ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Φροντιστήριο 2 ï Ä É Á Ã Ù Í É Ó Ì Á Ο ΜΟΝΤΕΝΙ ΚΑΙ ΤΟ ipod Το ipod της Apple είναι το αντικείμενο που έρχεται πρώτο σε ζήτηση τη φετινή εορταστική περίοδο, σύμφωνα με τους «Νιου Γιορκ Τάιμς». Πρόκειται για μια μικροσκοπική συσκευή εγγραφής και αναπαραγωγής ήχου, η οποία, ως προς τις τεχνικές της δυνατότητες, διαφέρει ριζικά από τα ογκώδη, «προ στορικά» γουόκμαν. «Στο ipod μου έχω γράψει 10.000 τραγούδια απ όλο τον κόσμο», λέει μια φίλη. Έτσι, η «δική» της μουσική τη συνοδεύει παντού: όταν οδήγεί και όταν βαδίζει, όταν μαγειρεύει, όταν ποτίζει τα λουλούδια. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι κυκλοφορούν με αυτιά ερμητικά κλειστά στον κόσμο, αλλά τεντωμένα στον ιδιωτικό τους κόσμο. Με ένα «α ποντάκι», στην ορίτζιναλ ή τη μα μουδίστικη εκδοχή του, εύκολα μπορεί κανείς να κλειδώσει τη βοή της πόλης, τις κραυγές των μικροπωλητών, τις σκόρπιες κουβέντες των αγνώστων και να οχυρωθεί στον εγώκοσμό του. Στη δουλειά ή στο σχολείο κάνουμε ό,τι πρέπει, ό,τι μας λένε, ό,τι περιμένουν οι άλλοι από εμάς, αλλά στον δικό μας, τον ατομικό χρόνο, ακούμε ό,τι θέλουμε να ακούσουμε, συζητάμε με όποιον μας αρέσει, σηκώνουμε το τηλέφωνο εφόσον το θέλουμε, αφού η αναγνώριση κλήσης μας επιτρέπει να απουσιάζουμε κατά βούληση. Δεν είμαστε πια εξαρτημένοι από το πρόγραμμα των άλλων, του ραδιοφώνου ή της τηλεόρασης, αφού διαρκώς εμπλουτίζεται η ατομική μας συλλογή με cds και dvds. Τώρα δίνουμε τη δική μας παραγγελία στο Ιντερνετ, «κατεβάζουμε» ό,τι μας ανεβάζει, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να υποστούμε τις επιλογές των άλλων. Είμαστε πλέον αυτάρκεις και μοναχικοί ταξιδιώτες σε ένα μικροσύμπαν που εμείς ορίζουμε τις συντεταγμένες του. Ως προς την ενημέρωση, αν θέλουμε γράφουμε εμείς τα δικά μας πρωτοσέλιδα, σερφάρουμε και διαλέγουμε το είδος των ειδήσεων που μας ενδιαφέρουν. Είναι τελείως διαφορετικός ο τρόπος που διασκεδάζουμε μαζί με άλλους (στη συναυλία, στο πανηγύρι, στη βόλτα) από αυτό το βύθισμα σε ένα κόσμο, όπου κανείς δεν κρυφακούει, κανείς δεν σιγομουρμουρίζει ένα σκοπό μαζί μας, κανείς δεν διαφωνεί ή συμφωνεί με τις προτιμήσεις μας. Τη θέση της συλλογικής, της μοιρασμένης ηχητικής ή και οπτικής εμπειρίας καταλαμβάνει ένα ατελείωτο άθροισμα ατομικών εμπειριών. «Πάρε τα 10.000 τραγούδια σου και φεύγα, δεν σ αντέχω πια!» «Καμία ευχαρίστηση δεν έχει γευση για μένα δίχως να τη μεταδίδω σε άλλον», έγραφε πριν 400 τόσα χρόνια ο Μισέλ ντε Μοντένι, που έβρισκε ότι ακόμα και μια «εύθυμη σκέψη» γίνεται πικρή «επειδή μόνος μου τη γέννησα και δεν έχω κανέναν να του την προσφέρω» («Δοκίμια», Βιβλίο Τρίτο, μετ. Φίλιππος Δρακονταειδής). Αν κάποιος επισκέπτης από το μέλλον χάριζε στον Μοντένι ένα ipod με χιλιάδες εξαίσιες μουσικές, αλλά υπό τον όρο να μην τις μοιραστει ποτέ με κανέναν, ποια θα ήταν άραγε η απαντησή του; 32
ΕΚΘΕΣΗ - ΕΚΦΡΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Â ËÕÊÅÉÏÕ Όσο λιγότερο μας πέφτει λόγος για τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας, π.χ. για την υπερθέρμανση του πλανήτη ή τα δημοκρατικά δικαιώματα, τόσο πιο ελεύθεροι είμαστε να πλάσουμε τον καταναλωτικό μικρόκοσμό μας, να υψώσουμε τα ιδιωτικά μας τείχη με υλικά της αρεσκείας μας. Της Μαριάννας Τζιαντζή, Καθημερινή, 24 Δεκεμβρίου 2005. Β. Φίλια Εκπαιδευτικοί - Συνεργάτες επιστημονικά και παιδαγωγικά καταρτισμένοι 33
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Φροντιστήριο ÈÅÌÁ 1ï Να δοθεί η περίληψη του κειμένου (80-100 λέξεις). ÈÅÌÁ 2ï (MïíÜäåò 25) α) Να βρείτε ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις: ριζικά διαρκώς ενημέρωση σερφάρουμε τελείως εμπειριών ευχαρίστηση εξαίσιες (MïíÜäåò 8) β) Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις κυριολεκτικά και μεταφορικά (2 προτάσεις για κάθε λέξη) ταξιδιώτες τείχη ÈÅÌÁ 3ï (MïíÜäåò 4) α) η αναγνώριση κλήσης μας επιτρέπει να απουσιάζουμε κατά βούληση, τη θέση της συλλογικής εμπειρίας καταλαμβάνει ένα ατέλειωτο άθροισμα ατομικών εμπειριών Ποιο το είδος της σύνταξης (ενεργητική-παθητική) στις περιόδους αυτές; Να γραφούν με την αντίθετη σύνταξη. Που δίδεται έμφαση κάθε φορά; (MïíÜäåò 6) β) Ποιος ο τρόπος ανάπτυξης της 3ης παραγράφου; (MïíÜäåò 6) ÈÅÌÁ 4ï Καμία ευχαρίστηση δεν έχει γεύση για εμένα δίχως να τη μεταδίδω σε άλλον Να αναπτύξετε το νόημα της παραπάνω ρήσης σε μια παράγραφο 100 περίπου λέξεων. ÈÅÌÁ 5ï (MïíÜäåò 11) Αναμφισβήτητα η τεχνολογική ανάπτυξη επέφερε καίριο πλήγμα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Εσείς σ ένα κείμενο πειθούς, 400-600 λέξεων, καταγράψτε τις θετικές συνέπειες της παραπάνω ανάπτυξης για το άτομο και το σύνολο. (MïíÜäåò 40) 34
ΕΚΘΕΣΗ - ΕΚΦΡΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Â ËÕÊÅÉÏÕ Á Ð Á Í Ô Ç Ó Å É Ó 2 ï õ Ä É Á Ã Ù Í É Ó Ì Á Ô Ï Ó ÈÅÌÁ 1ï Η αρθρογράφος, με αφορμή τις πωλήσεις μιας μικροσκοπικής συσκευής εγγραφής κι αναπαραγωγής ήχου, κάνει λόγο για το πλήγμα που επέφερε η τεχνολογία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Σήμερα κανείς με σύγχρονα τεχνολογικά επιτέυγματα μπορεί να αναλώσει κατά βούληση τον ελεύθερο χρόνο του με βάση τις προτιμήσεις του σε μουσικό ή άλλο επίπεδο. Δεν είναι πια εξαρτημένος από τα ΜΜΕ αλλά διευρύνει τον κύκλο των ενδιαφερόντων του και των επιλογών του τόσο σε επίπεδο ψυχαγωγίας όσο κι ενημέρωσης. Όμως το παραπάνω, εκμηδενίζει το χρόνο που μοιραζόμαστε με άλλους και αντικαθιστά την συλλογική εμπειρία με την ατομική. Έτσι, καθένας κλείνεται στο μικρόκοσμό του αδιαφορώντας για τα κοινά. ÈÅÌÁ 2ï α) Ριζικά άρδην διαρκώς αδιάλειπτα ενημέρωση πληροφόρηση σερφάρουμε δικτυοδρομούμε τελείως εντελώς εμπειριών βιωμάτων ευχαρίστηση τέρψη εξαίσιες υπέροχες β) Ταξιδιώτες στον κόσμο των ιδεών είναι οι συγγραφείς στοχαστικών δοκιμίων. Οι ταξιδιώτες οφείλουν να προσέχουν τα προσωπικά τους είδη κατά την διάρκεια του πλου. Η τεχνολογία εκμηδενίζει μεν σε πλανητικό επίπεδο τις αποστάσεις αλλά υψώνει τείχη στις διαπροσωπικές σχέσεις. Ανακαλύφθηκαν ίχνη από τείχη πλίνθινα σε αρχαιολογική ανασκαφή στην περιοχή του Βοτανικού. ÈÅÌÁ 3ï α) - Η αναγνώριση κλήσης μας επιτρέπει να απουσιάζουμε κατά βούληση Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη με την οποία δίδεται έμφαση στο υποκείμενο η αναγνώριση. Παθητική σύνταξη: Aπό την αναγνώριση κλήσης μας επιτρέπεται να απουσιάζουμε κατά βούληση. Έμφαση στο ρήμα επιτρέπεται. - Τη θέση της συλλογικής εμπειρίας καταλαμβάνει ένα ατελείωτο άθροισμα ατομικών εμπειριών Πρόκειται για ενεργητική σύνταξη με την οποία δίδεται έμφαση στο υποκείμενο ένα ατελείωτο άθροισμα ατομικών εμπειριών. Παθητική σύνταξη: H θέση της συλλογικής εμπειρίας καταλαμβάνεται από ένα ατελείωτο άθροισμα ατομικών εμπειριών Έμφαση στο ρήμα καταλαμβάνεται. Δραστηριοποίηση της σκέψης των μαθητών 35
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ Φροντιστήριο β) Η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: αιτιολόγηση και παραδείγματα. Με παραδείγματα απ την καθημερινή ζωή αιτιολογείται η σύγρονη περιχαράκωση του ατόμου και η αποστασιοποίησή του απ το σύνολο. ÈÅÌÁ 4ï Ο άνθρωπος είναι εγγενώς κοινωνικό ον. Το νόημα ουσιαστικά της ανθρώπινης ύπαρξης είναι η συνύπαρξη, το πνευματικό και συναισθηματικό δοūναι και λαβεĩν,, το μοίρασμα των εμπειριών, η συλλογικότητα των βιωμάτων. Η επικοινωνία, όμως, σήμερα είναι μάλλον τυποποιημένη, έχει αντικειμενικοποιηθεί. Ο φόβος και η ιδιοτέλεια έχουν αποστασιοποιήσει τους ανθρώπους και η τεχνολογική ανάπτυξη ελαχιστοποίησε την ανάγκη του ενός για τον άλλο κάνοντας καθένα περισσότερο αυτάρκη. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνούμε την λα κή ρήση χαρά που μοιράζεται είναι διπλή χαρά και πόνος που μοιράζεται είναι μισός πόνος. ÈÅÌÁ 5ï Τεχνολογία είναι το σύνολο των εφαρμοσμένων θετικών επιστημών. Δεν υπάρχει εποχή στην ανθρώπινη ιστορία χωρίς τεχνολογικά επιτεύγματα έστω και υποτυπώδη. Η τεράστια ώθηση, βέβαια, δόθηκε με τη βιομηχανική επανάσταση αλλά μετά το Β Παγκόσμιο πόλεμο μιλούμε, πλέον, για τεχνολογική έκρηξη. Με την τεχνολογία ο άνθρωπος σε μεγάλο βαθμό χειραφετήθηκε απ τη φύση αφού κατάφερε να την τιθασεύσει και να την αξιοποιήσει για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής του. Το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε δεδομένου ότι διευκολύνθηκε η καθημερινή ζωή και εργασία με τα τεχνολογικά μέσα, μεγιστοποιήθηκαν οι ανθρώπινες δυνατότητες, ο μόχθος σωματικός και πνευματικός- μειώθηκε, εξασφαλίστηκαν ανέσεις. Συνακόλουθα, λόγω της αυτοματοποίησης της ζωής αυξήθηκε ο ελεύθερος χρόνος και ο άνθρωπος άρχισε να δίνει περισσότερη βάση στις ηθικοπνευματικές του ανάγκες, που άμεσα σχετίζονται με αυτό που λέμε ποιότητα ζωής. Με την τεχνολογία οι αποστάσεις εκμηδενίστηκαν αφού υπερτελειωποιήθηκαν τα ΜΜ Ενημέρωσης, Συγκοινωνίας και Μεταφοράς. Έχουμε ήδη περάσει στην εποχή του διαδικτύου που καθιστά τον κόσμο ένα παγκόσμιο χωριό. Αυτό βοηθά πολύ στην γειτνίαση των λαών, στην άμβλυνση πολλών στερεοτυπικών προκαταλήψεων, στην αποδοχή της διαφορετικότητας αλλά και της πολυπολιτισμικότητας των σύγχρονων κοινωνιών. Οι επιστήμες με αρωγό την τεχνολογία συνεχώς προοδεύουν και δημιουργούν νέους τομείς απασχόλησης η γνώση βαθαίνει και πλαταίνει, οι βιοεπιστήμες ανεβάζουν το προσδόκιμο της ζωής και αμβλύνουν τον πόνο. Τέλος, το πνεύμα απελευθερώνεται από προλήψεις, δεισιδαιμονίες και κάθε είδους αυθεντίες ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου. 36
ΕΚΘΕΣΗ - ΕΚΦΡΑΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Â ËÕÊÅÉÏÕ Βέβαια, πρέπει η τεχνολογία να συναντήσει τον άνθρωπο να μην εγκλωβίζεται ο άνθρωπος στον ειδικό, να μην καθίσταται η τεχνολογία αυτοσκοπός. Η αθρωπιστική καλλιέργεια μόνο μπορεί να λειτουργήσει ως αντιστάθμισμα στην υπερεξειδίκευση και σε κάθε άλλη παθογένεια που προκαλεί η θεοποίηση της τεχνολογίας. ÅðéìÝëåéá: ÌáíôïõâÜëïõ M. Çëéü áñç Παρεμβάσεις με στόχο την αυτενέργεια του μαθητή 37