Προβλήματα Προσαρμογής του Παιδιού στην Κατασκήνωση του δρος Α. Καβάκα Πολλά και ποικίλα προβλήματα μπορούν να δημιουργηθούν από τη δυσκολία μερικών παιδιών να προσαρμοστούν στην ομαδική ζωή που απαιτεί μια κατασκήνωση. Τα πιο συχνά απ' αυτά έχουν σχέση με τα εξής πεδία: 1. Αυτοσυντήρηση και αυτοεξυπηρέτηση Σε μερικές οικογένειες οι γονείς, με την υπερβολική φροντίδα που δείχνουν στο παιδί τους, δεν του δίνουν τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες να διδαχτεί την αυτοσυντήρηση και την αυτοεξυπηρέτηση. Έτσι δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο μικρών παιδιών, 6 ή 7 ετών, που δεν ξέρουν πώς να φάνε, δεν τρωνε αν κάποιος δεν δώσει ιδιαίτερη προσοχή και σημασία σ' αυτά ή δεν ζητούν κάτι που το επιθυμούν. Φυσικά υπάρχουν οι ομαδάρχες ή οι ομαδάρχισσες, αλλά εκείνοι σε ποιον να πρωτοδιαθέσουν το χρόνο τους; Ακόμη, σοβαρό πρόβλημα δημιουργείται όταν κάποιο παιδί δεν τρωει τα περισσότερα φαγητά. Αυτό γιατί δεν είναι εύκολο και ούτε είναι ακίνδυνο να τρέφεται μόνο με πορτοκαλάδες και παγωτά, επί τρεις ή τέσσερις εβδομάδες. Σχετικό με την αυτοσυντήρηση είναι και το πλύσιμο και η αλλαγή των ρούχων. Υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν πότε και πώς να πλυθούν. Έτσι μπορεί να μένουν άπλυτα και αχτένιστα για μέρες ή και εβδομάδες. Όσο για το λούσιμο να μη γίνεται λόγος. Ευτυχώς που υπάρχει το θαλασσινό μπάνιο. Επίσης υπάρχουν παιδιά που δεν ξέρουν ότι πρέπει να αλλάζουν κάπου-κάπου τα ρούχα τους και μπορεί, αν κάποιος δεν τους το επιβάλλει, να μην αλλάξουν ούτε μια φορά τα ρούχα τους και μετά από τρεις ή τέσσερις εβδομάδες να επιστρέψουν στο σπίτι τους φορώντας τα ίδια εσώρουχα που είχαν όταν έφυγαν. Τέλος, δεν είναι λίγα εκείνα τα παιδιά που δεν ξέρουν πώς να τακτοποιήσουν τα πράγματά τους έστω και στοιχειωδώς ή να οργανωθούν κάπως σαν άτομα, μέσα σε μια ομάδα άλλων παιδιών. Η ακαταστασία τους είναι απερίγραπτη. Σαν αποτέλεσμα χάνουν κάθε λίγο πράγματα, ή δεν μπορούν να τα βρουν τότε που τα χρειάζονται, με συνέπεια να δημιουργούν κάθε τόσο πρόβλημα και στον εαυτό τους και στο περιβάλλον. Ξέρω περιπτώσεις παιδιών που όταν άλλαζαν τα εσώρουχά τους τα έριχναν ανάμεσα στα καθαρά και ότι άλλο υπήρχε μέσα στη βαλίτσα τους με συνέπεια να τραβάει τα μαλλιά της η μητέρα τους όταν επέστρεφαν στο σπίτι. Φυσικά, κάτι τέτοιο της χρειαζόταν γιατί η ίδια έφταιγε γι' αυτό, αφού δεν είχε φροντίσει να διδάξει αυτό το πράγμα στο παιδί της. 2. Αυτοάμυνα Προβλήματα δημιουργούνται κάθε τόσο με παιδιά που μπαίνουν για πρώτη συνήθως φορά σε μια κοινωνία ή ομάδα παιδιών, χωρίς να έχουν μάθει να αμύνονται όταν τα ειρωνευτεί ή επιτεθεί εναντίον τους, κάποιο άλλο παιδί. Μάλιστα μερικά απ' αυτά όχι μόνο δεν ξέρουν πώς να αμυνθούν, αλλά με την τελείως αψυχολόγητη αντίδρασή τους στην ειρωνεία ή στην επίθεση των άλλων παιδιών, ενισχύουν αυτή την τάση των άλλων αντί να τη μειώνουν. Όταν για παράδειγμα ένα παιδί βάζει αμέσως τα κλάματα, ή κλαψουρίζει λέγοντας "γιατί με χτύπησες" ή "γιατί με κοροϊδεύεις", δείχνοντας έτσι ευπάθεια ή αδυναμία απέναντι σ' αυτόν που του επιτίθεται, ρίχνει λάδι στη φωτιά αντί να τη σβήνει. Αυτό πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, επειδή τα παιδιά είναι συνήθως πολύ σκληρά μεταξύ τους. Αν διαπιστώσουν ότι κάποιος είναι αδύνατος και μπορούν να τον ειρωνεύονται ή να επιτίθενται εναντίον του, χωρίς να φοβούνται ότι θα έχουν συνέπειες γι' αυτό, μπορεί να του κάνουν τη ζωή του μαρτύριο.
3. Ένταξη και κοινωνικοποίηση του παιδιού Η ένταξη ενός παιδιού στην ομάδα ή στη μικρή κοινωνία μιας κατασκήνωσης επείγει, επειδή μέσα σε λίγες ημέρες δημιουργούνται οι φιλίες και οι μικροπαρέες κι έτσι μπορεί κάποιο παιδί που έχει πρόβλημα κοινωνικοποίησης να μείνει απ' έξω και να νιώθει παραμελημένο, αν δεν ενταχθεί έγκαιρα σε κάποια ομάδα παιδιών. Αυτό ισχύει κυρίως για τα εσωστρεφή παιδιά και ιδιαίτερα όταν αυτά έρχονται για πρώτη φορά ή δεν έχουν γνωστά παιδιά από πριν ή έρχονται από κάπου αλλού σ' αυτή την κατασκήνωση. Έτσι όμως μπορεί να νιώθουν ξένα ή απομονωμένα, κάτι που είναι πολύ κακό γι' αυτά. Γι' αυτό το λόγο, μια από τις πρώτες φροντίδες ενός ομαδάρχη ή των στελεχών μιας κατασκήνωσης πρέπει να είναι η ένταξη όλων των παιδιών σ' αυτή. Τα παιδιά χρειάζονται φίλους και γι' αυτό πρέπει να δίνονται δυνατότητες και ευκαιρίες για την ανάπτυξη φιλίας μεταξύ τους. Αυτό δεν είναι πάντοτε πολύ εύκολο, όσο φαίνεται από πρώτη άποψη, επειδή τα παιδιά έχουν γενικά την τάση να θέλουν σαν φίλους άλλα παιδιά που τα θεωρούν ικανά, ευχάριστα ή δραστήρια και όχι κάποια άλλα που δεν προβάλλουν τις ικανότητές τους. Επίσης υπάρχουν παιδιά, που ενώ αισθάνονται την ανάγκη κάποιου φίλου, δεν παίρνουν την πρωτοβουλία να πλησιάσουν κάποιον άλλο, αλλά περιμένουν ο άλλος να τους πλησιάσει. Αυτό παρατηρείται πιο συχνά σε παιδιά με συναισθήματα μειονεκτικότητας. Αυτά ιδιαίτερα τα παιδιά πρέπει να βοηθηθούν για να ενταχθούν στην ομάδα. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να μείνουν ανέντακτα, κάτι που θα ενισχύσει τη μειωμένη αυτοεκτίμηση τους, καθώς θα νιώθουν ότι τα άλλα παιδιά τους έχουν απορρίψει. 4. Συμμετοχή στο παιχνίδι και στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης Παρόλο που το παιχνίδι είναι κάτι που το θέλουν όλα τα παιδιά, όμως μερικά απ' αυτά διστάζουν πολύ να λάβουν μέρος σ' αυτό, αν δεν παροτρυνθούν ειδικά γι' αυτό. Αν αυτό δεν το προσέξουν τα στελέχη της κατασκήνωσης, μπορεί να υπάρξουν μερικά παιδιά που θα κάθονται πάντοτε στην άκρη, με όλες τις συνέπειες που έχει αυτό στην ψυχολογική τους κατάσταση. Γι' αυτό το λόγο, η ευθύνη των στελεχών δεν περιορίζεται μόνο στη διοργάνωση παιχνιδιών, ιδιαίτερα για τα μικρότερα παιδιά, αλλά περιλαμβάνει και τη φροντίδα ώστε να παίρνουν μέρος σ' αυτά όλα τα παιδιά κατά ομάδες και όχι μόνο μερικά που τρέχουν πάντα πρώτα. Ιδιαίτερα, τα εσωστρεφή ή τα παιδιά με συναισθήματα μειονεκτικότητας μπορεί να διστάζουν να πάρουν μέρος σ' ένα παιχνίδι από το φόβο μήπως αποτύχουν. Γι' αυτό το λόγο, η επιτυχία δεν πρέπει να είναι πολύ δύσκολη, τουλάχιστον στα περισσότερα παιχνίδια. Η κοινωνικοποίηση ενός παιδιού μπορεί επίσης να βοηθηθεί με τη συμμετοχή του στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης γενικά. Συμμετοχή όμως όχι μόνο με τη μορφή εκτέλεσης εντολών. Όταν στις συζητήσεις που γίνονται στην ομάδα, δίνουμε την εντύπωση στο παιδί ότι ακούμε και εκτιμούμε τη γνώμη του, τότε τον κάνουμε συμμέτοχο στη ζωή της ομάδας και της κατασκήνωσης γενικά. Όσο μάλιστα συζητούμε περισσότερο και εξηγούμε στα παιδιά όχι μόνο τα προβλήματα που δημιουργούνται αλλά και τον τρόπο λειτουργίας της κατασκήνωσης, τόσο καλύτερα μπορούμε να βοηθήσουμε να ενταχθούν στη ζωή της κατασκήνωσης. Η καλή πληροφόρηση και η εμπιστοσύνη που δείχνουμε σ' αυτά, κάνει τα παιδιά πιο φιλικά απέναντί μας και πιο πρόθυμα να ενταχθούν και να προσαρμοστούν στην κατασκηνωτική ζωή. Η ενημέρωση και η πληροφόρηση είναι κάτι στο οποίο υστερούμε και στον εκκλησιαστικό μας χώρο. 5. Υποχρεώσεις και υπευθυνότητα Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας είναι η έλλειψη υπευθυνότητας και ευσυνειδησίας που χαρακτηρίζει πολλούς συνανθρώπους μας. Η ανευθυνότητα των μεγάλων μεταβιβάζεται, όπως είναι φυσικό και στα παιδιά τους. Έτσι
δεν είναι λίγα εκείνα τα παιδιά που φτάνουν στις κατασκηνώσεις, χωρίς να έχουν μάθει να αναλαμβάνουν ευθύνες ή υποχρεώσεις έστω και στοιχειωδώς. Ομαδική ζωή όμως σημαίνει συμμετοχή σε ευθύνες και υποχρεώσεις. Εξάλλου ένας από τους σκοπούς των κατασκηνώσεων είναι να διδαχτούν έμπρακτα τα παιδιά την εργατικότητα και την υπευθυνότητα. Πώς όμως θα τη διδαχτούν; Νομίζω ότι πολλές φορές φταιμε κι εμείς οι μεγαλύτεροι, με τον τρόπο που παρουσιάζουμε τις διάφορες υπευθυνότητες. Όταν π.χ. μιλούμε για αγγαρείες ή για κάτι άλλο με τόσο αρνητικό τρόπο, αμέσως δημιουργούμε αρνητική εικόνα μέσα στα παιδιά γι' αυτές τις δουλειές. Δεν θα πρέπει ποτέ να αμελούμε να τονίζουμε ότι όλες αυτές οι δουλειές που αναθέτουμε στις ομάδες των παιδιών είναι για εκπαίδευσή τους κι ότι χωρίς υπεύθυνη εργασία δεν κατορθώνεται τίποτε. 6. Προβλήματα από τη συναισθηματική δέσμευση των παιδιών με τους γονείς τους Στην ηλικία των 8, 9 ή 10 ετών, αρκετά παιδιά είναι ακόμη στενά συνδεμένα με τους γονείς τους συναισθηματικά. Η ξαφνική απομάκρυνσή τους από το οικογενειακό περιβάλλον, τους κάνει να νιώθουν έντονα την απουσία των γονιών τους, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο να αναπληρωθεί από κάποιον άλλο που έχει αναλάβει το ρόλο του ομαδάρχη. Στη σκέψη μου συχνά ανεβαίνει η απορία. Είναι σωστό να απομακρύνεις ένα παιδί από τους γονείς του έστω και για μερικές εβδομάδες, τη στιγμή που ακόμη αυτό είναι δεμένο συναισθηματικά μ' αυτούς; Η γνώμη μου είναι ότι δεν πρέπει να γίνεται, αν το ίδιο το παιδί δεν το επιθυμεί. Επίσης, αν παρά την αρχική επιθυμία του, μετά από 2 ή 3 μέρες αλλάξει γνώμη και επιμένει να φύγει, δεν πρέπει να το κρατήσουμε εκεί. Πάντως στα μικρότερα παιδιά καλό είναι να τοποθετούνται ομαδάρχισσες που μπορούν να προσφέρουν αγάπη, στοργή και αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Αν κλαιει θα πρέπει να το πάρουν στην αγκαλιά για να το παρηγορήσουν. Αν μένει απομονωμένο να το πλησιάσουν και το βράδυ να πάνε στο κρεβάτι του, να του πουν δυο καλά λόγια, να το φιλήσουν, να το σκεπάσουν και να το καληνυχτίσουν. Αυτές οι απλές ενέργειες λύνουν συχνά πολλά προβλήματα και βοηθούν το μικρό παιδί να προσαρμοσθεί ομαλά στην κατασκηνωτική ζωή. 7. Προβλήματα από έλλειψη ικανοποίησης βασικών ψυχολογικών αναγκών του παιδιού Μερικές από τις πιο βασικές ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού που πρέπει να ικανοποιούνται είναι: η αγάπη, το αίσθημα ασφάλειας, η αναγνώριση της αξίας του, η εκτίμηση και ο σεβασμός της προσωπικότητάς του, η επιθυμία για απόκτηση γνώσεων, η περιέργειά του και η ενεργοποίηση ή δραστηριοποίησή του. Για παιδιά που αυτές οι ψυχολογικές ανάγκες δεν ικανοποιούνται σε αρκετό βαθμό από τους γονείς τους στο σπίτι, δεν δημιουργείται πρόβλημα. Όταν όμως ικανοποιούνται από την οικογένειά τους και ξαφνικά βρεθούν σε μια ομάδα παιδιών, όπου αποτελούν λίγο-πολύ ένα νούμερο, ένα άτομο ανάμεσα σε 15 ή 20 άλλα παιδιά, τότε συχνά δημιουργείται πρόβλημα. Ενώ στο σπίτι τούς πρόσεχαν, μέσα στην ομάδα ελάχιστα τους δίνουν, αν τους δώσουν κάποια σημασία ή το χειρότερο μπορεί να δέχονται κάθε λίγο παρατηρήσεις για λάθη ή παραλείψεις. Έτσι μπορεί να αισθάνονται άλλοτε μετέωροι, άλλοτε ξένοι κι άλλοτε σαν να βρίσκονται σε εχθρικό περιβάλλον, όπου πρέπει να αμύνονται συνέχεια. Η άμυνα τότε που θα διαλέξει κάθε παιδί, εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του και από την ανατροφή που έχει δεχτεί. Κάποιο απ' αυτά μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του, ενώ κάποιο άλλο να αντιδρά βίαια με το παραμικρό. Σε όσες περιπτώσεις δίνεται έμφαση στην ικανοποίηση των βασικών τουλάχιστον ψυχολογικών αναγκών του παιδιού, αποφεύγονται πάρα πολλά προβλήματα. Το παιδί θέλει να νιώσει ότι το αγαπούν, εκτιμούν και σέβονται την προσωπικότητά του, αναγνωρίζουν την αξία του, ότι βρίσκεται σ' ένα περιβάλλον ασφάλειας και όπου του δίνουν τη δυνατότητα και τις ευκαιρίες για δραστηριοποίηση και ενεργοποίηση. Αν αυτό το πετύχουμε έστω και σ' ένα ποσοστό,
έχουμε κερδίσει την αγάπη και την εκτίμηση των παιδιών στο πρόσωπό μας, αλλά και στις ενέργειές μας. Από εκεί και πέρα τα πράγματα είναι πολύ απλά. 8. Πειθαρχία στην ομαδική ζωή Όπως συμβαίνει στην οικογένεια, όπου η πειθαρχία πρέπει να αρχίσει από την πρώτη ημέρα της ζωής του παιδιού, το ίδιο πρέπει να γίνει και στην ομαδική ζωή. Από τη στιγμή που το παιδί φτάσει στην κατασκήνωση θα πρέπει να αντιληφθεί ότι υπάρχουν κανονισμοί και διατάξεις που είναι υποχρεωτικοί για όλους. Σ' αυτό βοηθάει πολύ, αν δώσουμε στα παιδιά από την αρχή μια εικόνα της κατασκήνωσης σαν μιας καλά οργανωμένης μικρής κοινωνίας, όπου ο καθένας έχει κάποια υπευθυνότητα και αρμοδιότητα, όπως επίσης δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. Κανένας δεν είναι ανεύθυνος και κανένας δεν μπορεί να είναι ασύδοτος. Πρέπει επίσης από την αρχή να τονιστεί ότι η κατασκήνωση λειτουργεί με βάση ορισμένες αρχές που είναι υποχρεωτικές και πρέπει να τηρούνται απ' όλους ανεξαίρετα. Ποιες είναι αυτές οι αρχές και ποιοι οι στόχοι; Αυτό είναι καλό να καθοριστεί από την αρχή. Παιχνίδι ναι, κολύμπι ναι, διακοπές ναι, αλλά πιο βασικό και πρωταρχικό είναι να μάθουμε περισσότερα για τον Θεό, να Τον γνωρίσουμε καλύτερα, να αναπτυχθούμε πνευματικά και να μάθουμε να ζούμε αρμονικά με άλλα άτομα, σε μια ομαδική ζωή. Γι' αυτό πρέπει να μάθουμε να συνεργαζόμαστε στις διάφορες υπευθυνότητες. Συνεργασία και συναγωνισμό, όμως όχι ανταγωνισμό. Σεβασμό της προσωπικότητας ή της περιουσίας του άλλου, όπως και του δικαιώματός του να κοιμηθεί την ώρα της ησυχίας. Δεν πρέπει να είμαστε διστακτικοί όταν πρόκειται να πάρουμε μέτρα για πρόληψη ή έγκαιρη καταστολή μιας ταραχής. Στην πρόληψη βοηθάει νομίζω αν από την αρχή τονιστεί στα παιδιά ότι δεν κάνουν χάρη στην κατασκήνωση που έρχονται σ' αυτήν, αλλά η κατασκήνωση κάνει χάρη σ' αυτούς που τους δέχεται. Υπάρχουν πολλά παιδιά που θα ήθελαν πολύ να βρεθούν σε μια τέτοια κατασκήνωση μ' αυτούς τους όρους, αλλά δυστυχώς δεν μπορούν επειδή οι θέσεις είναι πολύ περιορισμένες. Αν λοιπόν κάποιος δεν εκτιμάει το καλό που μπορεί να του κάνει η παραμονή του για μερικές εβδομάδες στην κατασκήνωση, ας μη διστάσει να το πει για να ειδοποιηθούν οι γονείς του να έρθουν να τον πάρουν. Έτσι θα δημιουργηθεί μια θέση για κάποιο άλλο παιδί που θα ήθελε να έρθει. Για την πρόληψη, τέλος, καλό είναι να πάρουμε από την αρχή μερικά πρακτικά μέτρα όπως: Να μην αφήσουμε να δημιουργηθούν ομάδες ή "κλίκες" ταραχοποιών. Σε αρκετές περιπτώσεις, από εμπειρίες προηγούμενων ετών, ξέρουμε λίγο-πολύ ποια παιδιά μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα και αναστάτωση. Αυτά τα παιδιά πρέπει να κατανέμονται σε πολλές ομάδες και να μην τους επιτρέψουμε να σχηματίσουν μία μόνο ομάδα. Ιδιαίτερα για τα πιο ζωηρά, να τα εντάξουμε σε ομάδες με ομαδάρχες ικανούς και έμπειρους. Ακόμη, καλό είναι να αναθέσουμε σ' αυτά ορισμένες δραστηριότητες, τέτοιες που να εκτονώνονται και να νιώθουν ότι τους δίνουμε ιδιαίτερη σημασία. Τις πρώτες συνήθως ημέρες δεν δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα επειδή υπάρχει κάποια συστολή στο νέο περιβάλλον όπου έχουν βρεθεί. Τα προβλήματα αρχίζουν συνήθως μετά από λίγες ημέρες. Κάποιος προσπαθεί να επιβληθεί στους άλλους, κάνει συνέχεια τον έξυπνο, μπορεί να κάνει στους άλλους τον "νταή", αδιαφορεί ή κρατάει αρνητική στάση απέναντι στις υποδείξεις που του γίνονται και άλλα πολλά. Σε τέτοιες περιπτώσεις χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση πριν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχό μας. Η ιδιαίτερη συζήτηση μ' αυτόν ή μ' αυτούς που δημιουργούν προβλήματα σ' ένα κλίμα φιλίας και με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην εκτεθούν τα μάτια των άλλων παιδιών, συνήθως αποδίδει αρκετά. Φιλική συζήτηση στη διάρκεια της οποίας θα τονιστούν οι συνέπειες που μπορεί να έχει η στάση του στη λειτουργία της κατασκήνωσης και η επιθυμία μας να συνεργαστεί για λύση και όχι δημιουργία προβλημάτων αλλάζει συνήθως το κλίμα. "Θα σου άρεσε, να σου κάνουν οι άλλοι αυτό που κάνεις εσύ;", μπορούμε να του πούμε.
Μάλιστα μπορούμε να τον προτιμούμε να του δώσουμε μια υπευθυνότητα, επειδή θέλουμε όλοι να εργάζονται μέσα στην κατασκήνωση. Έτσι μπορούμε να τον βάλουμε βοηθό σε κάποιον που φροντίζει για τη μεταφορά τροφίμων ή την επισκευή αντικειμένων. Αυτή η τακτική πιάνει σε παιδιά μέχρι 13-14 ετών. Σε μεγαλύτερα παιδιά και ιδιαίτερα σ' αυτά που έχουν χαράξει αντιδραστική και κοσμική γραμμή στη ζωή τους δεν πιάνει και τότε μπορεί να αναγκαστούμε να πάρουμε πιο δραστικά μέτρα. Τώρα ποια είναι τα δραστικά μέτρα που μπορούμε να πάρουμε; Το ξύλο απαγορεύεται. Ούτε φυσικά επιτρέπεται να δέσουμε κάποιο παιδί στο δέντρο, να του στερήσουμε το φαγητό ή να το προσβάλουμε μπροστά στα άλλα παιδιά. Το μόνο μέσο που έχουμε στη διάθεσή μας εκτός από την πειθώ είναι, να τον προειδοποιήσουμε ότι, αν συνεχίσει την ίδια απαράδεκτη τακτική, θα αναγκαστούμε να καλέσουμε τους γονείς του για να τον πάρουν, κάτι που δεν θα θέλαμε ποτέ να γίνει. Αυτό το μέτρο δεν χρειάστηκε ποτέ να το εφαρμόσουμε, όσα χρόνια ασχολούμαι με κατασκηνώσεις. 9. Σωστή στάση των δασκάλων και ομαδαρχών Πολλά προβλήματα δημιουργούνται, επειδή μερικοί ομαδάρχες ή δάσκαλοι δεν ξέρουν πώς να επιβάλουν πειθαρχία. Ας πάρουμε δύο περιπτώσεις: Ένας δάσκαλος ή ομαδάρχης την πρώτη ακόμη ημέρα καλωσορίζει τα παιδιά με τα εξής λόγια: "Χαίρομαι που μου δίνεται η ευκαιρία να περάσουμε αυτές τις εβδομάδες μαζί. Θα είναι μια καταπληκτική περίοδος. Θα παίξουμε, θα γελάσουμε, θα κάνουμε πολλά μπάνια, θα περάσουμε πολύ όμορφα. Θα είμαστε σαν φίλοι μεταξύ μας". Αν ένας ομαδάρχης ή δάσκαλος ακολουθήσει αυτή τη γραμμή, δεν θα αργήσει να έχει προβλήματα. Κάποιος από την ομάδα του θα προσπαθήσει να δοκιμάσει την ανοχή του και τα νεύρα του. Τότε, τη στιγμή που από την αρχή δεν τόνισε ότι υπάρχουν κανονισμοί και περιορισμοί που είναι για όλους υποχρεωτικοί, δεν θα μπορέσει μετά να τους επιβάλει. Ένας άλλος δάσκαλος ή ομαδάρχης καλωσορίζει τα παιδιά ως εξής: "Χαίρομαι που είμαστε και θα περάσουμε μαζί αυτή την περίοδο. Θέλω να ξέρετε ότι ο καθένας σας έχει ιδιαίτερη αξία για μένα. Θέλω επίσης να ξέρετε ότι είστε ελεύθεροι να με ρωτάτε ότι θέλετε και να συζητούμε μαζί όλα τα θέματα σαν φίλοι. Φιλία όμως σημαίνει εκτίμηση και σεβασμό της προσωπικότητας του άλλου. Κανένας μας δεν είναι τέλειος, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δικαιούμαστε να ειρωνευόμαστε τον άλλο επειδή κάτι δεν το έκανε σωστά. Όλοι μας κάνουμε λάθη. Γι' αυτό και δεν πρόκειται να ανεχτώ την ειρωνεία από οπουδήποτε κι αν αυτή προέρχεται, ούτε φυσικά την επίθεση του ενός κατά του άλλου. Αν θέλετε να περάσουμε καλά, πρέπει να σεβόμαστε ο ένας τον άλλο". Μια τέτοια γραμμή μειώνει σε μεγάλο βαθμό την πιθανότητα να θελήσει κάποιος να αρχίσει μετά από λίγες ημέρες να κάνει τον εξυπνάκια ή τον νταή. Αν σε μερικούς αυτή η γραμμή φαίνεται πολύ αυστηρή, ας μην ξεχνούν ότι τα παιδιά εκτιμούν πολύ περισσότερο εκείνους τους δασκάλους ή ομαδάρχες που μπορούν να επιβάλουν την τάξη, από τους άλλους που στέκονται ανήμποροι μπροστά στην αταξία. Αυτό γιατί μια ομάδα ή τάξη όπου επικρατεί αναρχία είναι ένας χώρος που εμπεριέχει κινδύνους. Από τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί κάποιος παλικαράς να ειρωνευτεί ή να επιτεθεί με λόγια ή πράξεις ενάντια σε κάποιον άλλο που τον θεωρεί αδύνατο. Ακόμη, επειδή η δικαιοσύνη είναι έμφυτη και έντονη στα παιδιά, υποφέρουν πολύ όταν βλέπουν γύρω τους αδικία. Γι' αυτό το λόγο δεν ανέχονται δασκάλους ή αρχηγούς που μένουν αδιάφοροι ή δεν μπορούν να επιβάλλουν τη δικαιοσύνη. Τέλος, η αναρχία δημιουργεί ένα κλίμα ανασφάλειας που δεν θα το ήθελε κανένα παιδί.