαθά δηαινγηθή πξφζεζε. Έηζη, ζεκειηαθή δηαδηθαζία εκπηζηνζχλεο δελ κπνξεί λα είλαη άιιε απφ ηελ επηθνηλσλία θαη πην ζπγθεθξηκέλα ηελ επηθνηλσληαθή ινγηθφηεηα. 6. Απψ ηην Αζθάλεια ζηην Εμπιζηοζωνη. Ππορ ένα θευπηηικψ πλαίζιο υρ πποχπψθεζη ηηρ εμπιζηοζωνηρ (Trust). H Flexicurity γηα λα ππάξμεη σο θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ πιαίζην δξάζεο πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε εκπηζηνζχλεο αιιά θαη δηαινγηθήο πξφζεζεο αλάκεζα ζηα ζπκβαιιφκελα κέξε ηνπο ζπιινγηθνχο ή κε δξψληεο. Η δηαδηθαζία ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηνπ δηαιφγνπ σο ζπιινγηθήο νξζνινγηθφηεηαο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ επηθνηλσλία, νξίδεη απφ ηελ αξρή πσο ηφζν ε επζχλε φζν θαη ηα νθέιε είλαη ζπιινγηθά. Δδψ ε χπαξμε ηνπ δεκφζηνπ έιεγρνπ δηαζθαιίδεη ηελ εξκελεία ηνπ θαλνληζηηθνχ ιφγνπ ηεο Αγνξάο, ψζηε λα είλαη εθηθηή ε ζπζηεκαηνπνίεζε απηψλ ησλ δξάζεσλ φρη ζε κηα απνξπζκηζκέλε αγνξαπσιεζία, αιιά ζε κία ζπιινγηθή δηαπξαγκάηεπζε, ε νπνία δηαζθαιίδνληαο ην πνιηηηθφ δηαθχβεπκα ηεο ζπλνρήο νπζηαζηηθά ζπληζηά ηελ κειινληηθή θνηλσληθή πνιηηηθή ησλ ζχγρξνλσλ δπηηθψλ θνηλσληψλ. Σα παξαπάλσ καο παξαπέκπνπλ ζην ζεσξεηηθφ ζρήκα ηεο επηθνηλσληαθήο ινγηθφηεηαο ηνπ Γεξκαλνχ δηαλνεηή Jurgen Habermas. ην ζρήκα ηνπ Habermas ε επηθνηλσλία είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζην βαζκφ πνπ θαζηζηά ηνλ άλζξσπν ππνθείκελν. Γηαληηδξψληαο ν άλζξσπνο αλαπηχζζεη ην πρακτικό ενδιαφέρον, θαηεπζχλνληαο ζπιινγηθά ηε δξάζε καο γηα ηελ επίηεπμε θνηλψλ ζθνπψλ κέζα ζηελ θνηλσλία (Craib 1998). Έηζη ε ζπλεξγαζία σο επηθνηλσληαθή δηαδηθαζία θαζίζηαηαη ππαξμηαθή αλαγθαηφηεηα, σο κηα ζπλζήθε αβίαζηεο δηακφξθσζεο ηεο βνχιεζεο. Γηάδξαζε, ακνηβαηφηεηα θαη δηππνθεηκεληθφηεηα ζπληζηνχλ ηνλ Επικοινωνιακό Λόγο, ηελ θαηάιεμε νπζηαζηηθά ζε κηα θνηλή απφθαζε βάζεη επηρεηξεκάησλ, κε αλαίξεζε ησλ θαηαλαγθαζκψλ, ππέξβαζε ησλ ληεηεξκηληζκψλ θαη κε θξηηηθφ θαη ινγηθφ ηξφπν, ζε ζπλζήθεο δηαιφγνπ. Η 8

νινθιήξσζε ησλ παξαπάλσ παξάγεη Ηabermas ηελ αμίσζε γηα πξνηαζηαθή αιήζεηα ( Habermas 1993). Έρνληαο ζπλεπψο ππφςε καο ηελ αγσλία ηνπ Γεξκαλνχ δηαλνεηή θαη ηε θξνληίδα ηνπ γηα ηε δηαηχπσζε ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ πξνηαζηαθή αιήζεηα θαη ηηο αμηψζεηο ηζρχνο, ζεσξνχκε ζεκαληηθή ηε πξνζθνξά ηνπ ζηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εκπηζηνζχλεο (Trust) σο δηαδηθαζία νινθιήξσζεο ηνπ πιαηζίνπ ηεο επειημίαο θαη ηεο αζθάιεηαο (Flexicurity) γηα ηελ ππέξβαζε ηεο θξίζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηε ζεσξία ηνπ ν Habermas αλαθεξφκελνο ζηα νκηιηαθά ελεξγήκαηα ζεσξεί πσο δηαθξίλνληαη ηξία είδε αμηψζεσλ ηζρχνο: κηα αμίσζε αιήζεηαο γηα ην πξνηαζηαθφ πεξηερφκελν, κηα αμίσζε νξζφηεηαο γηα ηνπο θαλφλεο θαη ηηο αμίεο, θαη κηα αμίσζε εηιηθξίλεηαο γηα ηελ ππνθεηκεληθή πξφζεζε (Habermas1997). Σν πην ελδηαθέξνλ θαη ζεκαληηθφ φρη κφλν γηα ηελ επηηπρή νηθνλνκηθά ζχλαςε ησλ ζπκβάζεσλ, αιιά θαη γηα ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή ζπλνρή, είλαη πσο ε ηειηθή επίηεπμε ηεο εκπηζηνζχλεο δηα ησλ νκηιηαθψλ ελεξγεκάησλ ησλ δηαληηδξψλησλ. ηειηθά απειεπζεξψλεη ηα ίδηα ηα ππνθείκελα απφ ηηο ηπρφλ ζηξεβιψζεηο θαηαλφεζεο θαη ηηο ζπγρχζεηο ηνπ πξαγκαηηθνχ. Με ηελ νιφπιεπξε ζπκκεηνρή ηνπο, θαη κε κέζν ηε γιψζζα, νη δξψληεο έρνπλ θαηά Habermas ηε δπλαηφηεηα αλαίξεζεο ησλ θαλνληζηηθψλ πιαηζίσλ φηαλ απηνί ζπληζηνχλ αλνχζηνπο γηα ην θνηλσληθφ θαη ην πνιηηηθφ πεξηνξηζκνχο (Craib 1998). Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ επηθνηλσληαθή δξάζε πνπ αλαπηχζζεηαη, ηα ζπκβαιιφκελα κέξε κπνξνχλ λα δηαηππψζνπλ ππφ ηηο δεδνκέλεο ζπλζήθεο ηελ αμίσζε εγθπξφηεηαο ηεο δήισζεο Έηζη κέζα απφ δηαδηθαζίεο θαηαλφεζεο δεκηνπξγείηαη έλαο νξζνινγηθφο δεζκφο, ν νπνίνο πξνθχπηεη απφ ηελ εγγχεζε ηνπ νκηιεηή λα ηθαλνπνηήζεη θάζε αμίσζε ηζρχνο κέζσ δηαδηθαζηψλ επαιήζεπζεο. Δίλαη ζπλεπψο μεθάζαξν πσο ε επηθνηλσληαθή ινγηθφηεηα ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ αιήζεηα ησλ δειψζεσλ (Habermas 1997). ηε βάζε απηή ζεκειηψλνληαη θαη νη αμηψζεηο εκπηζηνζχλεο. Γηαζθαιίδνληαο ηελ εκπηζηνζχλε κέζα απφ ηηο παξαπάλσ πξνυπνζέζεηο θαη αμηψζεηο ζπκκεηνρήο θαη εγθπξφηεηαο πινπνηείηαη παξά ηα νηθνλνκηθά αδηέμνδα ε πξννπηηθή κηαο δεκνθξαηηθήο θνηλσληθήο ζπλνρήο ρσξίο θνηλσληθνχο απνθιεηζκνχο. Τπφ απηφ ην 9

πξίζκα ε εκπηζηνζχλε ζπλδέεηαη κε ηελ αλαγλψξηζε σο ηζφηεηα φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ. Η αλαγλψξηζε θαηά Habermas αθπξψλεη αληζφηεηεο θαη απνθιεηζκνχο θαη εληζρχεη ην δίρηπ ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ζην βαζκφ πνπ επηηξέπεη ηε ζπκκεηνρή ησλ ππνθεηκέλσλ ζηηο απνθάζεηο ηνπο. Ίζσο γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο ν Gouthro (2006) ζεσξεί πσο ε ζεσξία ηνπ Habermas ζέηεη ππφ ακθηζβήηεζε θεληξηθά δεηήκαηα ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν πνπ είλαη δνκεκέλε θαη πνπ νξγαλψλεηαη ε θνηλσλία,. θαζψο παξέρεη ηηο νξίδνπζεο θαηαλφεζεο ησλ δνκψλ πνπ επεξεάδνπλ ηηο θαζεκεξηλέο πξαθηηθέο. Η θαηαλφεζε απηή θαη ε δηαζαθήληζε ησλ πξνυπνζέζεσλ ζρεκαηνπνίεζεο ηεο εκπηζηνζχλεο πξνσζνχλ ηελ θνηλσληθή δξάζε ζηα πιαίζηα ελφο ηδαληθνχ δηαινγηθνχ πεξηβάιινληνο (Gouthro, 2006). 7. Ανηί ζςμπεπάζμαηορ Ήδε απφ ην 2008 θαη ίζσο θαη πνιχ πξηλ, ηα θνηλσληθά θαη νηθνλνκηθά ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, έδεηρλαλ κε έκθαζε ην ςεπδέο απηνλφεην ησλ θαζεκεξηλήο δσήο θαηά Althusser ή ηεο απνηθηνπνίεζεο ηνπ Βηφθoζκνπ θαηά Habermas. Οη πνξείεο ήηαλ ληεηεξκηληζηηθά πξνδηαγεγξακκέλεο ηδηαίηεξα γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ: Απμαλφκελε αληζφηεηα θαη αζχκκεηξεο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζρέζεηο. Οη πξνσζνχκελεο πνιηηηθέο απνξξχζκηζεο είραλ θαη έρνπλ ζηελ αξρή ηνπο ηελ εηζαγσγή ηεο Αγνξάο θαη ηνπ Λφγνπ ηεο Αγνξάο ζηελ θνηλσληθή ιεηηνπξγία κε άκεζε επίπησζε ηε κείσζε ησλ ρξεκαηνδνηήζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθή ππνρψξεζε ηνπ Κξάηνπο. Καζψο ην Κξάηνο ππνρσξεί σο πξνο ηνλ θνηλσληθφ ηνπ ξφιν λέα πνιχ-πνιηθά πεξηβάιινληα θαη ζπλεξγαζίεο δεκηνπξγνχληαη απνθηψληαο ζεζκηθέο ππνζηάζεηο. Σα δξψληα ππνθείκελα θαζίζηαηαη ζπκβαιιφκελνη. Η κεηαιιαγή ηνπ πξνλνηαθνχ θαπηηαιηζκνχ πξνο κηα θηιειεχζεξε θαπηηαιηζηηθή ζχιιεςε ηεο Αγνξάο δίλεη ηέινο ζηηο κεγάιεο θαη γξακκηθέο αθεγήζεηο. χληνκεο θαη απνθνκκέλεο ππνθεηκεληθέο ζηξαηεγηθέο απνηεινχλ ηνπο ηδσηηθνχο γξίθνπο. 10

Ωο ζεζκηθή απάληεζε ζηα αγσληψδε εξσηήκαηα ησλ θνηλσληψλ ηεο δηαθηλδχλεπζεο πξνσζήζεθε ην πιαίζην πνπ παξάγεηαη απφ ην κείγκα ηεο εξγαζηαθήο αζθάιεηαο θαη ηεο επειημίαο ηεο Αγνξάο (Flexicurity). H Flexicurity γηα λα ππάξμεη σο θνηλσληθννηθνλνκηθφ πιαίζην δξάζεο, πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε εκπηζηνζχλεο αιιά θαη δηαινγηθήο πξφζεζεο αλάκεζα ζηα ζπκβαιιφκελα κέξε ηνπο ζπιινγηθνχο ή κε δξψληεο. Οη αμηψζεηο ζπκκεηνρήο θαη εγθπξφηεηαο, δηαζθαιίδνπλ ηελ πξννπηηθή κηαο δεκνθξαηηθήο θνηλσληθήο ζπλνρήο αλαηξψληαο θνηλσληθνχο αληζφηεηεο θαη απνθιεηζκνχο. Τπφ απηφ ην πξίζκα ε εκπηζηνζχλε ζπλδέεηαη κε ηελ αλαγλψξηζε σο ηζφηεηα φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ κεξψλ, αλαηξψληαο ςεπδείο νηθνλνκηθέο λνκνηέιεηεο, ακθηζβεηψληαο ην απηνλφεην θαη επαλαηνπνζεηψληαο ηνπο φξνπο ζρεδηαζκνχ ηεο ζχγρξνλεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη ηεο δηαζθάιηζεο ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο. 11

Ξενψγλυζζη βιβλιογπαθία Armijo, L. E. and Faucher, P. (2002). We have a consensus: Explaining Political Support for market reforms in Latin America, Latin American Politics and Society, 44, (2), pp. 1-40. Ball, S. (2008). The education debate, London: Policy press. Beck, U., (1992). Risk Society: Towards a New Modernity, New Delhi: Sage. Crick, R. and Joldersma, C. (2007). Habermas, lifelong learning and citizenship education, Studies in Philosophy and Education, 26, pp.77-95. Clark, J.(1996). After social work; in Parton, N. (ed.), Social Theory, Social Change and Social Work, London: Routledge. Giddens, A. (1999). Risk and Responsibility, Modern Law Review, 62(1) pp. 1-10. Goldsborough, D. (2007). Does the IMF constrain health spending in poor countries? Evidence and an agenda for action. Report of the Working Group on IMF Programs and Health Spending. Washington (D.C.): Center for Global Development. Gouthro, P. (2006). Reason, Communicative Learning, and Civil Society: The Use of Habermasian Theory in Adult Education, Journal of Educational Thought, 40(1), pp. 5-22. E.C.(European Commission). (2005).Working Together for Growth and Jobs. Integrated Guidelines for Growth and Jobs (2005 2008), Luxembourg.: Office for Official Publication of the European Communities. E.C. (European Commission). (2006). Vladimír Špidla, Member of the European Commission responsible for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, Informal Ministerial Meeting: Flexicurity, Informal Ministerial Meeting: Flexicurity, Villach (Austria), 20 January 2006. http://europa.eu/rapid/pressreleasesaction.do?reference=speech/06/20&format=ht ML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en. E.C. (European Commission). (2006). Employment in Europe 2006, Luxembourg: Office for Official Publication of the European Communities E.C. (European Commission). (2007). New EU report shows active labour policy can increase employment rate despite low growth,http://ec.europa.eu/employment_social/emplweb/news/news_en.cfm?id=81. 12

European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions. (2007). Flexicurity,http://www.eurofound.eu.int/areas/industrialrelations/dictionary/definitio ns/flexicurity.htm. Fischer, S., Meltzer, A. H., Sachs, J. D., and Stern N. (2003). The Future of the IMF and World Bank: Panel Discussion, Papers and Proceedings of the One Hundred Fifteenth Annual Meeting of the American Economic Association, Washington, DC, January 3-5, 2003, The American Economic Review, 93, (2), pp. 45-50. Kim, J.Y, Millen, J.I..A, and Gershman, J., (2000). Dying for growth: global inequality and the health of the poor. Monroe (Maine): Common Courage Press. Stuckler, D. and Basu, S. (2009). The International Monetary Fund's Effects on Global Health: Before and After the 2008 Financial Crisis, International Journal of Health Services 39,.(4), pp 771 781. ΗΔPΝΔΣ (2011). Study of the Greek Higher Education, http://hepnet.upatras.gr/. Habermas, J. (1971). Toward a Rational Society, London: Heinemann. Habermas, J. (1972). Knowledge and Human Interests, London: Heinemann. Habermas, J. (1974). Theory and Practice, London: Heinemann. Habermas, J. (1976). Legitimation Crisis,, London: Heinemann. Habermas, J. (1979). Communication and the Evolution of Society, London: Heinemann Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action, Reason and the rationalisation of society (v.1), Oxford: Polity Press. Habermas, J. (1987). The Theory of Communicative Action A Critique of functionalist reason,(v. 2), Oxford: Polity Press. Habermas, J. (1989a). The Structural Transformation of the Public Sphere, Oxford: Polity Press. Habermas, J. (1989b). Moral Consciousness and Communicative Action, Cambridge, MA:.MIT Press. Habermas, J. (1990). The Philosophical Discourse of Modernity. Twelve lectures, Oxford: Polity Press. 13

Hodge, D. R., Derezotes, D.S.(2008). Postmodernism and Spirituality: Some pedagogical implications for teaching content on spirituality, Journal of Social Work Education 44 (1), pp. 103-124. Ingram, D. (1987). Habermas and the Dialectic of Reason, New Haven, CT: Yale University Press. Kiprianos, P. Kamarianos, I., Stamelos, G.., Balias, St. (2011). Market and the higher european educational policies: when the markets fail-the case of Greece. Revista Educação Skepsis, n. 2, (I) http://academiaskepsis.org/revistaeducacao.html. Keat, R. (1981). The Politics of Social Theory: Habennas, Freud and the critique of Marxism, Oxford: Basil Blackwell. Kortian, G. (1980). Metacritique: The philosophical arguments of Jurgen Habermas, Cambridge: Cambridge University Press. McCarthy, T. (1973). A theory of communicative competence, Philosophy of the Social Sciences, 3,pp. 135-56. McCarthy, T. (1978) The Critical Theory of J. Habermas, Cambridge, MA.: MIT Press. Parton, N.(ed.).(1996). Social Theory, Social Change and Social Work, London: Routledge. Petmesidou, M. (1996). Social protection in Greece: A Brief Glimpse of a Welfare State, Social Policy and Administration, vol. 30, (4), pp.324-347. Thompson, J.B. & Held, D. (1982) Habermas: Critical debates, Basingstoke: Macmillan. Thompson, J.B. (1981). Critical Hermeneutics: A study of the thought of Paul Ricoeur and Jurgen Habermas, Cambridge: Cambridge University Press. 14