ΣΜΗΜΑ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΜΕΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΟΤ ΧΩΡΟΤ (Ο.Α.Δ.Α.Χ.)

ΣΜΗΜΑ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΜΕΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΟΤ ΧΩΡΟΤ (Ο.Α.Δ.Α.Χ.) Μεταπτυχιακι Εργαςία <<Σα Δθμοπρατιρια Αγροτικών Προϊόντων. Μελζτθ περίπτωςθσ Δωδεκανιςων» Ευάγγελοσ Ι. Καλαμπαλισ Ακινα, 2013 Επιβλζπων κακθγθτισ: Γεώργιοσ Μαλινδρζτοσ, Χ.Π.Α. Σριμελισ επιτροπι: Γ. Μαλινδρζτοσ Χ.Π.Α Π. Λαηαρίδθ Γ.Π.Α. Ε. Κλωνάρθ Γ.Π.Α 1

ΣΜΗΜΑ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΜΕΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΙΚΟΤ ΧΩΡΟΤ (Ο.Α.Δ.Α.Χ.) Μεταπτυχιακι Εργαςία <<Σα Δθμοπρατιρια Αγροτικών Προϊόντων. Μελζτθ περίπτωςθσ Δωδεκανιςων» Ευάγγελοσ Ι. Καλαμπαλισ Ακινα, 2013 Επιβλζπων κακθγθτισ: Γεώργιοσ Μαλινδρζτοσ, Χ.Π.Α. Σριμελισ επιτροπι: Γ. Μαλινδρζτοσ Χ.Π.Α Π. Λαηαρίδθ Γ.Π.Α. Ε. Κλωνάρθ Γ.Π.Α 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΡΓΑΙΑ «Σα Γεκνπξαηήξηα Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ. Μειέηε πεξίπησζεο Ν. Γσδεθαλήζσλ» Η εργαςία αυτι εκπονικθκε ςτα πλαίςια του ΠΜ : << Ολοκλθρωμζνθ Ανάπτυξθ και Διαχείριςθ του Αγροτικοφ Χώρου>> από τον κ. Ευάγγελο Ι. Καλαμπαλι. Οκτώβρθσ 2013. Ο αγξνηηθφο ηνκέαο ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα, έρεη αλάγθε απφ έλα πξφγξακκα αλάπηπμεο θαη εθζπγρξνληζκνχ, πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα ζηνπο αγξφηεο. Δμάιινπ ν αγξνηηθφο ηνκέαο ζπλδέεηαη άκεζα θαη ζηεξίδεη ζεηξά άιισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο, πνπ είηε σο πειάηεο είηε σο ηξνθνδφηεο ηεο γεσξγίαο, αληηπξνζσπεχνπλ ην 70% ηεο απαζρφιεζεο, ην 73% ηεο ζπλνιηθήο πξνζθνξάο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο θαη ην 65% ησλ ακνηβψλ ησλ απαζρνινχκελσλ. Ζ ζπκπίεζε ησλ ηηκψλ πξνο αλνδηθή ηάζε ζηα αγξνηηθά πξντφληα, νδήγεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα πνιινχο αγξνπαξαγσγνχο ζηελ απεπζείαο δηάζεζε ηεο παξαγσγήο ηνπο ζηνπο θαηαλαισηέο. Σα Γεκνπξαηήξηα Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ δίλνπλ ιχζε ζε απηέο ηηο θηλεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο. θνπφο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη λα κειεηήζεη ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνπξαηεξίσλ ζην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία, θαη λα πξνβεί ζε κηα κειέηε πεξίπησζεο ζην λνκφ Γσδεθαλήζσλ. Κάπνηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο θαηέδεημαλ πσο πνιχ ιίγνη εξσηψκελνη γλσξίδνπλ ηη είλαη ηα δεκνπξαηήξηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Όζνη γλσξίδνπλ ηη είλαη ηα δεκνπξαηήξηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζεσξνχλ φηη ηα νθέιε ίδξπζεο ηνπ, απφ ηελ κείσζε ηηκψλ ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη ηελ αχμεζε ηεο δηαζέζηκεο πνζφηεηαο ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζα λαη ζεηηθά. Αθφκα ζεηηθά ζα είλαη ηα νθέιε απφ ηελ κεγαιχηεξε δηαζέζηκε πνηθηιία αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ηηο επηινγέο πξνδηαγξαθψλ πνηφηεηαο, ηελ αχμεζε ησλ εζφδσλ γηα ηνπο αγξφηεο θαη γεληθά γηα ην ίδην ην λεζί. ΛΫξειρ κλειδιϊ: Γεκνπξαηήξηα Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ, νηθνλνκηθή θξίζε, αγξνηηθφ εηζφδεκα 3

ABSTRACT Auctions of Agricultural Products. Study of the Dodecanese case This essay was elaborated within the framework of Msc course: Rural Development by Mr. Evangelos I. Kalampalis, October 2013. Due to the financial crisis in Greece, the agricultural sector is in need of a development and modernization program which will ensure farmers a satisfying income. Besides, the agricultural sector is directly connected with and supports a series of other financial branches which, either as customers or suppliers, represent 70% of the employment, 73% of the national economy and 63% of the employees fees. The upward compression of prices in rural products over the last few years led many farmers to the immediate disposal of their production to consumers. The Auctions of Agricultural Products offer a solution to all these initiatives. The aim of this essay is to study the way auctions function in Belgium and Holland and proceed to the study of the Dodecanese county case. Some conclusions of the research indicated that very few respondents are aware of what the Auctions of Agricultural Products are. Those who are aware of what the Auctions are, consider that the benefits, the perspectives for the Auction prices will fluctuate in considerably adequate levels thanks to the reduction of the prices of rural products in addition to the increase of their available quantity and furthermore, thanks to the bigger variety of rural products available, the choices of the quality specifications and the raise of the farmers and generally the whole island s income. Key words: Auctions of Agricultural Products, financial crisis, rural income. 4

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΗΝΑΚΑ ΔΗΚΟΝΧΝ... 6 ΠΗΝΑΚΑ ΥΖΜΑΣΧΝ... 6 ΠΗΝΑΚΑ ΠΗΝΑΚΧΝ... 6 ΠΗΝΑΚΑ ΥΑΡΣΧΝ... 7 ΔΗΑΓΧΓΖ... 8 ΔΗΑΓΧΓΖ... 8 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 Ο ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΟΝ ΑΓΡΟΣΗΚΟ ΣΟΜΔΑ... 9 1.1. ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ... 10 1.2 ΟΗ ΔΤΘΤΝΔ ΓΗΑ ΣΗ ΔΞΔΛΗΞΔΗ ΣΟΝ ΑΓΡΟΣΗΚΟ ΣΟΜΔΑ... 14 1.3 Ζ ΔΝΓΗΑΜΔΖ ΑΝΑΘΔΧΡΖΖ ΣΖ ΚΑΠ ΚΑΗ Ο ΠΟΔ... 16 1.3.1.Οη επηπηώζεηο ηνπ λένπ ΚΑΠ... 19 1.4 ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΑ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΑ ΣΧΝ ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ... 27 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Ο ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΑΓΡΟΓΗΑΣΡΟΦΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ... 29 2.1.ΔΞΔΛΗΞΔΗ ΣΟΝ ΑΓΡΟΣΗΚΟ ΣΟΜΔΑ... 29 2.2.ΔΠΗΚΟΠΖΖ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΗΚΟΤ ΑΓΡΟΣΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ... 31 2.2.1. Θέζε θαη ζπκβνιή ηνπ αγξνηηθνύ ηνκέα ζηελ Ειιεληθή Οηθνλνκία... 32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Ο ΝΝΟΗΑ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ... 45 3.1 MΟΡΦΔ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΖ... 47 3.2 ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΑ ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ: ΔΜΠΔΗΡΗΚΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ ΣΧΝ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΧΝ ΣΟΤ ΒΔΛΓΗΟΤ ΚΑΗ ΣΖ ΟΛΛΑΝΓΗΑ... 48 3.3 ΟΛΛΑΝΓΗΑ... 49 3.4 ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ... 55 3.5 ΒΔΛΓΗΟ... 59 3.6 ΟΗ ΑΓΡΟΣΔ ΣΟΤ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ... 63 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Ο ΔΜΠΔΗΡΗΚΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ... 66 4.1 ΣΟΥΟ ΔΡΔΤΝΑ... 66 4.2 ΓΔΗΓΜΑ... 67 4.3 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΜΠΔΗΡΗΚΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΖ... 68 4.4 ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΑ... 80 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΔΠΗΛΟΓΟ... 82 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ... 85 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ... 89 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ... 89 5

Πένακαρ εικόνων ΔΗΚΟΝΑ 1: ΣΟ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟ MECHELIN. ΠΖΓΖ: LUC PEETERS, MANAGER EXTERNAL RELATIONS AND SUSTAINABILITY MECHELEN AUCTIONS... 60 Πένακαρ ζσημϊηων ΥΖΜΑ 1: ΠΟΟΣΟ ΣΖ ΓΔΧΡΓΗΑ ΣΟΝ ΤΝΟΛΗΚΟ ΠΡΟΩΠΟΛΟΓΗΜΟ ΣΖ Δ.Δ... 19 ΥΖΜΑ 2 ΒΗΧΗΜΟΣΖΣΑ ΓΔΧΡΓΗΚΧΝ ΔΚΜΔΣΑΛΛΔΤΔΧΝ... 24 ΥΖΜΑ 3: ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟΤ ΠΡΧΣΟΓΔΝΖ ΣΟΜΔΑ ΣΖΝ ΑΠΑΥΟΛΖΖ... 33 ΥΖΜΑ 4: ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟΤ ΠΡΧΣΟΓΔΝΟΤ ΣΟΜΔΑ ΣΟΝ ΑΔΠ... 34 ΥΖΜΑ 5: ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΣΟΤ ΠΛΖΘΤΜΟΤ ΣΖ ΥΧΡΑ ΚΑΣΑ ΠΔΡΗΟΥΔ... 42 ΥΖΜΑ 6: TURNOVER 2005-2011... 52 ΥΖΜΑ 7: Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΟΤ ΚΤΚΛΟΤ ΔΡΓΑΗΧΝ Δ ΤΝΑΡΣΖΖ ΜΔ ΣΟ ΔΣΟ ΑΠΟ ΣΟ 2005 ΔΧ 2011... 61 ΥΖΜΑ 8: Ο ΚΤΚΛΟ ΔΡΓΑΗΧΝ ΑΝΑ ΚΑΣΖΓΟΡΗΑ ΠΡΟΨΟΝΣΟ Δ ΠΟΟΣΟ ΔΠΗ ΣΟΤ ΤΝΟΛΗΚΟΤ ΚΤΚΛΟΤ ΔΡΓΑΗΧΝ ΣΟΤ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ.... 62 Πένακαρ πινϊκων ΠΗΝΑΚΑ 1 ΑΝΧΣΑΣΑ ΟΡΗΑ ΔΝΗΑΗΧΝ ΔΝΗΥΤΔΧΝ ΓΗΑ ΚΑΘΔ ΜΔΛΟ (Δ ΔΚΑΣ. )... 21 ΠΗΝΑΚΑ 2 ΝΔΔ ΥΧΡΔ ΜΔΛΖ... 21 ΠΗΝΑΚΑ 3 ΖΛΗΚΗΑΚΖ ΓΗΑΡΘΡΧΖ ΣΧΝ ΑΠΑΥΟΛΟΤΜΔΝΧΝ ΣΟΝ ΠΡΧΣΟΓΔΝΖ ΣΟΜΔΑ... 34 ΠΗΝΑΚΑ 4 ΑΚΑΘΑΡΗΣΖ ΑΞΗΑ ΠΑΡΑΓΧΓΖ... 35 ΠΗΝΑΚΑ 5 ΔΞΔΛΗΞΖ ΑΓΡΟΣΗΚΟΤ ΔΗΟΓΖΜΑΣΟ... 35 ΠΗΝΑΚΑ 6 ΤΝΟΛΗΚΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΠΡΧΣΟΓΔΝΟΤ ΣΟΜΔΑ ΚΑΣΑ ΔΗΓΟ ΠΑΡΑΓΧΓΖ... 36 ΠΗΝΑΚΑ 7 ΔΚΣΑΔΗ ΚΑΣΑ ΔΗΓΟ ΚΑΛΛΗΔΡΓΔΗΑ 2005-2007... 37 6

ΠΗΝΑΚΑ 8 ΔΞΔΛΗΞΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ... 39 ΠΗΝΑΚΑ 9 ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΗΚΟΤ ΠΛΖΘΤΜΟΤ ΣΟ ΤΝΟΛΗΚΟ ΠΛΖΘΤΜΟ ΣΧΝ ΠΔΡΗΟΥΧΝ ΣΖ ΥΧΡΑ... 42 ΠΗΝΑΚΑ 10 ΝΟΜΟΗ ΚΑΗ ΠΔΡΗΟΥΔ ΜΔ ΤΦΖΛΑ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟΤ ΑΓΡΟΣΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ ΣΖΝ ΑΚΑΘΑΡΗΣΖ ΠΡΟΣΗΘΔΜΔΝΖ ΑΞΗΑ... 43 ΠΗΝΑΚΑ 11 ΔΞΑΓΧΓΔ ΑΓΡΟΣΗΚΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΚΑΗ ΔΠΔΞΔΡΓΑΜΔΝΧΝ ΣΡΟΦΗΜΧΝ... 44 ΠΗΝΑΚΑ 12 ΟΡΗΜΟΗ ΣΧΝ ΓΖΜΟΠΡΑΗΧΝ... 45 ΠΗΝΑΚΑ 13 ΟΗ ΔΓΚΑΣΑΣΑΔΗ ΣΟΤ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ... 50 ΠΗΝΑΚΑ 14 ΚΤΚΛΟ ΔΡΓΑΗΧΝ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ FLORAHOLLAND (Δ )... 51 ΠΗΝΑΚΑ 15 ΟΗ ΚΤΡΗΟΣΔΡΟΗ ΠΡΟΟΡΗΜΟΗ ΓΡΔΠΣΧΝ ΑΝΘΔΧΝ ΚΑΗ ΦΤΣΑ ΓΛΑΣΡΑ ΣΟΤ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ FLORAHOLLAND ΒΑΖ ΣΕΗΡΟΤ... 53 ΠΗΝΑΚΑ 16 ΣΑ ΚΤΡΗΟΣΔΡΑ ΠΡΟΨΟΝΣΑ ΠΟΤ ΓΖΜΟΠΡΑΣΟΤΝΣΑΗ ΣΟ ΤΝΔΣΑΗΡΗΜΟ ΒΑΖ ΣΕΗΡΟΤ... 54 ΠΗΝΑΚΑ 17 ΚΤΚΛΟ ΔΡΓΑΗΧΝ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ MECHELIN (Δ )... 60 ΠΗΝΑΚΑ 18 ΠΔΛΑΣΔ ΓΖΜΟΠΡΑΣΖΡΗΟΤ MECHELIN.... 63 Πένακαρ σαπηών ΥΑΡΣΖ 1 ΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΟΗΚΗΜΧΝ ΚΑΣΑ ΠΔΡΗΟΥΖ... θάικα! Γελ έρεη νξηζηεί ζειηδνδείθηεο. ΥΑΡΣΖ 2 ΟΡΔΗΝΟΣΖΣΑ ΟΗΚΗΜΧΝ ΚΑΣΑ ΠΔΡΗΟΥΖ... θάικα! Γελ έρεη νξηζηεί ζειηδνδείθηεο. 7

Διζαγωγά θνπφο ηεο παξνχζεο εξγαζίαο είλαη λα κειεηήζεη ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνπξαηεξίσλ ζην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία, θαη λα πξνβεί ζε κηα κειέηε πεξίπησζεο ζην λνκφ Γσδεθαλήζσλ. Ζ κεζνδνινγία ηεο εξγαζίαο ζηεξίρζεθε ζηε ζπιινγή πξσηνγελψλ θαη δεπηεξνγελψλ δεδνκέλσλ. Ζ βηβιηνγξαθηθή έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζπλέιιεμε πιεξνθνξίεο θαη ζηνηρεία απφ κειέηεο, απφ πξσηνγελείο αλαθνξέο πεξηπηψζεσλ (case studies), απφ εμεηδηθεπκέλα επηζηεκνληθά πεξηνδηθά θαη άξζξα θαη ηέινο απφ μελφγισζζα θαη ειιεληθά βηβιία. Ζ πνζνηηθή έξεπλα ζηεξίρζεθε ζηε ζπκπιήξσζε εξσηεκαηνινγίσλ. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη κέζα απφ ηέζζεξα θεθάιαηα. Σν πξψην θεθάιαην εηζάγεη ηνλ αλαγλψζηε ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. πγθεθξηκέλα παξνπζηάδεη ηα νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά ζηνηρεία ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, ηηο επζχλεο γηα ηηο εμειίμεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, ηελ ελδηάκεζε αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ θαη ηνπ ΠΟΔ θαη ηέινο επηρεηξεί κηα εηζαγσγή ζηα δεκνπξαηήξηα ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Σν δεχηεξν θεθάιαην παξνπζηάδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αγξνδηαηξνθηθνχ ηνκέα. πγθεθξηκέλα παξνπζηάδεη ηηο εμειίμεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαη επηρεηξεί κηα επηζθφπεζε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα. Σν ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεη ηελ έλλνηα ηνπ δεκνπξαηεξίνπ, εθζέηνληαο ηηο κνξθέο ηνπ, ηα δεκνπξαηήξηα ζην Βέιγην θαη ηελ Οιιαλδία, αιιά θαη ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο. Σν ηέηαξην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο παξνχζεο έξεπλαο. ην ηέινο ηεο εξγαζίαο ζπλνςίδνληαη ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα θαη κειινληηθέο πξνηάζεηο έξεπλαο. 8

Ευχαριςτίεσ Θα ικελα να ευχαριςτιςω κερμά τα μζλθ που απαρτίηουν τθν τριμελι επιτροπι και ιδιαίτερα τον επιβλζποντα κακθγθτι μου κ. Γ. Μαλινδρζτο για τθν πολφτιμθ βοικεια και ςτιριξθ κατά τθν διάρκεια τθσ διπλωματικισ μου εργαςίασ. Επίςθσ, κα ικελα να ευχαριςτιςω τουσ οικείουσ μου για τθν υποςτιριξθ που παρείχαν κατά τθν διάρκεια παρακολοφκθςθσ του μεταπτυχιακοφ προγράμματοσ ςπουδών ςτο Γεωπονικό Πανεπιςτιμιο Ακθνών. 9

ΚεθΪλαιο 1 Ο Διζαγωγά ζηον Αγποηικό ηομϋα 1.1. ΟικονομικΪ και κοινωνικϊ ζηοισειϊ ηος αγποηικού ηομϋα Ο αγξνηηθφο ηνκέαο ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ Διιάδα αιιά θαη αλά ηνλ θφζκν βξίζθεηαη ελ φςεη θξίζηκσλ επηινγψλ. Οη πξνηάζεηο ηεο ΔΔ γηα ηελ ελδηάκεζε αλαζεψξεζε ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο (ΚΑΠ), θαζψο θαη νη πξνηάζεηο ηεο γηα δηαπξαγκαηεχζεηο ζηα πιαίζηα ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ), ζε ζπλδπαζκφ κε ην πεξηβαιινληηθφ πξφβιεκα, ηελ θξίζε ηεο ηξνθηθήο αιπζίδαο θαη ηηο αζθνχκελεο θπβεξλεηηθέο πνιηηηθέο, θέξλνπλ κε εθξεθηηθφ ηξφπν ζην πξνζθήλην ην «αγξνηηθό δήηεκα». Τπάξρεη ε αλάγθε επεμεξγαζίαο ελφο πξνγξάκκαηνο αλάπηπμεο θαη εθζπγρξνληζκνχ ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, πνπ ζα εμαζθαιίδεη ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα ζηνπο αγξφηεο, ζα ιακβάλεη ππ' φςε ηηο δπλαηφηεηέο γηα αληαγσληζηηθέο παξαγσγέο θαη νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ, ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο θαη παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Ζ απνπζία καθξφρξνλνπ ζρεδηαζκνχ, ηα νμπκκέλα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα, ε παζεηηθή πξνζαξκνγή ζηελ ΚΑΠ θαη ε πνιηηηθή θηιειεπζεξνπνίεζεο ησλ αγνξψλ, έρνπλ θέξεη ηνλ αγξνηηθφ θφζκν ζε απφγλσζε θαη απμαλφκελε αβεβαηφηεηα (Aghazadeh, 2004). Ο αγξνηηθφο ηνκέαο, παξά ηε κείσζε πνπ έρεη ππνζηεί, εμαθνινπζεί θαη ζήκεξα λα απαζρνιεί ην 9,2% ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο θαη λα ζπκβάιιεη κε πνζνζηφ 2, 3% ζην ζπλνιηθφ ΑΔΠ (EUROSTAT 2010) Απνηειεί ηαπηφρξνλα θαη ηνλ ηνκέα πνπ ζπλδέεηαη άκεζα θαη ζηεξίδεη ζεηξά άιισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο, πνπ είηε σο πειάηεο είηε σο ηξνθνδφηεο ηεο γεσξγίαο, αληηπξνζσπεχνπλ ην 70% ηεο απαζρφιεζεο, ην 73% ηεο ζπλνιηθήο πξνζθνξάο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο θαη ην 65% ησλ ακνηβψλ ησλ απαζρνινχκελσλ (Trienekens & Beulens 2001). Σν αγξνηηθφ εηζφδεκα έρεη κεησζεί ζεκαληηθά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Ο δείθηεο ηηκψλ παξαγσγνχ βξίζθεηαη ζην 80% ησλ ηηκψλ ηνπ 2009. Σν θαζαξφ νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα βξίζθεηαη ζηαζεξά ζην 50% ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο Δ.Δ. ελψ ην 35% ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ δεη θάησ απφ ην φξην ηεο θηψρηαο. Ζ ζρέζε κεηαμχ αμίαο θπηηθήο θαη δσηθήο παξαγσγήο, ε νπνία ην 2000 δηακνξθψζεθε ζε 75% πξνο 25%, εμαθνινπζεί λα παξακέλεη αληζνκεξήο, ελψ θαη ε 10

δηάξζξσζε ηεο θπηηθήο παξαγσγήο, δελ κεηαβιήζεθε ζεκαληηθά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία, ψζηε λα επεξεάζεη ηελ ζρέζε απηή. Οη δεκφζηεο θαη ηδησηηθέο επελδχζεηο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα παξνπζηάδνπλ κηα καθξνρξφληα πησηηθή ηάζε, κε εηήζην ξπζκφ κείσζεο -2,5-3%. Ζ κείσζε είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηηο ηδησηηθέο επελδχζεηο. Σελ πεξίνδν 2004-20008 νη ηδησηηθέο επελδχζεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 4-5% ηνπ ζπλφινπ ησλ ηδησηηθψλ επελδχζεσλ. Σα ζηνηρεία γηα ην εκπνξηθφ ηζνδχγην αγξνηηθψλ πξντφλησλ δείρλνπλ ηελ επηδεηλνχκελε εμαγσγηθή ζέζε ηεο ρψξαο (Trienekens & Beulens 2001). Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ πνπ απαζρνιείηαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα θζάλεη ην 16% ηνπ ζπλνιηθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο, πνζνζηφ πνπ εμαθνινπζεί λα είλαη πςειφ ζπγθξηλφκελν κε ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ πνπ αλέξρεηαη ζε 4,3%. Παξά ηε ζπλερή κείσζε ησλ απαζρνινχκελσλ ζηελ γεσξγία, κε ξπζκφ - 2,8%, ε κείσζε ζπλνιηθά ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ζηελ χπαηζξν είλαη αξθεηά ρακειφηεξε, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη ε έμνδνο απφ ην αγξνηηθφ επάγγεικα δελ ζπλεπάγεηαη θαη ηζφπνζε νξηζηηθή εγθαηάιεηςε ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο EUROSTAT (2010), νη αγξφηεο ή νη πξψελ αγξφηεο παξακέλνπλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ ηφπνπ θαηαγσγήο ηνπο θαη πξνζπαζνχλ λα ζπλδπάζνπλ δηάθνξεο απαζρνιήζεηο (ππναπαζρφιεζεπνιπαπαζρφιεζε) θαη πεγέο εηζνδεκάησλ πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ. Ζ ειηθηαθή ζχλζεζε ησλ απαζρνινχκελσλ ζηε γεσξγία, ζε ζπλδπαζκφ κε ην κνξθσηηθφ επίπεδν, απνηειεί θξηηήξην γηα ηελ δπλαηφηεηα εηζαγσγήο λέσλ ηερλνινγηψλ θαη θαηλνηνκηψλ θαη ηελ πηνζέηεζε λέσλ ηξφπσλ παξαγσγήο θαη εκπνξίαο. Σν κεγάιν πνζνζηφ, ησλ άλσ ησλ 55 εηψλ γεσξγψλ (38,4% έλαληη 26,4% ηεο Δ.Δ.) θαη ε κείσζε ησλ λέσλ ειηθίαο θάησ ησλ 24 εηψλ (6,9% ηνπ ελεξγνχ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ), απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα. Χζηφζν ην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα ακβιχλεηαη σο έλα βαζκφ απφ ηελ πνιχ ζεκαληηθή ζπκβνιή ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα ησλ νηθνλνκηθψλ κεηαλαζηψλ (Trienekens & Beulens 2001). Χο ζεκαληηθφ δηαξζξσηηθφ πξφβιεκα θαηαγξάθεηαη επίζεο θαη ν κηθξφο θαη πνιπηεκαρηζκέλνο θιήξνο. Δηδηθφηεξα ν πνιπηεκαρηζκφο, παξακέλεη ζηα ίδηα επίπεδα ηελ ηειεπηαία δεθαεηία θαη είλαη πξνθαλέο φηη νθείιεηαη ζηελ έιιεηςε 11

πνιηηηθήο εθ κέξνπο ησλ θπβεξλήζεσλ (αλαδαζκφο, θιεξνλνκηθφ δίθαην, θά) (Trienekens & Beulens 2001). Όζνλ αθνξά ζην κέγεζνο, ε κέζε έθηαζε ηεο εθκεηάιιεπζεο είλαη 43 πεξίπνπ ζηξέκκαηα, έλαληη 184 ζηξεκκάησλ ηνπ θνηλνηηθνχ κέζνπ φξνπ. Απφ ηελ θαηαλνκή ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, κε βάζε ην κέγεζφο ηνπο, πξνθχπηνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμχ Διιάδαο θαη Δ.Δ.. πγθεθξηκέλα, ην 90% ησλ εθκεηαιιεχζεσλ ζηελ Διιάδα είραλ κέγεζνο κέρξη 100 ζηξέκκαηα (76% κέρξη 50 ζηξ. θαη 14% κεηαμχ 50 θαη 100 ζηξ). Σν αληίζηνηρν πνζνζηφ γηα ηελ ΔΔ είλαη 69 % (55% κέρξη 50 ζηξ θαη 14% απφ 50-100 ζηξ). Μέγεζνο κεγαιχηεξν ησλ 500 ζηξ. ήηαλ ζηελ Διιάδα ην 0,4% ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, έλαληη 8,6% ηεο ΔΔ.. Σα νηθνλνκηθά απνηειέζκαηα ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, απνηππψλνπλ ηελ κεγάιε απφζηαζε πνπ ρσξίδεη ηελ Διιάδα απφ ηελ Δ.Δ.: ε θαζαξή πξνζηηζέκελε αμία ηεο εθκεηάιιεπζεο, αλά κνλάδα εξγαζίαο, βξίζθεηαη ζηελ Διιάδα ζην 50% ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο Δ.Δ. (Eurostat, 2010). Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηεο γεσξγίαο, ραξαθηεξίδεηαη απφ πςειά επηηφθηα, έιιεηςε θαη κε νξζνινγηθή αμηνπνίεζε ησλ ρξεκαηνδνηηθψλ πφξσλ, πεξηνξηζκέλν θάζκα θαη ρακειή πνηφηεηα παξερνκέλσλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ ππεξεζηψλ απφ ηελ ΑΣΔ θαη απφ έιιεηςε πξνγξακκαηηζκνχ θαη νξγαληθήο ζχλδεζεο κε κηα πνιηηηθή αλάπηπμεο ηεο γεσξγίαο θαη ηεο ππαίζξνπ (Trienekens & Beulens 2001). Οη ξπζκίζεηο ησλ αγξνηηθψλ ρξεψλ, ηφζν ζε αγξφηεο φζν θαη ζε ζπλεηαηξηζκνχο, παξά ην φηη επηβάξπλαλ ηνλ Έιιελα θνξνινγνχκελν, έρνπλ απνδεηρζεί εηεξνρξνληζκέλεο θαη αλαπνηειεζκαηηθέο θαη ην κφλν πνπ θαηάθεξαλ ήηαλ λα βειηηψζνπλ πξφζθαηξα ην ραξηνθπιάθην ηεο ΑΣΔ. Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί βξίζθνληαη ζε πιήξε απαμίσζε, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή, ζε κηα επνρή πνπ ζα κπνξνχζαλ λα απνηειέζνπλ ηελ κφλε ιχζε γηα ηελ ζηήξημε ησλ κηθξψλ θαη κεζαίσλ αγξνηψλ (Aghazadeh, 2004). Ζ ππνιεηηνπξγία ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ, πξνγξακκαηηζκνχ θαη ζηήξημεο ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο, αιιά θαη ε ππνθαηάζηαζή ηνπο απφ αλέηνηκνπο αθφκα απηνδηνηθήηνπο ζεζκνχο θαη απφ θάζε είδνπο ζρήκαηα ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο (ΝΠΗΓ, Αλψλπκεο Δηαηξείεο, ελδηάκεζνπο θνξείο, αλαπηπμηαθέο εηαηξείεο, θ.ά.), έρνπλ θπξηνιεθηηθά θαηαζηήζεη αδχλαηε ηελ εθαξκνγή νπνηνπδήπνηε αλαπηπμηαθνχ 12

ζρεδηαζκνχ. Αθφκε θαη ε απιή παξαθνινχζεζε ησλ ηξερφλησλ δεηεκάησλ, πνπ έρνπλ ζρέζε είηε κε ηελ παξαγσγή ησλ θπηηθψλ θαη δσηθψλ πξντφλησλ, είηε κε θνηλέο νξγαλψζεηο αγνξάο, είηε κε πξνγξάκκαηα αγξνηηθήο αλάπηπμεο, είλαη πξνβιεκαηηθή. Οη βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο θαη ε βηνινγηθή θηελνηξνθία, ε νπνία ιφγσ δνκήο ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο (κηθξφο θιήξνο, νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο, εληαηηθή θηελνηξνθία) ζα κπνξνχζε λα απνηειέζεη κηα ζεκαληηθή ελαιιαθηηθή ιχζε γηα ηελ παξαγσγή πηζηνπνηεκέλσλ πξντφλησλ πνηφηεηαο, κε πςειή πξνζηηζέκελε αμία, δελ πξνσζήζεθαλ θαη δελ ζηεξίρζεθαλ ζην βαζκφ πνπ έπξεπε απφ ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο. Οη πξνβιεπφκελεο πξνυπνζέζεηο, φπσο βηνινγηθφο θαζαξηζκφο, απζηεξνί θαη ζρεδφλ αλεθάξκνζηνη θαλφλεο πγηεηλήο γηα θηελνηξνθηθέο κνλάδεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα πξνβιήκαηα πηζηνπνίεζεο, θφζηνπο, δηάζεζεο, θ.ά., θαζηζηνχλ έληνλα πξνβιεκαηηθή ηε βηνινγηθή παξαγσγή. Ζ νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ησλ γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ, πνιηηηθή πνπ πξνσζείηαη θαη εληζρχεηαη απφ ηελ Δ.Δ. γηα ηελ παξαγσγή πηζηνπνηεκέλσλ πξντφλησλ πνηφηεηαο, δελ ζηεξίδεηαη απφ ηνπο αλαγθαίνπο γηα ηελ πηζηνπνίεζε κεραληζκνχο θαη δελ αληηκεησπίδεηαη σο κηα δπλαηφηεηα αλάδεημεο ηνπ εζληθνχ ζήκαηνο θαη ηεο ειιεληθήο ηαπηφηεηαο πξντφλησλ ζηελ ειιεληθή θαη δηεζλή αγνξά (Wilson, 2000). Ζ εμάληιεζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ θαη ε κε εθαξκνγή έζησ θαη ηνπ ππάξρνληνο ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ δηαρείξηζε ηνπο, αλαδεηθλχεηαη σο έλα απφ ηα ζνβαξφηεξα πξνβιήκαηα, πνπ φρη κφλν επηδεηλψλνπλ ηελ παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ηελ ζέζε ησλ παξαγσγψλ, αιιά επηβαξχλνπλ ζπλερψο θαη πεξηζζφηεξν ην πεξηβάιινλ, δεκηνπξγψληαο ζε αξθεηέο πεξηνρέο ζπλζήθεο πξντνχζεο εξεκνπνίεζεο. Ζ πνιηηηθή ηεο Κπβέξλεζεο ζην ζέκα ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, είλαη θάηη παξαπάλσ απφ αλεπαξθέζηαηε. Πάλσ απφ 15 ρξφληα, κεηά ηελ έλαξμε εθαξκνγήο ηνπ λφκνπ γηα ηελ δηαρείξηζε ησλ πδάηηλσλ πφξσλ, δελ έρεη ππάξμεη ε πνιηηηθή βνχιεζε πνπ ζα ζπλέδεε ηα έξγα πδαηηθήο αλάπηπμεο κε ηηο αλαπηπμηαθέο πξνηεξαηφηεηεο, ελψ νπδέπνηε δηαηέζεθαλ ηα απαξαίηεηα θνλδχιηα, γηα ηελ ζηειέρσζε θαη ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή ησλ πξνβιεπφκελσλ θνξέσλ. Σα έξγα ηνπ Γ ΚΠ θαη νη δξάζεηο γηα ηελ νινθιεξσκέλε αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ, πέξα απφ ηηο ζξηακβνινγίεο ηεο Κπβέξλεζεο γηα ηα ηξηζεθαηνκκχξηα πνπ 13

ζα θαηαθιχζνπλ ηελ χπαηζξν θαη ηελ πεξηθέξεηα, αληηκεησπίδνπλ αλεπίηξεπηα κεγάιε θαζπζηέξεζε, ελψ θαη ε ζπλνιηθή ρξεκαηνδφηεζε έρεη θξηζεί, ηφζν απφ ηελ ΟΚΔ (Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή), φζν θαη απφ ηνπο θνξείο ησλ αγξνηψλ, αλεπαξθήο γηα λα θαιχςεη ηηο κεγάιεο δηαξζξσηηθέο αλάγθεο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα. Ζ θαηάζηαζε απνδηνξγάλσζεο, ζηελ νπνία βξίζθεηαη ην Τπνπξγείν Γεσξγίαο, νη γξαθεηνθξαηηθνί, ζπγθεληξσηηθνί θαη αδηαθαλείο κεραληζκνί πνπ έρνπλ ζπγθξνηεζεί, ε αλχπαξθηε νπζηαζηηθά ζπκκεηνρή ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ησλ αγξνηψλ ζηηο επηινγέο θαη ε επηθξάηεζε θξηηεξίσλ "απνξξνθεηηθφηεηαο" αληί αληηκεηψπηζεο ησλ δηαξζξσηηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο πεξηθεξεηαθήο θαη ηνπηθήο αλάπηπμεο, δηθαηνινγνχλ ηηο βάζηκεο αλεζπρίεο, φηη ζην ηέινο ηνπ Γ ΚΠ, ν αγξνηηθφο ηνκέαο ζα αληηκεησπίδεη ηα ίδηα θαη κεγαιχηεξεο ίζσο έληαζεο δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα (Aghazadeh, 2004). 1.2 Οι Δςθύνερ για ηιρ εξελέξειρ ζηον αγποηικό ηομϋα Ζ ζπκκεηνρή ηεο Διιάδαο ζηελ Δ.Δ. θαη ε εθαξκνγή ηεο ΚΑΠ ζηα ειιεληθά πξντφληα, θαζψο επίζεο ε γεληθφηεξε πνιηηηθή ησλ θπβεξλήζεσλ, επεξέαζαλ άκεζα ηηο εμειίμεηο ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Σελ πξψηε δεθαεηία, ε πςειφηεξε ζε ζρέζε κε ηα πξνεγνχκελα ρξφληα ζηήξημε πνπ πξνζθέξζεθε ζηελ θπηηθή παξαγσγή, είρε κελ σο απνηέιεζκα ηελ ζρεηηθή ζηαζεξνπνίεζε ή θαη αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ, ηαπηφρξνλα φκσο απνηέιεζε θαη ην θχξην θξηηήξην γηα ηελ αλαδηάξζξσζε ησλ θαιιηεξγεηψλ. Έηζη, νη θαιιηέξγεηεο εληάζεσο εξγαζίαο θαη πςειφηεξεο εηζνδεκαηηθήο απφδνζεο (βακβάθη, θαπλφο, δελδξψδεηο θαιιηέξγεηεο), επεθηάζεθαλ ζε βάξνο άιισλ ιηγφηεξν απνδνηηθψλ. Όζνλ αθνξά ζηε δσηθή παξαγσγή, ε πςειή ζηήξημε ζηα θηελνηξνθηθά πξντφληα ησλ βφξεησλ ρσξψλ θαη ε επηβνιή ησλ Ννκηζκαηηθψλ Δμηζσηηθψλ Πνζψλ (ΝΔΠ), νδήγεζαλ ζε αθφκε κεγαιχηεξε κείσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ (Brunori, 2000). Σελ ίδηα πεξίνδν, ππήξμε ζεκαληηθή βειηίσζε θαη εθζπγρξνληζκφο ζηνλ ηξφπν θαη κέζα θαιιηέξγεηαο. Οινθιεξψζεθε ε εθκεράληζε ησλ θαιιηεξγεηψλ, βειηηψζεθαλ νη απνδφζεηο κε ρξήζε λέσλ ηερληθψλ θαη λέσλ πνηθηιηψλ θαη θπιψλ δψσλ, εθζπγρξνλίζηεθαλ νη κεηαπνηεηηθέο αγξνηηθέο βηνκεραλίεο. 14

Μφλν πνπ φιεο απηέο νη αιιαγέο θαη βειηηψζεηο, έγηλαλ ρσξίο κειέηε, απξνγξακκάηηζηα θαη αλεμέιεγθηα. Έγηλαλ ρσξίο ζηφρνπο, ζρεδηαζκφ θαη πξνγξακκαηηζκφ, ρσξίο ζπγθεθξηκέλα κέηξα θαη αμηνιφγεζε, ρσξίο ηελ απαηηνχκελε ρξεκαηνδφηεζε θαη απμεκέλε επηζηεκνληθή θαη ηερληθή θάιπςε. Οη εθάζηνηε θπβεξλήζεηο δελ πξνψζεζαλ ηηο αλαγθαίεο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο θαη ηηο αληίζηνηρεο επελδχζεηο, πνπ ζα εμαζθάιηδαλ ππνδνκέο ζηελ γεσξγία. Οη ρξεκαηνδνηήζεηο δίλνληαλ κε πςειφ θφζηνο θαη ζπρλά κε αληηνηθνλνκηθά θξηηήξηα, σο πξνο ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο επέλδπζεο (κεγάιεο ηππνδχλακεο θαη θφζηνπο ειθπζηήξεο, αθαηάιιεια ζπζηήκαηα άξδεπζεο θ.α). Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζηελ θαηεχζπλζε εμαζθάιηζεο νηθνλνκηθφηεξσλ φξσλ παξαγσγήο θαη θπξίσο εκπνξίαο αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ άζθεζε θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο θαη εμππεξέηεζεο θνκκαηηθψλ ζθνπηκνηήησλ. Οη δεκφζηεο, ππνζηεξηθηηθέο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ππεξεζίεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ δηαρείξηζε κε επηδνκαηηθή ινγηθή θνηλνηηθψλ πφξσλ, κε ζεκαληηθά πξνβιήκαηα δηαθάλεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο. Ζ αιιαγή ζηελ πνιηηηθή ηεο ΔΔ, απφ ηελ ζηήξημε ησλ ηηκψλ, ζηελ ζηήξημε ηεο παξαγσγήο δηαθνξνπνηεκέλσλ πξντφλησλ πνηφηεηαο, νηθνινγηθψλ πξντφλησλ θαη πνιηηηθψλ αλάπηπμεο ηεο ππαίζξνπ, παξφηη έγηλε θπξίσο γηα ιφγνπο δεκνζηνλνκηθνχο θαη γηα ηελ εμππεξέηεζε ηεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ, ζηα πιαίζηα ηεο ζπκθσλία ηεο GATT (General Agreement on Tariffs and Trade-Γεληθή πκθσλία Γαζκψλ θαη Eκπνξίνπ) ην 1998, ζα κπνξνχζε λα απνδεηρζεί ζπκθέξνπζα γηα ηελ αγξνηηθή νηθνλνκία, αλ νη θπβεξλήζεηο είραλ (Brunori, 2009): 1. Υαξάμεη κηα αγξνηηθή πνιηηηθή, ζε ζπλεξγαζία κε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο θαη ην επηζηεκνληθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο, 2. Γηεθδηθήζεη απνθαζηζηηθά, κε βάζε ηηο δηαξζξσηηθέο δνκέο ηεο ρψξαο (κηθξέο, κε εμεηδηθεπκέλεο εθκεηαιιεχζεηο, κεγάινο αγξνηηθφο πιεζπζκφο, ρακειά αγξνηηθά εηζνδήκαηα θαη βηνηηθφ επίπεδν, πεξηνρέο νξεηλέο θαη κεηνλεθηηθέο απφ ηηο θησρφηεξεο ζηελ Δ.Δ.), κεγαιχηεξε ζηήξημε κέζσ εηδηθψλ πξνγξακκάησλ, ζε αληηζηάζκηζε γηα ηηο πεξηθνπέο ησλ ηηκψλ θαη ηνπο πνζνηηθνχο πεξηνξηζκνχο, 3. Καηαθέξεη λα πεξηνξίζνπλ ηηο απψιεηεο, θαηά ηηο αλαζεσξήζεηο ησλ θαλνληζκψλ γηα βαζηθά καο πξντφληα, ψζηε ε κεηάβαζε απφ ηελ αξθνχλησο ππνζηεξηδφκελε 15

γεσξγία ζε γεσξγία πνιπιεηηνπξγηθή, κε ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο απαζρφιεζεο θαη εηζνδήκαηνο, λα γίλεη νκαιά θαη φρη βίαηα. 4. Τπνζηεξίμεη, απφ εζληθνχο θαη θνηλνηηθνχο πφξνπο (ΚΠ), ππεξεζίεο ρξεκαηνδφηεζεο, επελδχζεηο ζε έξγα ππνδνκήο θαη γεσξγηθέο βηνκεραλίεο, παξαγσγή θαη εκπνξία πνηνηηθψλ, επψλπκσλ θαη πηζηνπνηεκέλσλ πξντφλησλ, ηεο ζπκβαηηθήο θαη βηνινγηθήο γεσξγίαο, πνπ ελζσκαηψλνπλ ζεκαληηθή πξνζηηζέκελε αμία. 5. Έγθαηξα θαη νξγαλσκέλα αληηκεησπίζεη ην πξφβιεκα ηεο ειηθηαθήο ζχλζεζεο θαη ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ηνπ αγξνηηθνχ δπλακηθνχ θαη πιεζπζκνχ, 6. Γεκηνπξγήζεη ζπλζήθεο αλάπηπμεο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη ησλ άιισλ νξγαλψζεσλ ησλ παξαγσγψλ θαη είραλ εμπγηάλεη ηα εκπνξηθά θπθιψκαηα. Οη αιιαγέο δηεπθνιχλζεθαλ απφ ηα δηαηξνθηθά ζθάλδαια θαη ηηο δηαξθψο απμαλφκελεο απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ, γηα πγηεηλά θαη αζθαιή ηξφθηκα, θαζψο θαη ησλ απαηηήζεσλ ησλ θνηλσληψλ, γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ θπζηθψλ πφξσλ. 1.3 Ζ ΔνδιΪμεζη αναθεώπηζη ηηρ ΚΑΠ ΚΑΗ Ο ΠΟΔ Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, κε ηελ ηειεπηαία απφθαζε ηεο ζηηο 22.1.2003, πξνρψξεζε ζε ξηδηθή αιιαγή ηεο Κνηλήο Αγξνηηθήο Πνιηηηθήο (ΚΑΠ). Αληί γηα ηελ εμαζθάιηζε ελφο δίθαηνπ εηζνδήκαηνο ζηνλ αγξφηε, πξνσζεί ηελ πεξηθνπή ησλ γεσξγηθψλ δαπαλψλ, κε απψηεξν ζηφρν κηα "αληαγσληζηηθή" γεσξγία, κε βάζε ηνπο λφκνπο ηεο αγνξάο θαη ζε βάξνο ηεο κεγάιεο πιεηνςεθίαο ησλ αγξνηψλ. Ζ βαζηθή θηινζνθία ησλ πξνηάζεσλ ηεο Δπηηξνπήο, είλαη ε κείσζε ησλ δαπαλψλ ηεο ΚΑΠ, ζην φλνκα ηεο "δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο" θαη ε εμππεξέηεζε δεζκεχζεσλ ηεο Δ.Δ. ζηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ). Ζ απνζχλδεζε ησλ εληζρχζεσλ απφ ηελ παξαγσγή θαη ε αληηθαηάζηαζή ηνπο κε κηα εηήζηα θαη' απνθνπή ελίζρπζε, ηχπνπ θνηλσληθνχ βνεζήκαηνο, ζα δεκηνπξγήζεη ζνβαξά πξνβιήκαηα επηβίσζεο ζε ρηιηάδεο κηθξά αγξνηηθά λνηθνθπξηά θαη ζε παξαπέξα ζπξξίθλσζε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, κε αξλεηηθέο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη εζληθέο ζπλέπεηεο. Ζ έληαμε βαζηθψλ καο πξντφλησλ (ιάδη, βακβάθη, δάραξε, ξχδη, ζηηάξη, νπσξνθεπεπηηθά, θξαζί, θαπλφο, θ.ά.) ζηηο λέεο ξπζκίζεηο, ζα 16

ζπξξηθλψζεη ηελ αγξνηηθή παξαγσγή θαη ζα επηηαρχλεη ηηο δηαδηθαζίεο εξήκσζεο ηεο ππαίζξνπ (Brunori, 2009). Οη απνιχησο ζσζηνί θαη αλαγθαίνη ζηφρνη ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο ησλ ηξνθίκσλ, ηεο αλάπηπμεο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ, θ.ά., δελ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ απφ πεξηθνπέο ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ κηθξνκεζαίσλ αγξνηψλ, αιιά κε επηπιένλ ρξεκαηνδνηήζεηο απφ ηνλ Κνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ, κέζσ αχμεζεο ησλ πφξσλ, ζην 5% ηνπ ΑΔΠ ηεο Δ.Δ. Οη πξνηάζεηο γηα ηελ "ελδηάκεζε αλαζεψξεζε", έθεξαλ θαη πάιη ζην θέληξν ηεο ζπδήηεζεο ην ζέκα ησλ επηδνηήζεσλ θαη ηνλ ηζρπξηζκφ φηη ε ζπλέρηζή ηνπο δελ κπνξεί λα δηαζθαιίζεη ηε βησζηκφηεηα ηεο γεσξγίαο. Παξφηη ν ηζρπξηζκφο έρεη βάζε αιήζεηαο, θξχβεη σζηφζν κηα κεγαιχηεξε αιήζεηα. Όηη ρσξίο ζηήξημε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, δελ κπνξεί λα ππάξμεη αγξνηηθφο ηνκέαο ζε θακηά ρψξα ηνπ θφζκνπ. Αθφκα θαη νη ΖΠΑ, κε αλαπηπγκέλε γεσξγία, αθνινπζνχλ ηζρπξή πνιηηηθή ζηήξημεο ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Δπίζεο ε ηδέα ηεο θαηάξγεζεο ησλ επηδνηήζεσλ αλ πξνεθηαζεί, αβίαζηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ ηδέα θαηάξγεζεο φισλ γεληθά ησλ επηδνηήζεσλ, ζε θάζε ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο (είηε κε ηε κνξθή "θηλήηξσλ" ζε ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, είηε κε άιιεο επλντθέο ξπζκίζεηο) θαη φρη κφλν ζηνπο αγξφηεο. Δπίζεο αλεδαθηθφο είλαη θαη ν ηζρπξηζκφο, φηη ε ζηήξημε ησλ αγξνηψλ δελ θαηαξγείηαη αιιά αιιάδεη κνξθή (απφ ελίζρπζε θαηά πξντφλ έρνπκε ελίζρπζε αλά αγξνηηθή εθκεηάιιεπζε). Με βάζε ηηο πξνηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο, είλαη ζαθέο φηη έρνπκε ζπλνιηθά κείσζε ησλ αγξνηηθψλ δαπαλψλ θαη άκεζε αξλεηηθή επίδξαζε ζην αγξνηηθφ εηζφδεκα, ελψ νη εηζνδεκαηηθέο εληζρχζεηο ζηηο αγξνηηθέο εθκεηαιιεχζεηο, εθηφο απφ πεξηνξηζκέλεο, ζα ρνξεγνχληαη κε απζηεξέο πξνυπνζέζεηο, πνπ ηειηθά κφλν έλαο κηθξφο αξηζκφο αγξνηψλ ζα κπνξεί λα επσθειεζεί. Άξα ε βαζηθή αξρή ηεο ΚΑΠ, γηα "εμαζθάιηζε ελφο δίθαηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ" ζηελ νπζία αλαηξέπεηαη. Δίλαη θαλεξφ, φηη ε επηινγή "παγψκαηνο" ησλ αγξνηηθψλ δαπαλψλ θαη ζπξξίθλσζεο ηνπο καθξνρξφληα, έρεη βαζχηεξεο πνιηηηθέο αθεηεξίεο. Δπηδίσμε ησλ ηζρπξψλ θχθισλ ηεο Δ.Δ. είλαη ε δεκηνπξγία κηαο κηθξήο αιιά αληαγσληζηηθήο γεσξγίαο (θπξίσο ησλ νηθνλνκηψλ ηνπ βνξξά κε ηελ αλαπηπγκέλε θηελνηξνθία), ε νπνία ζα ιεηηνπξγεί ρσξίο ηδηαίηεξε ζηήξημε ζε ζπλζήθεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ζηα 17

πιαίζηα ησλ ξπζκίζεσλ ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ (ΠΟΔ). ηφρνο επίζεο ησλ πεξηθνπψλ, είλαη ε εμαζθάιηζε θνλδπιίσλ ρξεκαηνδφηεζεο ηεο δηεχξπλζεο (απηφ δελ ζεκαίλεη φηη γηα ηνπο κηθξν-κεζαίνπο αγξφηεο ησλ 10 λέσλ ρσξψλ έξρνληαη θαιχηεξεο κέξεο), θαζψο θαη ε ηθαλνπνίεζε ησλ απαηηήζεσλ ηεο Αγγιίαο, Γεξκαλίαο, Οιιαλδίαο, γηα κείσζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηνλ θνηλνηηθφ πξνυπνινγηζκφ. Σέινο ζηα πιαίζηα ηεο γεληθφηεξεο "δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο", επηδηψθεηαη ε ζπγθέληξσζε θνλδπιίσλ γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε (ρσξίο αχμεζε πφξσλ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ) λέσλ θνηλψλ πνιηηηθψλ πνπ έξρνληαη ζην πξνζθήλην (επξσζηξαηφο επξσαζηπλνκία, θ.ά). ηελ νπζία νη παξαπάλσ επηινγέο ζεκαηνδνηνχλ ηε λενθηιειεχζεξε εθδνρή ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο, ε νπνία θηλείηαη ζηε ινγηθή ηεο «λενθηιειεχζεξεο παγθνζκηνπνίεζεο». Ζ πξνψζεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθήο, ζα εληείλεη αλαπφθεπθηα ηηο νηθνλνκηθέο, πεξηθεξεηαθέο θαη θνηλσληθέο αληζφηεηεο ζηελ ΔΔ, θαζψο επίζεο ηηο θνηλσληθέο ζπγθξνχζεηο, εληάζεηο θαη αληηζέζεηο ζε εζληθφ θαη ππεξεζληθφ επίπεδν (Brunori, 2009). Όζνλ αθνξά ηηο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, γηα ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ζηα πιαίζηα ηνπ ΠΟΔ, θηλνχληαη ζηελ ίδηα θαη ρεηξφηεξε θαηεχζπλζε, ζε ζρέζε κε απηέο ηεο ελδηάκεζεο αλαζεψξεζεο. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη ε κείσζε θαηά 55% ησλ επηδνηήζεσλ ζηήξημεο ησλ ηηκψλ ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά θαη κείσζε θαηά 45% πάλησο είδνπο εμαγσγηθψλ επηδνηήζεσλ ζηα αγξνηηθά πξντφληα. Δηδηθφηεξα γηα ηα ζηηεξά, ηνπο ειαηνχρνπο ζπφξνπο, ην ειαηφιαδν θαη θαπλφ, πξνηείλεηαη ε πιήξεο θαηάξγεζε ηνπο. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε παξαπέξα απειεπζέξσζε ηεο αγνξάο αγξνηηθψλ πξντφλησλ, κε κείσζε θαηά 36% ησλ δαζκψλ, θαζψο θαη πιήξεο θαηάξγεζε ηνπο φπσο ησλ πνζνηηθψλ πεξηνξηζκψλ απφ ηηο θησρέο ρψξεο, θαη θαζηέξσζε κεδεληθψλ δαζκψλ, ηνπιάρηζηνλ ζην 50% ησλ εηζαγσγψλ απφ ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Ο ρξνληθφο νξίδνληαο εθαξκνγήο ησλ παξαπάλσ κέηξσλ πξνηείλνληαη ηα 6 ρξφληα ζηηο αλαπηπγκέλεο θαη ηα 10 ρξφληα ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, κε έηνο έλαξμεο ην 2006. Σέινο πξνηείλεηαη ε θαηάξγεζε ηνπ θαλφλα de minimis ζηε ζηήξημε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ, έιεγρνο ησλ «κε δίθαησλ πξαθηηθψλ εκπνξίνπ» θπξίσο απφ ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο θαη ηδηαίηεξα ηηο ΖΠΑ (εμαγσγηθέο πηζηψζεηο, δηαηξνθηθή 18

βνήζεηα, θξαηηθέο εηαηξίεο εμαγσγήο αγξνηηθψλ πξντφλησλ) θ.ά. Σαπηφρξνλα πξνηείλεηαη ε εμαίξεζε απφ ηηο πεξηθνπέο νξηζκέλσλ επηδνηήζεσλ ζρεηηθά κε ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ, πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, πγηεηλήο δηαβίσζεο δψσλ, πιεξνθφξεζεο θαηαλαισηψλ, θ.ά., δηαηεξψληαο (σο έλα βαζκφ) ηε δπλαηφηεηα ζηήξημεο ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο κε λέεο κνξθέο. Ζ «ελδηάκεζε αλαζεψξεζε» ηεο ΚΑΠ αιιά θαη νη πξνηάζεηο ηεο Δπηηξνπήο κε ηνλ ΠΟΔ, αλαδεηθλχνπλ κε έληνλν ηξφπν ην θξίζηκν δήηεκα ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο, ηφζν ζε ππεξεζληθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. 1.3.1.Οι επιπηώζειρ ηηρ νϋαρ ΚΑΠ Ζ Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή είλαη ζηηο κέξεο καο απφ ηηο θπξηφηεξεο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο πνπ παιηφηεξα θάιππηε πάλσ απφ 2/3 απφ ην ζχλνιν ηνπ επξσπατθνχ πξνυπνινγηζκνχ Σα ηειεπηαία ρξφληα φκσο κεηψζεθε ζεκαληηθά ε ελίζρπζε ησλ αγνξψλ θαη ησλ εμαγσγηθψλ πηζηψζεσλ, νπφηε ε ζπκκεηνρή ηεο ΚΑΠ κεηψζεθε ζην 50%. Με ηε λέα ΚΑΠ πνπ μεθίλεζε απφ ην 2006, ηα φξηα γηα ηα κέηξα ζηήξημεο κεηαμχ 2007-2013 κεηψζεθαλ ζηαδηαθά ελψ νη άκεζεο εληζρχζεηο ζηα 12 λέα θξάηε κέιε απμήζεθαλ ζηαδηαθά πξνθεηκέλνπ λα θζάζνπλ ζε πςειφηεξα επίπεδα Πηγά: Δπξσπατθή Δπηηξνπή ρήκα 1: Ποζοζηό ηηρ γεωπγέαρ ζηον ζςνολικό πποϋπολογιζμό ηηρ Δ.Δ. 19

Ζ ξηδηθή αλαζεψξεζε ηεο ΚΑΠ επηβαιιφηαλ απφ ηελ αλάγθε ππέξβαζεο ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ ζηξεβιψζεσλ πνπ δεκηνπξγνχζαλ νη επηδνηήζεηο παξαγσγήο, ηε δηεχξπλζε ηεο Δ.Δ., ηηο πηέζεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Δκπνξίνπ γηα κείσζε ησλ εληζρχζεσλ, Οη βαζηθνί ζηφρνη ήηαλ ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο γεσξγίαο. Οη βαζηθνί κεραληζκνί ηεο λέαο ΚΑΠ είλαη νη αθφινπζνη: Δληαία Απνδεζκεπκέλε Δλίζρπζε Γπλαηφηεηα κεηαβίβαζεο(πψιεζεο) θαη ελνηθίαζεο ηνπ Σίηινπ Πνιιαπιή πκκφξθσζε Γηαθνξνπνίεζε Πιήξεο απνζχλδεζε ησλ εληζρχζεσλ Με ηε λέα ΚΑΠ νη εηζαγσγέο πφξσλ απφ ηελ Δ.Δ. ζα ζπλερηζηνχλ ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα αιιά απφ ην 2010 αλακέλεηαη ζηαδηαθή κείσζε ηνπο ιφγσ θαη ηεο ζπκκεηνρήο ησλ λέσλ ρσξψλ κειψλ. Δίλαη πηζαλφ λα κεησζνχλ ηα αγξνηηθά θνλδχιηα ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ. Μέρξη ην 2013 πξνβιέπεηαη φηη νη ζπλνιηθέο πηζηψζεηο ππέξ ηεο ρψξαο καο ζα κεησζνχλ θαηά 24%, απφ 3.437 εθαη. ζε 2.616,4 εθαη.. (Γαγθαιίδεο, 2008) Οη εληαίεο εληζρχζεηο γηα θάζε ρψξα εηθάδεηαη ζε αλψηαηα φξηα πνπ θαζνξίδνληαη ζηνπο αθφινπζνπο πίλαθεο: 20

Πένακαρ 1: Αλψηαηα φξηα Δληαίσλ εληζρχζεσλ γηα θάζε κέινο (ζε εθαη. ) ΥΧΡΔ 2006 2007 2008 2009 2010 Βέιγην 580 593 607 614 612 Γαλία 1.015 1.021 1.027 1.030 1.030 Γεξκαλία 5.647 5.696 5.744 5.770 5.774 Διιάδα 2.144 2.171 2.365 2.368 2.178 Ηζπαλία 4.635 4.650 4.031 4.839 4.840 Γαιιία 8.236 8.283 8.382 8.408 8.416 Ηξιαλδία 1.335 1.337 1.340 1.342 1.341 Ηηαιία 3.792 3.814 4.151 4.163 4.185 Λνπμεκβνχξγν 37 37 37 37 37 Κάησ Υψξεο 428 834 846 853 853 Απζηξία 633 737 743 746 745 Πνξηνγαιία 504 571 609 610 609 Φηιαλδία 562 564 566 567 566 νπεδία 671 755 760 763 763 Ζλ. Βαζίιεην 3.945 3.961 3.977 3.986 3.976 ύνολο 34.164 35.024 35.185 36.096 35.925 Πηγά: Δπξσπατθή Δπηηξνπή Πένακαρ 2: ΝΫερ σώπερ μϋλη ΥΧΡΔ 2006 2007 2008 2009 2010 Βνπιγαξία - 200 247 287 328 Σζέρηθε Γεκ. 294 378 470 560 645 Δζζνλία 27 40 51 61 71 Κχπξνο 12 18 27 32 36 Λεηνλία 44 61 76 90 104 Ληζνπαλία 114 155 193 230 267 Οπγγαξία 446 540 678 807 934 Μάιηα 1 2 3 3 4 Ρνπκαλία - 442 532 623 712 Πνισλία 980 1.264 1.579 1.877 2.162 ινβελία 44 59 74 88 102 ιηβαθία 127 161 202 240 277 χλνιν 2.089 3.320 4.132 4.898 5.642 Γενικό 36.253 38.344 39.317 40.994 41.567 Πηγά: Δπξσπατθή Δπηηξνπή ύνολο 21

ην πκβνχιην ππνπξγψλ Γεσξγίαο ην Μάην ηνπ 2008, πξνηείλνληαη ηξνπνπνηήζεηο φπσο: Όξην 250 αλά εθκεηάιιεπζε ή ειάρηζηε έθηαζε 10 ζηξεκκάησλ αλά εθκεηάιιεπζε. Πξόζζεηε αύμεζε θαηά 2% ην ρξόλν, από ην 2009 έσο θαη ην 2013 ζην πνζνζηό ηεο ππνρξεσηηθήο δηαθνξνπνίεζεο Εζληθέο πνζνζηώζεηο παξαγσγήο αγειαδηλνύ γάιαθηνο κε ηέζζεξηο δηαδνρηθέο απμήζεηο θαηά 1% από ηελ γαιαθηνθνκηθή πεξίνδν 2010/2011 κέρξη 2014. Καηάξγεζε ηεο θνηλνηηθήο ελίζρπζεο ζηελ ηδησηηθή απνζεκαηνπνίεζε ηπξηώλ θαη ε ελίζρπζε γηα ην βνύηπξν δαραξνπιαζηηθήο. Καηάξγεζε ηεο ζηξεκκαηηθήο ελίζρπζεο ζηελ θαιιηέξγεηα ελεξγεηαθώλ θπηώλ. Καηάξγεζε ηεο θνηλνηηθήο παξέκβαζεο ζην ζθιεξό ζηηάξη, ζην ρνηξηλό θξέαο θαη ζην ξύδη, θαη δηαηήξεζε ηεο κόλν γηα ην καιαθό ζηηάξη αξηνπνηίαο. Καηάξγεζε όισλ ησλ ζπλδεδεκέλσλ κε ηελ παξαγσγή θνηλνηηθώλ εληζρύζεσλ(εληαία ελίζρπζε) θαη ελζσκάησζε ηνπο ζηελ απνζπλδεδεκέλε ελίζρπζε ζηα δεκεηξηαθά, ειαηόιαδν, πξσηετλνύρα θπηά, μεξνύο θαξπνύο θαη απνμεξακέλεο δσνηξνθέο. Σε πεξηπηώζεηο θπζηθώλ θαηαζηξνθώλ δίλεηαη ε δπλαηόηεηα θάιπςεο κέξνπο ησλ απαηηνύκελσλ αζθαιίζηξσλ. Σύζηαζε ελόο Αζθαιηζηηθνύ Τακείνπ γηα ηελ απνδεκίσζε ησλ θηελνηξόθσλ γηα απώιεηεο εηζνδήκαηνο από αζζέλεηεο (Τπνπξγείν αλάπηπμεο, 2007) Δπηπηψζεηο: Ζ αθνινπζνχκελε, κεηαξξχζκηζε, δελ είρε νπζηαζηηθφ απνηέιεζκα δεκηνπξγψληαο κεγάιεο ζηξεβιψζεηο ζηελ αγνξά. ηελ Διιάδα δηαησλίζηεθαλ νη δηαξζξσηηθέο αδπλακίεο ηνπ γεσξγηθνχ ηνκέα, ελψ νη επηδνηήζεηο απψιεζαλ ζηαδηαθά ηνλ νηθνλνκηθφ θαη αλαδηαλεκεηηθφ ηνπο ξφιν. Σα ηειεπηαία ρξφληα ην ζχλνιν ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο θαζψο θαη ε ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο επηδεηλψζεθε. 22

Με ηε λέα ΚΑΠ επηρεηξήζεθε ε αχμεζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, αλακέλνληαο λα επέιζεη θαηαιπηηθή επίδξαζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ζηε ρψξα καο. Οη αλακελφκελεο ζεηηθέο επηπηψζεηο είλαη ε δεκηνπξγία κεγαιχηεξσλ θαη βηψζηκσλ εθκεηαιιεχζεσλ, ε ζηήξημε κφλν ησλ θαηά θχξην επάγγεικα αγξνηψλ, ε ελζάξξπλζε ησλ λέσλ αγξνηψλ, ε αιιαγή λννηξνπίαο θαη ε πηνζέηεζε νξζνινγηθψλ επηρεηξεκαηηθψλ πξαθηηθψλ, ν πξνζαλαηνιηζκφο πξνο ηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο θαη ελδερνκέλσο ε δηθαηφηεξε θαηαλνκή ησλ εληζρχζεσλ κεηαμχ βνξείσλ θαη λνηίσλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Σα θπξηφηεξα πξνβιήκαηα ηεο Διιεληθήο γεσξγίαο εληνπίδνληαη ζην κηθξφ κέγεζνο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ, ελψ κε ηε λέα ΚΑΠ δεκηνπξγνχληαη πξνυπνζέζεηο κεγέζπλζεο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ ιφγσ ηνπ εμαλαγθαζκνχ ζε απνρψξεζε ησλ κηθξψλ παξαγσγψλ Ζ Δληαία Δλίζρπζε πξφθεηηαη λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηεο αλαζθάιεηαο ησλ αγξνηψλ θαη ε απνδέζκεπζε ησλ εληζρχζεσλ απφ ηελ πνζφηεηα θαη ην είδνο ηεο παξαγσγήο, ζα επηηξέςεη ηελ ζηξνθή ησλ αγξνηψλ πξνο απνδνηηθέο θαη δηεζλψο αληαγσληζηηθέο θαιιηέξγεηεο δεκηνπξγψληαο επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηνπνίεζε Ζ αλαθαηαλνκή ησλ δηαηηζέκελσλ θνηλνηηθψλ πφξσλ ππέξ ηεο αγξνηηθήο αλάπηπμεο ζα επλνήζεη ηε δεκηνπξγία ππνδνκψλ πξαγκαηηθά ρξήζηκσλ γηα ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, κε ζεηηθέο ζην πεξηβάιινλ επηπηψζεηο θαη ζε κία ρψξα φπσο ε δηθή καο κε θησρνχο εδαθηθνχο θαη πδάηηλνπο πφξνπο, δεκηνπξγνχληαη θαιχηεξεο πξνυπνζέζεηο ζε φινπο ηνπο ηνκείο γηα ηελ αλάπηπμε βηνινγηθψλ θαιιηεξγεηψλ θαη Πξντφλησλ Ολνκαζίαο Πξνέιεπζεο. Μέρξη θαη ηηο κέξεο καο νη επηδνηήζεηο ηεο ΚΑΠ επλννχζαλ θαηά θχξην ιφγν ηεο Βφξεηεο Δπξσπατθέο ρψξεο κε κεγάιε παξαγσγηθφηεηα ζε πνζφηεηα θαη κεηά ην 2014 δίλεηαη ε επθαηξία ζηε ρψξα καο λα απμήζεη ηηο θαηά θεθαιήλ εηζξνέο, εθ φζσλ θπζηθά εθκεηαιιεπηνχλ νη αξκφδηνη ηηο θαηάιιειεο επθαηξίεο Ζ ζεκαληηθή κείσζε ζε αγξνηηθά θνλδχιηα ηνπ θνηλνηηθνχ πξνυπνινγηζκνχ, ζα έρεη δπζκελείο επηπηψζεηο ζην κέγεζνο ηεο παξαγσγήο αιιά θαη ζην εηζφδεκα, ηδίσο ησλ κε πξνλνκηνχρσλ πεξηνρψλ. Αλ πηνζεηεζνχλ νη λέεο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, πνιινί Έιιελεο αγξφηεο ζα ηεζνχλ εθηφο ζπζηήκαηνο θνηλνηηθψλ επηδνηήζεσλ 23

Ο αξηζκφο ησλ εγθαηαιεηκκέλσλ εθκεηαιιεχζεσλ δελ εμαξηάηαη κφλν απφ ηε βησζηκφηεηα ηνπο, αιιά θαη απφ άιινπο παξάγνληεο, φπσο ηελ χπαξμε δηαδνρήο, ηε δπλαηφηεηα απαζρφιεζεο ζε άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, ηελ εκβέιεηα ησλ πξνγξακκάησλ πξφσξεο ζπληαμηνδφηεζεο, ηελ ηθαλφηεηα κεηαζηξνθήο πξνο ηε βηνινγηθή γεσξγία θ.η.ι.. Σν ζίγνπξν φκσο είλαη φηη κεζνπξφζεζκα έλαο πνιχ κεγάινο φγθνο αγξνηψλ ζα αθήζνπλ ηελ αγξνηηθή δξαζηεξηφηεηα είηε ιφγσ έιιεηςεο βησζηκφηεηαο είηε ιφγσ ζπληαμηνδφηεζεο. ΓεωπγικΫρ εκμεηαλλεύζειρ (820.000 2 ΜεγΫθοςρ <2ΔΜΜ Σεσνικο-οικονομικΪ αποηελεζμαηικϋρ Βιώζιμερ και εξελέξιμερ (320.000) 1 ΜεγΫθοςρ <2ΔΜΜ Γεν μποπούν να καηαζηούν οικονομικϊ βιώζιμερ (300.000) Ειςοδθματικά αυτοδφναμεσ Ειςοδθματικά μθ αυτοδφναμεσ 3 ΜεγΫθοςρ <2ΔΜΜ «Εν δυνάμει βιώζιμες» (200.000) Πηγά: «Σερλνινγηθή πξννπηηθή Γηεξεχλεζε γηα ηνλ Αγξνηηθφ ηνκέα», Γεληθή Γξακκαηεία Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο, Τπνπξγείν αλάπηπμεο, 2007. σάμα 2 Βησζηκφηεηα γεσξγηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ Δκθαλίδνληαη πνιινί θίλδπλνη θαηάξξεπζεο ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ ηζηνχ ζε θάπνηεο πεξηνρέο. Ζ ζπξξίθλσζε θάπνησλ θαιιηεξγεηψλ, ζε ζρέζε κε ηηο δχζθνιεο ζπλζήθεο αλαδηάξζξσζεο ζέηεη θηλδχλνπο θαηάξξεπζεο ζε πεξηνρέο πνπ σο ηψξα είραλ πςεινχ βαζκνχ πξντφληα ησλ νπνίσλ ε παξαγσγή εγθαηαιείπεηαη. χκθσλα κε κειέηε ηνπ Μάηηα (2000). εθηηκάηαη φηη ζηελ Μαθεδνλία θαη Θξάθε γηα θάζε 100 ζέζεηο εξγαζίαο πνπ ράλνληαη ε ηνπηθή νηθνλνκία ζα ράζεη ζπλνιηθά 506 ζέζεηο εξγαζίαο, ελψ αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζα ππάξμνπλ θαη ζηηο 24

πεξηζζφηεξεο αγξνηηθέο πεξηνρέο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ρακειά εηζνδήκαηα (Τπνπξγείν αλάπηπμεο, 2007) Κίλδπλνη θαηάξξεπζεο ηνπ θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ηζηνχ ζε θάπνηεο πεξηνρέο ζα νδεγήζνπλ ζε ζπξξίθλσζε θαιιηεξγεηψλ, έιιεηςε επθαηξηψλ απαζρφιεζεο, θίλδπλν θαηάξξεπζεο θπξίσο ζε πεξηνρέο θαπλνθαιιηέξγεηαο. Με δεδνκέλε ηε βαξχηεηα ησλ αγξνηηθψλ θαη ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ ζηελ Διιάδα ζα απαηηεζεί ηεξάζηηα πξνζπάζεηα δεκηνπξγίαο λέσλ βηψζηκσλ πξνηχπσλ αλάπηπμεο πνπ ζα απνηξέςνπλ ηελ εξήκσζε ηεο επαξρίαο θαη ηελ εκθάληζε ελφο λένπ ηζρπξνχ ξεχκαηνο αζηπθηιίαο. Οη θπξηφηεξεο κεηαξξπζκίζεηο θαη νη επηπηψζεηο ζηηο ζεκαληηθφηεξεο θαιιηέξγεηεο ηεο Διιεληθήο γεσξγίαο ήηαλ νη αθφινπζεο (Γαγθαιίδεο, 2008): Δλαιόλαδο: Πξνβιέθζεθε πιήξεο απνδέζκεπζε κε δεκηνπξγία παξαθξαηήκαηνο ππέξ Οξγαλψζεσλ Διαηνπξγηθψλ Φνξέσλ 2% θαη ππέξ δαθνθηνλίαο 3%, πνηνηηθφ παξαθξάηεκα άξζξνπ 69 Καλ. 1782/03 4% νη πφξνη ηνπ νπνίνπ δηαηέζεθαλ γηα ηε βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο εκπνξίαο ησλ ειαηνθνκηθψλ πξντφλησλ. Αποηπιαέερ καλλιϋπγειερ: Πξνβιέθζεθε πιήξεο απνδέζκεπζε (100%), κε πνηνηηθφ παξαθξάηεκα άξζξνπ 69 Καλ. 1782/03 ζε πνζνζηφ 10% πξνθεηκέλνπ λα δηαλεκεζεί ζηνπο παξαγσγνχο πνπ θαιιηεξγνχλ ζηηεξά πιελ ειαηνχρσλ ζπφξσλ γηα βειηίσζε πνηφηεηαο ζθιεξνχ ζηηαξηνχ, γηα απνηξνπή ηεο εγθαηάιεηςεο ησλ θαιιηεξγεηψλ θηελνηξνθηθψλ θπηψλ, ή θησρψλ εδαθψλ, ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο δσνηξνθψλ θαη ηελ πξνψζεζε ελεξγεηαθψλ θπηψλ γηα παξαγσγή βηνθαπζίκσλ. Βοοειδά: Πξνβιέθζεθε πιήξεο απνδέζκεπζε, παξαθξάηεζε 10% άξζξνπ 69 Καλ. 1782/03. Σν πνζφ απηφ παξαθξαηήζεθε γηα λα ρνξεγεζεί ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηχπνπο βννηξνθηθψλ εθκεηαιιεχζεσλ φπσο π.ρ. κνλάδεο αγειαίαο κνξθήο ησλ νξεηλψλ πεξηνρψλ ή ειεχζεξεο βνζθήο νη νπνίεο έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο θαη ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ ηεο ρψξαο. Αιγοππόβαηα: Πξνβιέθζεθε πιήξεο απνδέζκεπζε, κε πνηνηηθφ παξαθξάηεκα άξζξνπ 69 Καλ. 1782/03 ζε πνζνζηφ 5%. Καπνόρ: Πξνβιέθζεθε πιήξεο απνδέζκεπζε, κε πνηνηηθφ παξαθξάηεκα άξζξνπ 69 Καλ. 1782/03 2%, ην νπνίν δηαηέζεθε ζηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο θάπνησλ πνηθηιηψλ 25

πόποι ζποπϊρ: Γηαηεξήζεθε ε νιηθή ζχλδεζε κε ηελ παξαγσγή (απνδέζκεπζε 0%) δεδνκέλεο ηεο ζεκαζίαο ηνπ ηνκέα γηα ηελ ειιεληθή γεσξγία, πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε ειιεληθή ζπνξνπαξαγσγή θαη λα κεησζνχλ νη εηζαγσγέο ζπφξσλ. ΕΪσαπη- Εασαπόηεςηλα: Πξνβιέθζεθε εθαξκνγή ηεο εληαίαο πνιηηηθήο απφ ηελ 1 ε Οθησβξίνπ ηνπ 2008. Ζ λέα ΚΑΠ πξνέβιεςε παξεκβάζεηο φπσο θαζνξηζκφ ηηκψλ αλαθνξάο, πνζνζηψζεηο παξαγσγήο θαη νξηζκέλα κέηξα ζηήξημεο ησλ πξντφλησλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. (Γαγθαιίδεο,2008) ΔνεπγειακΫρ καλλιϋπγειερ: Πξνβιέθζεθε ελίζρπζε 45 αλά εθηάξην γηα ηνπο παξαγσγνχο ελεξγεηαθψλ θαιιηεξγεηψλ (γηα ηελ παξαγσγή βηνθαπζίκσλ ή ειεθηξηθήο ή ζεξκηθήο ελέξγεηαο) ησλ νπνίσλ ε παξαγσγή θαιχθζεθε απφ ζχκβαζε κε εξγνζηάζην κεηαπνίεζεο εληφο ησλ νξίσλ κηαο κέγηζηεο εγγπεκέλεο έθηαζεο 1,5 εθαη. εθηαξίσλ γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. ε πεξίπησζε ππέξβαζεο, ε ελίζρπζε κεηψζεθε αλαινγηθά. ΑμπελοκαλλιΫπγειερ: Γηαηεξήζεθε ε αξρή ηεο απαγφξεπζεο ηεο θχηεπζεο ακπέισλ κε πνηθηιίεο πνπ ηαμηλνκήζεθαλ σο νηλνπνηήζηκεο έσο ηηο 31 Ηνπιίνπ 2010, εθηφο εάλ επξφθεηην γηα δηθαίσκα λέαο θχηεπζεο, δηθαίσκα αλαθχηεπζεο ή δηθαίσκα θχηεπζεο πνπ ιακβάλεηαη απφ απφζεκα. ΒαμβΪκι: Ζ εθαξκνγή ηεο λέαο ΚΑΠ θαηέζηεζε ηελ θαιιηέξγεηα βακβαθηνχ αζχκθνξε γηα κεγάιν αξηζκφ εθκεηαιιεχζεσλ, ελψ φζεο ζπλέρηζαλ ηελ παξαγσγή έπξεπε λα επηηχρνπλ αληαγσληζηηθφ θφζηνο θαη πςειή πνηφηεηα πξντφληνο. ΟπωποκηπεςηικΪ: Δθαξκφζηεθε ην θαζεζηψο εληαίαο ελίζρπζεο κε πξννδεπηηθή εηζαγσγή. ε πξψηε θάζε κεηαβαηηθά, ζηα πξντφληα πνπ πξηλ απφ ηε κεηαξξχζκηζε απνιάκβαλαλ δηθαίσκα ελίζρπζεο ζηε κεηαπνίεζε, ηα θξάηε κέιε είραλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαηεξήζνπλ κέξνο ησλ πνζψλ θαη λα ρνξεγήζνπλ ζπκπιεξσκαηηθή ελίζρπζε ζηνπο γεσξγνχο Οη επηπηψζεηο ηεο λέαο ΚΑΠ ήηαλ αξλεηηθέο γηα ηνλ θιάδν εμαηηίαο ηεο ρακειήο παξαγσγηθφηεηάο ηνπ(γαγθαιίδεο,2008). ην κέιινλ θαίλνληαη θάπνηεο ζεηηθέο πξννπηηθέο εμαηηίαο ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ νκάδσλ παξαγσγψλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ βηνινγηθψλ 26

1.4 Διζαγωγά ζηα Γημοππαηάπια ηων αγποηικών πποϊόνηων Ζ ζπκπίεζε ησλ ηηκψλ πξνο αλνδηθή ηάζε ζηα αγξνηηθά πξντφληα, νδήγεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα πνιινχο αγξνπαξαγσγνχο ζηελ απεπζείαο δηάζεζε ηεο παξαγσγήο ηνπο ζηνπο θαηαλαισηέο. Ζ δξάζε απηή, είρε πνιχ θαιά απνηειέζκαηα πνπ νδήγεζε ζηε δξακαηηθή κείσζε ηνπ θφζηνπο αλά θηιφ. Με απηφ ην ηξφπν θαηαπνιεκάηαη ε αηζρξνθέξδεηα ηεο αγνξάο κε απνηέιεζκα νη πνιίηεο λα κπνξνχλ λα αγνξάδνπλ πξντφληα ζε ηηκέο θφζηνπο. Ζ δξάζε απηή είρε βαζηζηεί θπξίσο ζην πξντφλ ηεο παηάηαο. Κάηη αληίζηνηρν δελ κπνξεί λα γίλεη ζε φια ηα αγξνηηθά πξντφληα γαηί ηα αίηηα δπζθνιίαο εληνπίδνληαη ζε πνιινχο ιφγνπο φπσο ζπληήξεζεο, ςχμεο θ.η.ι. Πνιινί είλαη εθείλνη νη νπνίνη αλαθέξνπλ πσο ζχληνκα απηή ε θίλεζε ζα γίλεη ζεκείν εθκεηάιιεπζεο απφ επηηήδεηνπο κέζσ θνξνδηαθπγήο, άλνδν ηηκήο θηι. Σα Γεκνπξαηήξηα Αγξνηηθψλ Πξντφλησλ δίλνπλ ιχζε ζε απηέο ηηο θηλεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο. ηεξίδνληαη απφ ηε λνκνζεζία (Ν.4015/2011) θαη δηαηεξείηαη ε αλσλπκία δηαζθαιίδνληαο αληαγσληζηηθέο ηηκέο ζηνλ θαηαλαισηή Ζ πξφηαζή γηα δεκηνπξγία Γεκνπξαηεξίνπ ζηελ Κνπινχξα έρεη ζθνπφ ηε ζεζκηθή πινπνίεζε ηνπ θηλεκαηηθνχ θαηλφκελνπ ηχπνπ «παηάηαο». Παξφια απηά θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ηξνπνπνίεζε ηεο θείκελεο λνκνζεζίαο θαη ε απαινηθή ησλ δηαηάμεσλ πεξί αλαγθαζηηθήο δηάζεζεο ησλ πξντφλησλ ησλ κεηφρσλ ζην Γεκνπξαηήξην. Σα Γεκνπξαηήξηα κπνξνχλ λα ξίμνπλ ηηο ηηκέο θαη λα εγγπεζνχλ ηελ θαιχηεξε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ πνιιέο θνξέο πξνθαιψληαο εκπνξηθφ δηέμνδν γηαηί ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ν παξαγσγφο έξρεηαη ζε απεπζείαο επαθή κε ηνλ θαηαλαισηή, θάησ απφ έλα αζθαιέο θαη μεθάζαξν ζεζκηθφ πιαίζην. Σν ίληεξλεη ιεηηνπξγεί σο κέζν ζην λα βξίζθνπλ νη θαηαλαισηέο ηε θζελφηεξε ηηκή απφ ην ρσξάθη ζην ξάθη. ηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπ λνκνχ Ζκαζίαο γηα παξάδεηγκα ππάξρνπλ 180 πεξίπνπ ζέζεηο αγνξαζηψλ θαη άιινη ηφζνη κέζσ internet ζπκκεηέρνπλ απφ ηα γξαθεία ηνπο. Τπάξρνπλ έμη «ξνιφγηα», έλα γηα θξάνπιεο, έλα γηα θξνχηα, έλα γηα ιαραληθά θαη ηξία απφ άιια δεκνπξαηήξηα. Αλαθέξνληαη γχξσ ζηηο 25.000 αγνξαπσιεζίεο απφ ηηο 08.00 έσο ηηο 14.00. 27

ηηο 14.00-16.00 απνζηέιινληαη ηα αγνξαζζέληα θαη απφ 16.00-18.00 παξαδίδνπλ νη αγξφηεο, αθνχ εηδνπνηήζνπλ κέζσ internet. Γηα ηνπο αγξφηεο πνπ δεκνζηνπνηνχλ ελεκεξψζεηο κέζσ δηαδηθηχνπ, γίλνληαη αγνξέο πνιιέο θαη ρσξίο κεγάιν θφζηνο. πγθεθξηκέλα εμνηθνλνκνχλ ρξήκαηα απφ ην πξνζσπηθφ θαη ην ζχζηεκα ιεηηνπξγεί γξήγνξα θαη ρσξίο ιάζε. Ζ ηαρχηεηα, εμάιινπ, είλαη θάηη πνπ ρξεηάδεηαη φηαλ έξρνληαη πεξίπνπ 1000 θνξηεγά λα μεθνξηψζνπλ. Ζ αληηπξνζσπεία ηεο Παλειιήληαο Έλσζεο Νέσλ Αγξνηψλ έκεηλε απφιπηα επραξηζηεκέλε απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. Οη αγνξαζηέο πιεξψλνπλ ζην ηακείν εληφο 10 εκεξψλ ελψ νη αγξφηεο εηζπξάηηνπλ ην πνιχ κέζα ζε 10 εκέξεο ηελ κέζε ηηκή ηεο πνηφηεηαο ησλ πξντφλησλ πνπ παξέδσζαλ. Ο ηδίξνο θζάλεη ηα 250 εθαη. ην ρξφλν γηα 20.000 πεξίπνπ θσδηθνχο. πλνιηθά ε δηαθίλεζε είλαη απφιπηα κεραλνγξαθεκέλε θαη νη νδεγίεο δίλνληαη ειεθηξνληθά ζηηο νζφλεο ησλ ρεηξηζηψλ. Ο θάζε ζπλέηαηξνο πξέπεη λα δψζεη έλα ρξεκαηηθφ πνζφ ηεο ηάμεο ησλ 50 γηα λα ζπκκεηάζρεη. (Βαζηιαθάθεο, 2012). 28

ΚεθΪλαιο 2 ο ΥαπακηηπιζηικΪ αγποδιαηποθικού ηομϋα Ο αγξνδηαηξνθηθφο ηνκέαο, είλαη απφ ηνπο πεξηζζφηεξν πνιχπινθνπο επηρεηξεκαηηθνχο ηνκείο. Πεξηιακβάλεη απφ πνιχ κηθξέο αγξνηηθέο εθκεηαιιεχζεηο θαη κηθξέο αηνκηθέο επηρεηξήζεηο έσο πνιχ κεγάιεο πνιπεζληθέο εηαηξείεο. Απηφ δελ ζπλεπάγεηαη κφλν ηεξάζηηα δηαθνξά νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ αιιά επίζεο θαη δηαθνξνπνίεζε ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ, ηερλνινγηθή ππνδνκή θαη επηρεηξεκαηηθή θηινζνθία. Απφ ηελ άιιε, ην παξαγφκελν πξντφλ κπνξεί λα είλαη είηε πξντφλ ρσξίο θακία επεμεξγαζία (αγξνηηθά πξντφληα ρσξίο ηαπηφηεηα), έσο ππνβεβιεκέλν ζε κεγάινπ βαζκνχ κεηαπνίεζε, γεγνλφο πνπ δηακνξθψλεη κεγάιε πνηθηινκνξθία ζηελ δνκή ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο. Δπηπξνζζέησο δελ ζα πξέπεη λα μερλάκε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ πνπ ζπκπιεξψλνπλ ην παδι ηεο πνιππινθφηεηαο θαη ησλ αλαθππηφλησλ δπζθνιηψλ ζηνλ αγξνδηαηξνθηθφ ηνκέα: Δπνρηθφηεηα ηεο παξαγσγήο γηα αξθεηά πξντφληα Ζ θζαξηφηεηα ησλ πξντφλησλ (πεξηνξηζκέλε δσή ζην «ξάθη», εηδηθή κεηαρείξηζε θαηά ηελ επεμεξγαζία, απνζήθεπζε θαη κεηαθνξά ηνπο) Τςειφο βαζκφο εμάξηεζεο απφ ηπραίνπο παξάγνληεο φπσο νη θαηξηθέο ζπλζήθεο, αζζέλεηεο, ηθαλφηεηα αγξνηψλ θηι. πλεπαγφκελν απφ ηα παξαπάλσ, δπζθνιίεο ζηε ηηκνιφγεζε, ηελ εθηίκεζε ηνπ φγθνπ ηεο παξαγσγήο θαη ηελ πξφβιεςε ηεο δήηεζεο 2.1.Δξελέξειρ ζηον αγποηικό ηομϋα Ο αγξνηηθφο ηνκέαο άιινηε ραξαθηεξηδφηαλ απφ απηνλνκία θαη αλεμαξηεζία, αξθεηέο φκσο εμειίμεηο έρνπλ ιάβεη ρψξα ηα ηειεπηαία ρξφληα κεηαηξέπνληαο ηνλ ζε έλα αιιεινζπλδεδεκέλν ζχζηεκα ην νπνίν ραξαθηεξίδεηαη απφ πνιχπινθεο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ νληνηήησλ (Downey, 1996). 29

Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ιφγνπο έρεη λα θάλεη κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε θαη ηελ απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ φπνπ αλαγθάδνπλ ζε ζπξξίθλσζε ηα πεξηζψξηα θέξδνπο θαη δξαζηηθέο απμήζεηο ζηα θφζηε παξαγσγήο. Γεγνλφο πνπ ιακβάλεη ρψξα ιφγσ ησλ ρακειψλ δηεζλψλ ηηκψλ γηα ηα πεξηζζφηεξα βαζηθά αγξνηηθά πξντφληα. Οη Nitchke θαη O Keefe (1997) ηνλίδνπλ φηη δελ κπνξνχκε λα κηιάκε γηα αληαγσληζκφ κεκνλσκέλα ζηηο κέξεο καο. Γειαδή, ν αληαγσληζκφο δελ ππάξρεη κεηαμχ Έιιελα ή Ηζπαλνχ παξαγσγνχ, αιιά ην Διιεληθφ δίθηπν παξαγσγηθήο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο αληαγσλίδεηαη κε ην αληίζηνηρν Ηζπαληθφ. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή εμέιημε ζεσξείηαη θαη ε αιιαγή ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ θαηαλαισηψλ. Οη θαηαλαισηέο γίλνληαη φιν θαη πην απαηηεηηθνί, αλαδεηψληαο θαηλνηφκα θαη πνηνηηθά πξντφληα, ηα νπνία πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ θαη νξηζκέλεο απαηηήζεηο ζε ζρέζε κε ηελ πξνζηαζία ηνπο πεξηβάιινληνο θαη ηελ επδσία ησλ δψσλ. Απηέο νη απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ δελ κπνξνχλ ζε θακηά πεξίπησζε λα εθπιεξσζνχλ κεκνλσκέλα απφ ηηο επηρεηξήζεηο, γηαηί αθνξνχλ ζε δηαδηθαζίεο θαη ιεηηνπξγίεο νη νπνίεο ιακβάλνπλ ρψξα θαηά κήθνο ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο, μεπεξλψληαο ηα ζηελά φξηα κηαο επηρείξεζεο. Πνιχ ζεκαληηθφ εμίζνπ παξάγνληα απνηεινχλ νη Θεζκηθέο θαη Ννκνζεηηθέο παξεκβάζεηο θαη πιαίζηα, ηα νπνία ζεζπίδνληαη γηα ηελ αζθάιεηα ησλ ηξνθίκσλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζε δηάθνξα κέξε ηνπ θφζκνπ. Σέινο ζεκαίλνληα ξφιν ζηελ εμέιημε ηνπ ηνκέα είλαη θαη νη ηερλνινγίεο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο κε ηελ αλάπηπμε πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, ζπζηεκάησλ δηνίθεζεο θαη δηακνηξαζκνχ πιεξνθνξηψλ. Οη εθαξκνγέο απηέο δηεπθνιχλνπλ θαη ππνζηεξίδνπλ ηελ δηαθίλεζε ησλ πξντφλησλ, ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ δεδνκέλσλ θαη βειηηψλνπλ πνιιέο απφ ηηο απφ ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα. Ηδηαίηεξεο πξννπηηθέο ζηελ πξνψζεζε θαη ζηε κεηαθνξά ηεο πιεξνθνξίαο ησλ πξντφλησλ πξνζέθεξε ην δηαδίθηπν αιιά θαη ην ειεθηξνληθφ εκπφξην (e trading). χκθσλα κε ηνλ Marion (1988) ζπκβαίλνπλ νη εμήο εμειίμεηο θαη αιιαγέο: 1. Ζ παγθνζκηνπνίεζε θαη ε απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ, επέδξαζε δξαζηηθά ζηνλ ηνκέα αιιάδνληαο ηε δνκή ηνπ κε ηελ εκθάληζε ησλ παγθφζκησλ 30

εηαηξεηψλ ιηαλεκπνξίνπ, νη νπνίεο έρνπλ ηεξάζηηα δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε, πξνκεζεχνληαη πξψηεο χιεο θαη δηαθηλνχλ πξντφληα ζε παγθφζκηα θιίκαθα. 2. Απμεκέλα έμνδα πξφζβαζεο ζηα ξάθηα. Ζ παξαγσγή λέσλ θαη πνιιψλ πξντφλησλ έρεη νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηνπ θφζηνπο γηα ηελ πξνβνιή ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ ζηα ξάθηα θαη άξα ζηελ δπζθνιία ησλ κηθξνκεζαίσλ ζε απηή ηελ πξφζβαζε. 3. Αχμεζε ηνπ αξηζκνχ θαη ηνπ ζθνπνχ ησλ πξνγξακκάησλ ζπκκεηνρήο ησλ πξνκεζεπηψλ. Πεξηιακβάλεη απφ θνηλνχ πξνσζήζεηο θαη επηδείμεηο πξντφλησλ. 2.2.Δπιζκόπηζη ηος Δλληνικού αγποηικού ηομϋα Ο αγξνηηθφο ηνκέαο θαη ε βηνκεραλία ηξνθίκσλ είλαη απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο ηνκείο γηα ηελ Διιεληθή νηθνλνκία. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαη εηδηθφηεξα ηε ηειεπηαία δεθαεηία έρνπλ ζπκβεί ξαγδαίεο εμειίμεηο θαη αλαθαηαηάμεηο. Ο αγξνηηθφο ηνκέαο αλ θαη βξίζθεηαη ζε ζπξξίθλσζε, ππνινγίδεηαη φηη απαζρνιεί πεξίπνπ ην 9.2% ηνπ ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο θαη ζπλεηζθέξεη ζην Α.Δ.Π. ηεο ρψξαο πεξί ην 2.3% (EUROSTAT, 2010). Ζ ζχλδεζε θαη ε αιιειεμάξηεζε ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα θαη ηεο βηνκεραλίαο ησλ ηξνθίκσλ είλαη δεδνκέλε. Ο αγξνηηθφο ηνκέαο παξάγεη ηελ πξψηε χιε ή έηνηκα πξνο πψιεζε αγξνηηθά πξντφληα θαη ε βηνκεραλία ηξνθίκσλ αλαιακβάλεη ηελ κεηαπνίεζή ηνπο ή ηελ πψιεζή ηνπο αληίζηνηρα. Ζ δνκή ηνπ Διιεληθνχ αγξνδηαηξνθηθνχ ηνκέα είλαη αξθεηά πνιχπινθε. Οη ζπγρσλεχζεηο θαη νη ηάζεηο ζπγθέληξσζεο, επεξέαζαλ θαη ηνλ Διιεληθφ ηνκέα, κε ηε ζπγθέληξσζε λα πξαγκαηνπνηείηαη ηφζν ζην επίπεδν ησλ ιηαλέκπνξσλ φζν θαη ζην επίπεδν ησλ εηαηξεηψλ κεηαπνίεζεο. Οη εηαηξείεο ηνπ ηνκέα κεηαπνίεζεο ζηελ Διιάδα είλαη θπξίσο κηθξέο - νηθνγελεηαθέο θαη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Απηφ ην ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ίζσο είλαη θαη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ νη επηρεηξήζεηο δελ έρνπλ εμαγσγηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, αθνχ ζηεξνχληαη ηνπ θξίζηκνπ φγθνπ πνπ ζα επηηξέςεη επελδχζεηο θαη εμσζηξέθεηα. Ζ Οιιαλδία γηα παξάδεηγκα, κε κηάκηζε θνξά πεξηζζφηεξν πιεζπζκφ, εκθαλίδεη 20% ιηγφηεξεο επηρεηξήζεηο (CIAA 2003). 31

ην ρνλδξεκπφξην πεξηιακβάλνληαη εηαηξείεο πνπ δξνπλ είηε σο κεζάδνληεο, είηε σο αληηπξφζσπνη είηε σο κεηαπσιεηέο. Ο βαζκφο ζπγθέληξσζεο απηψλ ησλ εηαηξεηψλ είλαη ζρεηηθά κηθξφο. Δπίζεο ν ξφινο θαη ε δχλακε ησλ εηαηξεηψλ ηνπ ηνκέα απηνχ έρεη κηθξχλεη ζε φθεινο ησλ εηαηξεηψλ ηνπ ιηαλεκπνξίνπ. Ο ηνκέαο ηνπ ιηαλεκπνξίνπ ζπλερίδεη λα αιιάδεη ξαγδαία, κε ηελ εκθάληζε λέσλ δηεζλψλ αιπζίδσλ θαη κε ζπγρσλεχζεηο εηαηξεηψλ, πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ην 80% ησλ πσιήζεσλ λα γίλεηαη πιένλ απφ 10 πεξίπνπ εηαηξείεο (USDA 2004). εκαληηθέο αιιαγέο ζηε δνκή ηεο αγνξάο έρνπλ γίλεη ζηα νηθνλνκηθά ζηνηρεία ησλ επηρεηξήζεσλ. Αλ θαη παξαηεξνχκε πσο ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα έζνδα ησλ ιηαλέκπνξσλ θηλνχληαη ζε ζηαζεξά επίπεδα παξφια απηά ηα θέξδε ηνπο βξίζθνληαη ζε ζπλερή αχμεζε (USDA, 2004). Απηφ κπνξεί λα εξκελεπηεί σο απνηέιεζκα ηεο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ ησλ πξντφλησλ ηδησηηθήο εηηθέηαο φπνπ ην πεξηζψξην ηνπ θέξδνπο είλαη κεγαιχηεξν ηνπ θέξδνπο απφ ηα brands. χκθσλα κε ηε ινγηθή απηή, νη ιηαλέκπνξνη ελδηαθέξνληαη πιένλ πεξηζζφηεξν απφ πνηέ λα ρηίδνπλ ζπκκαρίεο κε ηνπο πξνκεζεπηέο ηνπο, ζπκκαρίεο νη νπνίεο ζα ηνπο νδεγήζνπλ ζε ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα έλαληη ησλ αληαγσληζηψλ ηνπο, θπξίσο ζην πεδίν ησλ πξντφλησλ ηδησηηθήο εηηθέηαο. Ζ ζπκπεξηθνξά θαη ηα θαηαλαισηηθά πξφηππα ησλ Διιήλσλ ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη πην απαηηεηηθά σο πξνο ηε πνηφηεηα θαη ηελ αζθάιεηα ησλ φζσλ θαηαλαιψλνπλ (USDA, 2004). Σν ζεζκηθφ θαη λνκνζεηηθφ πιαίζην έρεη ελαξκνληζηεί πιήξσο κεο ηηο λέεο εμειίμεηο θαη απαηηήζεηο ηεο επνρήο ζέηνληαο ζηηο επηρεηξήζεηο απζηεξφηεξα θξηηήξηα. Δλψ θαη νη λέεο ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο, παξά ηε ζαθή πζηέξεζε ζηε δηείζδπζε θαη ηε ρξήζε ηνπο ζε ζρέζε κε άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο, δελ ιείπνπλ απφ ηνλ αγξνδηαηξνθηθφ ηνκέα (Γνπθίδεο, 2004). 2.2.1. ΘΫζη και ζςμβολά ηος αγποηικού ηομϋα ζηην Δλληνικά Οικονομέα ηελ ρψξα καο ν πξσηνγελήο ηνκέαο είρε πάληα κέρξη θαη ηηο κέξεο καο θπξίαξρε ζέζε σο παξάγνληαο δηαηήξεζεο ηεο θνηλσληθννηθνλνκηθήο ελφηεηαο ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ρψξαο. (ΗΟΒΔ 2010). 32

ςμμεηοσά ηος ππωηογενά ηομϋα ζηην απαζσόληζη Σν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα φιν θαη κεηψλεηαη εμαηηίαο ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο νηθνλνκίαο νπφηε απφ 39,8% ην 1971 κεηψλεηαη ζε κφιηο11,5% ην 2008, πνζνζηφ φκσο πνπ ζεσξείηαη κέρξη θαη ηψξα πςειφ ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο Δπξσπατθέο ρψξεο. Πηγά: ΔΤΔ, Απνγξαθέο 1971-1991, έξεπλεο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ 1994-2008 σάμα 3: πκκεηνρή ηνπ πξσηνγελή ηνκέα ζηελ απαζρφιεζε Μεηαμχ 1998-2008, ε απαζρφιεζε ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα κεηψζεθε θαηά 28%, ζπλνδεπφκελε απφ επηδείλσζε ηεο ειηθηαθήο δηάξζξσζεο ηεο απαζρφιεζεο. ε ζρέζε κε ηελ πςειή αλεξγία ησλ λέσλ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο ε θαηάζηαζε είλαη απνγνεηεπηηθή (FAO 2011). 33

Πένακαρ 3: Ζιηθηαθή δηάξζξσζε ησλ απαζρνινχκελσλ ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα ύνολο 15-19 εηών 20-24 εηών 25-29 εηών 30-44 εηών 45-64 εηών Άνω ηων 65 εηών χλνιν νηθνλνκίαο 4.511,60 36,8 226,8 572,8 1.971,90 1.616,10 87,1 Γηάξζξσζε 100,0% 0,8% 5,0% 12,7% 43,7% 35,8% 1,9% Πξσηνγελήο ηνκέαο 517,9 6,8 18,1 30,3 171,1 250,7 41 Γηάξζξσζε 100,0% 1,3% 3,5% 5,9% 33,0% 48,4% 7,9% Πεγή: ΔΤΔ, Έξεπλα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ Όπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνλ παξαπάλσ πίλαθα, ζηηο ειηθίεο 20-29, κφλν ην 9,4% αζρνιείηαη ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα. ΔξΫλιξη Παπαγωγάρ - Καλλιεπγειών - Διζοδάμαηορ Ζ ζπκκεηνρή ηεο Αθαζάξηζηεο Αμίαο Παξαγσγήο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα κεηαμχ 1988 1997 παξνπζίαζε έληνλε κείσζε θαη απφ 9,3% ην 1988, θζάλεη ζην 3% ην 2007. ηαζεξέο ηηκέο ρσξίο επηδνηήζεηο Πηγά: Δζληθνί Λνγαξηαζκνί, Πξνζσξηλά ζηνηρεία. σάμα 4: πκκεηνρή ηνπ πξσηνγελνχο ηνκέα ζηνλ ΑΔΠ 34

Μεηαμχ 2000-2007 ε Αθαζάξηζηε Αμία Παξαγσγήο ζεκείσζε πηψζε ζε πνζνζηφ 8,4% ζε ηξέρνπζεο θαη θαηά 15,1% ζε ζηαζεξέο ηηκέο, έλαληη αχμεζεο 63,3% ηνπ ζπλνιηθνχ ΑΔΠ ηεο ρψξαο θαηά ην ίδην δηάζηεκα. Πένακαρ 4: Αθαζάξηζηε αμία Παξαγσγήο Πξσηνγελνχο Σνκέα θαη ζπκκεηνρή ζην ΑΔΠ ηεο ρψξαο Πξσηνγελήο ηνκέαο 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 ε ηπϋσοςζερ ηιμϋρ 7.934 7.481 7.902 8.260 7.812 7.698 7.061 7.267 ΑΔΠ 136.281 146.260 157.586 171.258 185.225 198.609 213.985 228.949 % πκκεηνρήο 5,8% 5,1% 5,0% 4,8% 4,2% 3,9% 3,3% 3,2% ε ζηαθεπϋρ ηιμϋρ 2000 Πξσηνγελήο ηνκέαο 7.934 7.497 7.061 7.488 8.824 7.620 7.269 6.738 ΑΔΠ 136.281 142.402 151.970 165.521 179.097 192.327 206.940 222.550 % πκκεηνρήο 5,8% 5,3% 4,6% 4,5% 4,9% 4,0% 3,5% 3,0% Πηγά: Δζληθνί Λνγαξηαζκνί, Πξνζσξηλά ζηνηρεία Σειεπηαία ην πξαγκαηηθφ θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα ησλ Διιήλσλ αγξνηψλ ζεκείσζε ζηαζεξή κείσζε αληίζεηα κε ηηο πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο ρψξεο φπνπ παξαηεξείηαη ζεκαληηθή αχμεζε. Πέξα απφ ηε κεγάιε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ Διιάδα ζεκεηψζεθε κείσζε ηα ηειεπηαία 6 ρξφληα ζε πνζνζηφ 16,9%, έλαληη αχμεζεο 15,9% ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε ησλ 27. Ζ αξλεηηθή απηή εμέιημε έρεη λα θάλεη θαηά θχξην ιφγν κε ηε κείσζε ηεο παξαγσγήο ησλ ηνκέσλ ηεο νηθνλνκίαο (ΔΤΔ, 2012). Πένακαρ 5: Δμέιημε αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο Μεταβολι του πραγματικοφ αγροτικοφ ειςοδιματοσ ανά εργαηόμενο το 2007 % Δείκτεσ 2007 % Δείκτεσ 2007 Ε.Ε.. 27 μεταβολισ 5,4 (2000=100) 115,9 λοβενία μεταβολισ 8,5 (2000=100) 147,3 Λικουανία 2007-2007 39,3 250,2 Γαλλία 2007-2007 7,5 105,6 Εςκονία 22,5 285,2 Ην. Βαςίλειο 6 133,4 Σςεχία 20,9 186,2 Ολλανδία 4,9 99,3 ουθδία 16,5 123,1 Δανία 4,9 107,5 Φιλανδία 14,4 114,7 Βζλγιο 1,7 89,5 Λουξεμβοφργο 14,3 104,9 Ελλάδα -0,3 83,1 35

Πολωνία 13,7 213,2 Κφπροσ -0,5 100,3 Γερμανία 12,5 132,9 Ουγγαρία -1 144,8 Ιςπανία 10,3 105,3 Μάλτα -1,7 103,8 Λετονία 9,3 308,8 Ιταλία -2 81,8 Ιρλανδία 9,2 89,9 Πορτογαλία -5 110,9 λοβακία 9,2 151,5 Βουλγαρία -8,5 95,4 Αυςτρία 8,8 129,7 Ρουμανία -16,7 123,5 Πηγά: ΔΤΔ, 2012 ηνλ θάησζη πίλαθα παξαηεξείηαη φηη ε ζπλνιηθή θπηηθή παξαγσγή απμήζεθε απφ ην 1993 έσο ην 2006. Χζηφζν κεηψζεθαλ θαηά πνιχ νη επηδνηήζεηο. Αχμεζε παξαηεξείηαη θαη ζηε δσηθή παξαγσγή φπνπ εθεί απμήζεθαλ θαη νη επηδνηήζεηο. Πένακαρ 6: πλνιηθή παξαγσγή πξσηνγελνχο ηνκέα θαηά είδνο παξαγσγήο Έηορ 1993 1996 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Φπηηθή παξαγσγή 4666,0 5654,8 6174,0 6293,1 6317,8 6063,4 7784,4 6914,1 6712,2 Δπηδνηήζεηο 3240,9 1362,9 1481,8 1451,1 1533,4 1440,1 1656,2 1602,8 882,9 πλ. Φπηηθήο παξαγ. 4990,9 7017,7 7655,8 7744,2 7851,2 7503,5 9440,5 8516,9 7595,1 Εσηθή παξαγ. 1651,9 2082,5 2337,7 2456,2 2643,6 2503,2 2620,4 2560,6 2713,4 Δπηδνηήζεηο 157,5 220,8 224,6 198,0 142,7 261,0 257,6 266,1 271,4 πλ. Εσηθήο παξαγ. 1809,4 2303,3 2562,3 2656,2 2786,3 2764,1 2878,0 2826,6 2984,8 Γεσξγ. Παξαγ. Τπεξεζηψλ 233,7 294,7 341,8 321,1 332,7 369,4 343,2 352,5 355,1 Με αγξ. Γεπηεξεχνπζεο δξαζη. 279,1 392,2 439,3 400,9 426,4 402,1 407,4 431,4 418,2 πλ. Αγξνη. Παξαγσγή 6830,7 8424,2 9292,9 9473,4 9720,4 9338,0 11155,3 10258,5 10198,8 φνολο επιδοτιςεων 482,4 1583,7 1706,4 1649,31 1676,1 1701,0 1913,8 1868,9 1154,3 % επηδνηήζεσλ ζηελ παξαγ. 7,1% 18,8% 18,4% 17,4% 17,2% 18,2% 17,2% 18,2% Πεγή: ΔΛΣΑΣ, 2010 Οη θπξηφηεξεο θαιιηέξγεηεο είλαη ην ζθιεξφ ζηηάξη, ην βακβάθη, νη ειαηψλεο θαη νη ινηπνί δελδξψλεο, ηα θηελνηξνθηθά θπηά, ην θαιακπφθη, ην καιαθφ ζηηάξη, ην θξηζάξη, ηα θεπεπηηθά θαη ε ακπεινθαιιηέξγεηα (Eurostat 2010). 36

Οη εθηάζεηο θαηά είδνο θαιιηέξγεηαο κεηψζεθαλ απφ ην 2005 έσο ην 2007, γεγνλφο πνπ έξρεηαη λα επηβεβαηψζεη ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο απφ ηηο κεηαξξπζκίζεηο ζηηο ζεκαληηθφηεξεο θαιιηέξγεηεο ηεο Διιεληθήο γεσξγίαο. Πένακαρ 7 :Δθηάζεηο θαηά είδνο θαιιηέξγεηαο 2005-2007 Μεηαβνιή % Δίδε θαιιηεξγεηψλ 2005 2006 2007 2006/2005 2007/2006 χλνιν εθηάζεσλ 33.719 33.067 32.806-1.9-0.8 απφ ηηο νπνίεο αξδεχηεθαλ 14.962 14.659 14.623-2.0-0.3-1.2 Αξνηξαίεο θαιιηέξγεηεο, 21.244 20.599 20.342-3.0-0.6 απφ απηέο αξδεχηεθαλ 9.674 9.342 9.281-3.4-0.2 Kεπεπηηθή γε (θαζαξή έθηαζε), απφ απηή αξδεχηεθε 1.113 1.078 1.090 1.058 1.088 1.046-2.1-1.9-1.1 Ακπέιηα-ζηαθηδάκπεια, απφ απηά αξδεχηεθαλ 1.264 1.261 1.263-0.2 0.2 0.2 443 448 449 1.1 Καλνληθνί δελδξψλεο, απφ απηνχο αξδεχηεθαλ 10.100 10.117 10.112 0.2-0.0 0.9 3.767 3.811 3.844 1.2 ηηεξά γηα θαξπφ -1.0 ηηάξη καιαθφ θαη εκίζθιεξν 12.532 11.952 11.832-4.6 17 ηηάξη ζθιεξφ 1.197 1.453 1.700 21.4-10.2 Κξηζάξη 7.193 6.326 5.678-12.1 17.8 Καιακπφθη 895 1.017 1.198 13.6 1.8 Ρχδη 2.472 2.322 2.363-6.0 7.8 Λνηπά ζηηεξά 223 232 250 4 7 552 600 62 8.7 Βξψζηκα φζπξηα 37

Φαζφιηα 11.8 Λνηπά βξψζηκα φζπξηα 152 161 180 5.9 3.3 88 92 95 4.5 25 Βηνκεραληθά θπηά 64 68 85 6.3 Καπλφο (αλ. ηχπνπ Μπέξιεπ- Βηξηδίληα) Βακβάθη Εαραξφηεπηια Αξαρίδα Ζιίαλζνο Λνηπά Βηνκεραληθά θπηά 4.679 544 3.664 408 5 49 4.402 234 3.739 327 5 91 4.116 185 3.637 158 5 121-5.9-57.0 2-19.9 0 85.7-6.5-20.9-2.7-51.7 0 33 42.9 Αξσκαηηθά θπηά 8 7 10-12.5 21.4 Κηελνηξνθηθά θπηά 14 14 17 0 3 Μπνζηαληθά 3.162 3.368 3.470 6.5 4.5 Παηάηεο 255 246 257-3.5 3.1 2.1 Λαραληθά Νηνκάηεο Λνηπά ιαραληθά 448 1.139 356 452 1.119 339 466 10.094 329 1.6-1.8-4.8-2.2-2.9-1.8 2.2 Δκπνξηθνί αλζφθεπνη 783 779 765-0.5 0 2.3 Θεξκνθήπηα Λαραληθψλ Αλζέσλ 7 56 52 7 56 52 7 49 45 0 0 0-12.5-13.5 0 4 4 4 0 38

Πεγή: ΔΒΔ, 2010 Ζ εμέιημε ηεο παξαγσγήο ζηα πεξηζζφηεξα ζηηεξά γηα θαξπφ κεηψζεθε, ζηα βξψζηκα φζπξηα, κεηψζεθε ζηα θαζφιηα θαη ηα θνπθηά αιιά απμήζεθε ζηηο θαθέο θαη ηα ξεβίζηα. Μείσζε παξαηεξείηαη θαη ζηα βηνκεραληθά θπηά. Αληίζεηα ηα θηελνηξνθηθά απμήζεθαλ. Πην αλαιπηηθά ε εμέιημε ηεο παξαγσγήο ζε φια ηα αγξνηηθά πξντφληα παξνπζηάδεηαη ζηνλ θάησζη πίλαθα: Πένακαρ 8: Δμέιημε παξαγσγήο αγξνηηθψλ πξντφλησλ Δέδη πποϊόνηων ζε ομϊδερ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 1.1 ηηεξά γηα θαξπφ ηηάξη καιαθφ θαη εκίζθιεξν 518 469 428 322 350 342 377 433 ηηάξη ζθιεξφ 1.665 1.615 1.648 1.403 1.712 1.677 1.402 1.218 Κξηζάξη 303 274 273 225 234 227 250 282 Βξψκε 86 81 82 80 88 81 85 85 ίθαιε 32 33 32 29 31 33 34 36 Καιακπφθη (ζχλνιν) 2.038 2.035 2.163 2.314 2.451 2.547 2.351 2.396 Ρχδη 147 150 169 158 171 165 179 184 1.2 Βξψζηκα φζπξηα Φαζφιηα (ζχλνιν) 24 23 22 22 21 19 20 21 Κνπθηά 4 4 4 3 3 3 3 3 Φαθέο 1 1 1 1 1 2 2 3 Ρεβίζηα 2 2 2 2 2 3 3 3 1.3 Βηνκεραληθά θπηά Καπλφο γηα ην εκπφξην 137 136 127 127 127 124 37 31 Βακβάθη ζχζπνξν 1.260 1.326 1.282 1.100 1.179 1.241 1.040 1.053 Εαραξφηεπηια 3.033 2.823 2.713 2.204 2.208 2.603 1.917 851 Αξαρίδα (αξάπηθν θηζηηθί) 3 2 2 2 2 2 2 3 Ζιίαλζνο 35 23 24 16 9 9 16 19 1.4 Κηελνηξνθηθά θπηά Καξπνί (ζχλνιν) 18 19 21 17 20 19 23 25 αλά θαη ρφξηα (ζχλνιν) 1.916 1.801 1.896 1.810 1.817 1.942 2.085 2.095 1.5 Πεπνλνεηδή-Παηάηεο Καξπνχδηα θαη πεπφληα 830 810 783 846 870 2.085.9 872 797 789 Παηάηεο φισλ ησλ επνρψλ 883 937 882 804 836 892 896 930 1.6 Λαραληθά Νηνκάηεο (ζχλνιν) 2.057 1.820 1.574 1.701 1.938 1.705 1.568 1.461 Μειηηδάλεο 76 79 73 71 58 68 69 69 Μπάκηεο (ζχλνιν) 15 12 14 14 13 14 14 14 Κξεκκχδηα μεξά 189 208 209 207 211 187 172 167 Λάραλα θαη θνπλνππίδηα 280 274 265 268 266 266 261 254 Πξάζα 42 42 41 40 42 44 42 44 1.7 Ακπεινπξγηθά πξντφληα Μνχζηνο 500 428 379 387 455 411 398 379 Δπηηξαπέδηα ζηαθχιηα 210 230 193 212 211 189 246 169 ηαθίδα Κνξηλζηαθή 45 43 34 39 45 47 45 32 39

ηαθίδα ζνπιηαλίλα 41 45 25 21 28 29 34 21 1.8 Δζπεξηδνεηδή Πνξηνθάιηα 1.068 1.022 1.164 968 772 936 936 896 Λεκφληα 173 174 151 111 84 84 88 92 Μαληαξίληα 99 108 119 104 86 127 109 112 1.9 Οπψξεο Μήια 285 243 269 199 277 250 287 260 Αριάδηα 97 85 60 58 74 79 82 75 Ρνδάθηλα 920 927 740 249 791 864 768 784 Βεξίθνθα 82 68 75 67 96 74 72 79 Κεξάζηα 50 41 47 43 48 44 44 63 1.10 Ξεξνί θαξπνί Ακχγδαια 47 55 37 34 52 48 51 46 Καξχδηα 22 22 20 20 20 22 24 22 1.11 Διηέο Βξψζηκεο 215 234 236 190 229 300 279 282 Διαηνπνηήζσο 2.059 2.015 2.338 1.861 1.901 2.329 2.154 2.162 Διαηφιαδν (πξνεγ. Διαηνθνκηθνχ έηνπο) 426 451 371 504 334 417 396 331 1.12 Κηελνηξνθηθά πξντφληα Γάια απφ φια ηα δψα 1.959 1.942 1.991 1.986 1.966 2.054 2.077 2.020 Κξέαο απφ φια ηα δψα θαη πνπιεξηθά 474 470 466 454 447 498 412 461 Μαιιηά πξνβάησλ 10 10 9 9 9 9 9 9 Μέιη 14 14 15 15 15 16 16 18 Απγά (εθαηνκ. ηεκάρηα) 2.333 2.127 2.141 2.111 2.131 2.002 1.990 1.939 Σπξί καιαθφ 123 127 133 127 141 126 120 125 Σπξί ζθιεξφ 39 35 37 36 37 45 38 38 Βνχηπξν λσπφ 3 2 3 2 2 2 2 2 Βνχηπξν ιησκέλν 1 1 1 1 1 1 1 1 Λίπνο ρνηξηλφ 2 2 1 1 1 1 1 1 1.13 Φάξηα εζσηεξηθψλ πδάησλ 27 27 25 28 28 24 25 24 Πεγή: ΔΒΔ, 2010 Ζ ζπκκεηνρή ζηε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ζπλνρήο δηαηεξήζεθε κε ηε ζπγθξάηεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο ελψ πάλσ απφ ην 50% ησλ απαζρνινπκέλσλ ζηε γεσξγία θαηνηθνχλ ζε νξεηλέο πεξηνρέο. Έπεηηα απφ έληνλε κείσζε ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ κεηαμχ 1961 1981, έπεηηα απφ ην 1981 ζεκεηψζεθε βειηίσζε ηνπ ξπζκνχ ηεο πιεζπζκηαθήο απνδπλάκσζεο ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ιφγσ ησλ εηζξνψλ πφξσλ απφ ηελ Δ.Δ., πνπ ελέθξηλε ηε ζπλέρηζε ηεο αγξνηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζηηο νξεηλέο θαη εκηνξεηλέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. 40

41

Πηγά: ΔΤΔ, 2005 σάμα 5: Δμέιημε ηεο θαηαλνκήο ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο θαηά πεξηνρέο Όπσο θαίλεηαη ζηνλ θάησζη πίλαθα ζην ζχλνιν ηεο ρψξαο κφλν ην 24,9% αζρνιείηαη ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Μάιηζηα ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ βξίζθεηαη ζηα Δπηάλεζα. Πένακαρ 9: πκκεηνρή ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ ζην ζπλνιηθφ πιεζπζκφ ησλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο Πεξηνρή Πξαγκ. πιεζπζκφο Αζηηθφο-εκηαζηηθφο(%) Αγξνηηθφο (%) χλνιν ρψξαο 10.934.197 75,1 24,9 Αηηηθή 3.894.573 99 1 Λνηπή ηεξεά θαη Δχβνηα 777.236 56,3 43,7 Πεινπφλλεζνο 1.100.071 54,9 45,1 Ηφληα λεζηά 209.608 36,5 63,5 Ήπεηξνο 336.392 47,3 52,7 Θεζζαιία 740.115 64,8 35,2 Μαθεδνλία 2.414.558 72,7 27,3 Θξάθε 363.479 57,9 42,1 Νεζηά Αηγαίνπ 503.697 55,8 44,2 Κξήηε 594.368 59,6 40,4 Πηγά: ΔΤΔ, 2005 42

Οη λνκνί θαη νη πεξηνρέο ηεο Διιάδαο φπνπ ν γεσξγηθφο ηνκέαο ζπκβάιιεη πεξηζζφηεξν ζηελ Αθαζάξηζηε Πξνζηηζέκελε Αμία είλαη ν λνκφο Ζιείαο θαη αθνινπζεί ν λνκφο Ρεζχκλεο. Ο γεσξγηθφο ηνκέαο ζπκβάιιεη ιηγφηεξν ζηελ Αθαζάξηζηε Πξνζηηζέκελε Αμία ζηε άκν, ηελ Κνδάλε, ηε Μαγλεζία, ηα Ησάλληλα, ηελ Κέξθπξα, ηα Ηφληα Νεζηά. Πένακαρ 10: Ννκνί θαη πεξηνρέο κε πςειά ζπκκεηνρή ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα ζηελ αθαζάξηζηε πξνζηηζέκελε αμία Ζιεία 22,5% Γξάκα 10,9% Δπξπηαλία 7,8% Πέιια 16,9% Θεζζαιία 10,9% Γξαβελά 7,6% Ρέζπκλν 19,6% Υαιθηδηθή 10,4% Βφξεηα Διιάο 7,5% Καξδίηζα 18,7% Πηεξία 10,4% Καβάια 7,5% έξξεο 15,8% Θεζπξσηία 10,2% Νεζηά Αηγαίνπ, Κξήηε 7,5% Ζκαζία 15,37% Φσθίδα 9,9% Δχβνηα 7,1% Αηησιναθαξλαλία 15,6% Βφξεην Αηγαίν 9,9% Βνησηία 7,0% Υίνο 14,6% Έβξνο 9,4% Γπηηθή Μαθεδνλία 6,9% Λάξηζζα 14,5% Αλαη. Μαθεδνλία- Θξάθε 9,3% Κεθαιιελία 6,6% Λαθσλία 14,4% Κξήηε 9,3% Αξθαδία 6,3% Άξηα 14,4% Λέζβνο 9,2% Ζξάθιεην 6,0% Φιψξηλα 14,4% Σξίθαια 9,2% Κεληξηθή 6,0% Μαθεδνλία Λαζίζη 14,2% Κεληξηθή Διιάο 9,0% Αραία 5,75 Μεζζελία 14,2% Πεινπφλεζζνο 8,75 Ηφληα Νεζηά 5,7% Αξγνιίδα 13,9% ηεξεά Διιάο 8,5% Κέξθπξα 4,8% Πξέβεδα 12,8% Καζηνξηά 8,2% Ησάλληλα 4,7% Κηιθίο 12,5% Υαληά 8,2% Μαγλεζία 4,6% Φζηψηηδα 12,2% Εάθπλζνο 8,2% Κνδάλε 4,5% Ρνδφπε 11,8% Ήπεηξνο 8,1% άκνο 4,4% Γπηηθή Διιάο 11,8% Ξάλζε 8,1% χλνιν Διιάδνο 4,3% Πηγά: ΔΤΔ, 2005 Οη εμαγσγέο αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη επεμεξγαζκέλσλ ηξνθίκσλ απμήζεθαλ κεηαμχ 2002-2006 ζηα παξαζθεπάζκαηα ιαραληθψλ θαη θξνχησλ, ζην βακβάθη, ζηα ιίπε θαη έιαηα, ζηνπο θαξπνχο θαη ζηα λσπά θξνχηα, ζηα ςάξηα θαη ηα καιαθφζηξαθα, ηα καιάθηα, ηα θαπλά θαη ηα ππνθαηάζηαηα θαπλνχ, ζηα γαιαθηνθνκηθά, ηα πνηά, αιθννινχρα πγξά θαη μχδη, ζηα ιαραληθά, ζηα παξαζθεπάζκαηα κε βάζε ηα δεκεηξηαθά, ζηα δεκεηξηαθά, ζηα δάραξα θαη ηα δαραξψδε παξαζθεπάζκαηα, ζηα δηάθνξα παξαζθεπάζκαηα δηαηξνθήο, ζηα ζπέξκαηα, ηνπο ζπφξνπο θαη ηνπο 43

δηάθνξνπο θαξπνχο, ζηα παξαζθεπάζκαηα θξεάησλ θαη ςαξηψλ, ζηα δέξκαηα, ζηηο ηξνθέο παξαζθεπαζκέλεο γηα δψα, ζηα θξέαηα θαη ηα θπηά. Χζηφζν κεηψζεθαλ ζην θαθάν θαη ηα παξαζθεπάζκαηα απηνχ, ζηα πξντφληα αιεπξνπνηταο, ζηηο γφκεο, ξεηίλεο θαη ζηα θπηηθά εθρπιίζκαηα, ζηνλ θαθέ, ην ηζάη, ην καηέ θαη ηα κπαραξηθά, ζηα δσληαλά δψα θαη ηέινο ζηα ινηπά πξντφληα δσηθήο θαη θπηηθήο πξνέιεπζεο. Πένακαρ 11: Δμαγσγέο αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη επεμεξγαζκέλσλ ηξνθίκσλ 2002 2003 2004 2005 2006 Παξαζθεπάζκαηα ιαραληθψλ θαη 550.390 444.482 449.255 509.967 609.374 θξνχησλ Βακβάθη 380.882 567.618 534.497 417.874 500.251 Λίπε θαη έιαηα 224.977 319.612 164.947 380.539 470.697 Καξπνί θαη θξνχηα λσπά 396.202 380.247 370.224 454.748 446.288 Φάξηα θαη καιαθφζηξαθα, καιάθηα 209.852 289.950 314.708 317.904 382.636 Καπλά θαη ππνθαηάζηαηα θαπλνχ 365.907 425.298 357.434 429.566 371.500 Γαιαθηνθνκηθά 119.161 147.011 176.933 170.376 205.066 Πνηά, αιθννινχρα πγξά θαη μχδη 111.411 136.702 138.119 133.455 140.644 Λαραληθά 128.463 97.932 95.909 93.239 130.841 Παξαζθεπάζκαηα κε βάζε ηα δεκεηξηαθά 82.379 122.378 101.693 110.625 124.951 Γεκεηξηαθά 101.398 50.157 40.447 114.930 105.237 Εάραξα θαη δαραξψδε παξαζθεπάζκαηα 23.359 28.678 21.127 41.856 85.881 Γηάθνξα παξαζθεπάζκαηα δηαηξνθήο 51.679 59.265 63.026 72.066 78.606 πέξκαηα, ζπφξνη θαη δηάθνξνη θαξπνί 48.569 44.479 53.709 60.249 59.651 Παξαζθεπάζκαηα θξεάησλ θαη ςαξηψλ 19.321 21.580 24.979 33.653 43.236 Γέξκαηα 39.607 41.476 32.715 35.387 41.934 Σξνθέο παξαζθεπαζκέλεο γηα δψα 30.910 24.366 28.481 29.833 31.500 Κξέαηα 11.488 14.679 16.159 27.099 19.983 Καθάν θαη παξαζθεπάζκαηα απηνχ 11.271 13.629 13.179 12.196 10.271 Πξντφληα αιεπξνπνηταο 13.878 9.107 10.909 10.822 9.043 Φπηά 2.070 2.793 3.440 3.980 5.435 Γφκεο, ξεηίλεο θαη εθρπιίζκαηα θπηηθά 6.745 5.526 5.049 5.413 5.357 Καθέο, ηζάη, καηέ θαη κπαραξηθά 7.721 7.866 7.883 5.477 4.821 Εψα δσληαλά 5.240 2.322 2.779 3.162 3.566 Άιια πξντφληα δσηθήο πξνέιεπζεο 2.426 1.942 3.266 2.621 2.248 Άιια πξντφληα θπηηθήο πξνέιεπζεο 381 863 878 580 371 χλνιν αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη ηξνθίκσλ 2.944.687 3.259.958 3.031.745 3.477.617 3.889.388 χλνιν εμαγσγψλ 10.270.631 11.487.975 11.892.922 13.692.515 16.497.853 % ζπκκεηνρή ζην ζχλνιν 28.7% 28.4% 25.5% 25.4% 23.6% Πηγά: ΔΒΔ, Πνξεία Διιεληθψλ εμαγσγψλ 2002-2006 44

ΚεθΪλαιο 3 ο Γημοππαηάπια αγποηικών πποϊόνηων 3.1 Έννοια Γημοππαηηπέος Ζ δεκνπξάηεζε είλαη κηα δηαδηθαζία αγνξάο θαη πψιεζεο πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ. Όζνη ζπκκεηέρνπλ ζε απηφ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα πξνζθέξνπλ θάπνην ζπγθεθξηκέλν ρξεκαηηθφ πνζφ γηα λα απνθηήζνπλ ην πξντφλ ή ηελ ππεξεζία πνπ δεκνπξαηείηαη. πλήζσο, ην πξντφλ θαηνρπξψλεηαη ζε απηφλ πνπ έρεη θάλεη ηελ θαιχηεξε πξνζθνξά, δειαδή ζηελ πςειφηεξε ηηκή. χκθσλα κε ην Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο (2011): Χο Γεκνπξαηήξην ζεσξείηαη κηα ζπκβαηηθά ή ςεθηαθά νξγαλσκέλε αγνξά αγξνηηθψλ πξντφλησλ, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο νη παξαγσγνί πξνζθέξνπλ ηα πξντφληα απηά ζε ελδηαθεξφκελνπο κε ειεχζεξα δηαπξαγκαηεχζηκεο ηηκέο, ην παξαθάησ πίλαθα, αλαθέξνπκε δηάθνξνπο νξηζκνχο ησλ Γεκνπξαζηψλ. Πένακαρ 12: Οξηζκνί ησλ δεκνπξαζηψλ πγγξαθέαο Klein, 1997 Smith, 1989 McAfee & McMillan, 1987 Οξηζκφο Γεκνπξαζίαο «Όιεο εθείλεο νη επηζεκνπνηεκέλεο δηαδηθαζίεο ζπλαιιαγήο ζηηο νπνίεο νη κεηαμχ ησλ ζπλαιιαζζνκέλσλ ζρέζεηο δηέπνληαη πάληνηε απφ αλάινγνπο θαη πνιχ ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο» «Οη πξαγκαηηθέο δεκνπξαζίεο ζε αληίζεζε κε ηα ζεσξεηηθά ηνπο κνληέια δελ απνηεινχλ ζε θακηά πεξίπησζε απνθιεηζηηθέο ή θχξηεο δηαδηθαζίεο ζπλαιιαγήο παξά κφλν δηαδηθαζίεο δηαρείξηζεο ηεο δηζεκίαο θαη αβεβαηφηεηαο ησλ αμηψλ κε ηελ θαζηέξσζε θνηλσληθψλ ελλνηψλ θαη θνηλσληθήο ζπλαίλεζεο» «Οη δεκνπξαζίεο απνηεινχλ κεραληζκνχο ηεο αγνξάο νη νπνίνη δηαζέηνπλ ιεπηνκεξείο θαλφλεο πξνζδηνξηζκνχ ηεο θαηαλνκήο πφξσλ θαη ηηκψλ βάζε ησλ πξνηάζεσλ 45

πξνζθνξάο ησλ ζπκκεηερφλησλ ηνπο» Schrader & Henderson, 1980 «κεραληζκνί αληαγσληζηηθνχ marketing θαη ηηκνιφγεζεο νη νπνίνη αληηδηαζηέιινληαη άιινπο κεραληζκνχο ηηκνιφγεζεο θαη θαηαλνκήο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ζε κηα νηθνλνκία ηεο αγνξάο φπσο απηνχο ησλ ηδησηηθψλ ζπκθσλεηηθψλ θαη θαηαιφγσλ» Πηγά: http://www.floraholland.com/media/127448/kengetallen%20en%202011.pdf (2011) Τπάξρνπλ πνιιέο κνξθέο δεκνπξάηεζεο πνπ φκσο δηαθέξνπλ απφ ηε βαζηθή κνξθή. Ζ πνηθηιφηεηα νθείιεηαη ζηνπο ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο, ζηηο ειάρηζηεο ή ζηηο κέγηζηεο ηηκέο κε ηηο νπνίεο ν αγνξαζηήο πξέπεη λα θάλεη ηελ πξνζθνξά ηνπ θαη ζηνπο εηδηθνχο θαλφλεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ ηηκή πνπ ζα θαηνρπξσζεί σο ε ηηκή πψιεζεο ησλ πξντφλησλ. Οη ζπκκεηέρνληεο (ππνςήθηνη αγνξαζηέο), κπνξεί είηε λα γλσξίδνληαη είηε φρη. Δπηπιένλ, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία πξνζσπηθά ή εμ απνζηάζεσο κέζσ ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο (internet). Οη πσιεηέο ησλ πξντφλησλ πιεξψλνπλ ζην δεκνπξαηήξην ή ζηελ επηηξνπή ησλ δεκνπξαηψλ έλα πνζνζηφ επί ηνπ χςνπο ησλ πσιήζεσλ πνπ επηηπγράλνπλ. χκθσλα κε ην Sustainable Agriculture Network (SΑΝ, 1996), νη παξαγσγνί ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο πξέπεη λα είλαη πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθνί, απφ απηνχο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα θαη κπνξνχλ λα επηθνηλσλνχλ θαιχηεξα θαη επθνιφηεξα κε ηνπο θαηαλαισηέο. χκθσλα κε ηνπο Hanson, Rada (1992) νη παξαγσγνί, φηαλ δελ ππάξρνπλ νη ζπλεηαηξηζκνί, πξέπεη απφ κφλνη ηνπο λα ςάρλνπλ ρνλδξέκπνξνπο-πειάηεο χκθσλα κε ηνπο Stephan Tubene θαη Hanson(2002) εμεηάζηεθαλ ηα δεκνπξαηήξηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζηελ Πελλζπιβάληα σο ελαιιαθηηθφ κέζν ζηξαηεγηθήο πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ ησλ κηθξνπαξαγσγψλ. Ζ έξεπλα βαζίζηεθε ζηηο απαληήζεηο ησλ κάλαηδεξ ησλ δεκνπξαηεξίσλ πνπ ππήξραλ ζηελ Πελλζπιβάληα ην 1999. Απφ ηα δέθα δεκνπξαηήξηα, αληαπνθξίζεθαλ ηα ελληά. 46

Σν ζπκπέξαζκα είλαη φηη ηα δεκνπξαηήξηα είλαη κηα θαιή ελαιιαθηηθή ιχζε εκπνξίαο γηα ηηο κηθξέο κνλάδεο παξαγσγήο απνκαθξπζκέλσλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ελψ φια ηα δεκνπξαηήξηα εθπιεξψλνπλ ηηο πξνζδνθίεο ηεο αγνξάο θαη ηνπο ζηφρνπο γηα ηνπο νπνίνπο ζρεδηάζηεθαλ χκθσλα κε ηνλ Γθιαβαθή (2006), ηα δεκνπξαηήξηα πξέπεη λα βξίζθνληαη ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο θαη ζπγθεθξηκέλα θνληά ζε κεγάιεο πφιεηο, ζε εχθνξνπο αξδεπφκελνπο θάκπνπο, κε ζπγθνηλσληαθφ δίθηπν, θαη γεσξγνχο πξφζπκνπο λα αζρνιεζνχλ. 3.2 MοπθΫρ δημοππϊηηζηρ Οη πην γλσζηέο κνξθέο δεκνπξάηεζεο ζηε βηβιηνγξαθία είλαη (Klemperer, 2003, Krishna, 2002): 1. English auction or open ascending price auction χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ κνξθή, ε νπνία είλαη θαη ε πην δεκνθηιήο, ν δεκνπξάηεο αλαθνηλψλεη ηελ ηηκή εθθίλεζεο θαη νη ελδηαθεξφκελνη ζπλαγσλίδνληαη γηα ην πνηνο ζα πξνζθέξεη ηελ πςειφηεξε ηηκή πάλσ απφ ηελ ηηκή εθθίλεζεο. Γηα λα δηεθπεξαησζεί κία δηαδηθαζία δεκνπξαζίαο πξέπεη λα ππάξρνπλ ηνπιάρηζηνλ δχν ζπκκεηέρνληεο. Μφλν αλ ππάξρεη έλαο ελδηαθεξφκελνο πνπ πξνζθέξεη ηελ πςειφηεξε ηηκή ε δηαδηθαζία ηειεηψλεη θαη ν ληθεηήο αγνξάδεη ην πξντφλ ζηελ ηηκή πνπ πξνζέθεξε. ε απηφ ην είδνο δεκνπξαζίαο ηα αληηθείκελα δηαπξαγκάηεπζεο είλαη αληίθεο, έξγα ηέρλεο, θηίξηα θ.α., θπξίσο πξάγκαηα πνπ δηαηεξνχλ ηελ αμία ηνπο ζην ρξφλν. 2. Dutch auction or open descending price auction Απηή ε κνξθή δεκνπξαζίαο, φπσο θαη ε πξνεγνχκελε, γίλεηαη κε αλνηθηέο πξνζθνξέο, γλσζηέο ζε φινπο ηνπο ζπκκεηέρνληεο, κφλν πνπ ζε απηή ηελ πεξίπησζε αθνινπζείηαη κηα αληίζηξνθε δηαδηθαζία. Ο δεκνπξάηεο ζέηεη κηα πςειή ηηκή θαη φζν πεξλάεη ε ψξα, ε ηηκή πέθηεη. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί φπνηνο δειψζεη επηζπκία λα αγνξάζεη ην εκπφξεπκα ζηελ ηηκή πνπ επηθξαηεί εθείλε ηε ζηηγκή, ην παίξλεη ζε απηή ηελ ηηκή. Σν εκπφξεπκα κπνξεί λα πνπιεζεί εμ νινθιήξνπ ζε απηφλ πνπ έθαλε ηελ πςειφηεξε πξνζθνξά. Δάλ θαιπθζεί ε αξρηθή δήηεζε θαη ππάξρεη θαη άιιν εκπφξεπκα πξνο δηάζεζε, ε ηηκή κεηψλεηαη γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο άιινπο 47

ζπκκεηέρνληεο θαη λα πνπιεζεί φιν ην εκπφξεπκα. Ζ παξαπάλσ κνξθή δεκνπξάηεζεο είλαη γλσζηή σο Dutch tulip auction θαη ρξεζηκνπνηείηαη γηα πξντφληα πνπ αιινηψλνληαη εχθνια, φπσο ν θαπλφο, ηα ςάξηα, ηα ινπινχδηα, ηα θξνχηα θ.α 3. Sealed first price auction ην ζπγθεθξηκέλν ηχπν δεκνπξαζίαο, φινη ιακβάλνπλ κέξνο θαηαζέηνπλ ζε έλα ραξηί ηε δηθή ηνπο πξνζθνξά, ρσξίο λα ηελ γλσξίδνπλ νη ππφινηπνη. Οη ζπκκεηέρνληεο έρνπλ δηθαίσκα γηα κία κφλν πξνζθνξά ν θαζέλαο, ελψ ν ληθεηήο είλαη απηφο πνπ έρεη θάλεη ηελ πςειφηεξε. 4. Sealed second-price auction or vicrey auction Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή δεκνπξαζίαο κνηάδεη κε ηελ sealed first-price auction, αιιά ν ληθεηήο δελ πιεξψλεη ηε δηθή ηνπ πξνζθνξά, αιιά ηε δεχηεξε πςειφηεξε. 3.3 Γημοππαηάπια Αγποηικών Πποϊόνηων: εμπειπικά διεπεύνηζη ηων δημοππαηηπέων ηος Βελγέος και ηηρ Ολλανδέαρ Ζ δηεξεχλεζε θαη ε εμέηαζε ιεηηνπξγίαο ησλ δεκνπξαηεξίσλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ηεο θεληξηθήο Δπξψπεο έρεη ζηφρν ηελ θαηαλφεζε κηαο μερσξηζηήο κνξθήο εκπνξίαο ησλ νπσξνθεπεπηηθψλ θαη ησλ ινπινπδηψλ. Ζ αλαθνξά ζα ζπκβεί, θαηά θχξην ιφγν ζην Βέιγην θαη ζηελ Οιιαλδία. Ζ ιεηηνπξγία ησλ πξναλαθεξζέλησλ δεκνπξαηεξίσλ είλαη ηεο κνξθήο, Dutch auction ή open descending price auction. Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή βνεζάεη ηνλ παξαγσγφ πνπ παξάγεη πνηνηηθά πξντφληα λα επηηπγράλεη θαιχηεξεο ηηκέο, δηφηη ν έκπνξνο είλαη δηαηεζεηκέλνο λα πξνζθέξεη πςειή ηηκή γηα λα είλαη ζίγνπξνο φηη ζα ηα πξνκεζεπηεί, εηδάιισο έρεη ηνλ θίλδπλν λα αγνξαζηνχλ απφ θάπνηνλ άιινλ θαη λα κελ κπνξεί λα πξνκεζεχζεη ηελ αγνξά (ηνπο πειάηεο ηνπ). 48

3.4 Ολλανδέα Ζ Οιιαλδία έρεη επελδχζεη πην πνιχ απφ θάζε άιιε ρψξα ζηα δεκνπξαηήξηα αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη θπξίσο ινπινπδηψλ. Σν δεκνπξαηήξην αλζέσλ Flora Holland απνηειεί ζπλεηαηξηζκφ πνπ απαξηζκεί πεξίπνπ 5,000 κέιε απφ ηελ Οιιαλδία θαη άιιεο αλζνπαξαγσγηθέο ρψξεο. Απνηειεί ηνλ παγθφζκην εγέηε ζηελ αγνξά ησλ αλζνθνκηθψλ πξντφλησλ. Σν δεκνπξαηήξην Flora Holland πξνζθέξεη ζηνπο παξαγσγνχο θαη ζηνπο αγνξαζηέο, έμε εζληθέο θαη δηεζλείο αγνξέο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηηο πνην ζεκαληηθέο πεξηνρήο παξαγσγήο ηεο Οιιαλδίαο. Οη πεξηνρέο Aalsmeer, Naaldwijk θαη Rijnsburg είλαη θπξίσο πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηηο εμαγσγέο, ελψ νη αγνξέο Bleiswijk θαη Eelde απεπζχλνληαη θπξίσο ζηελ εγρψξηα Οιιαλδηθή αγνξά. Ζ αγνξά Veiling Rhein-Maas είλαη κηα αγνξά ιαραληθψλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ Flora Holland θαη Landgard (Γεξκαληθή αγνξά). Να ζεκεησζεί πσο απφ ηηο 27 Ννεκβξίνπ 2010 ε αγνξά Venlo πνπ αλήθε ζην δεκνπξαηήξην Flora Holland πξνζαξηήζεθε ζηελ Veiling Rhein-Maas. Σν δεκνπξαηήξην Flora Holland πξνζθέξεη ζηνπο πειάηεο ηελ κεγαιχηεξε θαη πιεξέζηεξε πνηθηιία αλζέσλ θαη θπηψλ (20,000 δηαθνξεηηθά είδε θάζε κέξα) πνπ παξάγνληαη παγθνζκίσο. Καζεκεξηλά, ζρεδφλ 8,000 παξαγσγνί απφ φιν ηνλ θφζκν δηαπξαγκαηεχνληαη ηα άλζε θαη ηα θπηά ζηηο δηάθνξεο αγνξέο. ηφρνο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ είλαη ε επίηεπμε ηεο πιενλεθηηθφηεξεο ζέζεο αγνξάο ζηα κέιε παξαγσγνχο, κε ην ρακειφηεξν δπλαηφ θφζηνο. ηνλ παξαθάησ πίλαθα, παξνπζηάδνληαη νη εγθαηαζηάζεηο γηα θάζε κηα αγνξά ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. 49

Πένακαρ 13: Οη εγθαηαζηάζεηο ηνπ Γεκνπξαηεξίνπ Facilities Aalsmeer Naaldwijk Rijnsburg Bleiswijk Eelde Clocks 14 11 7 3 3 Auction rooms 3 4 1 1 1 Auction buildings surface area 1,287,813 m2 736,000 m2 400,000 m2 123,000 m2 46,975 m2 Owned by traders/customers 208,861 m2 207,000 m2 67,700 m2 90,957 m2 10,036 m2 Number of customers with accommodation on auction site 450 450 180 85 26 Surface area cold storage 1,561 m2 43,000 m2 37,500 m2 3,800 m2 3,440 m2 Number of trolleys and Danish 4,053,227 2,834,361 984,943 93,928 223,613 containers handled Number of docks 530 520 296 115 22 Πηγά: http://www.floraholland.com/media/127448/kengetallen%20en%202011.pdf (2011) Σν δεκνπξαηήξην Flora Holland απαζρνιεί πάλσ απφ 4,000 άηνκα. Σν δίθηπν αγνξψλ έρεη εηήζην θχθιν εξγαζηψλ ζε άλζε θαη θπηά πάλσ απφ 4 δηο (2011). ηνλ πίλαθα παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ν θχθινο εξγαζηψλ ηνπ δεκνπξαηεξίνπ Flora Holland γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν 2005-2011. 50

Πένακαρ 14: Κχθινο εξγαζηψλ δεκνπξαηεξίνπ FloraHolland (ζε ) Cut Flowers Indoorplants Garden Plants Total Year Turnover Turnover Turnover Turnover 2005 2.359.828.551 1.078.632.363 257.119.517 3.695.580.432 2006 2.454.328.539 1.163.796.261 274.190.310 3.892.315.111 2007 2.497.078.418 1.266.205.625 300.156.451 4.063.440.494 2008 2.424.945.672 1.350.165.342 298.496.258 4.073.607.271 2009 2.143.628.291 1.376.298.081 335.976.178 3.855.902.550 2010 2.329.798.935 1.434.452.029 357.486.185 4.121.737.149 2011 2.352.819.673 1.457.634.821 338.702.858 4.149.157.352 Πηγά: Irma van der Hoeven, Rapportage Consultant, market and Information FloraHolland. (2012) Όπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα ζηε ζπλέρεηα, ν ζπλνιηθφο θχθινο εξγαζηψλ ην 2011 μεπέξαζε ηα 4 δηο, ελψ ηνλ κεγαιχηεξν θχθιν εξγαζηψλ παξνπζηάδνπλ ηα δξεπηά άλζε, άλσ απφ 3,5 δηο. Ζ εμέιημε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ζε ζπλάξηεζε κε ην έηνο απφ ην 2005 έσο 2011 αλά θαηεγνξία πξντφληνο αιιά θαη ην ζπλνιηθφ, παξνπζηάδνληαη ζην παξαθάησ ζρήκα 51

Πηγά: Irma van der Hoeven, Rapportage Consultant, market and Information FloraHolland. σάμα 6: Turnover 2005-2011 Όπσο παξαηεξείηαη, ν θχθινο εξγαζηψλ δηακνξθψλεηαη θπξίσο απφ πσιήζεηο δξεπηψλ αλζέσλ, έπεηηα απφ ηα θπηά εζσηεξηθνχ ρψξνπ ελψ ε θαηεγνξία κε ην κηθξφηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζηελ δηακφξθσζε ηνπ εηήζηνπ θχθινπ εξγαζηψλ είλαη ηα θπηά εμσηεξηθνχ ρψξνπ ή ηα θπηά θήπνπ. Οη ρψξεο πνπ εκπηζηεχνληαη θπξίσο ηελ αγνξά Flora Holland ηφζν ζηα δξεπηά άλζε αιιά θαη ζηα θπηά γιάζηξαο παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα 52

Πένακαρ 15: Οη θπξηφηεξνη πξννξηζκνί δξεπηψλ αλζέσλ θαη θπηά γιάζηξαο ηνπ Γεκνπξαηεξίνπ Flora Holland βάζε ηδίξνπ Most important destinations of cut flowers and potted plants (in mln. ) Export value 2011 Total export share Germany 1,573 30,0% United Kingdom 744 14,2% France 682 13,0% Italy 322 6,1% Total 3,321 63,3% Πηγά: http://www.flora Holland.com/media/127448/Kennedale%20EN%202011.pdf (2011) Παξαηεξνχκε πσο πάλσ απφ ην 60% ηνπ εκπνξεχζηκνπ πξντφληνο νδεγείηαη ζε ηέζζεξηο ρψξεο ελψ ην 80% ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ πξνέξρεηαη απφ απηέο ηηο ρψξεο. Σέινο, παξαθάησ ζα παξνπζηάζνπκε ηα θπξίσο δηαθηλήζηκα πξντφληα πνπ εκπνξεχνληαη ζηνλ ζπλεηαηξηζκφ, αλά θαηεγνξία. 53

Πένακαρ 16: Σα θπξηφηεξα πξντφληα πνπ δεκνπξαηνχληαη ζην ζπλεηαηξηζκφ βάζε ηδίξνπ Top 10 outdoor plants sold 2011 (in mln. ) Turnover Top 10 indoor plants sold 2011 (in mln. ) Turnover Top 10 indoor plants sold 2011 (in mln. ) Turnover Buxus 18 Phalaenopsis 415 Rosa 761 Pelargonium 18 Kalanchoe 54 Chrysanthemum (spary) 267 Viola 17 Anthurium 52 Tulipa 223 Hydrangea 14 Rosa 45 Lilium 146 Lavandula 11 Chrysanthemum 31 Gerbera 124 Osteospermum 11 Dracaena 30 Chrysanthemum (disbudded) 68 Helleborus 8 Ficus 28 Cymbidium 59 Petunia 7 Hyacinthus 28 Freesia 47 Clematis 6 Hydrangea 27 Eustoma russellianum 41 Fuchsia 6 Spathiphyllum 23 Hippeastrum 36 Πηγά: http://www.floraholland.com/media/127448/kengetallen%20en%202011.pdf (2011) 54

3.5 Λειηοςπγέα Γημοππαηηπέος Σν αλψηαην φξγαλν ηνπ παξαπάλσ ζπλεηαηξηζκνχ, είλαη ε γεληθή ζπλέιεπζε ησλ κειψλ ηνπ πνπ γίλεηαη δχν θνξέο ην ρξφλν. Μηα απφ ηηο βαζηθέο αξκνδηφηεηέο ηεο είλαη λα δηνξίδεη ην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην. Όζν πεξηζζφηεξεο πσιήζεηο επηηπγράλνπλ ηα κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ κέζσ ησλ δεκνπξαηεξίσλ ηφζν κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα έρνπλ λα απνθηήζνπλ δηθαίσκα ςήθνπ. Ζ Flora Holland ζηηο δεκνπξαζίεο ηεο, δελ ρξεζηκνπνηείηαη παξαδνζηαθά ξνιφγηα δεκνπξάηεζεο, αιιά ςεθηαθά ζηα νπνία ν πσιεηήο κπνξεί λα αλαθέξεη ηελ επσλπκία ηνπ θαη λα δείρλεη ζηνλ ππνςήθην αγνξαζηή ην πξντφλ ηνπ κέζσ θσηνγξαθίαο. Αθφκε, κηα ζπνπδαία εμέιημε ζην εκπφξην ησλ ινπινπδηψλ κέζσ ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ εκπφξσλ ζηε δεκνπξαζία εμ απνζηάζεσο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ παξαπάλσ εμέιημε εμππεξεηεί θαη ηνλ έκπνξν αιιά θαη ηνλ ίδην ηνλ παξαγσγφ, γηαηί κπνξεί λα απεπζχλεη ην πξντφλ ηνπ ζε κεγαιχηεξν αγνξαζηηθφ θνηλφ. Σν πιαίζην θαλφλσλ ηνπ δεκνπξαηεξίνπ πεξηιακβάλεη ηελ θαηαλφεζε θαη απνδνρή ηεο δέζκεπζεο ησλ θαλφλσλ πνπ πξέπεη λα ηεξεί φπνηνο ζπλαιιάζζεηαη ή ρξεζηκνπνηεί ηηο εγθαηαζηάζεηο ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. Θέηεη φξνπο εηζφδνπ θαη ζπκπεξηθνξάο ζηνλ επξχηεξν ρψξν ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη φηη δηθαίσκα εηζφδνπ έρνπλ φζνη είλαη 18 εηψλ θαη άλσ, ελψ δελ επηηξέπεηαη ε είζνδνο ζε θαηνηθίδηα. Τπνρξενχληαη λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηνπο θαλφλεο ππξαζθάιεηαο, πγηεηλήο, θηι. θαη φζνη ρξεζηκνπνηνχλ ηα θαξνηζάθηα θφξησζεο ινπινπδηψλ πξέπεη λα ηα επηζηξέθνπλ ζε ζπγθεθξηκέλε ψξα (7πκ). Όηαλ ηα θαξνηζάθηα ρξεζηκνπνηνχληαη εθηφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο αγνξάο, εθφζνλ έρνπλ ελνηθηαζηεί, πξέπεη λα ζπλνδεχνληαη απφ κηα εηδηθή θιεηδαξηά, ζηελ νπνία αλαγξάθεηαη θσδηθφο barcode, ν νπνίνο αιιάδεη απφ ελνηθηαζηή ζε ελνηθηαζηή θαη επηηξέπεη ηελ νξγάλσζε λα ειέγρεη πνπ βξίζθεηαη ην θαξνηζάθη. Δπίζεο δελ επηηξέπνληαη ηα εχθιεθηα αληηθείκελα Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη ζηα άξζξα ησλ θαλνληζκψλ πνπ αλαθέξνληαη ζην πνηνο έρεη επζχλε γηα ηπρφλ δεκίεο θαη πνηνο επσκίδεηαη ηηο απνδεκηψζεηο. χκθσλα κε ηνλ θαλνληζκφ ηεο ζπγθεθξηκέλεο αγνξάο, ε ίδηα ε αγνξά ηνπ Aaslmeer θέξεη επζχλε γηα φηη δεκία είλαη μεθάζαξν φηη πξνήιζε απφ δηθή ηεο ππαηηηφηεηα ή εθνχζηα 55

ακέιεηα, κε εμαίξεζε ηεο απνθιεηζηηθήο επζχλεο απφ ην λφκν. Δάλ νη παξαγσγνί, νη πσιεηέο ή νη αγνξαζηέο δεκηνπξγήζνπλ δεκία απφ δηθή ηνπο ππαηηηφηεηα ππνρξενχληαη λα θαηαβάιινπλ ηελ αλάινγε απνδεκίσζε. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ππάξρνπλ θαλφλεο γηα ηελ θίλεζε θαη ζηάζκεπζή ησλ απηνθηλνχκελσλ κέζσλ εληφο ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο αγνξάο. Οη ηπρφλ παξαβάζεηο είλαη πνιχ εχθνια αληηιεπηέο γηαηί ν ρψξνο φρη απιά βηληενζθνπείηαη, αιιά ε βηληενζθφπεζε παξαθνινπζείηαη απφ ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπ δεκνπξαηεξίνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο ηνπ. Όζνλ αθνξά ηνλ εθνδηαζκφ ηεο αγνξάο, απηφο κπνξεί λα γίλεη είηε κε ηα πξντφληα πνπ παξάγνπλ ηα κέιε ηεο νξγάλσζεο, είηε κε πξντφληα απφ κε κέιε ηεο νξγάλσζεο, εθφζνλ ην εγθξίλεη ε εθηειεζηηθή επηηξνπή. Δπίζεο, ε επηηξνπή κπνξεί λα επηηξέςεη αγνξαζηέο ή εηζαγσγείο πνπ είλαη εγγεγξακκέλνη ηεο VBA (Verenigde Bloemenveilingen Aalsmeer) λα εκπνξεπηνχλ κέζσ απηήο πξντφληα, ηα νπνία έρνπλ πνπιεζεί κεηά απφ πξνζθνξά ησλ ίδησλ ησλ θαιιηεξγεηψλ. Κάπνηνη παξαγσγνί κπνξνχλ θαηφπηλ παξαγγειίαο, λα παξαδψζνπλ ην πξντφλ ηνπο ζε νκάδεο πνπ έρνπλ ελνηθηαζκέλν ρψξν ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο αγνξάο απφ ηηο 6κκ 6πκ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ ρξεζηκνπνηνχλ ηηο εγθαηαζηάζεηο εθηφο απφ ηελ νδφ πξφζβαζεο. Ζ παξάδνζε ησλ πξντφλησλ ζηε VBA ππφθεηληαη ζε κηα εηζθνξά γη απηφλ πνπ ηελ πξνζθνκίδεη. Ζ VBA έρεη ην δηθαίσκα λα κελ δερζεί πξντφληα ή λα επηβάιιεη πεξηνξηζκνχο ζηελ πξνζθνξά ησλ πξντφλησλ πξνο απηήλ. Γηα λα γίλεη ε πψιεζε ησλ πξντφλησλ ζηε VBA, ν πσιεηήο ζηέιλεη κηα αθξηβή, απνπεξαησκέλε ειεθηξνληθή εληνιή, ζηελ νπνία αλαθέξεη ηα πξντφληα πξνο πψιεζε ζηελ αγνξά. Ο πσιεηήο είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηα παξαδψζεη κέζα ζε έλα 24σξν, φπσο θαη λα παξέρεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηε ζπλαιιαγήnewsletter (φλνκα, δηεχζπλζε, ηειεθσληθφο αξηζκφο, φλνκα ηνπ πξντφληνο, θσδηθφ, πεξηγξαθή πνηφηεηαο, βαζκνινγία θαη θσδηθφ αλαθνξάο αλαθνξηθά κε ηελ ζπζθεπαζία). Δθηφο απφ ηελ ζπζθεπαζία θαη ηελ βαζκνινγία ηνπ πξντφληνο ν πσιεηήο έρεη θαη ηελ επζχλε ηεο θφξησζεο. Σα πξντφληα πνπ πξέπεη λα δεκνπξαηεζνχλ είλαη απαξαίηεην λα βξίζθνληαη ζην κέξνο πνπ ππνδεηθλχεη ε VBA ζηνλ πσιεηή κέζσ ηεο δεκνζίεπζεο ηνπ newsletter. Ζ κε ζπκκφξθσζε κε ηηο παξαπάλσ ππνρξεψζεηο δίλεη ην δηθαίσκα ζηελ νξγάλσζε λα αλαζηείιεη ή λα αθπξψζεη ηελ πεξάησζε ηεο δηαδηθαζίαο, ρσξίο λα ηεο 56

ζηεξεί ην δηθαίσκα λα επηβάιιεη πξφζηηκα. ε πεξίπησζε πνπ ηα πξντφληα έρνπλ παξαδνζεί ρσξίο ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία πνπ πξναλαθέξακε ην δεκνπξαηήξην έρεη δηθαίσκα λα δεκνπξαηήζεη ηα πξντφληα γηα ίδην ινγαξηαζκφ εάλ ν πσιεηήο δελ κπνξεί λα απνδείμεη επηηπρψο φηη ηα πξντφληα αλήθνπλ ζε απηφλ. ε πεξίπησζε πνπ ηα πξντφληα πξνο πψιεζε δελ ηθαλνπνηνχλ ηα ειάρηζηα standard πνηφηεηαο πνπ ζέηεη ε αγνξά ή αλ δελ ηθαλνπνηεζνχλ νη απαηηήζεηο θφξησζεο, ηφηε ηα πξντφληα θαηαζηξέθνληαη θαη ην θφζηνο θαηαζηξνθήο επηβαξχλεη ηνλ πσιεηή. Όηαλ ν πσιεηήο επσθειείηαη απφ κηα ή πεξηζζφηεξεο ππεξεζίεο πνπ ηνπ πξνζθέξεη ε αγνξά, γηα λα κπνξέζεη λα πνπιήζεη ηα πξντφληα ηνπ, ππνρξενχηαη πξσηίζησο λα δηεπζεηήζεη ηελ ηηκή πψιεζεο θαη λα κεηαθέξεη άκεζα ηα ρξήκαηα πνπ ρξσζηάεη ζην ινγαξηαζκφ ηεο αγνξάο. Σα ζπγθεθξηκέλα ρξήκαηα πεξηιακβάλνπλ πξνκήζεηεο, εηζθνξέο, θφζηνο ρξήζεο ζπζθεπαζηεξίνπ, θαξνηζηψλ, κεηαθνξηθψλ θ.α. Με ηε ζεηξά ηεο ε VBA εγγπάηαη λα κεηαθέξεη ζην ινγαξηαζκφ ηνπ πσιεηή ηα έζνδα απφ ηελ πψιεζε ηνπ πξντφληνο ζηε δεκνπξαζία κέζα ζε 24 ψξεο απφ ηελ παξάδνζε ηνπ πξντφληνο. Έπεηηα απφ ηηο κεηψζεηο πνπ ππφθεηληαη ν ινγαξηαζκφο απφ ηελ πψιεζε ηεο δεκνπξαζίαο ιφγσ ησλ εμφδσλ πνπ ρξσζηάεη ν παξαγσγφο, ην ππφινηπν θαηαβάιιεηαη ζε εβδνκαδηαία βάζε. Αλ ε αγνξά δελ έρεη πιεξσζεί γηα ηα πξντφληα πνπ έρεη αγνξάζεη ν έκπνξνο θαη ηα νπνία ηνπ έρνπλ δηαλεκεζεί, δελ κπνξεί λα ππνρξεψζεη ηνλ πσιεηή λα επηζηξέςεη ηα ρξήκαηα πνπ έρεη ιάβεη εμαηηίαο ηεο πψιεζεο εθηφο εάλ: 1. Σν πνζφ δελ νθείιεηαη απφ ηνλ αγνξαζηή, 2. Ο πσιεηήο δελ παξείρε ηηο απαηηνχκελεο πιεξνθνξίεο ή ζπλεξγαζία γηα λα ηαθηνπνηεζνχλ νη νθεηιέο ηνπ αγνξαζηή, 3. Σν δηαβηβαζηηθφ κε ηα ζηνηρεία παξάδνζεο ησλ εκπνξεπκάησλ ζηελ αγνξά δελ παξαιήθζεθε εληφο 24 σξψλ απφ ηελ παξάδνζε ησλ πξντφλησλ. Οη έκπνξνη-αγνξαζηέο ησλ πξντφλησλ ηεο VBA πξέπεη λα είλαη εγγεγξακκέλα κέιε γηα λα ζπλαιιάζζνληαη κε ηελ αγνξά. Ζ εγγξαθή νπνηνπδήπνηε κέινπο αγνξαζηή (εκπφξνπ) κπνξεί λα αλαθιεζεί απφ ηελ εθηειεζηηθή επηηξνπή κφληκα ή πξνζσξηλά, εάλ ρσξίο έγγξαθε εμνπζηνδφηεζε θάπνηνο έκπνξνο αγνξάζεη ηα πξντφληα ελφο κέινπο-παξαγσγνχ ρσξίο δηαθαλνληζκφ κέζσ ηεο VBA. 57

Οη έκπνξνη ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο, ζηνπο account holders θαη ζηνπο cash buyers. Οη account holders, έρνπλ απεξηφξηζην φξην πίζησζεο ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνπο ινγαξηαζκφ. Ο cash buyer, απαηηείηαη λα πξνζέιζεη ζην ηακείν κε ηελ γθξη θάξηα πξηλ ηελ αγνξά. Πξνηνχ πεξάζνπλ ηα πξντφληα ζηνλ αγνξαζηή, ν cash buyer πξέπεη λα πεξάζεη απφ ην ηακείν γηα λα δηεπζεηήζεη ην ινγαξηαζκφ ηνπ εληφο ηεο εκέξαο πνπ έγηλε ε αγνξά. εκαληηθφο θαλφλαο είλαη φηη ε αγνξά κε θάξηα άιινπ πξνζψπνπ δελ επηηξέπεηαη, ελψ ν αγνξαζηήο ηνπ νπνίνπ ην φλνκα έρεη εγγξαθεί ζηελ θάξηα είλαη ππεχζπλνο γηα ηα πξντφληα αθφκα θαη αλ ε θάξηα ηνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ρσξίο ηελ ζπγθαηάζεζε ηνπ απφ άιινλ. Όηαλ ε VBA έρεη πιεξψζεη ηνλ παξαγσγφ-πσιεηή, νη αμηψζεηο ηνπ ηειεπηαίνπ σο πξνο ηνλ αγνξαζηή ζεσξείηαη φηη έρνπλ εθρσξεζεί ζηε VBA, θαη ζε πεξίπησζε πνπ γίλεη θαζπζηέξεζε πιεξσκψλ, ππνρξενχηαη λα πιεξψζεη λφκηκν ηφθν καδί κε ηηο λνκηθέο ζπλέπεηεο ηεο θαζπζηέξεζεο ηνπ ρξένπο. Δάλ επαλαιεθζεί ε θαζπζηέξεζε ζηηο πιεξσκέο ηνπ, ε δηνίθεζε κπνξεί λα ηνλ εμαηξέζεη απφ ηελ αγνξά γηα κηα πεξίνδν. Όζνλ αθνξά ηε δηαλνκή ησλ πξντφλησλ ζχκθσλα κε ηνλ θαλνληζκφ, ηα πξντφληα ζεσξνχληαη δηαλεκεκέλα φηαλ ηνπνζεηεζνχλ ζην ρψξν πνπ είλαη ζρεδηαζκέλνο απφ ηε VBA γηα ηνλ έκπνξν-αγνξαζηή ή φηαλ ν έκπνξνο ηα έρεη πάξεη θαηεπζείαλ απφ ηελ εηαηξία παξαγσγήο ηνπ πσιεηή-παξαγσγνχ. Αλ ν αγνξαζηήο ιάβεη πεξηζζφηεξα πξντφληα απφ φηη αγφξαζε, νθείιεη λα ελεκεξψζεη ηελ αγνξά. Ζ κεηαθνξά ησλ πξντφλησλ πνπ πνπιήζεθαλ ζηνλ έκπνξν πξέπεη λα γίλεη ηελ ίδηα ηε κέξα ηεο πψιεζεο, γηαηί εάλ παξακείλνπλ ηα εκπνξεχκαηα πεξηζζφηεξν απφ 1 κέξα ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο αγνξάο, απηή έρεη δηθαίσκα λα ηα επαλαδεκνπξαηήζεη κε επηβάξπλζε ηνπ αγνξαζηή. Αλ πξνθιεζεί κηα θαηαθφξπθε κείσζε ζηελ ηηκή ησλ πξντφλησλ κηαο παξηίδαο θαηά ηε δεκνπξαζία, ιφγσ βιάβεο ηνπ ειεθηξνληθνχ ζπζηήκαηνο, ε νξγάλσζε θαζηζηά ηηο πσιήζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ άθπξεο θαη μαλαδεκνπξαηεί ηε ζπγθεθξηκέλε παξηίδα, ρσξίο λα επηβαξχλεηαη νχηε ν αγνξαζηήο νχηε ν πσιεηήο. Βέβαηα, ν αγνξαζηήο κπνξεί λα ηζρπξηζηεί φηη έθαλε ιάζνο ζηελ επηινγή ηνπ θαηά ηελ δεκνπξαζία θάηη ην νπνίν γίλεηαη απνδεθηφ κφλν αλ ε VBA θξίλεη φηη ην ιάζνο έγηλε εμαηηίαο απφζπαζεο ηεο πξνζνρήο ηνπ αγνξαζηή ιφγσ 58

ηαξαρήο ζηελ αίζνπζα. Μφλν δχν ιάζε ηέηνηνπ είδνπο δηθαηνχληαη λα θάλνπλ νη αγνξαζηέο. 3.6 ΒΫλγιο ηε ρψξα ηνπ Βειγίνπ ιεηηνπξγνχλ 9 ιαραλαγνξέο πνπ έρνπλ δεκνπξαηήξηα νπσξνθεπεπηηθψλ πξντφλησλ. Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο απηψλ είλαη παξφκνηνο To κεγαιχηεξν δεκνπξαηήξην βξίζθεηαη ζηε ιαραλαγνξά ηνπ Mechelse veilingen(25 ρηι έμσ απφ ηηο Βξπμέιεο), θαη δηαζέηεη θπξίσο θξνχηα θαη ιαραληθά. Ηδξχζεθε ην 1950 θαη απνδείρζεθε φηη ήηαλ ε ιχζε ζηε δπζρεξή ζέζε ησλ αγξνηψλ ζηελ αγνξά εθείλεο ηεο επνρήο. Οη αγξφηεο αληηκεηψπηδαλ πξνβιήκαηα ζηε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη γη απηφ είραλ αδπλακία δηακφξθσζεο ηθαλνπνηεηηθψλ ηηκψλ. Ζ ίδξπζε ηνπ δεκνπξαηεξίνπ νξγάλσζε ηηο πσιήζεηο ηνπο, αλέβαζε ηηο πνηνηηθέο πξνδηαγξαθέο ησλ πξντφλησλ ηνπο θαη ζπλέβαιιε ζηελ δηαδηθαζία ζπζθεπαζίαο. Με ηνλ θχθιν εξγαζηψλ πάλσ απφ 200 εθ., ην δεκνπξαηήξην Mechlin είλαη ην κεγαιχηεξν ζπλεηαηξηζηηθφ δεκνπξαηήξην, ελψ ηξνθνδνηεί ηελ αγνξά ησλ Βξπμειψλ θαη άιισλ πφιεσλ ηνπ Βειγίνπ ελψ κέζσ απηήο εμάγνληαη θαη πξντφληα ζε Γεξκαλία, Γαιιία θαη Οιιαλδία. Ζ αγνξά ζπγθξνηείηαη απφ ζπλεηαηξηζηηθή νξγάλσζε δχν ρηιηάδσλ κειψλ θαη ζηεγάδεηαη ζε έλα ρψξν πεληαθνζίσλ ζηξεκκάησλ (500) κε ζηεγαζκέλνπο ρψξνπο δηαθνζίσλ πελήληα (250) ζηξεκκάησλ εθ ησλ νπνίσλ ηα εθαηφλ είθνζη (120) ζηξέκκαηα είλαη ςπθηηθνί ζάιακνη. 59

Πηγά: Luc Peeters, Manager external relations and sustainability Mechelen auctions (2012) Δικόνα 1: Σν Γεκνπξαηήξην Mechelin. ηελ αγνξά απηή απαζρνινχληαη πεξίπνπ δηαθφζηνη (225) ππάιιεινη θαη ην ζχλνιν ηνπ εηήζηνο ηδίξνο απφ ην 2005 έσο 2011 ήηαλ 205 εθ.. ηνλ πίλαθα παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ν θχθινο εξγαζηψλ ηνπ δεκνπξαηεξίνπ Mechelin γηα ηελ ρξνληθή πεξίνδν 2005-2011. Πένακαρ 17: Κχθινο εξγαζηψλ δεκνπξαηεξίνπ Mechelin (ζε ) Total Year Turnover 2005 227.589.138 2006 237,952,326 2007 223,004,350 60

2008 211,033,227 2009 178,883,006 2010 233,351,455 2011 171,138,921 Πηγά: http://mv.be/en/about-the-auction-of-mechlin/figures/ (2012) Όπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ παξαπάλσ Πίλαθα, ν θχθινο εξγαζηψλ ην 2011 μεπέξαζε ηα 171 εθ., ελψ ην κέγηζην ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ παξνπζηάδεηαη ηνπο κήλεο Απξίιην, Μάην, Ηνχλην θαη Ηνχιην, φπνπ νη πσιήζεηο εθείλε ηελ πεξίνδν ππεξβαίλνπλ ηα 25 εθ.. Ζ εμέιημε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ζε ζπλάξηεζε κε ην έηνο απφ ην 2005 έσο 2011 παξνπζηάδεηαη παξαθάησ Πηγά: http://mv.be/en/about-the-auction-of-mechlin/figures/(2012) σάμα 7: Ζ εμέιημε ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ζε ζπλάξηεζε κε ην έηνο απφ ην 2005 έσο 2011 61

Δπίζεο, παξαθάησ ζην παξαθάησ ζρήκα, παξνπζηάδεηαη ν θχθινο εξγαζηψλ αλά θαηεγνξία πξντφληνο ζε πνζνζηφ επί ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. Top 10 Auction of Mechelen in 2011 κ lambs lettuce 2% asparagus 3% cauliflower 3% egg plant 4% leek 3% other products 14% tomatoes 42% alt.lettuce 5% cucumber 7% pepper 8% lettuce 8% Πηγά: http://mv.be/en/about-the-auction-of-mechlin/figures/(2012) σάμα 8: Ο θχθινο εξγαζηψλ αλά θαηεγνξία πξντφληνο ζε ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ δεκνπξαηεξίνπ. πνζνζηφ επί ηνπ Όπσο παξνπζηάδεηαη, ν θχθινο εξγαζηψλ δηακνξθψλεηαη θπξίσο απφ πσιήζεηο ιαραληθψλ θαη έλα κηθξφηεξν ηκήκα απφ θξνχηα θαη ινπινχδηα. Οη ηνκάηεο απνηεινχλ ηα πην ζεκαληηθά πξντφληα ησλ δεκνπξαηεξίσλ ηνπ Mechelin. Γεληθά ηα πέληε πην ζεκαληηθά πξντφληα θαιχπηνπλ ην 75% ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ. Απηά είλαη νη ηνκάηεο, ηνκάηεο κε θισλάξη, ηα ιάραλα, νη πηπεξηέο θαη ηα αγγνχξηα. Οη πειάηεο πνπ εκπηζηεχνληαη ην δεκνπξαηήξην ηνπ Mechelin ηφζν ζηελ εζσηεξηθή αγνξά αιιά θαη ζηνλ ηνκέα ηεο εμαγσγήο θαίλεηαη παξαθάησ ζην Πίλαθα 62

Πένακαρ 18: Πειάηεο Γεκνπξαηεξίνπ Mechelin. Πηγά: Luc Peeters, Manager external relations and sustainability Mechelen auctions(2012) 3.7 Ζ λειηοςπγέα ηος Γημοππαηηπέος Οη αγξφηεο-κέιε δειψλνπλ εηεζίσο ην είδνο θαη ηηο πνζφηεηεο ησλ πξντφλησλ πνπ ζθνπεχνπλ λα παξάγνπλ. Σηο πνζφηεηεο απηέο είλαη ππνρξεσκέλνη λα πξνζθνκίζνπλ ζην ζχλνιφ ηνπο, θαζψο βάζεη ησλ σο άλσ δειψζεσλ ν ζπλεηαηξηζκφο πξνβαίλεη ζηηο απαηηνχκελεο πξνεξγαζίεο γηα ηελ δηάζεζή ηνπο. Αλ γηα νπνηνδήπνηε ιφγν θάπνηνο αγξφηεο δελ πξνζθνκίζεη ηελ πξνθαζνξηζκέλε παξαγσγή, ππνρξενχηαη λα θαηαβάιεη απνδεκίσζε ζηνλ ζπλεηαηξηζκφ θαη ν γεσξγφο πνπ είλαη κέινο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ δελ επηηξέπεηαη λα δηαζέζεη νχηε έλα θηιφ απφ ηελ παξαγσγή ηνπ εθηφο απφ ηηο δηαδηθαζίεο ηεο ιαραλαγνξάο πνπ είλαη κέινο. Κάζε γεσξγφο έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα ελεκεξσζεί απφ ην ζπλεηαηξηζκφ γηα ηηο πσιήζεηο ησλ πξντφλησλ πνπ έγηλαλ ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά θαη γηα ηηο ηηκέο πνπ επηθξαηνχλ. ηαηηζηηθά ζηνηρεία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ απνηππψλνπλ ηελ εηθφλα γηα ην 63