Η Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Ουκρανία

Η Διδασκαλία της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Ουκρανία ΞΕΝΙΑ ΑΡΤΑΜΟΝΟΒΑ Κυριακάτικο Σχολείο της Ελληνικής Κοινότητας του Χαρκόβου (Ουκρανία) Οι κοινωνικές αναταραχές του 20 ου αιώνα επηρέασαν και τις ελληνικές κοινότητες της Ουκρανίας. Πολλοί Έλληνες εγκατέλειψαν τη χώρα, πολλοί άλλοι αφομοιώθηκαν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 1926, στην Ουκρανία ζούσαν 124.000 Έλληνες, εκ των οποίων 97.000 στην Προαζοφική, 16.000 στην Κριμαία, 3.500 στην περιοχή της Οδησσού. Κατά τη δεκαετία του 1920 και τις αρχές της δεκαετίας του 1930 οι Έλληνες είχαν στην Ουκρανία 3 εθνικές περιοχές και 30 εθνικά διοικητικά όργανα στα χωριά «συμβούλια χωριών». Κατά τη διάρκεια της εφαρμογής της πολιτικής εθνοτικής ανάπτυξης, η οποία είχε ανακηρυχθεί από την σοβιετική εξουσία και είχε ως στόχο την πολύπλευρη υποστήριξη όλων των εθνικών μειονοτήτων, καθώς και την κατάρτιση εθνικών στελεχών, οι Έλληνες ίδρυσαν τα δικά τους εκπαιδευτικά ιδρύματα, εφημερίδες, δημοσίευσαν τα έργα της εθνικής λογοτεχνίας. Πολύ σύντομα, όμως, η πολιτική της σοβιετικής εξουσίας έναντι των 1

αλλοεθνών άλλαξε, άρχισαν οι διωγμοί, η απαγόρευση εκδηλώσεων της εθνικής αυτοσυνείδησης, η καταναγκαστική αφομοίωση. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής ένωσης το 1995 ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας, η οποία εδρεύει και σήμερα στη Μαριούπολη και συγκεντρώνει 95 συλλόγους από 19 Νομούς της Ουκρανίας. Στη Συμφερούπολη λειτουργεί η Ομοσπονδία Ελλήνων Κριμαίας, στους κόλπους της Κριμαίας της οποίας συγκεντρώνονται 16 σύλλογοι. Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού του 2001, στην Ουκρανία διέμεναν 91.500 Έλληνες, εκ των οποίων 77.500 - στο Νομό του Ντονέτσκ. Μόνο το 6,4% των Ελλήνων της Ουκρανίας δήλωσε ότι η μητρική του γλώσσα είναι η ελληνική, οι υπόλοιποι θεωρούν τη μητρική τους τη ρωσική γλώσσα. Αυτή τη στιγμή ο Ελληνισμός έχει διάδοση σε τρείς περιοχές της Ουκρανίας. Η πρώτη και μεγαλύτερη περιοχή είναι ο Νομός του Ντονέτσκ όπως ανέφερα και προηγουμένως, η δεύτερη είναι η Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, η τρίτη ο Νομός της Οδησσού. Στις περιοχές αυτές υπάρχουν ελληνικά кέντρα, σχολεία, σπουδές (τμήματα Νεοελληνικών, Αρχαίων Ελληνικών) στα Πανεπιστήμια, θέατρα κλπ. Υπάρχουν, βεβαίως και πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ελληνικά κέντρα και στην πρωτεύουσα της Ουκρανίας το Κίεβο, εκεί όμως ο ελληνικός πληθυσμός είναι ελάχιστος. 2

Ένα μεγάλο ποσοστό των Ελλήνων στην Ουκρανία δημιουργεί και καλλιεργεί τον ελληνικό πολιτισμό, καθώς και τη γλώσσα, χωρίς την οποία δεν μπορεί να ζει ούτε ένας λαός. Η γλώσσα δεν δείχνει μόνο τον πολιτισμό, αλλά και τα βασικά χαρακτηριστικά του λαού: την ψυχή του. Παράλληλα την ελληνική γλώσσα βοηθάει να διατηρήσει εθνικότητα Ελλήνων στο εξωτερικό. Για αυτό το λόγο το πιο σημαντικό πράγμα είναι η διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας εδώ στην Ουκρανία. Η διδασκαλία αυτή χωρίζεται σε επίπεδα. Το πρώτο είναι η διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας στα σχολεία της Ουκρανίας (ο Νομός του Ντονέτσκ, η Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, η Οδησσός, το Κίεβο) Κάθε χρόνο στα μέσα Απριλίου στη Μαριούπολη (χωριό Σαρτανά) διεξάγεται από το 1999 η Πανουκρανική ολυμπιάδα της ελληνικής γλώσσας μεταξύ των μαθητών των σχολείων που μαθαίνουν ελληνικά στις διάφορες πόλεις της Ουκρανίας. Στην Πανουκρανική ολυμπιάδα κάθε χρόνο παίρνουν μέρος περίπου 150 μαθητές από όλες τις μεγάλες πόλεις της Ουκρανίας στις εξής κατηγορίες: «Ελληνική γλώσσα», «Ιστορία και πολιτισμός της Ελλάδας», «Ζωγραφική», «Ελληνικά τραγούδια», «Ποίηση», «Θέατρο». Το δεύτερο επίπεδο είναι η διδασκαλία της γλώσσας στα Πανεπιστήμια της χώρας μας. 3

Συγκεκριμένα, στο Κίεβο λειτουργεί το Τμήμα Ελληνικών Σπουδών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Κιέβου «Ταράς Σεβτσένκο», ενώ η ελληνική γλώσσα διδάσκεται επίσης στο Εθνικό Οικονομικό-Εμπορικό Πανεπιστήμιο, το Κρατικό Πανεπιστήμιο Γλωσσολογίας, το Σλαβικό Πανεπιστήμιο και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Γλωσσολογίας & Δικαίου. Εκτός από το Κίεβο, τμήματα Ελληνικής γλώσσας υπάρχουν στο Εθνικό Ταυρικό Πανεπιστήμιο «Β.Ι. Βερνάντσκυ» της Συμφερούπολης και στο Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης. Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται και στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Οδησσού ως δεύτερη ξένη γλώσσα. Στα Εθνικά Πανεπιστήμια «Ταράς Σεβτσένκο» του Κιέβου και «Ιβάν Φρανκό» του Λβιβ λειτουργούν επιτυχώς τα Κέντρα Ελληνικών Μελετών και Ελληνικού Πολιτισμού. Οι ελληνιστές του Κιέβου ίδρυσαν το 1997 τον Επιστημονικό Ιστορικό-Φιλολογικό Σύλλογο «Ανδρέας Μπιλέτσκυ», τα μέλη του οποίου επί πολλά χρόνια ασχολούνται με θέματα ελληνικής ιστορίας, φιλολογίας και πολιτισμού. Ο Σύλλογος διεξάγει (ή διοργανώνει) επιστημονικά συνέδρια και εκδίδει το περιοδικό «Σημειώσεις του Ιστορικού-Φιλολογικού Συλλόγου «Ανδρέας Μπιλέτσκυ». Χάρη στο έργο των μελών του και με οικονομική ενίσχυση των ελληνικών φορέων το 1997 αναπαλαιώθηκε και εγκαταστάθηκε στον 4

χώρο της Αγίας Λαύρας του Κιέβου το κενοτάφιο του Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Στο Σύλλογο απονεμήθηκε ο τίτλος «Πρεσβευτής Ελληνισμού» από τη Νομαρχία Αθηνών και τιμητική διάκριση από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Στο Ινστιτούτο Ιστορίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας λειτουργεί το Τμήμα των ουκρανο-ελληνικών σχέσεων, οι συνεργάτες του οποίου συμμετέχουν με επιτυχία σε επιστημονικά συνέδρια με ευρύτερο θέμα «Ουκρανία - Ελλάδα» (διεξάχθηκαν από το 1991 και μετά σε Ντονέτσκ, Αθήνα, Κίεβο, Μαριούπολη) και ερευνούν όλες τις πτυχές των ιστορικών σχέσεων μεταξύ των λαών μας. Σήμερα στην Ουκρανία τα ελληνικά είναι της μόδας και γι αυτό το λόγο διδάσκονται πολύ στα φροντιστήρια της χώρας μας. Το τρίτο επίπεδο της διδασκαλίας είναι η λειτουργία των Κυριακάτικων σχολείων στα Εθνικά Κέντρα και στους συλλόγους Ελλήνων της Ουκρανίας. Βρίσκομαι εδώ για να σας παρουσιάσω την Ελληνική Κοινότητα του Χαρκόβου, τη δεύτερη μεγάλη πόλη της Ουκρανίας και πρώτη πρωτεύουσα της χώρας μας με πληθυσμό περίπου 1,5 εκατομμύρια κατοίκους. Γι αυτό θα ήθελα να σας πω λίγα λόγια για τη λειτουργία του δικού μας Κυριακάτικου σχολείου και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Ο Σύλλογος Ελλήνων Χαρκόβου «Ήλιος» ιδρύθηκε το 1989. Μέχρι σήμερα στην πόλη μας 5

δεν υπάρχει ούτε τμήμα ούτε έδρα ελληνικής φιλολογίας. Δεν διδάσκονται τα ελληνικά στα κρατικά σχολεία. Λειτουργεί μόνο το Κυριακάτικο σχολείο που διαδίδει την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό εδώ στο Χάρκοβο. Στο σχολείο δουλεύουν δύο καθηγήτριες και σπουδάζουν περίπου 50 άτομα διαφόρων ηλικιών. Η ηλικία των μαθητών είναι από 14 έως 50 χρονών. Το πρόβλημα έιναι ότι δεν μπορούμε να χωρίσουμε τους μαθητές και μαζί με τα παιδιά μαθαίνουν τη γλώσσα και ηλικιωμένα άτομα. Αυτό έχει άσχημη επίδραση στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας. Προσπαθούμε να χωρίσουμε τους μαθητές σε δύο επίπεδα γλωσσομάθειας/ελληνομάθειας: στοιχειώδες και προχωρημένο. Κάνουμε κανονικά μαθήματα 2 ώρες την Κυριακή με κάθε ομάδα. Εκτός από τα κανονικά μαθήματα γίνονται συναντήσεις με Έλληνες που έρχονται στην πόλη μας για διάφορους λόγους. Οι μαθητές κάνουν προσπάθεια να μιλούν στα ελληνικά και να μάθουν περισσότερα για την Έλλαδα από τους Έλληνες της Ελλάδας. Αυτές οι συναντήσεις είναι σημαντικές για τη βελτίωση των γνώσεων των μαθητών και δασκάλων. Κάνουμε και πολιτιστικά προγράμματα. Αρχίζοντας από το 2001, κάθε χρόνο οι Έλληνες της πόλης διοργανώνουν Ημέρες Ελληνικού Πολιτισμού με ποικίλο πρόγραμμα, οι οποίες διαρκούν 2 εβδομάδες. Τις ημέρες αυτές, 6

Έλληνες του Συλλόγου μας τραγουδούν, δίνουν συναυλίες, προβάλλουν ελληνικές ταινίες στον κινηματογράφο, οργανώνουν εκθέσεις Ελλήνων ζωγράφων, μαγειρεύουν ελληνικά φαγητά και κερνούν τους κάτοικους της πόλης, και με αυτό τον τρόπο μπορείς να νιώσεις την ψυχή των Ελληνών στον αέρα. Είμαι μια από τις δύο δασκάλες του Κυριακάτικου σχολείου μας και γι αυτό ξέρω και καταλαβαίνω τα προβλήματα που υπάρχουν σήμερα στην ελληνική εκπαίδευση και στο Χάρκοβο και γενικά στην Ουκρανία. Πρώτα από όλα είναι η μείωση της χρηματοδότησης και από την Ελλάδα και από την Ουκρανία. Να σας πω ότι μέχρι σήμερα όχι μόνο το σχολείο μας αλλά και ο Σύλλογός μας δεν έχει το δικό του χώρο. Κάθε χρόνο το σχολείο μας εξαναγκάζεται να ψάχνει αίθουσα για τα μαθήματα. Το δεύτερο είναι ότι δεν έχουμε πλέον πολλές δασκάλες με καλό επίπεδο γνώσης. Επειδή προσπαθούμε να μεταδώσουμε όλες τις δικές μας γνώσεις των ελληνικών στους μαθητές μας, στα δικά μας ελληνόπουλα. Ευτυχώς με την βοήθεια του Σωματείου Διεθνών Σχέσεων και Πολιτιστικών Ανταλλαγών Κάλυμνου-Αθήνας και του Δήμου Καλυμνίων τα δύο τελευταία χρόνια είχα την ευκαιρία να παρακολούθησω τα μαθήματα της νεοελληνικής γλώσσας στο θερινό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Κάλυμνο. Με την ευκαιρία αυτή βελτίωσα τις γνώσεις μου. 7

Φέτος εμείς οι Έλληνες του Χαρκόβου κάναμε μια προσπάθεια για να οργανώσουμε Πολιτιστικό Εκπαιδευτικό Κέντρο Ελλήνων στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Χαρκόβου. Ελπίζω ότι αυτό το κέντρο θα συνεχίσει τις στενές σχέσεις με το Σωματείο Διεθνών Σχέσεων και Πολιτιστικών Ανταλλαγών Κάλυμνου-Αθήνας και με το Δήμο Καλυμνίων σε καινούργιο επίπεδο. Κατα τη γνώμη μου, αυτό το διεθνές συνέδριο στο οποίο συμμετέχουμε σήμερα, δίνει τη δυνατότητα να βρεθούν οι λύσεις των προβλήματων στην ελληνική εκπαίδευση που έχει σήμερα κάθε χώρα και παίζει μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη του Ελληνισμού σ όλο τον κόσμο. 8