Επιστημονικές Εκδόσεις Σειρά: «Κλινική ψυχολογία - ψυχοθεραπεία» Διεύθυνση: Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι Μετάφραση: Λιζέττα Κονσουλίδου Επιμέλεια μετάφρασης: Χρύσα Ξενάκη Εξώφυλλο: Ντίνα Κόφφα ISBN 978-960-9405-21-8 Original edition copyright 2006 Open University Press UK Limited. All rights reserved Για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Paul Bennett Abnormal and Clinical Psychology: An Introductory Text book, 2nd edition 2010 Εκδόσεις Πεδίο Η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Κατά το Ν. 2387/20 (όπως έχει τροποποιηθεί με το Ν. 2121/93 και ισχύει σήμερα) και κατά τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το Ν. 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αποθήκευση σε κάποιο σύστημα διάσωσης και γενικά η αναπαραγωγή του παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη. Εκδόσεις Πεδίο Mεθώνης 4 & Ιπποκράτους, 10680, Αθήνα Τηλ.: 2103390204-5-6 Fax: 2103390209 e-mail: info@pediobooks.gr http: //www.pediobooks.gr/
Paul Bennett Κλινική ψυχολογία Επιστημονική επιμέλεια Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι & Γιώργος Ευσταθίου ΑΘΗΝΑ 2010
Περιεχόμενα Σημείωμα των επιστημονικών επιμελητών της έκδοσης...17 Αναστασία Καλαντζή-Αζίζι & Γιώργος Ευσταθίου Πρόλογος στην ελληνική έκδοση...19 Άννα Κοκκέβη Μέρος Ι: Θεωρητικό υπόβαθρο και μέθοδοι παρέμβασης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή...25 Οι σύγχρονες θεωρίες για την ψυχοπαθολογία...25 Ιστορική επισκόπηση...29 Σωματογενείς και ψυχογενείς προσεγγίσεις...31 Κοινοτική φροντίδα...32 Διαγνωστικά ζητήματα...34 Το ιατρικό μοντέλο...34 Εναλλακτικές προτάσεις στο ιατρικό μοντέλο...43 Η αιτιολογία των προβλημάτων ψυχικής υγείας...51 Γενετικά μοντέλα...53 Βιολογικά μοντέλα...57 Ψυχολογικά μοντέλα...58 Κοινωνικοπολιτισμικά μοντέλα...61 Συστημικά μοντέλα...65 Βιοψυχολογικά μοντέλα...66 Το μοντέλο προδιάθεση-στρες...67 Ανακεφαλαίωση...68 Θέματα για συζήτηση...69 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ψυχολογική προσέγγιση...71 Η ψυχαναλυτική προσέγγιση...72 Freud...72 7
Οι σύγχρονοι και οι επίγονοι του Freud...78 Η άσκηση της ψυχανάλυσης...80 Συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις...83 Κλασική εξαρτημένη μάθηση...84 Συντελεστική εξαρτημένη μάθηση...85 Ο συνδυασμός κλασικής και συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης...86 Συμπεριφοριστική θεραπεία...87 Παρεμβάσεις που βασίζονται στην κλασική εξαρτημένη μάθηση...88 Γνωσιακές προσεγγίσεις...93 Συναίσθημα και μοντέλα δικτύων συνδέσεων...95 Γνωσιακή-συμπεριφοριστική θεραπεία...97 Άλλες γνωσιακές θεραπείες...110 Ανθρωπιστικές προσεγγίσεις...114 Μοντέλα για το άτομο και τη νεύρωση...115 Ανθρωπιστική θεραπεία...119 Πόσο αποτελεσματικές είναι οι θεραπείες;...122 Μετα-αναλύσεις...123 Ανακεφαλαίωση...124 Θέματα για συζήτηση...125 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...126 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Βιολογικές θεωρίες και θεραπείες...127 Η ανατομία του εγκεφάλου...127 Οπίσθιος εγκέφαλος, μεσεγκέφαλος και διάμεσος εγκέφαλος...128 Φλοιός...129 Η σύναψη...132 Οι νευροδιαβιβαστές...134 Το αυτόνομο νευρικό σύστημα...136 Φαρμακοθεραπεία...138 Θεραπεία της κατάθλιψης...139 Θεραπεία του άγχους...149 Θεραπεία της σχιζοφρένειας...151 Συμμόρφωση στη φαρμακοθεραπεία...154 8
Ηλεκτροσπασμοθεραπεία...156 Χρήση της ηλεκτροσπασμοθεραπείας...158 Οι αντιπαραθέσεις σχετικά με την ηλεκτροσπασμοθεραπεία...158 Ψυχοχειρουργική...162 Εφαρμογή της ψυχοχειρουργικής...163 Μετεγχειρητικές επιπτώσεις...164 Ανακεφαλαίωση...166 Θέματα για συζήτηση...167 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...167 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Πέρα από το άτομο...169 Μοντέλα θεραπείας οικογένειας για τις ψυχικές διαταραχές...170 Συστημική θεραπεία...170 Πόσο αποτελεσματική είναι η συστημική θεραπεία;...178 Ψυχοκοινωνικές ερμηνείες των προβλημάτων ψυχικής υγείας...182 Κοινωνικοοικονομικό επίπεδο...183 Διαφορές ως προς το φύλο...186 Το μειονοτικό καθεστώς...188 Ευρύτερα διαπολιτισμικά ζητήματα...190 Εκδήλωση των προβλημάτων...191 Αναζήτηση βοήθειας...198 Θεραπεία...199 Η ψυχολογική θεραπεία στους διάφορους πολιτισμούς...200 Πρόληψη των προβλημάτων ψυχικής υγείας...202 Προαγωγή της υγείας...202 Θεραπευτικές παρεμβάσεις...202 Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις...204 Αξιοποίηση των ΜΜΕ...205 Δημόσια εκπαίδευση...206 Παρεμβάσεις στον χώρο εργασίας...208 Ανακεφαλαίωση...210 Θέματα για συζήτηση...211 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...211 9
Μέρος ΙΙ: Ειδικά θέματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Σωματόμορφες διαταραχές...215 Σωματοποιητική διαταραχή...216 Επικράτηση...217 Αιτιολογία της σωματοποιητικής διαταραχής...220 Θεραπεία της σωματοποιητικής διαταραχής...225 Υποχονδρίαση...226 Επικράτηση της υποχονδρίασης...227 Αιτιολογία της υποχονδρίασης...228 Θεραπεία της υποχονδρίασης...233 Σωματοδυσμορφική διαταραχή...236 Αιτιολογία της σωματοδυσμορφικής διαταραχής...243 Ψυχολογική θεραπεία...247 Διαταραχή μετατροπής (υστερία)...248 Αιτιολογία της διαταραχής μετατροπής...251 Θεραπεία της διαταραχής μετατροπής...260 Ανακεφαλαίωση...261 Θέματα για συζήτηση...263 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...263 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Σχιζοφρένεια...265 Η φύση της σχιζοφρένειας...266 Προσωπικές εμπειρίες...267 Διαγνωστικά κριτήρια της σχιζοφρένειας...269 Εναλλακτική θεώρηση των συμπτωμάτων...270 Διαγνωστικοί προβληματισμοί...271 Αιτιολογία της σχιζοφρένειας...274 Γενετικοί παράγοντες...274 Βιολογικοί μηχανισμοί...277 Κατάχρηση ουσιών...283 Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες...284 Ένα ψυχοβιολογικό μοντέλο...287 Ψυχολογικά μοντέλα...289 10
Θεραπεία της σχιζοφρένειας...303 Αντιψυχωσική φαρμακευτική αγωγή...303 Ηλεκτροσπασμοθεραπεία...306 Ψυχολογικές προσεγγίσεις...307 Ανακεφαλαίωση...313 Θέματα για συζήτηση...314 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...314 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Αγχώδεις διαταραχές...315 Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή...315 Αιτιολογία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής...316 Θεραπεία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής...324 Ειδικές φοβίες...328 Αιτιολογία των φοβιών...331 Θεραπεία των φοβιών...339 Διαταραχή πανικού...342 Αιτιολογία της διαταραχής πανικού...343 Θεραπεία της διαταραχής πανικού...350 Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή...358 Αιτιολογία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής...362 Θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής...368 Ανακεφαλαίωση...373 Θέματα για συζήτηση...375 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...375 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Διαταραχές της διάθεσης...377 Μείζων κατάθλιψη...378 Αιτιολογία της μείζονος κατάθλιψης...379 Θεραπεία της μείζονος κατάθλιψης...390 Αυτοκτονία...398 Αιτιολογικοί παράγοντες της αυτοκτονίας...402 Τρόποι αντιμετώπισης της απόπειρας αυτοκτονίας...406 Εποχική συναισθηματική διαταραχή...407 Αιτιολογία της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής...409 11
Θεραπεία της εποχικής συναισθηματικής διαταραχής...412 Διπολική διαταραχή...413 Αιτιολογία της διπολικής διαταραχής...415 Θεραπεία της διπολικής διαταραχής...420 Ανακεφαλαίωση...424 Θέματα για συζήτηση...425 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...426 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Διαταραχές συνδεόμενες με τραυματικές καταστάσεις...427 Διαταραχή μετά από τραυματικό στρες...427 11η Σεπτεμβρίου και διαταραχή μετά από τραυματικό στρες...431 Αιτιολογία της διαταραχής μετά από τραυματικό στρες...433 Θεραπεία της διαταραχής μετά από τραυματικό στρες...445 Ανακτημένες μνήμες...451 Ερμηνείες για το φαινόμενο των ανακτημένων μνημών...452 Δεδομένα για τις ανακτημένες μνήμες...454 Ανασκόπηση των ευρημάτων...459 Αποσυνδετική διαταραχή ταυτότητας...461 Αιτιολογία της αποσυνδετικής διαταραχής ταυτότητας...463 Πειραματικά δεδομένα...473 Θεραπεία της αποσυνδετικής διαταραχής ταυτότητας...475 Ανακεφαλαίωση...477 Θέματα για συζήτηση...479 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...479 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Σεξουαλικές διαταραχές...481 Σεξουαλικές δυσλειτουργίες...481 Στυτική δυσλειτουργία...482 Αιτιολογία της στυτικής δυσλειτουργίας...483 Θεραπεία της στυτικής δυσλειτουργίας...484 Κολεόσπασμος...487 Αιτιολογία του κολεόσπασμου...487 Θεραπεία του κολεόσπασμου...488 12
Παραφιλίες...489 Παιδοφιλία...490 Αιτιολογία της παιδοφιλίας...495 Θεραπεία της παιδοφιλίας...501 Θεραπευτικά προγράμματα...503 Παρενδυσιακός φετιχισμός...508 Αιτιολογία του παρενδυσιακού φετιχισμού...511 Θεραπεία του παρενδυσιακού φετιχισμού...513 Διαταραχή της ταυτότητας του γένους...514 Αιτιολογία της διαταραχής της ταυτότητας του γένους...516 Θεραπεία της διαταραχής της ταυτότητας του γένους...520 Ανακεφαλαίωση...526 Θέματα για συζήτηση...527 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...528 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Διαταραχές προσωπικότητας...529 Εισαγωγή...530 Μια πολυδιαστασιακή προσέγγιση...532 Ένα γνωσιακό μοντέλο για τις διαταραχές προσωπικότητας...534 Ομάδα Α διαταραχών προσωπικότητας...536 Ομάδα Β διαταραχών προσωπικότητας...540 Οριακή διαταραχή προσωπικότητας...540 Αιτιολογία της οριακής διαταραχής προσωπικότητας...541 Θεραπεία της οριακής διαταραχής προσωπικότητας...545 Αντικοινωνική προσωπικότητα και ψυχοπαθητικότητα...556 Αιτιολογία της αντικοινωνικής προσωπικότητας και της ψυχοπαθητικότητας...558 Θεραπεία της αντικοινωνικής προσωπικότητας...565 Θεραπεία της ψυχοπαθητικότητας...567 Ομάδα Γ διαταραχών προσωπικότητας...574 Ανακεφαλαίωση...578 Θέματα για συζήτηση...580 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...580 13
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Διαταραχές πρόσληψης τροφής...581 Ψυχογενής ανορεξία...582 Ψυχογενής βουλιμία...584 Αιτιολογία της ανορεξίας και της βουλιμίας...587 Παρεμβάσεις στη θεραπεία της ανορεξίας...602 Παρεμβάσεις στη θεραπεία της βουλιμίας...616 Ανακεφαλαίωση...621 Θέματα για συζήτηση...622 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...623 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Αναπτυξιακές διαταραχές...625 Νοητική καθυστέρηση...625 Αιτιολογία της νοητικής καθυστέρησης...628 Κοινωνικές παρεμβάσεις για τη νοητική καθυστέρηση...632 Ψυχολογικές παρεμβάσεις για τη νοητική καθυστέρηση...635 Αυτισμός...640 Βασικοί περιορισμοί του ατόμου με αυτισμό...641 Ανάπτυξη...643 Αιτιολογία του αυτισμού...644 Θεραπεία του αυτισμού...649 Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα...654 Διαγνωστική έναντι κατηγορικής κατανόησης της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα...656 Αιτιολογία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα...658 Θεραπεία της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα...664 Θεραπευτική αντιμετώπιση ενηλίκων με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα...674 Ανακεφαλαίωση...676 Θέματα για συζήτηση...678 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...678 14
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 Νευρολογικές διαταραχές...679 Η νόσος του Αλτσχάιμερ...680 Αιτιολογία της νόσου του Αλτσχάιμερ...684 Θεραπεία της νόσου του Αλτσχάιμερ...687 Τραύμα της κεφαλής...697 Γνωστική αποκατάσταση μετά από τραυματισμό στο κεφάλι...700 Σκλήρυνση κατά πλάκας...705 Αιτιολογία της σκλήρυνσης κατά πλάκας...708 Ψυχολογικές συνέπειες της σκλήρυνσης κατά πλάκας...711 Θεραπεία της σκλήρυνσης κατά πλάκας...714 Ανακεφαλαίωση...717 Θέματα για συζήτηση...718 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...718 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Εξαρτήσεις...719 Ναρκωτικές ουσίες και εξάρτηση από ναρκωτικές ουσίες...719 Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ...722 Αιτιολογία της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ...725 Παρεμβάσεις για την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ...731 Χρήση ηρωίνης...739 Αιτιολογία της χρήσης ηρωίνης...741 Θεραπεία της χρήσης ηρωίνης...747 Παθολογική χαρτοπαιξία...753 Αιτιολογία της παθολογικής χαρτοπαιξίας...754 Θεραπεία της παθολογικής χαρτοπαιξίας...764 Ανακεφαλαίωση...767 Θέματα για συζήτηση...768 Πηγές για περαιτέρω μελέτη...768 Βιβλιογραφία...769 Ευρετήριο ονομάτων, όρων και θεμάτων...845 15