ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Ψυχοδραστικές ουσίες Κατάχρηση Εξάρτηση Ανοχή Στερητικό σύνδρομο Τοξίκωση ΟΡΙΣΜΟΙ
ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Από επιδημιολογικής πλευράς, σύμφωνα με τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης (2006) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, οι θάνατοι από τα ναρκωτικά των ατόμων κάτω των 25 ετών άγγιξαν το 38% των συνολικών θανάτων σε αυτές τις ηλικίες. Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις πέντε χώρες οι οποίες βρίσκονται στην κορυφή του ευρωπαϊκού καταλόγου με τα ποσοστά θανάτων από ναρκωτικά νέων ανθρώπων. Επίσης, οι σχετιζόμενοι με τα ναρκωτικά αιφνίδιοι θάνατοι αποτελούν το 7% των θανάτων σε Έλληνες ηλικίας 15-39 ετών, έναντι 3% στην ΕΕ. Από την άλλη πλευρά όμως στην ερώτηση «κάνετε χρήση ναρκωτικών ουσιών όπως κάνναβη και κοκαΐνη;» οι περισσότεροι Έλληνες απαντούν αρνητικά, με αποτέλεσμα να κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των εταίρων τους στην ΕΕ. Τέλος, στη λίστα αναμονής του ΟΚΑΝΑ είναι καταχωρημένοι 3.800 χρήστες και ο μέσος χρόνος αναμονής μπορεί να φτάσει και τα τέσσερα χρόνια.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Στην Ελλάδα, από τα τέλη της δεκαετίας του 70, σημειώθηκε αύξηση του αριθμού των εξαρτημένων, που είχε ήδη παρατηρηθεί στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η αύξηση αυτή καταγραφόταν στους διάφορους δείκτες υπολογισμού της έκτασης του προβλήματος (θάνατοι, συλλήψεις, καταδίκες, κατασχέσεις ναρκωτικών κ.λ.π.), οι οποίοι ιδιαίτερα μετά το 1985 παρουσίαζαν αλματώδη άνοδο. Η κατάσταση αυτή επιβαρυνόταν από την εμφάνιση του ιού του AIDS και την ταχεία εξάπλωσή του στους χρήστες ηρωίνης ενώ παράλληλα, αυξανόταν και η διάθεση όλων των ναρκωτικών, και ιδιαίτερα της ηρωίνης. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, προέκυψε η ανάγκη για την οργάνωση και λειτουργία ειδικών δομών, καθώς και η αλλαγή της νομοθεσίας στη χώρα μας, ώστε να καταστεί δυνατή η φαρμακευτική αντιμετώπιση των χρονίως εξαρτημένων από ηρωίνη ατόμων με τη χορήγηση φαρμακευτικών υποκατάστατων («πρόγραμμα υποκατάστασης»)
ΤΟΞΙΚΩΣΗ Με ρωτάτε τι είναι το ταξίδι (trip) ε; Λοιπόν, στην αρχή αισθάνεσαι μία ανατριχίλα σε όλο σου το σώμα έπειτα έρχεται η μεγάλη ανακάλυψη ότι είσαι ένα πνεύμα που κατοικεί μέσα σ ένα τεράστιο σώμα ζώου, που έχει τεράστια ανοίγματα, τρύπες, κυκλοφοριακά συστήματα, εσωτερικά κανάλια και μυστηριώδη μονοπάτια στα βάθη του μυαλού. Κάθε ένα από τα μονοπάτια μπορεί να εξερευνηθεί για πολλή ώρα και πηγαίνει για πολύ μακριά προς τα πίσω, σε αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας, και πολύ μπροστά, βαθιά στο μέλλον. Έπειτα ανακαλύπτεις ότι όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα μέσα στο μυαλό σου Allen Ginsberg Αισθάνομαι τώρα τη μουσική πολύ βαθιά, έτσι όπως την ένιωθα πριν αρχίσω Ηρωίνη. Είναι σαν με την «άσπρη» να έμπαινε ένα λεπτό κάλυμμα γύρω μου, που με διατηρούσε σε αταραξία, αλλά εμπόδιζε επίσης ένα βαθύ βίωμα των ερεθισμάτων Χρήστης Ηρωίνης 18η ημέρα απεξάρτησης.
ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ ΣΥΝΔΡΟΜΑ Οι κλινικές εικόνες που απαντούν στη χρήση των ψυχοδραστικών ουσιών είναι Τοξίκωση, Στερητικό Σύνδρομο, Παραλήρημα, Άνοια, Αμνησικό Σύνδρομο, Οργανική Ψευδαισθήτωση, Οργανικό Παραληρητικό Σύνδρομο, Οργανικό Αγχώδες Σύνδρομο, Οργανικό Συναισθηματικό Σύνδρομο, Οργανικό Σύνδρομο Διαταραχής της Προσωπικότητας, Άτυπο και τέλος Μεικτό Οργανικό Εγκεφαλικό Σύνδρομο.
ΣΤΕΡΗΤΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ Το Στερητικό Σύνδρομο εκδηλώνεται με έντονες διαταραχές κυρίως του Αυτόνομου ή Φυτικού Νευρικού Συστήματος, όπως μεταβολές αρτηριακής πίεσης και καρδιακής συχνότητας (ταχυκαρδία), μεταβολές της κόρης των οφθαλμών (μυδρίαση), ταχύπνοια, ωχρότητα, εφίδρωση, ανόρθωση των τριχών, πυρετός, ίλιγγος, έμετοι, διάρροια. Συνήθως υπάρχουν ακόμα κοιλιακά άλγη, μυοσκελετικά άλγη, μυικές κράμπες, τρόμος, ψυχοκινητική ανησυχία, επιληπτικοί σπασμοί, αϋπνία, άγχος, ευερεθιστότητα, διεγερτική συμπεριφορά. Τα συμπτώματα κορυφώνονται περί τις 48 ώρες από την διακοπή της ουσίας, διαρκούν 2-3 ημέρες, και αργότερα υποχωρούν βαθμιαία σε 8-10 ημέρες.
ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΤΟΥ Κ.Ν.Σ. Τέτοιες ουσίες είναι χλωροφαιντερμίνη, φαιντερμίνη, μεθυφαινυδάτη (ritalin), φαινμετραζίνη (preludin), οι αμφεταμίνες και η κοκαΐνη. Τοξίκωση:. Η τοξίκωση χαρακτηρίζεται από διαταραχές στη συμπεριφορά και στην κρίση, ψυχοκινητική διέγερση, ευφορία, αίσθημα μεγαλείου, υπερεπαγρύπνηση, τάση για επιθετικότητα, άρση των αναστολών με αύξηση της σεξουαλικότητας στις γυναίκες και ανικανότητα στους άνδρες. Συχνά υπάρχουν ταχυκαρδία, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, μυδρίαση, εφίδρωση, ναυτία και έμετοι, ρίγος, οπτικές ή απτικές ψευδαισθήσεις (π.χ. έντομα ή ερπετά να διατρέχουν το δέρμα). Μπορούν να εκδηλωθούν σπασμοί ή συγκοπικές κρίσεις. Θάνατος επέρχεται από καρδιακή αρρυθμία ή καταστολή των κέντρων αναπνοής και κυκλοφορίας στον προμήκη.
ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΤΟΥ Κ.Ν.Σ. Εδώ υπάγονται τα υπνωτικά, τα αγχολυτικά, τα αντιεπιληπτικά, και φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην γενική αναισθησία. Τα υπνωτικά διαιρούνται σε βαρβιτουρικά και σε μη βαρβιτουρικά. Στα βαρβιτουρικά περιλαμβάνονται θειοπεντάλη, αλοβαρβιτάλη (dialog), αμοβαρβιτάλη (amital), απροβαρβιτάλη (alurate), βουταβαρβιτάλη, επιαβαρβιτάλη, εξωβαρβιτάλη, μεθαρμπιτάλη, πεντοβαρβιτάλη, σεκοβαρβιτάλη και λοιπά. Στα μη βαρβιτουρικά υπνωτικά υπάγονται η μεθακουαλόνη, η χλωράλη και η παραλδεύδη. Στα αγχολυτικά ανήκουν οι βενζοδιαζεπίνες, όπως είναι αλπραζολάμη (xanax), βρωμαζεπάμη (lexotanil), διαζεπάμη (stedon, atarton), κλοβαζάμη (frisium), κλοραζεπάτη δικαλιούχος (tranxene), λοραζεπάμη (taor), πραζεπάμη (centrac), χλωροδιαζεποξίδη (oasil).
ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΤΟΥ Κ.Ν.Σ. Η τοξίκωση χαρακτηρίζεται από άρση των αναστολών (σεξουαλικών και επιθετικών), συναισθηματική αστάθεια, έκπτωση της κριτικής ικανότητας, της προσοχής και της μνήμης, αστάθεια βάδισης, δυσαρθρία, διαταραχή των συνεργικών/ συνδυαστικών κινήσεων. Μετά από μακροχρόνια χρήση, ένα όχι τόσο σύνηθες σύνδρομο είναι το αμνησιακό σύνδρομο, το οποίο έχει καλή πρόγνωση και μπορεί να υποχωρήσει πλήρως. Χαρακτηριστικά υπάρχουν διαταραχές της πρόσφατης και απώτερης μνήμης χωρίς να συνοδεύονται από διαταραχές στη συνείδηση (σε αντίθεση με την τοξίκωση και το παραλήρημα) ή από απώλεια των ανώτερων διανοητικών λειτουργιών. O θάνατος είναι δυνατόν να επέλθει από την καταστολή του Κ.Ν.Σ. και συνεπώς των κέντρων της αναπνοής και της κυκλοφορίας.
ΟΠΙΟΥΧΑ ΚΑΙ ΟΠΙΟΕΙΔΗ Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται το όπιο, τα αλκαλοειδή του οπίου ή οπιούχα (opiates) όπως η μορφίνη και η κωδείνη, τα ημισυνθετικά οπιούχα όπως η ηρωίνη και η υδροκωδώνη και τα συνθετικά ναρκωτικά αναλγητικά (opoids) όπως η μεθαδόνη και η μεπεριδίνη (πεθιδίνη).
ΟΠΙΟΥΧΑ ΚΑΙ ΟΠΙΟΕΙΔΗ Η τοξίκωση χαρακτηρίζεται από εναλλαγές στη συμπεριφορά με αρχική ευφορία που ακολουθείται από απάθεια, δυσφορία, ψυχοκινητική απόσυρση, μύση των κορών των οφθαλμών, υπνηλία, δυσαρθρία, έκπτωση της προσοχής και της μνήμης. Εκτός από την καταστολή του Κ.Ν.Σ. και συνεπώς των κέντρων της αναπνοής και της κυκλοφορίας, ο θάνατος είναι δυνατόν να επέλθει από αλλεργική αντίδραση είτε στην ίδια την ουσία, είτε σε άλλες προσμίξεις. Να σημειωθεί ότι η ηρωίνη του δρόμου έχει διάφορες προσμείξεις προκειμένου να αυξηθεί η ποσότητα και συνεπώς και η τιμή της (ταλκ, άχνη ζάχαρη, στουπέτσι, μαρμαρόσκονη). Αυτές οι προσμίξεις εναποτίθενται στα αγγεία και στους διάφορους ιστούς, προκαλώντας βλάβες και τη δημιουργία κοκκιωμάτων ξένων σωμάτων. Άμεσος κίνδυνος της ζωής δημιουργείται σε άτομα που είναι συνηθισμένα να κάνουν χρήση μιας ορισμένης δόσης νοθευμένης ηρωίνης, όταν τους δοθεί καθαρή (και επομένως μεγαλύτερη δόση).
ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ Υπάρχουν πολλές υποδιαιρέσεις, μία εκ των οποίων είναι η εξής: Α) Παράγωγα της ινδόλης. Εδώ υπάγονται: i) παράγωγα του λυσεργικού οξέος, όπως το LSD που είναι ημισυνθετική ουσία ii) παράγωγα της τρυπταμίνης, όπως το DMT και το TED iii) παράγωγα της χαρμίνης ή χαρμαλίνης i) παράγωγα της ρεζερπίνης ) αμινοχρώματα Β) Παράγωγα της φαινυλαιθυλαμίνης. Εδώ υπάγονται: i) οι αμφεταμίνες όπως το MDΜA και το DOM ή STP ii) η μεσκαλίνη (peyote) iii) διάφορες διμεθυλοφαινυλαι- θυλαμίνες. Γ) Παράγωγα της πιπεριδίνης. Αυτά είτε βρίσκονται σε διάφορα φυτά (belladona, stramonio natura, erythroxylon coca), είτε είναι συνθετικά (ditran). Δ) Κανναβινόλες. Αυτές βρίσκονται στο φυτό κάνναβη ινδική (χασίς) και κάνναβη σατίβα (μαριχουάνα). Κυριότερες είναι οι κανναβινόλη, τετραϋδροκανναβινόλη και κανναβιδιόλη.
ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ Η τοξίκωση που προκαλούν καλείται και ψευδαισθήτωση, και περιλαμβάνει εκσημασμένο άγχος ή κατάθλιψη, έκπτωση της κρίσης, ιδέες συσχέτισης, φόβο από το ίδιο το άτομο ότι θα τρελαθεί, παρανοειδής ιδεασμός και αντιληπτικές μεταβολές που συμβαίνουν σε κατάσταση πλήρους εκγρήγορσης. Οι τελευταίες συνίστανται σε υποκειμενική επίταση της αντίληψης, αποπροσωποποίηση, αποπραγματοποίηση, παραισθήσεις και ψευδαισθήσεις. Ακόμα θα πρέπει να υπάρχουν κάποια από τα ακόλουθα σημεία: μυδρίαση, ταχυκαρδία, εφίδρωση, αίσθημα παλμών, τρόμος, θάμβος όρασης, διαταραχή των συνδυασμένων κινήσεων.
ΨΕΥΔΑΙΣΘΗΣΙΟΓΟΝΑ Χαρακτηριστική είναι και η επιβραδυνόμενη αντιληπτική διαταραχή, που συνιστάται στην επαναβίωση ενός ή περισσοτέρων συμπτωμάτων που βιώθηκαν στη φάση της τοξίκωσης και ενώ έχει σταματήσει η δράση από τη χρήση της ουσίας. Το άτομο βιώνει γεωμετρικές ψευδαισθήσεις, φωτεινές λάμψεις, φαινόμενα μακροκαι μικροψίας και γενικά μια παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας που συνήθως γεννά έντονο άγχος και ανησυχία. Η κλινική αυτή εικόνα θα πρέπει να διαφοροδιαγνωστεί από παραλήρημα, σχιζοφρένεια, λοιμώξεις του Κ.Ν.Σ., κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, ειδικές μορφές επιληψίας και υπνοπομπικές ψευδαισθησίες.
ΔΙΑΛΥΤΕΣ Είναι υγρές ουσίες που αποτελούν βιομηχανικά προϊόντα και που προορίζονται για διάφορες χρήσεις (οικιακές, βιοτεχνικές, βιομηχανικές κ.α.), και που από τη δεκαετία του 1960 άρχισαν να χρησιμοποιούνται για την ευφορική διάθεση που προκαλεί η εισπνοή των ατμών τους. Οι ουσίες αυτές είναι: α) κόλλες (τολουόλιο, βενζόλιο, νάφθα κ.λ.π.) β) διαλυτικά (ακετόνη, τριχλωροαιθυλένιο, προϊόντα πετρελαίου κ.λ.π.) γ) χρώματα και διαλυτικά (μεθυλική και αιθυλική αλκοόλη, αλειφατικοί υδρογονάνθρακες κ.λ.π.) δ) πετρελαϊκά προϊόντα (πετρελαϊκός αιθέρας, βενζίνη, κηροζίνη κ.λ.π.) ε) ψυκτικά και αεροζόλ (διοξείδιο του αζώτου, φθοριοχλωριομένοι υδρογονάνθρακες κ.λ.π.).
ΔΙΑΛΥΤΕΣ Λόγω της ταχείας απορρόφησης των ουσιών αυτών από τους πνεύμονες η έναρξη της τοξίκωσης είναι ταχεία (συχνά εντός πέντε λεπτών) και η διάρκειά της είναι μικρή (περίπου σε μισή ώρα έχουμε υποχώρηση των συμπτωμάτων). Η τοξίκωση χαρακτηρίζεται από ζάλη, αίσθημα ευφορίας, διανοητική σύγχυση, έκπτωση της κρίσης, επιθετικότητα, ερειστική συμπεριφορά, επιβραδυνόμενη ομιλία, αστάθεια, τρόμο, νυσταγμό, διπλωπία ή θάμβος όρασης, μείωση τενόντιων αντανακλάσεων, γενικευμένη μυική αδυναμία, εμβροντησία ή και κώμα. Η λήψη των ουσιών αυτών, για διάστημα που μπορεί να ποικίλει για κάθε ασθενή, επιφέρει σοβαρές και μόνιμες βλάβες του Κεντρικού και του Περιφερικού Νευρικού Συστήματος, ηπατική και νεφρική ανεπάρκεια, και καταστολή του μυελού των οστών (μυελοτοξικότητα που μπορεί να οδηγήσει σε απλαστική αναιμία).
ΛΟΙΠΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ οι κακώσεις από πτώσεις ή βίαιη συμπεριφορά τα λοιμώδη μεταδοτικά νοσήματα (ιδιαίτερης σημασίας είναι οι ηπατίτιδες Β και C καθώς και η λοίμωξη με τον ιό HIV) οι θρομβώσεις και οι αποστηματοποιήσεις των φλεβών
ΣΤΟΧΟΙ η πρόληψη η θεραπεία η κοινωνική επανένταξη
ΠΡΟΛΗΨΗ α)την προστασία του υγιούς πληθυσμού από την ασθένεια των ναρκωτικών (πρωτογενής πρόληψη), και η δραστηριότητα έχει σχέση με ενημερώσεις, εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ευαισθητοποιήσεις και φυσικά τα λαμβανόμενα μέτρα στρέφονται στις αιτίες του προβλήματος της τοξικομανίας (οικογενειακό περιβάλλον, εργασία, εκπαίδευση, υποστηρικτικές κοινωνικές δομές, κ.λ.π). Άλλα μέτρα είναι ο περιορισμός της χορήγησης των ουσιών αυτών για ιατρικούς λόγους και ο περιορισμός της παράνομης διακίνησής τους. Τα τελευταία μέτρα από μόνα τους δεν φαίνεται να είναι αποδοτικά και αποτελούν αντικείμενα αμφισβητήσεων και συζητήσεων β) την προστασία που αφορά τους πρώην χρήστες (δευτερογενή πρόληψη), και αυτό που επιδιώκεται είναι να προλάβουμε τυχόν υποτροπές για έναν χρήστη που έχει ήδη «καθαρίσει»
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Στη φάση της αποκατάστασης ή επανένταξης στόχος είναι να μάθει το άτομο πώς να λειτουργεί ως ισότιμο μέλος στην κοινωνία, με τη νέα ταυτότητα που απέκτησε μετά την απεξάρτησή του. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην επαγγελματική κατάρτιση και την επαγγελματική αποκατάσταση, καθώς αυτή αποτελεί προϋπόθεση πλήρους κοινωνικής ένταξης και βασικό παράγοντα για την πρόληψη της υποτροπής.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Κάθε θεραπευτική προσπάθεια περιλαμβάνει δύο σκέλη: ένα βραχυχρόνιο και ένα μακροχρόνιο. Στο πρώτο γίνεται διακοπή της χρήσης και πρέπει να ληφθεί φροντίδα για τα στερητικά συμπτώματα (σωματική αποτοξίνωσηαπεξάρτηση). Πιθανόν θα χρειαστεί νοσηλεία για να αντιμετωπιστούν οι πόνοι και η δυσφορία και να υποστηριχτούν οι σωματικές λειτουργίες. Η αντιμετώπιση του στερητικού συνδρόμου απαιτεί μόνο λίγες ημέρες.
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Στη συνέχεια, υπάρχει ανάγκη ψυχοθεραπευτικής στήριξης, για να καταπολεμηθεί η ψυχολογική εξάρτηση. Πρόκειται για ένα μακροχρόνιο στάδιο, στο οποίο δοκιμάζεται η διατήρηση αποχής από την ουσία και αποτελεί την περίοδο κατά την οποία εμφανίζονται οι περισσότερες υποτροπές. Οι περισσότεροι χρήστες έχουν ανώριμη προσωπικότητα, είναι παρορμητικοί και συχνά οδηγούνται σε διακοπή της θεραπείας. Η ένταξή τους σε προγράμματα αποτοξίνωσης σε ειδικές θεραπευτικές κοινότητες αποδίδει ανάλογα με την προσωπική τους επιθυμία να δεχτούν βοήθεια και απαιτεί τη συμμετοχή της οικογένειας. Ορισμένα τέτοια προγράμματα προσφέρουν ουσίες υποκατάστασης (π.χ., μεθαδόνη για την ηρωίνη) που μειώνουν τις επιπλοκές και εμποδίζουν τις υποτροπές.
ΔΟΜΕΣ Συμβουλευτικά κέντρα: Ενημέρωση, κινητοποίηση, προετοιμασία. Θεραπευτικές κοινότητες: Απεξάρτηση. Κέντρα κοινωνικής επανένταξης: η ολοκλήρωση της προσπάθειας. Κέντρα οικογενειακής υποστήριξης: η δουλειά με την οικογένεια. Προγράμματα υποστήριξης κρατουμένων χρηστών: παρέμβαση στη φυλακή.
ΔΟΜΕΣ Τα «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα. Σήμερα, περίπου το 1/3 των θέσεων θεραπείας στις χώρες-μέλη της Eυρωπαϊκής Ένωσης καλύπτεται από τα «στεγνά» θεραπευτικά προγράμματα. Κατά κανόνα, τα «στεγνά» προγράμματα έχουν καλύτερα αποτελέσματα σε άτομα που επιδεικνύουν ισχυρό κίνητρο να θεραπευτούν, είναι νεαρότερα σε ηλικία, και έχουν λιγότερο βεβαρημένο ιστορικό εξάρτησης. Η ένταξη και η θεραπεία στα «στεγνά» προγράμματα ενδείκνυται για όλα τα εξαρτημένα άτομα, πριν αυτά αποφασίσουν να ζητήσουν βοήθεια στο πρόγραμμα υποκατάστασης.
ΔΟΜΕΣ Τα προγράμματα υποκατάστασης. Στα προγράμματα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ γίνονται δεκτά άτομα άνω των 20 ετών, που κάνουν μακροχρόνια χρήση ηρωίνης και έχουν προηγούμενη προσπάθεια απεξάρτησης σε «στεγνό» θεραπευτικό πρόγραμμα. Μακροχρόνιοι ενδοφλέβιοι χρήστες ηρωίνης άνω των 35 ετών μπορεί να γίνουν δεκτοί, έστω κι αν δεν υπάρχει προηγούμενη προσπάθεια απεξάρτησης. Η υποκατάσταση εφαρμόζεται σήμερα σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα οποία η θεραπευτική αυτή μέθοδος καλύπτει περίπου τα 2/3 των θέσεων θεραπείας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει ομοφωνία όσον αφορά τα οφέλη της θεραπείας αυτής, καθώς τα επιστημονικά δεδομένα από τις άλλες χώρες και τη δική μας δείχνουν ότι η θεραπεία υποκατάστασης συμβάλλει στη μείωση της εγκληματικότητας, των λοιμωδών νοσημάτων, των θανάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά καθώς και του κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στην κοινωνική επανένταξη των θεραπευμένων.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ