Eναλλακτικές Δυνατότητες Αξιοποίησης των Αποθεμάτων

Είναι Πράγματι οι Γερμανοί Φτωχότεροι από τους Έλληνες, in DEEP ANALYSIS Ενέργεια Eναλλακτικές Δυνατότητες Αξιοποίησης των Αποθεμάτων Κύρια Σημεία του Ιωάννη Γατσίδα και της Θεοδώρας Νικολετοπούλου in DEEP ANALYSIS Η κατανομή του πλούτου μεταξύ των διαφόρων νοικοκυριών στη Γερμανία φαίνεται να είναι πολύ πιο άνιση σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης. Το παρόν αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης εργασίας, η οποία εξελίσσεται σε έξι μέρη που δημοσιεύονται σε αντίστοιχα τεύχη. Τεύχος 5, 2013. Τα νέα κοιτάσματα είναι απαραίτητα για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών σε Ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο τα επόμενα χρόνια. Καθίσταται λοιπόν επιβεβλημένη η αξιοποίησή τους. Για να απευθύνεται η παραγωγή της Κύπρου και του Ισραήλ στην αγορά της Ευρώπης θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ζήτησή της για ενέργεια να είναι σε θέση να απορροφήσουν τη σχεδιαζόμενη παραγωγή. Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων υπόκειται σε γεωγραφικούς αλλά και οικονομικούς περιορισμούς. Η τιμή διάθεσης του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη και αέρια μορφή και ο ανταγωνισμός μεταξύ νέων και υπαρχόντων δομών (αγωγοί σε λειτουργία) θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα. Μέχρι στιγμής έχουμε ενστερνιστεί την άποψη ότι το φυσικό αέριο παρέχει καλύτερες ευκαιρίες επένδυσης από το πετρέλαιο. Αλλά οι τιμές στην αγορά αερίου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η επιλογή του LNG είναι καλύτερη αφού παρέχει μεταξύ άλλων και περισσότερες δυνατότητες διαφοροποίησης ως προς την αγορά που απευθύνεται. Ε ν έ ρ γ ε ι α www.indeepanalysis.gr - info@ indeepanalysis.gr τεύχος 5 2013 σελ. 3

Ενέργεια Εναλλακτικές Δυνατότητες Αξιοποίησης Αποθεμάτων Η ανάγκη της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης των αποθεμάτων φυσικού αέριου είναι δεδομένη, ειδικότερα μάλιστα όταν αναφερόμαστε στα αποθέματα της Ν.Α. Μεσογείου, τα οποία βρίσκονται εντός της ΑΟΖ Ευρωπαϊκών κρατών. Η ανάγκη για μια μελέτη της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης των αποθεμάτων φυσικού αέριου είναι δεδομένη. Καθίσταται δε ακόμα πιο επιτακτική όταν αναφερόμαστε στα αποθέματα της Ν.Α. Μεσογείου, τα οποία βρίσκονται εντός της ΑΟΖ (αποκλειστική ζώνη οικονομικής εκμετάλλευσης) Ευρωπαϊκών κρατών. Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτον στο βαθμό της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ 27), ο οποίος είναι σημαντικά μεγάλος, όπως θα δούμε παρακάτω. Δεύτερον στη γεωγραφική θέση των περιοχών της Ν.Α. Μεσογείου που αφήνει περιθώρια για εναλλακτικές μορφές εκμετάλλευσης των αποθεμάτων. Οι μορφές αυτές είναι δύο: Η εκμετάλλευση μέσω κατασκευής αγωγού που θα εξυπηρετεί μεγάλο αλλά συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο και η κατασκευή εγκατάστασης υγροποίησης του φυσικού αερίου και μεταφοράς του δια θαλάσσης σε πλήθος περιοχών του πλανήτη, με μόνη προϋπόθεση την ύπαρξη σταθμού υποδοχής του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Να σημειωθεί ότι λόγω των κεφαλαίων που απαιτούνται για την εκμετάλλευση αλλά και του κόστους μεταφοράς οι δύο εναλλακτικές επενδύσεις που αναφέραμε θεωρούνται αμοιβαία αποκλειόμενες. Σημαντική παράμετρο αποτελεί ο καθορισμός των ενεργειακών αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο μέλλον καθώς οι χώρες μέλη είναι η φυσική αγορά στην οποία θα διοχετευτούν ποσότητες αερίου που θα παραχθούν εντός της ζώνης οικονομικής εκμετάλλευσης κρατών μελών, εντός δηλαδή Ευρωπαϊκών χωρών, χωρίς όμως αυτό να είναι δεσμευτικό. Βασικό και μόνο κριτήριο είναι η βιωσιμότητα της επένδυσης καθώς η εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου απαιτεί μεγάλο αρχικό κόστος επένδυσης σε κάθε περίπτωση και πρέπει να είναι βιώσιμη. Η ποσότητα και η τοποθεσία των εκτιμώμενων και αποδεδειγμένων κοιτασμάτων είναι όμως ο καθοριστικός παράγοντας αφού καθορίζει το επίπεδο παραγωγής και οδηγεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες σε οικονομίες κλίμακας. Αφορμή άλλωστε για τη μελέτη αυτή στάθηκε η -για πρώτη φόρα στα χρονικά- ανακάλυψη ύπαρξης ποσοτήτων φυσικού αερίου σε περιοχές εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συνεπακόλουθη ανάγκη για την αποδοτικότερη εκμετάλλευσή τους. Στη συνέχεια λοιπόν, γίνεται παρουσίαση των εκτιμώμενων αποθεμάτων και σύγκριση τους με τις απαιτήσεις της ΕΕ 27 για κατανάλωση φυσικού αερίου στο μέλλον. σελ. 2

Τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Ν.Α. Μεσόγειο και οι Ενεργειακές Ανάγκες της Ευρώπης Συνδυασμένες πηγές από αξιόπιστα ινστιτούτα ( U.S. Geological Survey (USGS), France Institute of Petrol) και τη μελέτη των Κονοφάγου, Φώσκολου και Bruneton Cretan Gas Fields- A new perspective for Greece s hydrocarbon resources υπολογίζουν σε πάνω από 50 τρις κυβικά μέτρα (tcm) τα αποθέματα της Κυπριακής ΑΟΖ, της Νότιας και Ανατολικής πλευράς της κρητικής ΑΟΖ και των εφαπτόμενων σε αυτές ΑΟΖ του Ισραήλ και της Αιγύπτου. Συγκεκριμένα υπάρχουν ήδη επιβεβαιωμένα 3 τρις κυβικά μέτρα στις ζώνες της Αιγύπτου και του Ισραήλ, ενώ εκτιμάται ότι άλλα 10,8 τρις κυβικά μέτρα περιλαμβάνονται στις υποθαλάσσιες περιοχές που εφάπτονται της ΑΟΖ των Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου. Συνολικά λοιπόν έχουμε εκτιμήσεις που πρέπει να θεωρούνται κοντά στην πραγματικότητα αφού διασταυρώνονται από διαφορετικές πηγές για ύπαρξη 13,8 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου. Αν σε αυτά προστεθούν τα 51 τρις κυβικών μέτρων που σύμφωνα με τη μελέτη των τριών επιστημόνων που αναφέρονται πιο πάνω, η συνολική δυναμική της ΝΑ Μεσογείου καθίσταται 64,8 τρις κυβικά μέτρα εκμεταλλεύσιμου φυσικού αερίου. Πρέπει όμως να αναφερθεί ότι τα αποθέματα της Ελλάδας δεν είναι επιβεβαιωμένα και μπορούν να θεωρηθούν υπεραισιόδοξα. Παρόλα αυτά τα δεδομένα 13,8 τρις κυβικά μέτρα είναι ικανά να ικανοποιήσουν τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης για τα επόμενα 21 χρόνια αφού έχουμε υπολογίσει την κάλυψη των αναγκών των τριών παραγωγών χωρών (Eurogas, Israel s Ministry of Energy and Water Resources, BP statistical review). Οι εκτιμήσεις αυτές προκύπτουν από την εκτίμηση της USGS για 3 τρις κυβικά μέτρα αθροιστικής κατανάλωσης για Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο τα επόμενα 30 χρόνια και της Eurostat για το σύνολο της κατανάλωσης της ΕΕ 27 που υπολογίζεται σε περίπου 500 δις κυβικά μέτρα ετησίως (Πίνακας 1). Αν τώρα δεχτούμε ότι η εκτίμηση για τα ενεργειακά αποθέματα της Ελλάδας είναι ακριβής και όμως μόνο το ½ από αυτά είναι εκμεταλλεύσιμα το διάστημα κάλυψης των ενεργειακών αναγκών της ΕΕ 27 μετατρέπεται σε 71 χρόνια. Tα δεδομένα 13,8 τρις κυβικά μέτρα είναι ικανά να ικανοποιήσουν τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης για τα επόμενα 21 χρόνια αφού έχουμε υπολογίσει την κάλυψη των αναγκών των τριών παραγωγών χωρών (Kύπρος, Ισραήλ και Αίγυπτος). σελ. 3

Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη εισάγει το 55% των ενεργειακών πρώτων υλών που καταναλώνει ενώ τα 2/3 από την ποσότητα αερίου που χρειάζεται προέρχεται από εισαγωγές. Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη εισάγει το 55% των ενεργειακών πρώτων υλών που καταναλώνει ενώ τα 2/3 από την ποσότητα αερίου που χρειάζεται προέρχεται από εισαγωγές (Eurogas). Η εσωτερική προσφορά περιορίζεται στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία ενώ οι εισαγωγές προέρχονται από την Ρωσία, μέσω του κρατικού μονοπωλίου της Η τροφοδότηση γίνεται μέσω των 21 τερματικών σταθμών LNG που βρίσκονται εντός του εδάφους της ΕΕ (στοιχεία έως το τέλος του 2011) και μέσω αγωγών φυσικού αερίου (ERPIC, European Rim Policy and Investment Council). Συγκεκριμένα αναφέρονται οι παρακάτω αγωγοί: Από τη Β. Αφρική μέσω Ιταλίας και Ισπανίας. Μία σύνδεση μεταξύ Αλγερίας και Ισπανίας και δύο συνδέσεις μεταξύ Λιβύης και Αλγερίας με την Ιταλία. Από τη Ρωσία μέσω Βαλτικής (Nord Stream). Δίδυμοι αγωγοί (ο δεύτερος θα ολοκληρωθεί στο τέλος του 2012). Από τη Ρωσία μέσω Βουλγαρίας και Ελλάδας προς Ιταλία και Κεντρική Ευρώπη Gazprom, την Νορβηγία και την Αλγερία κατά κύριο λόγο. (Eurostat) (πίνακας 5.2). To ½ περίπου της κατανάλωσης είναι εισαγωγές από τη Ρωσία η οποία με 44 τρις κυβικά μέτρα σε αποθέματα έχει ετήσια παραγωγή 600 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου με τα 2/3 από αυτά να απορροφούνται από την εσωτερική κατανάλωση (Gazprom). (South Stream-ολοκλήρωση το 2013). Από Ιράκ και πιθανώς Αζερμπαϊτζάν, Τουρκμενιστάν και Αίγυπτο μέσω Κασπίας και αργότερα μέσω Τουρκίας προς Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία και Αυστρία (Nabucco -σχεδιάζεται). Σύμφωνα με την Eurogas το 30% της κατανάλωσης ενεργειακών πρώτων υλών στην ΕΕ είναι φυσικό αέριο ενώ η κατανάλωση φυσικού αερίου θα κινηθεί όπως φαίνεται παρακάτω (Πίνακας 3) για την περίοδο μέχρι το 2035. Παγκοσμίως το φυσικό αέριο θα μεταπηδήσει από το 21% του συνόλου της παγκόσμιας κατανάλωσης στο 25%. Σε απόλυτους όρους το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε Σύμφωνα με την Eurogas το 30% της κατανάλωσης ενεργειακών πρώτων υλών στην ΕΕ είναι φυσικό αέριο. σελ. 4

μία αύξηση από τους 2.596 Mtoe στους 4.244 Μtoe (International Energy Association), σχεδόν διπλασιασμός. Για Σύμφωνα με τα παραπάνω και με εκτιμήσεις της International Energy Association αλλά και με όσα έχουν μέχρι τώρα αναφερθεί η κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται παγκοσμίως και το εμπόριο φυσικού αερίου αναμένεται να διπλασιαστεί μέσω αγωγού και LNG με μια αύξηση 620 δις κυβικά μέτρα ετησίως. Η παραγωγή θα συνεχίσει να αυξάνεται παντού εκτός από την Ευρώπη. Το 2035 θα χρειαζόμαστε το τριπλάσιο της παραγωγής της Ρωσίας για να ανταποκριθούμε στη ζήτηση, ενώ αυτό θα απαιτήσει επενδύσεις ύψους 6,2 τρις ευρώ. Κατά συνέπεια μια ανακάλυψη και αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα ΝΑ σύνορα της ΕΕ και εντός αυτών θα μπορούσε να σημαίνει δυνητικά την ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ, τη σταθερότητα στην προσφορά σε προσυμφωνημένες τιμές και την αναμενόμενη αποκόμιση οικονομικού οφέλους. Παρότι η αξιοποίηση των κοιτασμάτων μπορεί να οδηγήσει σε ένα νέο αγωγό φυσικού αερίου για την τους παραπάνω λόγους αναμένεται και σημαντική αύξηση της εξάρτησης της ΕΕ από εισαγωγές φυσικού αερίου (Πίνακας 3). ΕΕ, για πρώτη φορά στην ιστορία της από ίδιες πηγές, η επιλογή μεταξύ των εναλλακτικών δυνατοτήτων αξιοποίησης βαραίνει την ιδιωτική πρωτοβουλία και τις άμεσα εμπλεκόμενες χώρες. Αν αγνοήσουμε για την ώρα τις γεωπολιτικές επιπλοκές η επιλογή θα γίνει μέσω συγκεκριμένων κριτηρίων κόστουςωφέλειας. Στη συνέχεια παραθέτουμε τις προτεινόμενες λύσεις αξιοποίησης και τα βασικά επιχειρήματα που τις στηρίζουν ή τις αποδυναμώνουν. Επικεντρωνόμαστε στα βεβαιωμένα αποθέματα εντός των ορίων της ΕΕ λαμβάνοντας υπόψη ότι ενδεχόμενες νέες ανακαλύψεις έχουν επίδραση στην τελική επιλογή όπως θα εξηγηθεί. Οι εναλλακτικές επιλογές αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου Η διεθνής εμπειρία παρέχει δύο δυνατότητες για την αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Αυτές όπως Η κατανάλωση ενέργειας αυξάνεται παγκοσμίως και το εμπόριο φυσικού αερίου αναμένεται να διπλασιαστεί μέσω αγωγού και LNG με μια αύξηση 620 δις κυβικά μέτρα ετησίως. Mια ανακάλυψη και αξιοποίηση κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα ΝΑ σύνορα της ΕΕ και εντός αυτών θα μπορούσε να σημαίνει δυνητικά την ενεργειακή απεξάρτηση της ΕΕ, τη σταθερότητα στην προσφορά σε προσυμφωνημένες τιμές και την αναμενόμενη αποκόμιση οικονομικού οφέλους. σελ. 5

ήδη αναφέραμε είναι αρχικά η κατασκευή αγωγού που διοχετεύει το αέριο σε συγκεκριμένους κόμβους κατά μήκος αυτού και μπορεί να είναι υπέργειος ή υπόγειος, υποθαλάσσιος ή μίξη των παραπάνω. Εναλλακτικά μπορεί να κατασκευαστεί μία μονάδα υγροποίησης του αέριου και μετατροπής του σε LNG και από εκεί με κατάλληλα πλοία να μεταφέρεται στους αγοραστές χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Οι εναλλακτικές αυτές μορφές εκμετάλλευσης δεν μπορούν να αποδώσουν σε κάθε κοίτασμα αλλά εξαρτώνται από το αν βρίσκεται σε ηπειρωτική περιοχή ή είναι υποθαλάσσιο. Στην πρώτη περίπτωση μόνο η κατασκευή αγωγού αποτελεί επιλογή ενώ στη δεύτερη και οι δύο εναλλακτικές μπορούν να οδηγήσουν σε βιώσιμες λύσεις. Παρακάτω παραθέτουμε τα δεδομένα που αφορούν στα κοιτάσματα της Κύπρου ανάλογα με την υπό εξέταση πρόταση εκμετάλλευσης. Στον Πίνακα 4 αναφέρονται επιγραμματικά τα βασικά οικονομικά χαρακτηριστικά των δύο εναλλακτικών ασχέτως ειδικών χαρακτηριστικών. Αγωγός προς την Ελλάδα και την Ευρώπη Η συγκεκριμένη επένδυση μπορεί να απαιτεί έως και $20 δις σε αρχικό κόστος αφού αν προκριθεί θα κατασκευαστεί αγωγός συνολικού μήκους 1880 km. Συγκεκριμένα αγωγός απόστασης 330 km από το οικόπεδο Αφροδίτη όπου βρίσκονται τα κοιτάσματα και από εκεί 1250 km αγωγού προς την Ελλάδα και την περιοχή της Πελοποννήσου με ενδιάμεσο σταθμό την Κρήτη (Samaras, 2012). Ο αγωγός αυτός θα έχει προορισμό την Ιταλία και μπορεί να συνδεθεί με τον South Stream, τον αγωγό Trans Adriatic στην Ιταλία και τον αγωγό που συνδέει την Τουρκία με την Ελλάδα και από εκεί την Ιταλία επιτυγχάνοντας συνέργειες. Μελλοντικά μπορεί να συνδεθεί με τον Arab Gas που θα προμηθεύει την Ευρώπη από κοιτάσματα του Ιράκ. Παρά τις συνέργειες όμως, που άλλωστε προϋποθέτουν την ολοκλήρωση του συνόλου των σχεδιαζόμενων αγωγών, το μεγάλο αρχικό κόστος πιθανώς να απαιτεί την ύπαρξη 50 τρις κυβικών μέτρων φυσικού αερίου στα κοιτάσματα που για την ώρα δεν επιβεβαιώνεται σελ. 6

(Cretan gas fields: A new perspective for Greece s hydrocarbon resources, Bruneton, Konofagos, Foscolos). Θα οδηγούσε όμως στην πώληση αποθεμάτων σε τιμές συνδεδεμένες με το πετρέλαιο που για την ώρα επικρατούν στην Ευρώπη και είναι συμφέρουσες για τον προμηθευτή. Για την Ελλάδα το κόστος προμήθειας θα ήταν κατά το 1/3 μειωμένο σε σχέση με το LNG και για την Ιταλία κατά τα 2/3 (Samaras, 2012). Ένας τέτοιος αγωγός θα βοηθούσε στη διαφοροποίηση της Ευρώπης ως προς την προμήθεια ενέργειας αλλά θα ήταν ανταγωνιστικός κατά περίπτωση με τους υπάρχοντες και συνδεδεμένος με μακροχρόνια δεσμευτικά συμβόλαια. Αγωγός προς την Τουρκία Λόγω της γεωγραφικής εγγύτητας η λύση αυτή παρουσιάζεται ως αρκετά συμφέρουσα. Τα ποσοστό κέρδους αναμένεται σημαντικό από μια τέτοια λύση δεδομένων των μικρών κοστών μεταφοράς και της σχετικά απελευθερωμένης ενεργειακής αγοράς της Τουρκίας. Παρόλα αυτά μερικά σημαντικά αρνητικά δεδομένα προκύπτουν. Μια τέτοια λύση θα εξαρτιόταν από την ολοκλήρωση των υπολοίπων αγωγών που σχεδιάζονται στην περιοχή και με τους οποίους πιθανώς να ήταν ανταγωνιστικός. Και σε αυτή την περίπτωση τα κέρδη θα ήταν συνδεδεμένα με περιορισμένο αριθμό αγοραστών και με δεσμευτικά μακροχρόνια συμβόλαια. Τέλος και το γεγονός της κατοχής του 37% του νησιού της Κύπρου από την Τουρκία δεν μπορεί να παραβλεφθεί αφού αποκλείει τη συνεργασία μεταξύ τους. Κατασκευή μονάδας υγροποίησης φυσικού αερίου στη Κύπρο ή το Ισραήλ Η τεχνολογία μεταφοράς LNG εισήχθει το 1964 και από τότε 26 χώρες παγκοσμίως είναι εισαγωγείς LNG με το Ισραήλ ή την Κύπρο, τη Μαλαισία, την Ινδονησία, τη Σιγκαπούρη και το Πακιστάν να προστίθενται στη λίστα τα επόμενα χρόνια (Oxford institute for energy studies) ενώ μέχρι το 2020 τα πλοία που θα παραγγέλνονται θα είναι σε θέση να λειτουργούν με υγροποιημένο φυσικό αέριο. Το μεγάλο πλεονέκτημα της επένδυσης σε υγροποιημένο αέριο είναι η ευκινησία που προσφέρει και η δυνατότητα να απευθύνεται ο επενδυτής στην πιο συμφέρουσα αγορά. Έχουμε εκτενώς αναλύσει την πορεία της ζήτησης ενέργειας τα επόμενα χρόνια στον πλανήτη και την προβλεπόμενη πορεία των τιμών και της κίνησης του ΑΕΠ από περιοχή σε περιοχή. Συνέπεια όλων αυτών είναι η δυνατότητες που προσφέρουν οι αγορές της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής για κέρδη να είναι μεγαλύτερες. Συγκεκριμένα και αφού υπολογίσουμε το κόστος μεταφοράς οι διαφορές από την πώληση LNG από την Αίγυπτο (χώρα με ιστορικό προηγούμενο και συγκρίσιμη με την Κύπρο ή το Ισραήλ) θα ήταν σύμφωνες με τον Πίνακα 5. Το μεγάλο πλεονέκτημα της επένδυσης σε υγροποιημένο αέριο είναι η ευκινησία που προσφέρει και η δυνατότητα να απευθύνεται ο επενδυτής στην πιο συμφέρουσα αγορά. σελ. 7

Βέβαια, αν αποκλειστεί η περίπτωση της διέλευσης του αγωγού μέσω Τουρκίας λόγω πολιτικών και εθνικών αιτιών, παρά το ότι το LNG ως μορφή επένδυσης μοιάζει πιο ελκυστικό με μια πρώτη ματιά, συγκεκριμένοι παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη στη συνέχεια της ανάλυσης. σελ. 8 Βέβαια, αν αποκλειστεί η περίπτωση της διέλευσης του αγωγού μέσω Τουρκίας λόγω πολιτικών και εθνικών αιτιών, παρά το ότι το LNG ως μορφή επένδυσης μοιάζει πιο ελκυστικό με μια πρώτη ματιά, συγκεκριμένοι παράγοντες πρέπει να ληφθούν υπόψη στη συνέχεια της ανάλυσης. Ορισμένες από τις ανησυχίες που εκφράζονται είναι: 1. Το κόστος της παραγωγής LNG ανά μονάδα εκτιμάται να είναι 4,5 με 6/mmbtu USD ακόμα και αν αφαιρέσουμε το κόστος εξόρυξης (International Energy Association). 2. Τα κόστη μεταφοράς (freight rate) είναι υψηλά αν και ομολογουμένως βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα την περίοδο αυτή (2012) και πιθανώς να μειωθούν. 3. Μεταβλητότητα στη ζήτηση. Η πρόσφατη οικονομική κρίση απέδειξε ότι τα επίπεδα των ρυθμών ανάπτυξης μπορεί να απέχουν από τα προβλεπόμενα. 4. Ανταγωνισμός από ενδεχόμενη αύξηση των εξαγωγών της Β. Αμερικής (ήδη αυξημένες για το 2011 όπως έχει αναφερθεί), της Ανατολικής Αφρικής και της Αυστραλίας. 5. Οι τιμές LNG σε περιοχές της Ασίας αγγίζουν τα 15USD/mmbtu αλλά είναι συνδεδεμένες με δείκτες πετρελαίου (Oxford institute for energy studies). Το πετρέλαιο είναι εξαιρετικά ευμετάβλητο ως προς την τιμή του και δεδομένου ότι βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα το LNG κινδυνεύει με υποτίμηση. 6. Ακόμα και αν το πετρέλαιο, που αποτελεί δείκτη για το φυσικό αέριο σε υγρή μορφή δεν υποτιμηθεί τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται σίγουρο. Η Ιαπωνία πρόσφατα επέλεξε την τιμολόγηση με βάση δείκτη Henry Hub. 7. Πολιτικές επιπλοκές που καθυστερούν την επένδυση και αυξάνουν τα κόστη. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι μια πιο προσεκτική ανάλυση απαιτείται για την επιλογή της σωστής στρατηγικής εκμετάλλευσης που θα λάβει υπόψη κατά το δυνατόν το γεω-στρατηγικό παράγοντα, την παγκόσμια αγορά ενέργειας και τη μελλοντική κίνηση της ζήτησης και των τιμών ενέργειας. Συμπεράσματα Από τα στοιχεία που έχουμε παραθέσει αλλά και από όσα ακολουθούν εξάγεται το συμπέρασμα ότι τα νέα κοιτάσματα είναι απαραίτητα για την κάλυψη ενεργειακών αναγκών σε Ευρωπαϊκό κα παγκόσμιο επίπεδο τα επόμενα χρόνια. Καθίσταται λοιπόν επιβεβλημένη η αξιοποίησή τους. Με δεδομένες τις μεθόδους αξιοποίησης η επιλογή της καλύτερης και αποδοτικότερης θα γίνει με βάση την ανάλυση των ωφελειών. Βασικό στοιχείο της ανάλυσης αυτής είναι ο προσδιορισμός του οφέλους. Με αναγνωρισμένους τους κινδύνους από μία επένδυση στον τομέα της ενέργειας ρόλο θα παίξει και η πολιτική βούληση. Καθώς τα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών επιλογών από μόνα τους δεν αρκούν για να επιλέξουμε τρόπο εκμετάλλευσης θα πρέπει να επικεντρωνόμαστε στον προσδιορισμό της αγοράς στην οποία απευθύνονται και στην προοπτική που παρέχει η Ευρώπη ως τέτοια. Για να απευθύνεται η παραγωγή της Κύπρου και του Ισραήλ στην αγορά της Ευρώπης θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ζήτησή της για ενέργεια

να είναι σε θέση να απορροφήσουν τη σχεδιαζόμενη παραγωγή. Έχουμε ήδη μιλήσει για την μεγάλη αρχική επένδυση που απαιτείται στον τομέα της εξόρυξης. Μόνο παραγωγή και πώληση από ένα ικανοποιητικό επίπεδο και πάνω θα καθιστούσε την επένδυση στα κοιτάσματα της Κύπρου συμφέρουσα. Ακόμα και τότε όμως δεν είναι ξεκάθαρο ποια από τις προκρινόμενες επιλογές είναι προτιμότερη. Η αξιοποίηση των κοιτασμάτων υπόκειται σε γεωγραφικούς αλλά και οικονομικούς περιορισμούς. Η τιμή διάθεσης του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη και αέρια μορφή και ο ανταγωνισμός μεταξύ νέων και υπαρχόντων δομών (αγωγοί σε λειτουργία) θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα. Μέχρι στιγμής έχουμε ενστερνιστεί την άποψη ότι το φυσικό αέριο παρέχει καλύτερες ευκαιρίες επένδυσης από το πετρέλαιο. Αλλά οι τιμές στην αγορά αερίου οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η επιλογή του LNG είναι καλύτερη αφού παρέχει μεταξύ άλλων και περισσότερες δυνατότητες διαφοροποίησης ως προς την αγορά που απευθύνεται. Αν η Ευρώπη επιθυμεί να αντιμετωπίσει συνολικά ή κατά μέρος τα προβλήματα που προκύπτουν από τις ενεργειακές της ανάγκες (π.χ. ακριβές εισαγωγές) έχει συμφέρον να προωθήσει τη λύση του αγωγού (φθηνότερο αέριο). Σε καμία περίπτωση όμως αυτό δε θα ήταν άσχετο από τον παράγοντα της βιωσιμότητας της επένδυσης και των κριτηρίων επιλογής της ιδιωτικής πρωτοβουλίας που και έχει αναλάβει το έργο. in DEEP ANALYSIS σελ. 9

Βιβλιογραφία Samaras Η.Α., (2012) Southeastern Mediterranean Hydrocarbons, A new energy corridor for the EU? April. BP (2012) statistical review of world energy, June. Bruneton, Konofagos, Foscolos, (2012) Cretan gas fields: A new perspective for Greece s hydrocarbon resources, Pytheas Market Focus, March. Bruneton, Konofagos, Foscolos, (2012) The importance of Eastern Mediterranean gas fields for Greece and the EU, Pytheas Market Focus, Janauary. Eurogas, (2000) Pipeline to the future, 9 March. Eurogas, (2010) The role of natural gas in a sustainable energy market, 22 November. International Energy Agency, (2010) World energy outlook 2011, Paris, France. Giamouridis A. (2012) The offshore discovery in the republic of Cyprus: Monetisation Prospects and challenges, Oxford Institute for energy studies, July. US Geological Survey (2010) Assessment of undiscovered oil and gas resources of the Levant Basin Province Eastern Mediterranean, March. in DEEP ANALYSIS σελ. 10 Την ευθύνη του παρόντος φέρουν οι συγγραφείς. Το περιεχόμενο δεν εκφράζει απαραιτήτως τις απόψεις του In Deep Analysis.