Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΗΝ ΑΠΟΚΑΣΑΣΑΗ ΣΗ ΕΞΟΤΑΛΙΚΗ ΕΚΦΡΑΗ Ε ΑΘΕΝΕΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟ ΕΠΕΙΟΔΙΟ εμνπαιηθόηεηα (Ησάλλα Εέξβα NDT & SI Therpist) Ζ αλζξψπηλε ζεμνπαιηθφηεηα νξίδεηαη απφ ηνλ Kuczynki (1980) σο εμήο: «Μηα ραξαθηεξηζηηθή ηδηφηεηα πνπ απνδίδεηαη ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο βαζχηεξεο αλάγθεο ηνπο γηα ηαπηφηεηα, ζρέζεηο, αγάπε θαη ζσκαηηθή επαθή. Πξφθεηηαη γηα θάηη παξαπάλσ απφ βηνινγηθή, θπιεηηθή θαη ζσκαηηθή δηαδηθαζία ή ηξφπν ζπκπεξηθνξάο θαη πεξηιακβάλεη ηελ εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηνπ θαη ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπ. Ζ ζεμνπαιηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ αξζεληθή θαη ζηε ζειπθή εηθφλα εαπηνχ, ζηελ έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ αλαγθψλ ησλ αλζξψπσλ, ζηελ επηθνηλσλία ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπο σο πξνο ηνπο άιινπο θαη ζπκπεξηιακβάλεη νηηδήπνηε ην θάζε κεκνλσκέλν άηνκν είλαη, ζθέθηεηαη, αηζζάλεηαη ή θάλεη ζε φιν ην εχξνο ηεο δσήο ηνπ. Ζ ζεμνπαιηθή ζπκπεξηθνξά, πεξηζζφηεξν απφ νπνηαδήπνηε άιιε ζπκπεξηθνξά, ζπλδέεηαη ζηελά κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή θαη θνηλσληθή ππφζηαζε ηνπ θάζε αλζξψπνπ. (1) Ζ ζεμνπαιηθφηεηα απνηειεί έλα κφλν απφ ηα ζηνηρεία πνπ απαξηίδνπλ ηελ αλζξψπηλε ζεμνπαιηθή έθθξαζε. Ζ ζεμνπαιηθή έθθξαζε είλαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη κε ηνλ/ηελ ζχληξνθν ζε ζπλάξηεζε κε φια ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. Ζ ζεμνπαιηθφηεηα αλαθέξεηαη ζηε ηαπηφηεηα ηνπ ξφινπ θαη ηνπ θχινπ πνπ αλαδεηθλχνληαη, ελψ ηα ππφινηπα ζηνηρεία πνπ απνηεινχλ ηκήκαηα ηεο ζεμνπαιηθήο έθθξαζεο αθνξνχλ ηε ζεμνπαιηθή ιεηηνπξγηθφηεηα (ζπκπεξηθνξέο κέζα απφ ηηο νπνίεο ε ζεμνπαιηθφηεηα εθθξάδεηαη) θαη ηε ζεμνπαιηθή πγεία (αλαγλψξηζε θαη επηβεβαίσζε ηεο ζεκαζίαο, ζρεηηθφηεηαο θαη πξνηεξαηφηεηαο πνπ απνδίδνληαη εμαηνκηθεπκέλα ζηε ζχλαςε δηαπξνζσπηθψλ-ζεμνπαιηθψλ ζρέζεσλ. Καζψο θαη ηε ζχλζεζε ζσκαηηθψλ, ζπλαηζζεκαηηθψλ, πλεπκαηηθψλ θαη θνηλσληθψλ παξακέηξσλ ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο κε ηξφπνπο πνπ πξνάγνπλ ηε πξνζσπηθφηεηα, επηθνηλσλία θαη αγάπε.) Ζ ζεμνπαιηθή πγεία πξνυπνζέηεη ην ζεβαζκφ ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο θαη ησλ ζεμνπαιηθψλ ζρέζεσλ, φπσο επίζεο θαη ηε δπλαηφηεηα λα βηψλεη θαλείο επράξηζηεο θαη αζθαιείο ζεμνπαιηθέο εκπεηξίεο, ρσξίο δηαθξίζεηο, εμαλαγθαζκνχο θαη βία.(2), (9) εμνπαιηθόηεηα θαη Κηλεηηθή Δηαηαξαρή Οη άλζξσπνη κε θηλεηηθέο δηαηαξαρέο (πνπ απνηεινχλ ην 4% ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνπ) ηνπνζεηνχληαη ζην πεξηζψξην ηεο θνηλσληθήο δσήο, άιινηε ζπκκεηέρνπλ ζε απηή θαη άιινηε φρη, θαηά ηξφπν κε θπζηνινγηθφ, πνπ ραξαθηεξίδεη ην ππφινηπν ηεο δσήο ηνπο. Με βάζε ηνπο Whiteford (2004), Milligan θαη Neufeldt (2001), Braddock θαη Parish (2001) εμαθνινπζνχλ λα δηαηεξνχληαη αθφκα απφιπηεο απφςεηο ζρεηηθά κε ην ηη νη άλζξσπνη κε δηαηαξαρέο (θηλεηηθέο θαη φρη κφλν) πξέπεη ή δελ πξέπεη λα θάλνπλ. Θεσξνχληαη σο κε θπζηνινγηθνί ή φηη ρξήδνπλ πξνζηαζίαο, εθφζνλ γηα λα δηεθπεξαηψζνπλ θάζε πηπρή ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπο εμαξηψληαη απφ ηξίηνπο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε ζεμνπαιηθφηεηά ηνπο λα κελ γίλεηαη απνδεθηή, θαη ην ρεηξφηεξν, θαη ε αλζξψπηλε θχζε ηνπο, εθφζνλ ζεσξνχληαη σο άηνκα ρσξίο ζεμνπαιηθή επηζπκία. Ο Shakespeare αλαθέξεη φηη νη άλζξσπνη κε θηλεηηθέο δηαηαξαρέο ζπρλά ζεσξνχληαη φηη αλήθνπλ ζε έλα ηξίην αζεμνπαιηθφ γέλνο θαη αληί λα αλαγλσξίδνληαη σο άληξεο ή γπλαίθεο κε αλαπεξία, αληηκεησπίδνληαη ζαλ
«αλάπεξνη» εμ νινθιήξνπ, δεκηνπξγψληαο κηα λέα θαηεγνξία αλζξψπσλ. Σέινο, πσο πξέπεη λα ζρεηίδνληαη κφλν κε αλζξψπνπο πνπ έρνπλ ηα ίδηα πξνβιήκαηα. (3), (10) Απηή ε ππάξρνπζα λννηξνπία έρεη ζαλ απνηέιεζκα ην ζέκα ηεο ζεμνπαιηθήο έθθξαζεο ησλ αηφκσλ κε θηλεηηθή αλαπεξία λα κελ πξνβάιιεηαη πξνο ην επξχηεξν θνηλσληθφ ζχλνιν, κε απνηέιεζκα λα κε δηεπθνιχλεηαη ε έθθξαζε ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο θαη ησλ αλαγθψλ ηνπο απφ ηνπο ίδηνπο.(10) Ο Wilcock αλαθέξεη φηη νη εξγνζεξαπεπηέο βιέπνπλ ηνπο αλζξψπνπο ζαλ φληα πνπ παξάγνπλ θαη ζπκκεηέρνπλ ζε ελαζρνιήζεηο κε ηελ αληίζηνηρε ζεκαζία πνπ ηνπο δίλνπλ, νη νπνίεο φκσο ζεσξνχληαη θαηαιπηηθέο γηα ηε αηνκηθή βίσζε ηεο πγείαο θαη ηνπ ηθαλνπνηεηηθνχ ηξφπνπ δσήο. Όηαλ ε ελαζρφιεζε κε έξγν ρξεζηκνπνηείηαη κε ηε γεληθή ηεο ζεκαζία, ηφηε γίλεηαη θαλεξφ φηη ε ζεμνπαιηθφηεηα απνηειεί αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο έξγν-θχζεο ηνπ θάζε αλζξψπνπ. Δίηε αθνξά ην θιεξη, είηε ηα ξαληεβνχ, είηε ηελ ζπκκεηνρή ζε ζεμνπαιηθέο δξαζηεξηφηεηεο, είηε ηελ πξνεηνηκαζία δείπλνπ γηα ην/ηε ζχληξνθν, φιεο απηέο είλαη ελαζρνιήζεηο κέζα απφ ηηο νπνίεο ην άηνκν εθθξάδεη ηε ζεμνπαιηθή ηνπ θχζε θαη ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπ. Δπίζεο, ε πεξηπνίεζε ηνπ ζψκαηνο θαη ηνπ πξνζψπνπ, ε πεξηπνίεζε ησλ καιιηψλ, ν ζηνιηζκφο κε θνζκήκαηα, ην καθηγηάδ, ε έλδπζε θαη ε επηινγή ησλ ελδπκάησλ, φπσο θαη ε πξνζσπηθή πγηεηλή, κπνξεί λα απνηεινχλ δξαζηεξηφηεηεο απηνυπεξέηεζεο, πνπ ν εξγνζεξαπεπηήο θαιείηαη λα αμηνινγήζεη θαη λα παξέκβεη, φκσο ηα παξαπάλσ απνηεινχλ θαη κέζα έθθξαζεο ηεο εθάζηνηε ζεμνπαιηθφηεηαο. (1), (3) Με ηελ άξλεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ εθάζηνηε αλζξψπνπ λα ζπκκεηέρεη ζε ζεμνπαιηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα ιφγνπο πνπ δελ κπνξεί λα θαηαλνήζεη ή λα ειέγμεη, ηφηε απηφ ζπληζηά ηε ιεγφκελε αδηθία ζηελ ελαζρφιεζε κε έξγν (occupational injustice). Ζ αδηθία ζηελ ελαζρφιεζε κε έξγν νξίδεηαη κε βάζε ηνλ Townsend θαη Wilcock σο ε αδηθία πνπ πξνθχπηεη φηαλ ε ζπκκεηνρή ζηηο ελαζρνιήζεηο πεξηνξίδεηαη, απνθφβεηαη, ηκεκαηνπνηείηαη, απαγνξεχεηαη, ππναλαπηχζζεηαη, δηαθφπηεηαη, πεξηζσξηνπνηείηαη ή γίλεηαη αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο. Πηζηεχεηαη φηη νθείιεηαη ζε αηηίεο πνπ δελ κπνξνχλ λα ειεγρζνχλ άκεζα απφ ην ίδην ην άηνκν πνπ αδηθείηαη. (3) Ζ έξγν-θχζε ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο εθθξάδεηαη κέζα απφ πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο θαη απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο αλζξψπηλεο θχζεο. Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο εξγνζεξαπείαο είλαη λα πξνάγεη ηε δηθαηνζχλε ζηελ ελαζρφιεζε κε έξγν, κέζα απφ ηελ παξνρή κέζσλ ψζηε λα θαζηζηνχλ ηθαλφ ηνλ άλζξσπν λα εκπιέθεηαη ζε ζεκαληηθέο γηα ηνλ ίδην ελαζρνιήζεηο, φπσο είλαη θαη ε ζεμνπαιηθή ηνπ έθθξαζε. (3) Η εμνπαιηθή Έθθξαζε κεηά ην Εγθεθαιηθό Επεηζόδην Ζ αλάξξσζε ησλ αζζελψλ κεηά απφ ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην πεξλάεη δηάθνξα ζηάδηα. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο λέαο θαηάζηαζεο απαηηεί ρξφλν θαη, αξρηθά, ε απνθαηάζηαζε εζηηάδεηαη ζε πην ιεηηνπξγηθέο πηπρέο, φπσο ε βάδηζε, ε νκηιία θαη ε απηνθξνληίδα. Όκσο αξγφηεξα κπνξεί λα αλαθχςνπλ πην πξνζσπηθά ζέκαηα, φπσο ε δεκηνπξγία ή ε αλαλέσζε κηαο λέαο ζεμνπαιηθήο ζρέζεο. Αλ ππήξμαλ ζεμνπαιηθά ελεξγνί πξηλ ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην, ζίγνπξα νη ίδηεο αλάγθεο ζα μαλαεκθαληζζνχλ. Όκσο πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε ζσκαηηθνί θαη ζπλαηζζεκαηηθνί παξάγνληεο, πνπ θάζε αζζελήο ηνπο βηψλεη δηαθνξεηηθά. (4), (5)
ωκαηηθνί θαη πλαηζζεκαηηθνί Παξάγνληεο 1. Φόβοι - Ανηζστίες: Ο ζπρλφο θφβνο πνπ θαηαθιχδεη ηνπο αζζελείο κε εγθεθαιηθφ επεηζφδην είλαη πσο ε ζεμνπαιηθή επαθή ζα πξνθαιέζεη έλα λέν εγθεθαιηθφ επεηζφδην. Γελ ππάξρεη ηέηνηνο θίλδπλνο, αθφκα θη φηαλ πεξάζνπλ δχν εβδνκάδεο κεηά ηελ επηζηξνθή ηνπο ζην ζπίηη. ηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, ν ιφγνο απνθπγήο ηεο ζεμνπαιηθήο επαθήο είλαη θαζαξά ςπρνινγηθφο θαη κε έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη έρεη απνδεηρζεί φηη κε ζπρλή ζεμνπαιηθή επαθή (έζησ δχν θνξέο ηελ εβδνκάδα) απμάλνληαη δξαζηηθά ηα θχηηαξα ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη πξνζηαηεχεηαη/βειηηψλεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο. Άιινο ιφγνο πνπ βηψλεηαη ν θφβνο αθνξά ηελ αλεζπρία φηη κε ηε ζεμνπαιηθή επαθή, ζα απμεζεί ε αξηεξηαθή πίεζή ησλ αζζελψλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ην ζεμ επεξεάδεη ηελ αξηεξηαθή πίεζε θαη ηνλ ξπζκφ αλαπλνψλ ζηνλ ίδην βαζκφ φπσο ε ζσκαηηθή άζθεζε κέηξηαο έληαζεο. Ζ επηθνηλσλία ησλ αζζελψλ κε ην γηαηξφ ηνπο κπνξεί λα ιχζεη ηε ζπγθεθξηκέλε αλεζπρία ηνπο, φκσο νη εθδειψζεηο εγθεθαιηθψλ επεηζνδίσλ εμαηηίαο απμεκέλεο αξηεξηαθήο πίεζεο είλαη εμαηξεηηθά ζπάληεο. Απηφ φκσο πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε γηα ηνλ αλδξηθφ πιεζπζκφ, είλαη φηη θάξκαθα πνπ κεηψλνπλ ηελ αξηεξηαθή πίεζε κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ αληθαλφηεηα. Απηφ φκσο κπνξεί λα αιιαρζεί κε ηε ρνξήγεζε λένπ θαξκαθεπηηθνχ ζρήκαηνο, ην νπνίν ν γηαηξφο κπνξεί λα θαζνξίζεη. Μεγάιε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηελ ρνξήγεζε Viagra, θπξίσο φηαλ ν αζζελήο ην ιακβάλεη ρσξίο ζπληαγή, θάηη ην νπνίν αληηπξνηείλεηαη ζζελαξά εμαηηίαο ησλ ζνβαξψλ επηπινθψλ ηνπ. Σέινο, αλαθνξηθά κε ηνλ γπλαηθείν πιεζπζκφ, δελ ππάξρεη ιφγνο αλεζπρίαο φζνλ αθνξά πεξηπηψζεηο ζχιιεςεο, νκαινχο θπήζεσο θαη γελλήζεσο πγηψλ βξεθψλ. Όκσο ζε πεξηπηψζεηο νηθνγελεηαθνχ πξνγξακκαηηζκνχ, φηαλ ρνξεγείηαη ζπλδπαζκέλν αληηζπιιεπηηθφ ράπη επεηδή ππάξρεη ξίζθν παξελεξγεηψλ θαξδηαγγεηαθήο θχζεσο, ε επηθνηλσλία κε ην γηαηξφ είλαη βαζηθφηαηε. Φπζηθά ζηηο γπλαίθεο, ππάξρνπλ θαη θαξκαθεπηηθέο αγσγέο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ χγξαλζε ηνπ θφιπνπ, φκσο ν γηαηξφο ζα κπνξέζεη λα βξεη κηα δηαθνξεηηθή ιχζε. (5), (6), (7), (8) 2. Σωμαηικές Αλλαγές: Σν εγθεθαιηθφ επεηζφδην επεξεάδεη δηαθνξεηηθά ηνπο άληξεο απφ ηηο γπλαίθεο. Οη άληξεο αλεζπρνχλ γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα πξνθαιέζνπλ ηελ έλαξμε ή ηε δηαηήξεζε ηεο ζηχζεο ηνπο θαη δηθαηνινγεκέλα γηα πνιινχο ιφγνπο, εθφζνλ ήξζαλ αληηκέησπνη κε κηα πνιχ ζνβαξή θαηάζηαζε. Γπζηπρψο πνιινί άληξεο εμηζψλνπλ απηή ηελ πηζαλψο επεξρφκελε δπζιεηηνπξγία ζαλ βαζηθφ ζηνηρείν ηνπ αλδξηζκνχ ηνπο, πνπ αλ φλησο πξνθχςεη, ηφηε απηφκαηα καηαηψλνληαη. αλ απνηέιεζκα δεκηνπξγείηαη έλαο θαχινο θχθινο. Ζ αιήζεηα είλαη πσο κεηά ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην, παξφιν πνπ κπνξεί λα έρεη επεξεαζηεί ε κία πιεπξά ηνπ ζψκαηνο (θηλεηηθά-αχμεζε ηνπ ηφλνπ ή ππνηνλία-θαη αηζζεηεξηαθά-ππαηζζεζία ή αλαηζζεζία ζηελ εκηπιεγηθή πιεπξά, θαη θπξίσο ζηηο αληίζηνηρεο εξσηνγελείο δψλεο), ε άιιε πιεπξά κε ηηο αληίζηνηρεο λεπξηθέο απνιήμεηο ηεο κπνξεί λα δηαηεξήζεη επαξθψο κηα ζηχζε. Ζ αληθαλφηεηα φκσο, ζαλ ζπρλφ πιένλ θαηλφκελν, κπνξεί λα απνδίδεηαη ζε επηπιένλ ρξήζε αληηθαηαζιηπηηθψλ ή άιισλ θαξκάθσλ (π.ρ. ππλσηηθψλ), ή ζε ζπλππάξρνπζα θαηάζηαζε ζαθραξψδε δηαβήηε ή πξνβιεκάησλ ηνπ πξνζηάηε. Δπίζεο, ε ρξήζε θαζεηήξα απνηειεί έλαλ βαζηθφ παξάγνληα κείσζεο ηεο
ζεμνπαιηθήο επηζπκίαο, φπσο θαη ν ζσκαηηθφο πφλνο πνπ βηψλνπλ αξθεηνί αζζελείο ζηελ εκηπιεγηθή ηνπο πιεπξά. Γηα ηηο γπλαίθεο ηα πξνβιήκαηα αθνξνχλ ηελ αξγή έλαξμε ηεο ζεμνπαιηθήο ηνπο δηέγεξζεο, ηελ απψιεηα ηεο αηζζήζεσο ή ηελ μεξφηεηα ζην θφιπν ηνπο, παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηε ζεμνπαιηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα. Όκσο ππάξρνπλ θνηλά πξνβιήκαηα θαη ζηα δχν θχια, φπσο ε κείσζε ηεο ιίκπηλην (ζεμνπαιηθήο νξκήο) εμαηηίαο ηεο κεησκέλεο ζσκαηηθήο αληνρήο (ε θνχξαζε επέξρεηαη εχθνια εμαηηίαο ηεο θηλεηηθήο δηαηαξαρήο, ηεο κεγαιχηεξεο πξνζπάζεηάο λα αληαπεμέιζνπλ ζσκαηηθά ζηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζην έληνλν απνθαηαζηαζηαθφ πξφγξακκα).δπίζεο εμαηηίαο ηνπ άγρνπο, ηεο θαηάζιηςεο θαη ησλ ακθηβνιηψλ ηνπο γηα ηελ εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηνπο θαη ηεο έληνλεο αλεζπρίαο γηα ην κέιινλ.(5), (6), (7), (8), (10), (11) Τπάξρεη φκσο θαη κηα κεηνλφηεηα αζζελψλ, νη νπνίνη, κεηά ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην, βηψλνπλ κία αχμεζε ζηε ιίκπηλην θαη ζηε ζεμνπαιηθή δξαζηεξηφηεηά. Πηζαλψο απηφ εμεγείηαη εμαηηίαο βειηησκέλσλ ζρέζεσλ κε ηνλ/ηελ ζχληξνθφ κεηά ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην θαη εμαηηίαο βειηησκέλσλ ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη θνηλσληθψλ εκπεηξηψλ. Πνιχ ζπάληα έλα εγθεθαιηθφ επεηζφδην κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηελ δηαηαξαρή κε ηελ νλνκαζία ππεξζεμνπαιηθφηεηα, θη απηφ γηαηί ζπάληα ε ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηνπ εγθεθάινπ, πνπ είλαη ππεχζπλε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία, κπνξεί λα ππνζηεί βιάβε. Ζ ππεξζεμνπαιηθφηεηα πεξηγξάθεηαη σο κία κε θπζηνινγηθή, απμεκέλε ζεμνπαιηθή επηζπκία.(5) 3. Σσναιζθημαηικές αλλαγές: Δίηε νη άληξεο είηε νη γπλαίθεο, κεηά απφ έλα εγθεθαιηθφ επεηζφδην, βηψλνπλ παξφκνηα ζπλαηζζεκαηηθά πξνβιήκαηα. Όηαλ πεξάζεη ε θξίζε πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ αλαθνίλσζε ηεο δηάγλσζεο, βηψλεηαη ε θνηλσληθή απνκφλσζε, εθφζνλ ζπγγελείο θαη θίινη απνζηαζηνπνηνχληαη θαη επηζηξέθνπλ ζηε πξνζσπηθή ηνπο δσή. Ο ηξφπνο πνπ αηζζάλνληαη γηα ηνπο εαπηνχο ηνπο θαη ν ηξφπνο πνπ αηζζάλνληαη πσο αληηκεησπίδνληαη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπο είλαη βαζηθέο αηηίεο κείσζεο ηεο απηνπεπνίζεζήο ηνπο, θαζψο θαη ησλ έληνλσλ ζπλαηζζεκαηηθψλ ελαιιαγψλ ηνπο (π.ρ. ελαιιαγή έληνλνπ θιάκαηνο κε έληνλν γέιην ρσξίο πξνθαλή ιφγν). Δπίζεο, ε εθδήισζε άγρνπο θαη θαηάζιηςεο πξνθχπηεη θπξίσο απφ ηελ αξγή πξνζαξκνγή ηνπο ζην λέν ηξφπν δσήο πνπ επέξρεηαη ηνπ εγθεθαιηθνχ επεηζνδίνπ. Γελ μερλάκε λα αλαθέξνπκε ηα αηζζήκαηα ζπκνχ θαη άξλεζεο απνδνρήο ηνπ πξνβιήκαηνο, νπφηε καδί κε ηε κείσζε απηνπεπνίζεζεο, ην άγρνο θαη ηε θαηάζιηςε κεηψλεηαη δξαζηηθά ε επηζπκία γηα ζεμνπαιηθή έθθξαζε. Απηφ πνπ πξέπεη λα αλαθεξζεί επίζεο είλαη ε ξηδηθή αιιαγή ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δχν ζπληξφθσλ, φηαλ ν έλαο εθ ησλ δχν γίλεηαη θξνληηζηήο ηνπ άιινπ θαη δελ είλαη πιένλ ν ζχληξνθφο ηνπ, φηαλ ν άιινο (ν αζζελήο) ρξεηάδεηαη επηπιένλ βνήζεηα γηα λα αληαπνθξηζεί ζσκαηηθά ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο θαζεκεξηλήο ηνπ δσήο. Ο ηξφπνο πνπ αηζζάλνληαη ν έλαο γηα ηνλ άιινλ αιιάδεη θαη ην αίζζεκα ηεο ληξνπήο, ηεο εμάξηεζεο, ηεο έληαζεο, ηεο δήιηαο θαη ηνπ άγρνπο αξρίδεη λα θαηαβάιεη θαη ηνπο δχν. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ αιιαγή ηνπ ξφινπ ηνπ αηφκνπ κε εγθεθαιηθφ επεηζφδην ζην δεπγάξη, ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. Όκσο αλαθνξηθά κε ην θνκκάηη ηεο ζεμνπαιηθφηεηαο, πξέπεη λα ηνληζζεί επίζεο ε αξλεηηθή εηθφλα ζψκαηνο πνπ αλαπηχζζεη ν αζζελήο θαη γεληθφηεξα ε ρακειή απηνεθηίκεζε ηνπ ζσκαηηθνχ ηνπ «εγψ», πνπ δπζηπρψο καδί κε φια ηα παξαπάλσ, δελ ηνλ σζνχλ ζην λα ζπδεηήζεη κε θαλέλαλ ηα πξνβιήκαηα ζηε ζεμνπαιηθφ θάζκα ηεο δσήο ηνπ θαη ηνπ δεκηνπξγνχλ απξνζπκία ζην λα ζπκκεηέρεη ζε νπνηαδήπνηε ζεμνπαιηθή δξαζηεξηφηεηα είηε κε ηνλ ππάξρνλ ζχληξνθν, είηε κε έλαλ θαηλνχξην.(5), (6), (7), (8), (10), (12)
Σέινο, φπσο πξναλαθέξζεθε, επηθξαηεί δπζηπρψο θαη ζηηο κέξεο καο, ε πεπνίζεζε πσο ε ζεμνπαιηθφηεηα είλαη πξνλφκην ησλ λέσλ, φκνξθσλ θαη, φρη κε θηλεηηθέο ηδηαηηεξφηεηεο, αλζξψπσλ. Οπνηνζδήπνηε άλζξσπνο δελ εκπίπηεη ζηε ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία, απηφκαηα δε κπνξεί λα ζεσξεζεί άκεζα σο ππνςήθηνο ζεμνπαιηθφο ζχληξνθνο. Ζ ζπγθεθξηκέλε λννηξνπία θξίλεηαη ηδηαίηεξα επηδήκηα, ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ αλζξψπσλ κεηά ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην. Αλ απηή ε λννηξνπία ιακβάλεηαη σο ζσζηή απφ ηνπο αληίζηνηρνπο ζπληξφθνπο ηνπο, αιιά θαη απφ ηε ζεξαπεπηηθή νκάδα πνπ ηνπο πιαηζηψλεη, ηφηε νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα γηα ζεμνπαιηθή έθθξαζε πξφθεηηαη λα ηεικαησζεί, νδεγψληαο θαη ηνπο ίδηνπο ζηελ πεπνίζεζε φηη ελ ηέιεη φινη νη ππφινηπνη έρνπλ δίθην θαη ζα θαηαιήμνπλ λα είλαη φληα αζεμνπαιηθά. Θα βηψζνπλ ηελ απνκφλσζε απφ ην ζπγθεθξηκέλν έξγν (occupational isolation) θαη απνκνλσκέλνη, αδχλακνη, ζπγρπζκέλνη, ρσξίο αίζζεζε ειέγρνπ, ζα θαηαιήμνπλ λα απνθνπνχλ απφ έλα βαζηθφ ηκήκα ηνπ εαπηνχ ηνπο.(3), (10) 4. Επικοινωνία: Μεηά απφ έλα εγθεθαιηθφ επεηζφδην, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο πηζαλφηεηεο λα έρεη δηαηαξαρζεί ην θέληξν ηνπ ιφγνπ, κε απνηέιεζκα ν αζζελήο λα κελ κπνξεί λα κηιήζεη θαη λα επηθνηλσλήζεη (αθαζία-δπζθαζία). Απηφ πξνθαιεί έληνλν ζπκφ θαη απνγνήηεπζε κε ηνλ εαπηφ ηνπ αιιά θαη κε ηνπο άιινπο πνπ δελ ηνλ θαηαιαβαίλνπλ θαη θπξίσο κε ην ζχληξνθφ ηνπ. Σα αηζζήκαηα πνπ κπνξεί λα αλαπηπρζνχλ κεηαμχ ηνπο, πέξα ησλ παξαπάλσ πνπ έρνπλ αλαθεξζεί, κπνξεί λα είλαη θαη απσζεηηθά, ψζηε ηα ζεμνπαιηθά αηζζήκαηα λα ράλνπλ έδαθνο. Σπρφλ πξνβιήκαηα ζηε ιεθηηθή επηθνηλσλία (αθαζία ή δπζθαζία) επηθέξνπλ απφ ηε πιεπξά ηνπ αζζελνχο κεγάιε πξνζπάζεηα ζηελ επηθνηλσλία ηνπ, κε απνηέιεζκα λα επαθνινπζεί ζσκαηηθή θαη ςπρηθή θφπσζε θαη ζίγνπξα δελ ηνπ απνκέλεη ελέξγεηα γηα λα ελαζρνιεζεί κε ζεμνπαιηθέο δξαζηεξηφηεηεο. (6), (7), (8), (11) Πώο κπνξεί λα βειηηωζεί ε εξωηηθή δωή κεηά από έλα εγθεθαιηθό επεηζόδην Γηα λα αζρνιεζεί ν εξγνζεξαπεπηήο κε ηελ αληηκεηψπηζε φισλ ησλ πξναλαθεξζέλησλ πξνβιεκάησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε ζεμνπαιηθή πηπρή ηεο δσήο ηνπ αζζελνχο κε εγθεθαιηθφ επεηζφδην, ζα πξέπεη λα έρεη δεκηνπξγεζεί κηα ζηαζεξή ζρέζε εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ηνπο. Απηή ε ζρέζε δελ είλαη εχθνιν λα δεκηνπξγεζεί κε φινπο ηνπο αζζελείο θαη ζίγνπξα ρξεηάδεηαη ηνλ απαξαίηεην ρξφλν γηα λα δνκεζεί ζσζηά. Αλ ν εξγνζεξαπεπηήο βαζηζηεί ζηε ζσζηή πξνιεπηηθή ελεκέξσζε πνπ ζα παξέρεη, ζηελ ππνκνλή θαη ζηε δηαθξηηηθφηεηά ηνπ, ηφηε ε πηζαλφηεηα λα ηνπ εθκπζηεξεπζεί ν αζζελήο ηηο δπζθνιίεο ζηνλ αληίζηνηρν ηνκέα ηεο δσήο ηνπ απμάλνληαη. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν αζζελήο μεθηλά λα ηνπ αλαθέξεηαη ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ηφηε ν εξγνζεξαπεπηήο θξνληίδεη λα ηνπ δείμεη φηη κπνξεί ηνπιάρηζηνλ λα αθνχζεη ην πξφβιεκά ηνπ. Οη ζπγθεθξηκέλεο αλεζπρίεο δελ απνηεινχλ κηα παξάκεηξν ππεξβνιήο θαη πνιπηέιεηαο ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ αζζελνχο, φκσο κηα αλαγθαία θαη βαζηθή παξάκεηξνο ραξάο θαη απφιαπζεο γηα ηνλ ίδην.(3), (10) Κάπνηεο πξαθηηθέο ζπκβνπιέο πνπ κπνξνχλ λα δνζνχλ είλαη νη παξαθάησ: 1. Επικοινωνία/Επαθή: ηηο πεξηπηψζεηο πνπ πξαθηηθά ε ζεμνπαιηθή ζπλεχξεζε κπνξεί λα είλαη δχζθνιν λα επηηεπρζεί, ππάξρνπλ θη άιινη ηξφπνη γηα λα επηηεπρζεί εγγχηεηα θαη ζεμνπαιηθή εθπιήξσζε. Πνιινί άλζξσπνη έρνπλ ηελ αλάγθε θαη σθεινχληαη
ζπλαηζζεκαηηθά απφ κηα ζσκαηηθή επαθή, φπσο ηελ αγθαιηά, ην θηιί ή έλα καζάδ (αθφκα θαη ζηελ πξνζβεβιεκέλε πιεπξά), εθφζνλ θαη κε απηνχο ηνπο ηξφπνπο αηζζάλνληαη πσο παίξλνπλ θαη πξνζθέξνπλ επραξίζηεζε. Απηφο ν ηξφπνο βνεζά πνιχ ηνπο αθαζηθνχο αζζελείο, εθφζνλ δελ ρξεηάδεηαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πξνθνξηθφ ιφγν γηα λα επηθνηλσλήζνπλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηνπο. Γεληθφηεξα, ε αίζζεζε ηεο αθήο θαη ηεο ελ ησ βάζεη πίεζεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ αξθεηά ην δεπγάξη λα αλαθαιχςεη εθ λένπ ηη είλαη απηφ πνπ ην επραξηζηεί. Πην ζπγθεθξηκέλα ζηνπο αζζελείο κε εγθεθαιηθφ επεηζφδην, ε παξνρή ησλ πξναλαθεξζέλησλ εξεζηζκάησλ ζσζηφ είλαη αλ παξέρνληαη θπξίσο ζηελ κε εκηπιεγηθή πιεπξά. Σν βαζηθφ φκσο είλαη λα ππάξρεη κεηαμχ ηνπ δεπγαξηνχ επηθνηλσλία, αλεμαξηήηνπ ηεο θχζεσο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ραξαθηεξίδνπλ θάζε αζζελή κεηά απφ έλα εγθεθαιηθφ επεηζφδην. Μφλν κε ηε εηιηθξηλή επηθνηλσλία θαη ζπλαίλεζε ζηηο κεηαμχ ηνπο απνθάζεηο, κπνξεί λα βξεζεί ιχζε ζηελ νπνηαδήπνηε δπζιεηηνπξγία πνπ κπνξεί λα ραξαθηεξίδεη ηε ζεμνπαιηθή ηνπο δσή. Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηα παξαπάλσ είλαη ε αληηκεηψπηζε ηπρφλ αηζζεκάησλ ληξνπήο θαη ακεραλίαο, πνπ ραξαθηεξίδνπλ πνιιά δεπγάξηα θαη δελ ηα βνεζνχλ λα έξζνπλ ζε επαθή κεηαμχ ηνπο, αιιά θαη κε ηνπο αληίζηνηρνπο εηδηθνχο γηαηξνχο, ζεξαπεπηέο θαη ππεξεζίεο. Σν ζίγνπξν φκσο είλαη φηη ε επηζηξνθή ή ε εθ λένπ δεκηνπξγία κηαο ηθαλνπνηεηηθήο ζεμνπαιηθήο δσήο απαηηεί ρξφλν, πξνζπάζεηα θαη ππνκνλή θαη απφ ηηο δχν πιεπξέο γηα λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα λέα δεδνκέλα.(5), (6), (7), (8), (10), (12) 2. Προγραμμαηιζμός: Ζ επηινγή ηνπ ζσζηνχ ρξφλνπ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ζεμνπαιηθήο πξάμεο πξνυπνζέηεη έλα πεξηζψξην φπνπ θαη νη δχν ζχληξνθνη λα αηζζάλνληαη μεθνχξαζηνη θαη ραιαξσκέλνη. Μηα ηέηνηα ρξνληθή πεξίνδνο κπνξεί λα είλαη νη πξσηλέο ψξεο, πξηλ ν αζζελήο μεθηλήζεη ην επίπνλν πξφγξακκα ζεξαπεηψλ ηνπ. Μέζα ζην ζπγθεθξηκέλν πεξηζψξην δελ ζα πξέπεη λα ππάξρεη θακία εμσηεξηθή παξεκβνιή ή δηαθνπή θαη ν ρξφλνο λα είλαη απζηεξά πξνζσπηθφο. Ζ δεκηνπξγία κηαο ξνκαληηθήο αηκφζθαηξαο, επίζεο, είλαη βαζηθφ ζηνηρείν πξνεηνηκαζίαο πνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε ρξήζε π.ρ. απαιήο κνπζηθήο, θεξηψλ ή/θαη αξσκαηηθψλ αηζέξησλ ειαίσλ ή κε ηε δεκηνπξγία ελφο δεζηνχ θαη άλεηνπ ρψξνπ, βαζηζκέλν ζηε θαληαζία ηνπ ελδηαθεξφκελνπ. Δπίζεο πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ην πξφγξακκα ρνξήγεζεο ησλ θαξκάθσλ. Πξηλ ηε ζεμνπαιηθή πξάμε δε ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππλσηηθά ή αληηππεξηαζηθά ράπηα θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν αζζελήο δε ζα πξέπεη λα ηα ακειεί. Άξα, πξέπεη λα ηα ιακβάλεη κεηά ηε ζεμνπαιηθή επαθή ζην ρξνλνδηάγξακκα πνπ έρεη δνζεί απφ ηνλ ηαηξφ ηνπ.(5), (6), (7), (12) 3. Υπερηονική ή Υποηονική Ημιπληγική Πλεσρά: Αλ ε ππεξηνλία ή ππνηνλία πνπ ραξαθηεξίδεη ηε κία πιεπξά ηνπ αζζελνχο είλαη κέηξηα ή ζνβαξή, ηφηε πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε ελαιιαθηηθέο ζέζεηο ζεμνπαιηθήο επαθήο, αλάινγα κε ην βαζκφ θηλεηηθήο θαη αηζζεηεξηαθήο δπζθνιίαο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ καμηιάξηα γηα λα ζηεξίμνπλ ηνλ αζζελή ή κπνξεί ν ίδηνο λα πάξεη ζέζεηο πνπ λα ξίρλνπλ ην βάξνο ζηελ εκηπιεγηθή ηνπ πιεπξά, φπσο μαπισκέλνο/ε ζην πιάη. Σα θνηλφ ζηνηρείν πνπ πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη φιεο ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζέζεηο είλαη ε επαξθή ζηήξημε ηνπ ζψκαηνο.(6) Παξαδείγκαηα ηέηνησλ ζέζεηο είλαη νη παξαθάησ εηθφλεο:
4. Προζωπική σγιεινή Περιποίηζη: Απνηεινχλ πνιχ βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απηνπεπνίζεζεο θαη ηεο εμσηεξηθήο εηθφλαο πνπ πξνβάινπλ πξνο ηνπο άιινπο, θαη ζίγνπξα πξνο ηνπο ζπληξφθνπο ηνπο. Ζ παξέκβαζε ηνπ εξγνζεξαπεπηή ζηνλ ηνκέα απηφ ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ηνπο, πέξα απφ ηνλ πξαθηηθφ ραξαθηήξα, έρεη θη έλαλ έληνλα ζπλαηζζεκαηηθφ ραξαθηήξα, κηαο θαη πέξα απφ ηε ζσκαηηθή πγηεηλή εληζρχεη ζεηηθά θαη ηε ζσκαηηθή εηθφλα θαη ηε ςπρηθή πγεία ηνπ αζζελνχο. Οπφηε ζα πξέπεη λα θαηαλνήζεη ν αζζελήο ηε ζεκαζία ηνπ λα είλαη θαζαξφο/ή θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο θαη ζίγνπξα πξηλ ηε ζεμνπαιηθή ζπλεχξεζε.(5), (6), (7), (12) 5. Φαγηηό: Θα πξέπεη λα απνθεχγεηαη έλα βαξχ θαη δπζθνινρψλεπην γεχκα πξνγελέζηεξα ηεο ζεμνπαιηθήο πξάμεο ή ηνπιάρηζηνλ λα ππάξρεη αλακνλή δχν σξψλ κεηά ην θαγεηφ. Γεληθφηεξα φκσο ζα πξέπεη λα αθνινπζείηαη έλα πγηεηλφ δηαηηνιφγην ζε θαζεκεξηλή βάζε.(5), (8) 6. Αλκοόλ: Θα πξέπεη λα απνθεχγεηαη ε ππεξβνιηθή θαηαλάισζε αιθνφι γηαηί κπνξεί λα δξάζεη αξλεηηθά ζηελ επίηεπμε ή/θαη δηαηήξεζε ηεο ζηπηηθήο ιεηηνπξγίαο ζηνπο άλδξεο. Έρεη παξαηεξεζεί επίζεο πσο κπνξεί λα πξνθαιέζεη αχμεζε ηεο θνχξαζεο θαη ππλειία θαη ζηα δχν θχια.(5), (8) 7. Έλεγτος Οσροδότοσ Κύζηης: Γηα ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ππάξρεη δπζθνιία ζηνλ έιεγρν ηεο νπξνδφρνπ θχζηεο, ν θφβνο φηη ζα ζπκβνχλ αηπρήκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζεμνπαιηθήο επαθήο είλαη ζπρλφο. πλεηφ ζα είλαη ν/ε αζζελήο λα αδεηάδεη ηελ θχζηε ηνπ/ηεο πξηλ ηε ζεμνπαιηθή ζπλεχξεζε, φπσο θαη λα απνθεχγεηαη ε ιήςε πγξψλ κία κε δχν ψξεο πξηλ ηελ επαθή. ε πεξηπηψζεηο ρξήζεσο θαζεηήξα, κπνξνχλ νη αζζελείο λα ξσηήζνπλ ην γηαηξφ ηνπο αλ κπνξνχλ λα ηνλ βγάινπλ θαη λα ηνλ ηνπνζεηήζνπλ πάιη κεηά ηελ επαθή. Γηαθνξεηηθά, νη γπλαίθεο ρξήζηεο κπνξνχλ λα ην θνιιήζνπλ κε ηαηλία ζηνλ έλα ηνπο κεξφ, ελψ νη άληξεο κπνξνχλ λα ην θαιχςνπλ κε ηε ρξήζε πξνθπιαθηηθνχ. Άιιεο πξαθηηθέο νδεγίεο αθνξνχλ ηε ηνπνζέηεζε πιαζηηθνχ θαιχκκαηνο θάησ απφ ην θξεβάηη ή ελφο δνρείνπ αθξάηεηαο δίπια ζην θξεβάηη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ ζηξψκαηνο θαη ησλ θαιπκκάησλ, φπσο θαη ηε ηνπνζέηεζε θαζαξνχ πιηθνχ ζε θνληηλφ θαη άκεζα πξνζβάζηκν ληνπιάπη ή ζπξηάξη. (5), (6), (7), (12) 8. Άλλα Προβλήμαηα: Γηα ηηο γπλαίθεο κε δηαηαξαρέο ζηελ εθχγξαλζε ηνπ θφιπνπ, κε απνηέιεζκα ε δηείζδπζε λα είλαη επψδπλε, πξνηείλεηαη ε ρξήζε κίαο ιηπαληηθήο γέιεο. Δπίζεο, αλ ν αζζελήο δελ είλαη ηδηαίηεξα ελεξγεηηθφο, πξνηείλνληαη ζηνλ/ζηελ ζχληξνθφ ηνπ ηερληθέο απηνεξεζηζκνχ ή θαη ρξήζε ηερληθψλ ζηνκαηηθνχ έξσηα ψζηε λα βνεζεζνχλ λα βξνπλ ηθαλνπνίεζε. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ν/ε αζζελήο δελ έρνπλ ηε θπζηθή αληνρή λα εξεζίζνπλ ην ζχληξνθφ ηνπ/ηεο κέζσ ηεο αθήο, κπνξεί λα πξνηαζεί ε ρξήζε δνλεηή, φκσο κε πξνζνρή γηαηί κπνξεί λα πξνθιεζεί επεξεζηζηηθφηεηα ζηηο αληίζηνηρεο πεξηνρέο θαη κνιχλζεηο. Ζ ρξήζε ελφο πδαηνδηαιπηνχ ιηπαληηθνχ ηδει κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ απνθπγή ηέηνησλ εξεζηζκψλ.(5), (6), (7), (12)
9. Ειδικές Θεραπείες: Σα ηειεπηαία ρξφληα παξέρνληαη εηδηθέο ζεξαπείεο πνπ εζηηάδνπλ ζηελ αηζζεηεξηαθή αληίιεςε πεξηνρψλ ηνπ ζψκαηνο πνπ κπνξνχλ λα κεηακνξθσζνχλ αληίζηνηρα ζε εξσηνγελείο δψλεο θαη απηφ πεηπραίλεηαη κε αζθήζεηο πνπ ην ίδην ην άηνκν εθαξκφδεη ζην ζψκα ηνπ. Τθίζηαληαη ζχγρξνλα θέληξα ζηα νπνία ε ηαηξηθή νκάδα, θαη θπξίσο ν ςπρίαηξνο-ςπρνιφγνο πνπ πξνζεγγίδεη ην ζέκα ηεο ζεμνπαιηθήο ελεξγνπνίεζεο ηνπ αζζελνχο, εθαξκφδεη ζεξαπεπηηθέο ηερληθέο κε ζθνπφ λα απμήζνπλ ηε ζεμνπαιηθή επηζπκία, ηελ αηζζεηεξηαθή δηέγεξζε θαη ηελ αλαδήηεζε κηαο πιήξνπο ζσκαηναηζζεηεξηαθήο ηθαλνπνίεζεο. Ο ζηφρνο είλαη ε εχξεζε θαη ε αλάπηπμε δηαθνξεηηθψλ εξσηνγελψλ δσλψλ απφ απηέο πνπ έρνπλ επεξεαζηεί αξλεηηθά απφ ην εγθεθαιηθφ επεηζφδην. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεξαπεπηηθή πξνζέγγηζε ζσκαηναηζζεηεξηαθνχ αηζζεζηαζκνχ ζηνρεχεη ζηελ νξγαζκηθή θνξχθσζε (δηαλνεηηθφ νξγαζκφ), κε απνηέιεζκα λα πξνζθέξεη ηθαλνπνίεζε ζην άηνκν θαη βειηίσζε ηεο απηνεθηίκεζήο ηνπ. Ζ ζεηηθή έθβαζε ηεο ζεξαπείαο δεκηνπξγεί ζηνλ αζζελή ηελ αλαγλψξηζε ηνπ σο ηθαλφ λα αληιήζεη ραξά απφ κηα ζεμνπαιηθή επαθή κε έλαλ άιιν άλζξσπν, αλαγλψξηζε ηελ νπνία ζηεξείηαη ζε έληνλν βαζκφ. Μπνξνχλ επίζεο λα δνζνχλ εηδηθέο αζθήζεηο ζεμνπαιηθνχ ραξαθηήξα ζην δεπγάξη έηζη ψζηε λα εθπαηδεπηεί γηα ην πσο κπνξεί λα έρεη ηηο θαιχηεξεο ζσκαηηθέο ζηάζεηο κέζα απφ ιεηηνπξγηθέο θηλήζεηο ησλ ζσκάησλ ηνπο, φπσο επίζεο θαη εζηηαθά ζεμνπαιηθά παηρλίδηα, εληαγκέλα φια ζην πξφγξακκα δεχγνπο (sex therapy) Δπίζεο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ ζεξαπεπηηθά πξνβιήκαηα ζηπηηθήο ζθιεξφηεηαο ζηνλ άλδξα κε θαξκαθεπηηθή αγσγή, ελδνπετθέο ελέζεηο ή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, πξνβιήκαηα εθζπεξκάηηζεο κε ηνπνζέηεζε δνλεηή ζην θνξκφ ηνπ πένπο, ηελ ηνπνζέηεζε ηεο θαηλνηφκνπ ζπζθεπήο vacuum,ή ηελ πετθή πξφζεζε.(10) Τπεξεζίεο Παξνρήο Πιεξνθνξηώλ: ηελ Διιάδα έρνπλ αλαπηπρζεί ηα ηειεπηαία δεθαπέληε ρξφληα ππεξεζίεο, ζηηο νπνίεο άλζξσπνη κε ζεμνπαιηθά πξνβιήκαηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ησλ αλζξψπσλ κε θηλεηηθέο δηαηαξαρέο, λα κπνξνχλ λα επηθνηλσλήζνπλ, λα ελεκεξσζνχλ, λα δεηήζνπλ ζπκβνπιέο, λα δνζνχλ ιχζεηο ζηηο απνξίεο ηνπο ή/θαη λα θαλνλίζνπλ ξαληεβνχ κε ηνπο αληίζηνηρνπο ηαηξνχο γηα κηα πην νινθιεξσκέλε θαη εμαηνκηθεπκέλε παξέκβαζε. Οη ππεξεζίεο απηέο είλαη: Σν Ηλζηηηνχην Μειέηεο Οπξνινγηθψλ Παζήζεσλ (Η.Μ.Ο.Π.) Σν Ηλζηηηνχην Ψπρηθήο θαη εμνπαιηθήο Τγείαο-Γξ. Θάλνο Αζθεηήο Σελ Δηαηξεία Μειέηεο Αλζξψπηλεο εμνπαιηθφηεηαο (Δ.Μ.Α..) Tν Κέληξν εμνπαιηθήο θαη Αλαπαξαγσγηθήο Τγείαο (ΚΔ..Α.Τ.) Γεληθφηεξα, εηδηθφηεηεο ηαηξψλ πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ζηε ζεμνπαιηθή απνθαηάζηαζε, αθνξνχλ ηνπο παζνιφγνπο, νπξνιφγνπο, γπλαηθνιφγνπο θαη ςπρίαηξνπο. ηελ απνθαηαζηαζηαθή νκάδα, ζεξαπεπηέο πνπ κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζηε ζεμνπαιηθή απνθαηάζηαζε, πέξαλ ησλ εμεηδηθεπκέλσλ θιηληθψλ ςπρνιφγσλ, κπνξνχλ ζίγνπξα θαη νη εξγνζεξαπεπηέο, θαιχπηνληαο έλα επξχ θάζκα πξαθηηθψλ ζεκάησλ, φπσο αλαθέξζεθε αλαιπηηθά παξαπάλσ. πκπεξάζκαηα: Ζ βηβιηνγξαθία θαη νη έξεπλεο πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί ζρεηηθά κε ηελ ζεμνπαιηθή απνθαηάζηαζε αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο ή ηδηαηηεξφηεηεο δελ είλαη
πνιιέο. Όκσο ελ ηέιεη ν ζεξαπεπηήο είλαη εθείλνο πνπ ζα απνθαζίζεη αλ ζέιεη ή αλ δχλαηαη λα βνεζήζεη ηνπο αζζελείο ηνπ, πνπ ηνπ εκπηζηεχνληαη ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλεζπρίεο ηνπο. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ δεκηνπξγεζεί αληίζηνηρεο ππεξεζίεο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ κε πην εμεηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ θαη ην ζεξαπεπηή θαη ηνλ θάζε αζζελή κεκνλσκέλα. Σν κφλν πνπ κέλεη είλαη λα ηηο εθκεηαιιεπζεί θαη λα δεκηνπξγεζεί κηα ζσζηή πεγή πιεξνθφξεζεο.
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 1) Turner A., Foster M., Johnson S. E. (1997) Occupational Therapy and Physical Dysfunction-Principles, Skills and Practice. 4 th edition Reprinted, Churchill Livingstone, U.S.A. 2) Couldrick L. (2005) Sexual Expression and Occupational Therapy, British Journal of Occupational Therapy, 68 (7), 315-318 3) Sakellariou D., Algado S. S. (2006) Sexuality and Disability: a Case of Occupational Injustice, British Journal of Occupational Therapy, 69 (2), 69-76 4) Sengupta S., Stubbs B. (2008) Sexuality and Health Care: Can we Carry on Ignoring the Issue? British Journal of Occupational Therapy, 71 (7), 269 5) Chest, Heart and Stroke (2002) Sex after Stroke Illness Stroke Series SS6, Chest, Heart and Stroke Scotland, www.chss.org.uk 6) Stroke Foundation, Intimacy after Stroke, Stroke Foundation of New Zealand Inc., www.stroke.org.nz 7) National Stroke Foundation, Sexuality after Stroke, National stroke Foundation Melbourne, www.strokefoundation.com.au 8) The Stroke Association (2006) Sex after Stroke, The Stroke Association U.K., www.stroke.org.uk 9) Ηλζηηηνχην Μειέηεο Οπξνινγηθψλ Παζήζεσλ-Η.Μ.Ο.Π. (2008) Γηεξεχλεζε εμνπαιηθψλ Πεπνηζήζεσλ ζε πνπδαζηέο Δπαγγεικάησλ Τγείαο, Η.Μ.Ο.Π. Μαθεδνλία Θξάθε, www.imop.gr 10) Αζθεηήο, Θ. Δ. (2009) Κηλεηηθή Αλαπεξία θαη εμνπαιηθφηεηα, Ηλζηηηνχην Ψπρηθήο θαη εμνπαιηθήο Τγείαο, Αζήλα, www.askitis.gr 11) Chest, Heart and Stroke, Sex after Stroke, Chest, Heart and Stroke Northern Ireland, www.nichsa.com 12) National Stroke Association (NSA) (2006) Stroke Facts-Recovery after Stroke, NSA Publications Committee, Colorado, www.stroke.org