ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΑΝ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

Transcript

1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΑΝ ΑΠΟ ΟΥΣΙΕΣ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΑΛΗΝΑΚΗ ΣΟΦΙΑ MSc Ψυχολόγος Υγείας Σύμβουλος Υπεράσπισης/Διεκδίκησης Δικαιωμάτων ΜΚΟ ΔΙΟΓΕΝΗΣ Διάλογος Πολιτικής για τα Ναρκωτικά

2 ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ; Κύρια αιτία θανάτου ανάμεσα στους ΧΕΝ Οι άνθρωποι που κάνουν ενέσιμη χρήση οπιοειδών είναι 14 Χ πιο πιθανό να πεθάνουν Οι περισσότεροι χρήστες οπιοειδών θα βιώσουν/έχουν βιώσει ένα περιστατικό υπερδοσολογίας στη ζωή τους Τα περισσότερα θανατηφόρα περιστατικά συμβαίνουν μεταξύ χρηστών οπιοειδών ηλικίας ετών, με σημαντικό βαθμό εξάρτησης και ιστορικό χρήσης τουλάχιστον 5-10 ετών Σύμφωνα με το EMCDDA (2015b), στην Ευρώπη λόγω ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Χάνονται 19 άνθρωποι κάθε μέρα άνθρωπόι κάθε χρόνο Στα 20 χρόνια καταγραφής έχουν σημειωθεί παραπάνω από θάνατοι

3 ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ; Σπάνια η συµπτωµατολογία των ασθενών οφείλεται σε λήψη µόνο οπιοειδών. Τις περισσότερες φορές συνυπάρχει λήψη και άλλων ουσιών (αλκοόλ, βενζοδιαζεπίνες) Σύμφωνα με το EMCDDA (2015b), στην Ευρώπη λόγω ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Η ταυτόχρονη λήψη αλκοόλ ή άλλων ουσιών (πχ βενζοδιαζεπίνες) αυξάνει σηµαντικά τον κίνδυνο θανατηφόρας υπερδοσολογίας Με την κατάλληλη παρέμβαση, ΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΠΟ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΛΗΦΘΟΥΝ

4 Έγκαιρη παρέμβαση Έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων Πρόληψη ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΒΛΑΒΗΣ

5 ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ: ΟΡΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΑ Ένα περιστατικό κατά το οποίο ένα άτομο, εκούσια ή ακούσια, λαμβάνει μία ή περισσότερες ψυχοδραστικές ουσίες σε επικίνδυνα επίπεδα, οδηγώντας σε σωματικό τραύμα, το οποίο μπορεί να απαιτήσει άμεση ιατρική φροντίδα, προκειμένου να αντιστραφεί και να αντιμετωπισθούν τα συμπτώματα και άλλες πιθανές επιπλοκές. ΕΙΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΟΠΙΟΕΙΔΗ Πρόκειται για μια κατάσταση, που συμπεριλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται σε, ακραία σωματική ασθένεια, μειωμένο επίπεδο συνείδησης, αναπνευστική καταστολή, κώμα ή θάνατο, που προκύπτουν από τη χρήση οπιοειδών ή άλλων ουσιών που συνδυάστηκαν με οπιοειδή και η οποία απαιτεί άμεση ιατρική βοήθεια.

6 ΟΠΙΟΕΙΔΗ Φυσικά Ημι-συνθετικά Συνθετικά π.χ. μορφίνη, κωδεϊνη, θηβαϊνη, παπαβερίνη π.χ. ηρωίνη, υδροκωδόνη, οξυκωδόνη, βουπρενορφίνη π.χ. φαιντανύλη, μεθαδόνη

7 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΟΠΙΟΕΙΔΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΝΟΗ - Πρόσδεση των οπιοειδών με αγωνιστική δραστηριότητα στους μ-υποδοχείς οπιοειδών στο κέντρο της αναπνοής - Κατασταλτική επιδράση - Αναπνευστική ανεπάρκεια

8 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΟΠΙΟΕΙΔΩΝ Βαθµολογία κλίµακας κώµατος Γλασκώβης <12 Κυάνωση Βραδύπνοια Κόρες οφθαλμών σε μύση Ενδείξεις ενδοφλέβιας χρήσης ουσιών (ανεύρεση συνέργων χρήσης, βελονυγμοί) Για τη διάγνωση της υπερδοσολογίας πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον τρία από τα παραπάνω κριτήρια.

9 ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΩΝ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Συμπτώματα τοξίκωσης που μπορεί να οδηγήσουν σε υπερδοσολογία Ασυνήθιστη υπνηλία ή δυσκολία του ατόμου να παραμείνει ξύπνιο παρά τα ακουστικά/σωματικά ερεθίσματα Διανοητική σύγχυση Διαταραγμένη ομιλία Αρχή/ρηχή αναπνοή Κόρες ματιού σε συστολή (πολύ μικρές) Αργός καρδιακός παλμός Χαμηλή πίεση αίματος Παρόλο που και οι κόρες του ματιού σε κανονικό μέγεθος δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος υπερδοσολογίας Συμπτώματα Υπερδοσολογίας Τα χείλη, τα βλέφαρα, και το σημείο κάτω από τα νύχια γίνονται μπλε Το άτομο είναι ξύπνιο αλλά δεν ανταποκρίνεται σε ερεθίσματα (ακουστικά-σωματικά) Το σώμα είναι πολύ χαλαρό Το πρόσωπο είναι πολύ χλωμό Οι παλμοί της καρδιάς είναι αργοί, ακανόνιστοι ή δεν υπάρχουν Κόρες των ματιών σε συστολή Εμετός Λιποθυμία Το άτομο βγάζει ήχους σαν να πνίγεται ή σαν να ροχαλίζει Η αναπνοή είναι πολύ αργή, ρηχή, ακανόνιστη ή έχει σταματήσει

10 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΥΨΗΛΗ ΒΙΟΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ ΟΔΟΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΔΟΣΗ ΟΥΣΙΑΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑ ΟΥΣΙΑΣ ΜΙΞΗ ΟΥΣΙΩΝ ΧΑΜΗΛΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΟΧΗΣ ΣΤΗΝ/ΣΤΙΣ ΟΥΣΙΑ/ΕΣ ΑΛΛΑΓΗ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗ ΟΥΣΙΑΣ ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΕΠΙΒΑΡΥΜΕΝΗ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΑΣΤΑΘΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΤΕΓΑΣΗΣ/ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΤΟ ΑΤΟΜΟ ΚΑΝΕΙ ΧΡΗΣΗ ΜΟΝΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ

11 ΠΡΟΛΗΨΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ (1) Πώς να μειώσω τον κίνδυνο; Αποφεύγω τη μίξη διαφορετικών ουσιών Αποφεύγω την ενέσιμη χρήση και προτιμώ τρόπους με πιο αργό ανέβασμα ( high ) Κάνω δοκιμαστική δόση Παρακολουθώ την ποσότητα που χρησιμοποιώ Έχω επίγνωση του επιπέδου ανοχής μου Χρησιμοποιώ μικρότερη ποσότητα όταν το ανοσοποιητικό μου σύστημα είναι επιβαρυμένο, είμαι άρρωστος ή αναρρώνω από ασθένεια Προσπαθώ να προμηθεύομαι την ουσία από το ίδιο άτομο

12 ΠΡΟΛΗΨΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ (2) Πώς να μειώσω τον κίνδυνο; Προσπαθώ να προμηθεύομαι την ουσία από το ίδιο άτομο Κάνω χρήση μαζί με άτομα που γνωρίζω και εμπιστεύομαι Αν χρειαστεί να κάνω χρήση μόνος μου, ζητώ από κάποιον να με ελέγξει με ένα τηλέφωνο Έχω επίγνωση των δυναμικών εξουσίας/πίεσης από ομότιμους Αν είμαι γυναίκα προσέχω όταν κάνω χρήση με άτομα του αντίθετου φύλου καθώς η μάζα σώματος μου και η ανεκτικότητά μου είναι διαφορετική Βάζω το 166 στις αυτόματες επαφές του κινητού μου, ώστε αν νιώσω άσχημα να καλέσω αμέσως το νούμερο Δεν κλειδώνω την πόρτα

13 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Τι ΔΕΝ βοηθάει; Χ Πανικός Χ Δίνω στο άτομο κάποια διεγερτική ουσία Χ Βοηθώ το άτομο να περπατήσει Χ Κρύο μπάνιο/ Πάγος στα γεννητικά όργανα Χ Προκαλώ διέγερση με χαστούκι/χτύπημα/κάψιμο Χ Κάνω ένεση με αλατόνερο Χ Δεν παίρνω το 166 γιατί θα με συλλάβει η αστυνομία Χ Αφήνω το άτομο μόνο του

14 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω; (1) Μείνετε ήρεμοι Ελέγξτε αν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεστε είναι ασφαλές για εσάς και το άλλο άτομο πριν παρέμβετε (π.χ. αιχμηρά αντικείμενα) Προσπαθήστε να διεγείρετε το άτομο: ελέγξτε την ανταπόκριση του ατόμου σε φωνητικά ερεθίσματα (π.χ. πείτε δυνατά το όνομά του) ελέγξτε την ανταπόκριση του ατόμου σε σωματικά ερεθίσματα: τρίβοντας το στέρνο, τσιμπώντας την επιδερμίδα

15 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω; (2) Αν το άτομο αναπνέει φυσιολογικά: Καλέστε το 166 και σιγουρευτείτε ότι οι αεραγωγοί του ατόμου είναι ασφαλείς Τοποθετήστε το άτομο σε στάση ανάνηψης Παραμείνετε δίπλα στο άτομο μέχρι να φτάσει το ασθενοφόρο

16 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω; (3) Αν το άτομο δεν αναπνέει φυσιολογικά ή δεν αναπνέει καθόλου: Καλέστε το 166 και σιγουρευτείτε ότι οι αεραγωγοί του ατόμου είναι ασφαλείς ΚΑΡΠΑ [Ναλοξόνη] *Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή η χορήγηση της Ναλοξόνης μπορεί να γίνει ΜΟΝΟ από γιατρό

17 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΠΕΡΔΟΣΟΛΟΓΙΑΣ Εμπόδια Άγνοια Φόβος αστυνομίας Ποινικές κυρώσεις ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΣΑΜΑΡΕΙΤΗ Αν κάποιος ενεργεί με καλή θέληση, δεν διώκεται ποινικά, ακόμη κι αν προκαλέσει βλάβη στο θύμα λόγω άγνοιας. ΠΡΟΣΟΧΗ 166 Η χορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου, από μη γιατρό συνιστά αδίκημα

18 ΝΑΛΟΞΟΝΗ Η ναλοξόνη είναι ένα φάρμακο-αντίδοτο, ισχυρός ανταγωνιστής των οπιοειδών, που εξουδετερώνεις τις επιδράσεις της ηρωίνης και άλλων οπιοειδών αντιστρέφοντας την αναπνευστική καταστολή που αυτές οι ουσίες προκαλούν

19 ΝΑΛΟΞΟΝΗ Η ναλοξόνη δεν έχει καμία φαρμακολογική δράση στην απουσία των οπιοειδών Η ναλοξόνη ΔΕΝ προκαλεί εξάρτηση

20 ΝΑΛΟΞΟΝΗ Διάρκεια και δράση Χρόνος ημιζωής ναλοξόνης στους ενήλικες: λεπτά Η δράση και η διάρκειά της εξαρτάται από την οδό χορήγησης Η διάρκεια της δράσης της μπορεί να είναι μικρότερη σε σχέση με εκείνη μερικών οπιούχων, τα αποτελέσματα του οπιούχου μπορεί να επιστρέψουν όταν εξαφανιστεί η επίδραση της ναλοξόνης

21 ΝΑΛΟΞΟΝΗ Ανεπιθύμητες Ενέργειες Στερητικό σύνδρομο Καρδιακές διαταραχές: ανακοπή καρδιάς, ταχυκαρδία, κοιλιακή μαρμαρυγή, κοιλιακή ταχυκαρδία. Διαταραχές του γαστρεντερικού συστήματος: ναυτία, εμετός Αύξηση της αρτηριακής πίεσης Διαταραχές του ΚΝΣ: σπασμός, τρόμος Διαταραχές του αναπνευστικού συστήματος: αύξηση αναπνευστικού ρυθμού, πνευμονικό οίδημα Δερματικές διαταραχές : υπεριδρωσία Διαταραχές μνήμης

22 ΝΑΛΟΞΟΝΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΝΑΛΟΞΟΝΗΣ Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι παρόν και άλλο άτομο Αδυναμία πρόσβασης σε άμεση ιατρική βοήθεια ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Αναγνώριση Διαχείριση Τεχνικές ανάνηψης Χορήγηση Ναλοξόνης Σημασία κλήσης ασθενοφόρου Επίγνωση και αξιολόγηση των κινδύνων

23 ΝΑΛΟΞΟΝΗ First-responders Διεθνείς οδηγίες: εκπαίδευση γύρω από τη ναλοξόνη σε συνδυασμό με την παροχή take-home κιτς = αποτελεσματικό μέτρο μείωσης των θανάτων από οπιοειδή (WHO, 2014; EMCDDA, 2015b) Ο Π.Ο.Υ. δημοσίευσε οδηγίες που αναγνωρίζουν την αποτελεσματικότητα της take-home ναλοξόνης στην πρόληψη των θανάτων από υπερδοσολογία οπιοειδών και συστήνει πως οι χρήστες οπιοειδών καθώς και μη χρήστες που είναι πιθανόν να βρεθούν παρόντες σε περιστατικά υπερδοσολογίας χρειάζεται να λάβουν εκπαίδευση στη διαχείριση των περιστατικών και στη χορήγηση ναλοξόνης Απαραίτητο: σαφές νομοθετικό πλαίσιο για τη Μείωση της Βλάβης

24 TAKE-HOME ΝΑΛΟΞΟΝΗ Συστάσεις από τον Π.Ο.Υ Οι άνθρωποι που είναι πιθανό να είναι παρόντες σε ένα περιστατικό υπερδοσολογίας πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ναλοξόνη και να τους δοθούν οδηγίες σχετικά με την χορήγησή της προκειμένου να μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν για τη διαχείριση έκτακτων περιστατικών πιθανής υπερδοσολογίας από οπιοειδή. Η ναλοξόνη είναι αποτελεσματική όταν χορηγηθεί ενδοφλεβίως, ενδομυϊκώς, υποδορίως ή ενδορινικώς. Τα άτομα που χρησιμοποιούν τη ναλοξόνη πρέπει να διαλέξουν την οδό χορήγησης ανάλογα με τα διαθέσιμα σκευάσματα, τις δεξιότητές τους στη χορήγηση και το πλαίσιο Σε πιθανό περιστατικό υπερδοσολογίας από οπιοειδή, οι first-responders πρέπει να επικεντρώνονται στη διαχείριση του αεραγωγού, στη στήριξη της αναπνοής και τη χορήγηση ναλοξόνης Μετά την επιτυχημένη αναζωογόνηση του ατόμου και της χορήγησης ναλοξόνης, πρέπει να παρακολουθείται στενά το επίπεδο συνείδησης και αναπνοής του ατόμου μέχρι να επιτευχθεί η πλήρης επαναφορά.

25