ΟΡΓΑΝΙΚΟ (ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ) ΒΑΜΒΑΚΙ 1. Εισαγωγή Ως οργανικό ή βιολογικό αναφέρεται το βαµβάκι που καλλιεργείται χωρίς τη χρήση συνθετικών ουσιών ή λιπασµάτων, ενώ υλικά που εξυπηρετούν αυτούς τους σκοπούς αλλά θεωρούνται φυσικά µπορούν να χρησιµοποιηθούν στην καλλιέργειά του. Η παραγωγή οργανικού βαµβακιού στοχεύει στη διατήρηση της γονιµότητας του εδάφους και στη χρήση υλικών και πρακτικών που συµβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος. Σηµειώνεται ότι ο όρος «οργανικό» χρησιµοποιείται για τη σήµανση του προϊόντος. Προκειµένου το βαµβάκι να πουληθεί ως οργανικό πρέπει να έχει πιστοποιηθεί από ανεξάρτητο οργανισµό που διασφαλίζει ότι το συγκεκριµένο προϊόν πληροί συγκεκριµένα πρότυπα γεωργικής παραγωγής. Στη συνέχεια, για την παραγωγή «κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων οργανικού βαµβακιού», το πιστοποιηµένο οργανικό βαµβάκι πρέπει να υποστεί επεξεργασία σύµφωνα µε ορισµένες οδηγίες και πρότυπα. Είναι σηµαντικό να τονιστεί ότι η πιστοποίηση του οργανικού βαµβακιού προϋποθέτει µία µεταβατική περίοδο 3 ετών από τη συµβατική στην οργανική παραγωγή. Το βαµβάκι που παράγεται στη διάρκεια αυτών των 3 ετών χαρακτηρίζεται ως «µεταβατικό» (transitinal), «σε εκκρεµότητα προς πιστοποίηση» (pending certificatin, στην Καλιφόρνια) ή «οργανικό Β» (rganic B, στην Αυστραλία). 2. Παραγωγή και χειρισµός οργανικού βαµβακιού Η οργανική παραγωγή µπορεί να είναι ιδιαίτερη πρόκληση σε ορισµένη εδάφη, ιδιαίτερα αν υπάρχουν έντονα εντοµολογικά προβλήµατα. Μία σηµαντική παράµετρος που πρέπει να λαµβάνεται υπόψη είναι ότι τόσο η συµβατική όσο και η οργανική παραγωγή εφαρµόζουν εναλλαγή φυτών. Έτσι, για την παραγωγή οργανικού βαµβακιού πρέπει όλα τα άλλα φυτά που καλλιεργούνται στα οργανικά χωράφια να καλλιεργούνται χρησιµοποιώντας πρακτικές βιολογικής παραγωγής. Κρίσιµοι παράγοντες και πρακτικές για τη βιολογική βαµβακοκαλλιέργεια είναι: Χρήση κατάλληλων ποικιλιών: Μέχρι σήµερα οι βελτιωτές ποικιλιών βαµβακιού και γενικώς όλων των εντατικών καλλιεργειών, στόχευαν να δηµιουργήσουν ποικιλίες µε υψηλή απόδοση στις εισροές. Τώρα πλέον επιδιώκεται η δηµιουργία λιτοδίαιτων ποικιλιών, κάτι που απαιτεί µακροχρόνια προσπάθεια. 1 / 9
Εφαρµογή κατάλληλης αµειψισποράς Χρήση φυτών εδαφοκάλυψης: Το γεγονός ότι είναι πρακτικά αδύνατο να αντικατασταθούν µε κοπριά και άλλα οργανικά λιπάσµατα οι 20 και πλέον µονάδες αζώτου που χρησιµοποιούσαν π.χ. µέχρι πρόσφατα οι Θεσσαλοί βαµβακοκαλλιεργητές, ενισχύει τη σηµασία της αµειψισποράς και της χρήσης φυτών εδαφοκάλυψης για χλωρά λίπανση. Προτεραιότητα σε τέτοια συστήµατα πρέπει να έχουν τα ψυχανθή που µπορούν εύκολα να µετατραπούν σε βιολογικά, συµβάλλουν στην οργανική θρέψη επόµενων καλλιεργειών και επιπλέον παράγουν άριστες ζωοτροφές απαραίτητες για τη βιολογική ζωική παραγωγή. Η σύνδεση της φυτικής και ζωικής παραγωγής υπό µορφή µικτών εκµεταλλεύσεων, µε τη χρήση και της βιολογικής βαµβακόπιτας ως ζωοτροφή, µπορεί να συµβάλλει στην επιτυχία των βιολογικών αγροκτηµάτων. Απαιτείται, βέβαια, να διερευνηθούν κατάλληλα συστήµατα αµειψισποράς που θα βελτιώσουν την οικονοµικότητα των αγροκτηµάτων, τόσο από άποψη παραγωγικότητας όσο και από άποψη διάθεσης όλων των παραγόµενων προϊόντων. Χρήση ρυθµιστών ανάπτυξης και αποφυλλωτικών: Για να αποφευχθούν οι δυσάρεστες συνέπειες της απαγόρευσης της χρήσης των σχετικών αγροχηµικών, πρέπει να γίνεται προσεκτική διαχείριση της άρδευσης και της λίπανσης ώστε να υπάρχει ισορροπηµένη βλαστική και αναπαραγωγική ανάπτυξη των φυτών και να ολοκληρωθεί η ωρίµανση και το άνοιγµα των καρυδιών καθώς και η αποφύλλωση που διευκολύνει τη συγκοµιδή. Αντιµετώπιση φυτοπαρασίτων: Στους αγρούς µε βιολογικό βαµβάκι τα έντοµα αντιµετωπίζονται κυρίως µε χρήση φυσικών υπερπαρασίτων, µε βιολογικά σκευάσµατα, µε επιπάσεις θείου και µε ορθή διαχείριση του νερού και του πληθυσµού φυτών. Η απαγόρευση χρήσης απολυµασµένου σπόρου επιβάλλει την εφαρµογή τεχνικών για ελαχιστοποίηση των ασθενειών κατά το στάδιο του φυτρώµατος. Στις τεχνικές αυτές συµπεριλαµβάνεται η κατάλληλη εποχή σποράς, η διευκόλυνση της στράγγισης του αγρού και η κατάλληλη αµειψισπορά Τα πολυετή ζιζάνια αντιµετωπίζονται µε αµειψισπορά χειµερινών καρποδοτικών φυτών. Γενικώς σκαλίσµατα µε µηχανές και χέρια, σε συνδυασµό µε αµειψισπορά, είναι τα διαθέσιµα όπλα για την αντιµετώπιση των ζιζανίων Σηµειώνεται ότι, µετά το µεταβατικό στάδιο και µε την πάροδο των κύκλων της αµειψισποράς, περιορίζονται σε µεγάλο βαθµό τα φυτοπαράσιτα στα βιολογικά χωράφια. Συγκοµιδή: Η συγκοµιδή του οργανικού βαµβακιού αρχίζει αργότερα και τελειώνει νωρίτερα κατά τη διάρκεια της ηµέρας, σε σύγκριση µε το συµβατικό, γιατί πρέπει να συγκοµιστεί οπωσδήποτε στεγνό (υγρασία< 12.5%) αφού σύµφωνα µε τους κανονισµούς 2 / 9
πιστοποίησης πρέπει να εκκοκκιστεί χωριστά και εποµένως χρειάζεται να παραµείνει στις αποθήκες για µεγάλο διάστηµα. Ακόµα και µετά την παραγωγή του οργανικού βαµβακιού, προκειµένου να προστατευτεί ο χαρακτήρας του προϊόντος, όλα τα στάδια της επεξεργασίας, αποθήκευσης και µεταφοράς πρέπει να διεξάγονται µε καθορισµένο τρόπο και να διασφαλίζουν ότι οι οργανικές ίνες δεν θα αναµιχθούν µε συµβατικές και δεν θα έρθουν σε επαφή µε απαγορευµένα υλικά ή ουσίες µόλυνσης. Ο Organic Trade Assciatin (ΟΤΑ) ανέπτυξε ειδικά πρότυπα για την επεξεργασία οργανικών ινών το 2004. Αυτά καλύπτουν όλες τις διεργασίες µετά τη συγκοµιδή, από την αποθήκευση στο εκκοκκιστήριο, τη νηµατοποίηση, την κατασκευή του υφάσµατος, τις υγρές επεξεργασίες, τη διασφάλιση ποιότητας, τη σήµανση και τη λίστα των χηµικών που µπορούν να χρησιµοποιηθούν. 3. Πλεονεκτήµατα και περιορισµοί οργανικού βαµβακιού Η υπερβολική εξάρτηση από αγροχηµικά υπήρξε παλαιότερα πρόβληµα για την βαµβακοπαραγωγή, όµως η σύγχρονη συµβατική καλλιέργεια έχει πραγµατοποιήσει θετικά βήµατα στην κατεύθυνση της µείωσης των εισροών. Τα κόστη των αγροχηµικών και το κόστος της παραγωγής σε σχέση µε την τιµή πώλησης του βαµβακιού επιβάλουν την ορθολογική και περιβαλλοντικά υπεύθυνη χρήση εντοµοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και άλλων προϊόντων προστασίας του φυτού µόνο όπου και όταν αυτή είναι απαραίτητη, χρησιµοποιώντας πρακτικές ολοκληρωµένης διαχείρισης παρασίτων, ζιζανίων κλπ. Έτσι η αντίληψη ότι τα εντοµοκτόνα και τα προϊόντα προστασίας του φυτού χρησιµοποιούνται υπερβολικά ή λανθασµένα φαίνεται πως είναι αβάσιµη. Χάρη στις βελτιωµένες πρακτικές διαχείρισης, η χρήση αγροχηµικών έχει µειωθεί, ενώ εκείνα που συνεχίζουν να χρησιµοποιούνται υπόκεινται σε αυστηρούς κανονισµούς (περισσότερο στις ανεπτυγµένες και λιγότερο στις αναπτυσσόµενες χώρες). Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων εντοµοκτόνων, λιγότερο βιοσυσσωρευτικών και τοξικών, έχει συµβάλλει στη µείωση των κινδύνων για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Με βάση τα παραπάνω, εάν πραγµατοποιηθεί ανάλυση του κύκλου ζωής για την βαµβακοκαλλιέργεια, θα διαπιστωθεί ότι όλες οι µέθοδοι βαµβακοπαραγωγής εµπλέκουν πρακτικές που δεν είναι φιλικές προς το περιβάλλον, παρόλα αυτά κρίνονται απαραίτητες για την παραγωγή του φυτού. 3 / 9
Για παράδειγµα, στη συµβατική παραγωγή βαµβακιού ο έλεγχος των ζιζανίων γίνεται µε ζιζανιοκτόνα που εφαρµόζονται µε ολοκληρωµένες πρακτικές. Η οργανική παραγωγή χρησιµοποιεί για τον έλεγχο των ζιζανίων µηχανική καλλιέργεια, σκάλισµα µε το χέρι και άλλες χειρονακτικές πρακτικές, που αποτελούν πηγή προβληµάτων υγείας στους αγρότες. Η συντηρητική καλλιέργεια (cnservatin tillage) είναι δύσκολο ή και αδύνατο να εφαρµοστεί στα συστήµατα παραγωγής οργανικού βαµβακιού λόγω της σηµαντικής εξάρτησης από τη µηχανική καλλιέργεια και τη χρήση εκτεταµένων χειρονακτικών εργασιών για τον έλεγχο των ζιζανίων. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο διάβρωσης του εδάφους και τη χρήση ορυκτών καυσίµων για τη µηχανική καλλιέργεια. Τα φυσικά υλικά που χρησιµοποιούνται στην προετοιµασία της συγκοµιδής του οργανικού βαµβακιού δεν είναι εξίσου αποτελεσµατικά για την αποφύλλωση (leaf drp), γεγονός που µπορεί να οδηγήσει σε βραδύτερη συγκοµιδή, υποβαθµισµένη ποιότητα του βαµβακιού και αύξηση του κόστους της εκκόκκισης. Έτσι, το κόστος παραγωγής του οργανικού βαµβακιού είναι κατά 50 % περίπου υψηλότερο σε σχέση µε εκείνο του συµβατικού. Το οργανικό βαµβάκι έχει συνήθως χαµηλότερες αποδόσεις, οπότε απαιτείται µεγαλύτερη έκταση για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας, µπορεί να έχει υποβαθµισµένη ποιότητα (κάτι που επηρεάζει την τιµή του) και απαιτεί σηµαντικά υψηλότερο εργατικό κόστος για την παραγωγή του. Ένα ακόµα σηµαντικό επιχείρηµα που χρησιµοποιείται υπέρ του οργανικού βαµβακιού είναι το ότι το συµβατικό βαµβάκι περιέχει εντοµοκτόνα επικίνδυνα για τους καταναλωτές, ενώ το οργανικό βαµβάκι δεν φέρει τέτοια υπολείµµατα. Στην πραγµατικότητα, από την άποψη των υπολειµµάτων, δεν υπάρχει ουσιαστικά καµία διαφορά ανάµεσα στο συµβατικό και το οργανικό βαµβάκι. 4. Πιστοποίηση οργανικού βαµβακιού Το βαµβάκι πιστοποιήθηκε για πρώτη φορά ως οργανικό το 1989/90 στην Τουρκία. Σήµερα, υπάρχουν παγκοσµίως εκατοντάδες πρότυπα για τα οργανικά προϊόντα, ενώ 99 διαπιστευµένες εταιρείες / οργανισµοί πιστοποίησης ασχολούνται µε το βαµβάκι. Από αυτές οι 56 βρίσκονται στις ΗΠΑ και οι 43 σε άλλες χώρες που παράγουν, επεξεργάζονται ή απλώς καταναλώνουν οργανικό βαµβάκι. Η Ευρωπαϊκή οδηγία 2092/91 επιτρέπει τη σήµανση ενός προϊόντος ως οργανικό εφόσον: - Τουλάχιστον το 95 % των συστατικών του προέρχονται από οργανική παραγωγή - Το προϊόν συµµορφώνονται µε τους επίσηµους κανονισµούς ελέγχου - Το προϊόν διατίθεται απευθείας από τον παραγωγό ή τον µεταποιητή σε σφραγισµένη συσκευασία 4 / 9
- Το προϊόν φέρει το όνοµα του παραγωγού, του µεταποιητή ή του πωλητή και την ονοµασία ή τον κωδικό του σώµατος ελέγχου - Εάν το 70-95 % των συστατικών του προέρχονται από οργανική παραγωγή, µπορεί να γίνει αναφορά στις µεθόδους οργανικής παραγωγής στη λίστα των συστατικών, αλλά όχι στην περιγραφή του προϊόντος - Εάν το ποσοστό των συστατικών του προέρχονται από οργανική παραγωγή είναι χαµηλότερο από 70 %, δεν µπορεί να γίνει καµία αναφορά σε µεθόδους οργανικής παραγωγής. 5. Σύγκριση κόστους οργανικού και συµβατικού βαµβακιού Παρά τα όποια πλεονεκτήµατα παρουσιάζει η παραγωγή οργανικού βαµβακιού, εµπλέκει υψηλότερα κόστη σε σχέση µε τη συµβατική καλλιέργεια, γεγονός που περιορίζει τη διεύρυνση της εφαρµογής της. Σύµφωνα µε τα περιορισµένα διεθνή στοιχεία έρευνας και παρατηρήσεων, στο βιολογικό βαµβάκι παρατηρείται µείωση της απόδοσης από 5 έως 25 %, ιδιαίτερα κατά τη µεταβατική περίοδο, και συνήθως το κόστος είναι υψηλότερο κυρίως γιατί απαιτούνται περισσότερα εργατικά χέρια για την καταπολέµηση των ζιζανίων. Οι διαφορές ως προς το ποσοστό µείωσης της απόδοσης βρέθηκε ότι εξαρτώνται κυρίως από την επιλογή: (α) της περιοχής, που πρέπει να είναι γόνιµη, µε κατάλληλες οικολογικές συνθήκες και κατά το δυνατό απαλλαγµένη από φυτοπαράσιτα και (β) της κατάλληλης ποικιλίας που δεν πρέπει να είναι απαιτητική σε εισροές. Ένα από τα σηµαντικότερα σηµεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι ότι το οργανικό βαµβάκι παράγεται σε αγρό που δίνει στα ενδιάµεσα διαστήµατα και άλλα οργανικά φυτά. Εάν οι καλλιεργητές δεν µπορούν να πουλήσουν αυτά τα άλλα φυτά σε συµφέρουσες τιµές, τότε όλα τα επιπλέον κόστη της οργανικής καλλιέργειας επιβαρύνουν το βαµβάκι. Ένα ακόµα πρόβληµα είναι η µεταβατική περίοδος των 3 ετών, που µπορεί να αποτελέσει εµπόδιο για τους αγρότες που επιθυµούν να µεταπηδήσουν από συµβατική σε οργανική καλλιέργεια, εκτός εάν παρέχεται κάποια οικονοµική υποστήριξη για να καλύψει αυτό το κενό (premiums). Παρόλα αυτά, χάρη σε ειδικές παροχές (premiums) στους αγρότες, την εξοικονόµηση του κόστους εντοµοκτόνων και λιπασµάτων, και την υψηλότερη τιµή πώλησης του οργανικού βαµβακιού, συνολικά η οργανική καλλιέργεια µπορεί να είναι οικονοµικά συµφέρουσα. 5 / 9
6. Η αγορά του οργανικού βαµβακιού Ο καθοριστικός παράγοντας για την οικονοµικότητα της οργανικής καλλιέργειας βαµβακιού είναι η διαθέσιµη αγορά για την προώθηση των οργανικών προϊόντων. Το περισσότερο από το οργανικό βαµβάκι που παράγεται εκτός των ΗΠΑ και της Αυστραλίας διατίθεται στην Ευρωπαϊκή αγορά. Ένα σηµαντικό χαρακτηριστικό της Ευρωπαϊκής αγοράς οργανικού βαµβακιού είναι το ότι οι περισσότεροι εισαγωγείς/παραγωγοί διαθέτουν δικό τους συγκεκριµένο δίκτυο marketing όπου διαφυλάσσονται αποκλειστικά δικαιώµατα. Αυτοί οι εµπορικοί δεσµοί είναι πολύ στενοί, µε αποτέλεσµα νέοι εισαγωγείς/παραγωγοί που εισέρχονται στην αγορά να πρέπει γενικά να δηµιουργήσουν δικές τους αγορές αντί να προσελκύσουν πελάτες άλλων. Παρότι, προς το παρόν, δεν υπάρχει ελεύθερη και ανοιχτή αγορά για το οργανικό βαµβάκι, ο αριθµός των προγραµµάτων καλλιέργειας οργανικού βαµβακιού και οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τοµέα αυξάνονται συνεχώς. Εποµένως, αναµένεται πως η αγορά του οργανικού βαµβακιού θα χάσει σταδιακά τον σηµερινό της χαρακτήρα και θα αρχίσει να λειτουργεί ως ανοιχτή, ελεύθερη αγορά. Η κύρια αγορά οργανικού βαµβακιού και οικολογικών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ευρώπη είναι η Γερµανία, ενώ ακολουθούν η Ελβετία, η Αυστρία και σε µικρότερο βαθµό η Σουηδία και η Ολλανδία. Άλλες σκανδιναβικές χώρες επίσης πιστεύεται πως έχουν δυνατότητα απορρόφησης µεγάλων ποσοτήτων οργανικού βαµβακιού, ενώ η αγορά οικολογικών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων σε χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά µέχρι σήµερα. Σε ότι αφορά στα προϊόντα που παράγονται από οργανικό βαµβάκι, στις αρχές της δεκαετίας του 90 περιορίζονταν σε Τ-shirts, κάλτσες και επιθέµατα υγιεινής. Μέχρι το 1995 στην αγορά διατίθετο ένα πολύ ευρύτερο φάσµα προϊόντων, που περιλάµβανε τζιν, σακάκια, αθλητικά ενδύµατα υψηλής ποιότητας, στρώµατα, σεντόνια, πετσέτες, υφάσµατα επιπλώσεως, κουρτίνες, παιδικά ενδύµατα, κλπ. Τα αµέσως επόµενα χρόνια, η αγορά των οικολογικών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων ενδέχεται να συµπεριλάβει το µεγαλύτερο εύρος προϊόντων κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης. Οι τοµείς που φαίνονται πιο υποσχόµενοι για τα σχετικά ακριβά προϊόντα οργανικού βαµβακιού είναι: Προϊόντα που έρχονται σε επαφή µε το δέρµα Προϊόντα βρεφικής και παιδικής ένδυσης Ελαφριά βαµβακερά προϊόντα (για τα οποία το κόστος των πρώτων υλών είναι χαµηλότερο αναλογικά µε το συνολικό κόστος) 6 / 9
Υφάσµατα επιπλώσεως (για τα οποία λόγω της µακράς διάρκειας ζωής, οι καταναλωτές προτίθενται να πληρώσουν περισσότερο) 7. Παραγωγή και ζήτηση οργανικού βαµβακιού Το πιστοποιηµένο οργανικό βαµβάκι εισήχθη στην αγορά το έτος 1898/90 και έκτοτε 20 χώρες έχουν επιχειρήσει να παράξουν οργανικό βαµβάκι. Μάλιστα, σηµαντικές προσπάθειες έχουν πραγµατοποιηθεί µε τη βοήθεια εθνικών και διεθνών οργανισµών, κυρίως από την Ευρώπη, για την προώθηση της παραγωγής οργανικού βαµβακιού σε πολλές αφρικανικές χώρες, όπου εντοµοκτόνα και λιπάσµατα χρησιµοποιούνταν ελάχιστα ή και καθόλου ακόµα και στη συµβατική παραγωγή. Τη δεκαετία του 90 έντεκα χώρες παρήγαγαν οργανικό βαµβάκι, µεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ορισµένες από αυτές έχουν ήδη διακόψει την παραγωγή οργανικού βαµβακιού για οικονοµικούς λόγους, ενώ άλλες επεκτείνουν την παραγωγή τους. Στις ΗΠΑ η παραγωγή οργανικού βαµβακιού αυξήθηκε από 330 ΜΤ το 1990/91 σε 7425 ΜΤ το 1995/96, ενώ στη συνέχεια µειώθηκε σε περίπου 1000-1500 ΜΤ ανά έτος. Παρόµοια τάση παρατηρήθηκε και σε άλλες χώρες, όχι λόγω µείωσης της ζήτησης, αλλά για οικονοµικούς λόγους. Εξαίρεση αποτέλεσε η Τουρκία, όπου σηµειώθηκε σταθερή άνοδος. Έτσι, την καλλιεργητική περίοδο 1999/2000, η Τουρκία ξεπέρασε της ΗΠΑ στην παραγωγή οργανικού βαµβακιού και από τότε είναι µακράν ο µεγαλύτερος παραγωγός οργανικού βαµβακιού παγκοσµίως. Το 2001/2002 περίπου 14 κράτη παρήγαγαν περίπου 5700 ΜΤ οργανικού βαµβακιού, το 75 % των οποίων αντιστοιχούσε στην Τουρκία, τις ΗΠΑ και την Ινδία. Το 2001, από τους 15οοο ΜΤ της παγκόσµιας παραγωγής, οι 10 προέρχονταν από την Τουρκία. Σηµαντικές αυξήσεις στην παραγωγή οργανικού βαµβακιού σηµειώθηκαν µετά το 2001/2002, κυρίως λόγω της αύξησης της παραγωγής στην Τουρκία, την Ινδία και την Κίνα. Η αύξηση της ζήτησης οικολογικών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων στην Ευρώπη αντανακλάται στην αύξηση της παραγωγής οργανικού βαµβακιού που προορίζεται για την Ευρώπη, του αριθµού και του τζίρου των Ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τοµέα και στον αυξανόµενο αριθµό σηµείων πώλησης. Η παγκόσµια παραγωγή οργανικού βαµβακιού αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 1 % της συνολικής παραγωγής (περίπου 19 εκ. ΜΤ), ενώ η ζήτηση συνεχώς αυξάνει και αναµένεται να φτάσει το 5 %. Παρότι όµως ακόµα αντιστοιχεί σε ένα µικρό ποσοστό της συνολικής παγκόσµιας παραγωγής βαµβακιού, η αγορά του οργανικού βαµβακιού αυξάνεται σταθερά. Η διαφάνεια και ο ελεύθερος ανταγωνισµός αναµένεται να αυξηθούν µε την αύξηση της ζήτησης και τους νέους εµπόρους οργανικού βαµβακιού που εισέρχονται στην αγορά. Παράλληλα, τα κόστη της 7 / 9
παραγωγής αναµένεται να µειωθούν µε τις οικονοµίες κλίµακας, γεγονός που θα οδηγήσει τελικά και σε µείωση της τιµής πώλησης στους καταναλωτές. 8. Βιολογική βαµβακοκαλλιέργεια στην Ελλάδα Η επικράτηση των ποικιλιών της γενετικής µηχανικής στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες µεγάλες χώρες δεν αφήνει πολλά περιθώρια για επέκταση της βιολογικής βαµβακοκαλλιέργειας σε αυτές τις χώρες, γεγονός που δίνει συγκριτικό πλεονέκτηµα σε άλλες, όπως η Ελλάδα, όπου δεν επιτρέπεται η χρήση αυτών των ποικιλιών και η καλλιέργεια είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον. Επιπλέον, στην Ελλάδα η καλλιέργεια βαµβακιού είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον, γιατί υπάρχουν λιγότερα εντοµολογικά προβλήµατα από τις ΗΠΑ και την Τουρκία, η οποία παράγει τα 2/3. Το βιολογικό βαµβάκι πρωτοκαλλιεργήθηκε στην Ελλάδα το 1993 σε 63 στρ., έφθασε τα 4700 στρ. το 1994, µειώθηκε δραστικά το 1996 στα 1500 στρ. και έκτοτε παρέµεινε σε χαµηλά επίπεδα. Βασικό πρόβληµα αποτέλεσε η αντιµετώπιση των φυτοπαρασίτων, ειδικότερα των ζιζανίων, µε αποτέλεσµα την αύξηση του κόστους παραγωγής και τη µη κερδοφορία της καλλιέργειας, µε τα δεδοµένα εκείνης της εποχής. Οι στρεµµατικές αποδόσεις σε σύσπορο κυµάνθηκαν από 150 kg στα ξηρικά και 350 kg στα ποτιστικά, ενώ σε µερικές περιπτώσεις ήταν αυξηµένες σε σχέση µε συµβατικές καλλιέργειες. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσµατα προέκυψαν από εξαετή δοκιµή (1994-1999) που έκανε ο Οργανισµός Βάµβακος στον Παλαµά Καρδίτσας, κάτω όµως από ειδικές συνθήκες. Θετικά σηµεία: Με την εφαρµογή των νέων επιδοτούµενων προγραµµάτων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων από το 2005 δόθηκε σηµαντική ώθηση στην ελληνική βιολογική γεωργία, µε αποτέλεσµα αυτή να ξεφύγει από το στάσιµο ποσοστό του 1% και να φθάσει περίπου το 3% (χωρίς τους βοσκοτόπους). Σε αυτό βέβαια βοήθησε και η νέα ΚΑΠ που αποδεσµεύει τις επιδοτήσεις από το ύψος παραγωγής, επιβάλλει τη φιλοπεριβαλλοντική γεωργία και δίνει προτεραιότητα στην πιστοποιηµένη ποιότητα. Εξάλλου, η ύπαρξη βιολογικών αγροκτηµάτων µε 15ετή σχεδόν ιστορία διευκολύνει την ένταξη στη βιολογική παραγωγή και εντατικών-κακοµαθηµένων καλλιεργειών, όπως το βαµβάκι. Σηµειώνεται ότι το συµβατικό βαµβάκι πωλείται πλέον µε τη διεθνή τιµή των περίπου 100 δρχ. το κιλό σύσπορο, ενώ για το βιολογικό υπάρχει προσφορά επιπλέον 80 δρχ. 8 / 9
Αδύνατα σηµεία: Η άρση της παρέκκλισης σχετικά µε την υποχρεωτική χρήση βιολογικού σπόρου σποράς στα βιολογικά αγροκτήµατα (Καν. 1452/2003) θα επιφέρει αναταράξεις, ειδικότερα για ορισµένες καλλιέργειες, όπως το βαµβάκι, όπου δεν υπάρχουν παραδοσιακέςντόπιες ποικιλίες και δεν διαφαίνεται ενδιαφέρον από την ελληνική σποροπαραγωγή για παραγωγή βιολογικού σπόρου προσαρµοσµένων στην Ελλάδα ποικιλιών. Με βάση τα παραπάνω συµπεραίνεται ότι, η παραγωγή βιολογικού βαµβακιού δεν είναι εύκολη υπόθεση, όπως άλλων παραδοσιακών καλλιεργειών (π.χ. ελιά), ιδιαίτερα για ένα χωράφι που πρωτοµπαίνει στη βιολογική καλλιέργεια. Όµως µε την εµπειρία που αποκτάται, τα πορίσµατα της έρευνας, τη βιολογική ισορροπία που αποκτούν οι βιολογικοί αγροί µε την αµειψισπορά, σε συνδυασµό µε την αυξηµένη τιµή προδιαγράφουν ευοίωνες προοπτικές για το βιολογικό βαµβάκι. Εξάλλου, η Ελλάδα, λόγω των συγκριτικών της πλεονεκτηµάτων, µπορεί να συµµετάσχει στην παγκόσµια παραγωγή βιολογικού βαµβακιού, για λόγους περιβαλλοντικούς, οικονοµικούς αλλά κυρίως για λόγους εµπορικής στρατηγικής µε εξειδικευµένα προϊόντα που απευθύνονται σε ευαισθητοποιηµένους καταναλωτές οι οποίοι και διατίθενται να πληρώσουν υψηλότερες τιµές. 9 / 9