ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ:

Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης Τμήμα Πολιτικών Έργων Υποδομής ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η διαχρονική μεταβολή της διάστασης των επιβατικών αυτοκινήτων και οι επιπτώσεις ως προς τη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης» Καρατσιόλης Μιχάλης Επιβλέπων καθηγητής: Νάτσινας Θεόδωρος ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ 1.1 Σκοπός της εργασίας 4 1.2 Γενικά. Η σημασία της Στάθμευσης 4 2.ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΩΝ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ 2.1 Διαστάσεις Οχημάτων 5 2.2 Βασικές Διατάξεις Οχημάτων 6 2.3 Διαστάσεις Θέσεων Στάθμευσης 8 2.4 Πλάτος Διαδρόμου Πρόσβασης 10 2.5 Σύνοψη Γεωμετρικών Χαρακτηριστικών Στάθμευσης 11 Γερμανικός Κανονισμός 3.ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 3.1 Βάση δεδομένων 13 4. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 4.1 Εισαγωγή επιβατικών αυτοκινήτων στην Ελλάδα 15 4.2 Επιπτώσεις κατά τη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης 17 4.3 Σύνοψη των Επιπτώσεων στη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης 20 5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ 21 6. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ 22 7. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ 24 8. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 24 2

Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια και τους φίλους μου που στάθηκαν στο πλευρό μου κατά την διάρκεια εκπόνησης αυτής της πτυχιακής εργασίας. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω και τον επιβλέπον καθηγητή μου κ. Νάτσινα Θεόδωρο για τις πολύτιμες συμβουλές και υποδείξεις του. 3

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Σκοπός της εργασίας Το αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η εκτίμηση των επιπτώσεων στη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης σε δημόσιους χώρους, με βάση τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των Ι.Χ επιβατικών αυτοκινήτων που έχουν εισαχθεί στην Ελλάδα τη χρονική περίοδο 2003-2012. 1.2 Γενικά. Η σημασία της Σταθμευσης. Όπως είναι γνωστό, ένα σύστημα μεταφορών αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία: Τα οχήματα κάθε τύπου που μεταφέρουν πρόσωπα ή αγαθά, τα δίκτυα μεταφορών όπου κινούνται τα οχήματα και τις τερματικές εγκαταστάσεις που εξυπηρετούν τα οχήματα στα τέρματα των διαδρομών τους όταν δεν κινούνται. Για το οδικό σύστημα μεταφορών οι τερματικές εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν τους διάφορους χώρους στάθμευσης οχημάτων και τους σταθμούς επιβίβασης ή αποβίβασης ατόμων και φορτοεκφόρτωσης αγαθών. Η χρησιμότητα και ο βαθμός εξυπηρέτησης που προσφέρει ένα αυτοκίνητο εξαρτώνται ιδιαίτερα από την εξασφάλιση κατάλληλων χώρων στάθμευσης στα άκρα των διαδρομών που πραγματοποιεί. Για ένα επιβατικό αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης, αυτό σημαίνει συνήθως ότι θα πρέπει να εξασφαλιστεί μία θέση στάθμευσης κοντά στην κατοικία του ιδιοκτήτη του και να είναι δυνατή η εξεύρεση στάθμευσης σε λογική απόσταση από την εργασία του ή τις άλλες δραστηριότητες του (αγορές, αναψυχή κλπ) για τις οποίες θα το χρησιμοποιήσει. Η σημασία που παρουσιάζει η στάθμευση φαίνεται τόσο από το χώρο που διατίθεται γι αυτή όσο και από το χρόνο που το αυτοκίνητο βρίσκεται σε στάθμευση σε σχέση με το χρόνο κίνησής του. Για τη στάθμευση ενός επιβατικού αυτοκινήτου χρειάζεται επιφάνεια περί τα 25μ 2, συμπεριλαμβανομένων και των χώρων που είναι απαραίτητοι για πρόσβαση και ελιγμούς. Αν εξεταστεί ενδεικτικά μόνο η μετακίνηση για εργασία και οι αντίστοιχες ανάγκες στάθμευσης, τότε οι δύο θέσεις στάθμευσης που χρειάζονται στα δύο άκρα μιας τέτοιας μετακίνησης, δηλαδή στην κατοικία και στο χώρο εργασίας, απαιτούν συνολική επιφάνεια 50 μ 2, ή για μια πλήρωση 1,13 προσώπων ανά αυτοκίνητο, μια μέση επιφάνεια 45 μ 2 περίπου ανά πρόσωπο που χρησιμοποιεί επιβατικό αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις προς και από την εργασία του. Δηλαδή, η επιφάνεια στάθμευσης που αναλογεί σε ένα άτομο που χρησιμοποιεί το επιβατικό αυτοκίνητο για να πάει και να γυρίσει από την εργασία του είναι μεγαλύτερη από το άθροισμα των επιφανειών που αναλογούν σε αυτό το άτομο για την κατοικία του και την εργασία του. Αν ληφθεί υπόψη μέση ετήσια διάνυση 20.000χλμ. ανά επιβατικό αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης, με μέση ταχύτητα διαδρομής τα 30χλμ/ώρα, τότε προκύπτει ο χρόνος κίνησης ενός τέτοιου αυτοκινήτου μέσα σε ένα έτος είναι 667 ώρες, δηλαδή μόλις το 7,6% του συνολικού χρόνου. Έτσι, ο χρόνος που ένα επιβατικό αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης παραμένει σταθμευμένο καλύπτει πάνω από το 90% του συνολικού χρόνου του. 4

2. ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΧΩΡΩΝ ΣΤΑΘΜΕΥΣΗΣ Για τη μελέτη των χώρων στάθμευσης και ειδικότερα για τον καθορισμό της διάταξης και των διαστάσεων των επί μέρους στοιχείων τους, είναι απαραίτητος ο καθορισμός προδιαγραφών για τις διαστάσεις και διατάξεις των οχημάτων, τις διαστάσεις της θέσης στάθμευσης (πλάτος, βάθος) και του πλάτους του διαδρόμου. Λόγω των διαφόρων προδιαγραφών σχεδίασης επιβατικών αυτοκινήτων ανά χώρα, θα εξετάσουμε τις παραπάνω παραμέτρους με βάση ότι καθορίζεται νομοθετικά στην Ελλάδα και ότι εφαρμόζεται στη Γερμανία, την Μ. Βρετανία, την Ολλανδία και τις Η.Π.Α. Τα ευρωπαϊκά δεδομένα καλύπτουν τις ανάγκες για τα ευρωπαϊκού τύπου επιβατικά αυτοκίνητα και επομένως πλησιάζουν περισσότερο τις ελληνικές συνθήκες. Η εμπειρία των Η.Π.Α. αναφέρεται στα μεγαλύτερου μεγέθους αμερικανικά επιβατικά αυτοκίνητα. Παρόλο που η περίπτωση αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μελέτες στην Ελλάδα, δίνεται εδώ για να ολοκληρωθεί η εξέταση και για να καλύψει τις ανάγκες μελετών για χώρες όπου κυκλοφορούν σε μεγάλο ποσοστό τα αμερικανικού τύπου αυτοκίνητα, όπως π.χ. είναι ορισμένες αραβικές χώρες. Ορισμένες τιμές των παραμέτρων, που καλύπτουν χαρακτηριστικές περιπτώσεις, δίνονται για την Ελλάδα στο σχετικό Προεδρικό Διάταγμα 455/76 και την τροποποίησή του με το Π.Δ. 326/91, καθώς και στην απόφαση 98728/7722/93 για μικρούς σταθμούς και για θέσεις που προορίζονται για άτομα με ειδικές ανάγκες. Οι τιμές αυτές είναι για ορισμένες περιπτώσεις μικρότερες και για άλλες μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Πέρα την τήρηση ελάχιστων διαστάσεων που δίνονται στην ελληνική νομοθεσία, συνίσταται να προτιμάτε η εφαρμογή των παραμέτρων που δίνονται στους γερμανικούς κανονισμούς οι οποίοι καλύπτουν συστηματικά κάθε περίπτωση και εξασφαλίζουν ικανοποιητικές συνθήκες λειτουργίας. 2.1 Διαστάσεις Οχημάτων Η διάταξη και τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά των χώρων στάθμευσης, τόσο στην οδό όσο και εκτός οδού, προκύπτουν από τα χαρακτηριστικά μεγέθη των οχημάτων που πρόκειται να εξυπηρετήσουν. Στον πίνακα 2.1 φαίνονται ορισμένα χαρακτηριστικά μεγέθη για τέσσερις κατηγορίες οχημάτων όπως αυτά χρησιμοποιούνται στους γερμανικούς κανονισμούς. Τα μεγέθη αυτά αντιπροσωπεύουν τους συνήθεις τύπους ευρωπαϊκών οχημάτων και είναι επομένως κατάλληλα για να χρησιμοποιηθούν και στην Ελλάδα. Παρόμοια μεγέθη χρησιμοποιούνται και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Π.χ. στην Αγγλία το Υπουργείο Κατοικίας και Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχει καθορίσει ένα τυπικό επιβατικό αυτοκίνητο 4.78 x 1.77 μ που καλύπτει το 95% των περιπτώσεων των επιβατικών αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στη χώρα. Για την Ελλάδα (1.9, σελ. 1187) αναφέρεται τυπικό μήκος αυτοκινήτου 4.30 μ. Στον παρακάτω πίνακα δίνονται σε παρένθεση και οι τυπικές διαστάσεις των ουσιαστικά μεγαλύτερων αυτοκινήτων που χρησιμοποιούνται συνήθως για τις μελέτες στάθμευσης στις Η.Π.Α. 5

Κατηγορία οχήματος Πίνακας 2.1 Χαρακτηριστικά μεγέθη τυπικών οχημάτων (σε εκ. του μέτρου). Απόσταση Μήκος προεξοχής Μήκος Πλάτος αξόνων μπροστά οχήματος οχήματος Σε παρένθεση δίνονται τα μεγέθη που χρησιμοποιούνται στις Η.Π.Α Πηγή: Στάθμευση, 5.2, σελ. 115 2.2 Βασικές Διατάξεις Οχημάτων Ακτίνα πλήρους στροφής Εξωτερική Εσωτερική Επιβατικό 270 (320) 85 470 (549) 175 (198) 575 (709) 280 Φορτηγό 440 130 800 245 900 450 Λεωφορείο 560 245 1100 250 1025 375 Ανάλογα με τη γωνία φ που σχηματίζει το σταθμευμένο όχημα με το κράσπεδο μιας οδού ή γενικότερα με το διάδρομο πρόσβασης ενός χώρου στάθμευσης, διακρίνονται οι παρακάτω τρεις βασικές διατάξεις οχημάτων. 1 η. Παράλληλη στάθμευση (parallel parking). Όταν το όχημα σταθμεύει κατά μήκος του διαδρόμου πρόσβασης (φ=0). 2 η. Λοξή στάθμευση. Όταν το όχημα σταθμεύει υπό κάποια γωνία, συνήθως μεγαλύτερη από 45 ο, προς το διάδρομο πρόσβασης (45% φ 90%). Γωνίες μικρότερες από 45 ο δεν συνιστώνται γιατί δημιουργούν μεγαλύτερη επιφάνεια ανεκμετάλλευτου χώρου και επομένως απαιτούν μεγαλύτερη μέση επιφάνεια ανά σταθμευμένο όχημα (σχήμα 2.1). 3 η. Κάθετη στάθμευση. Όταν το όχημα σταθμεύει κάθετα προς το διάδρομο πρόσβασης (φ=90 ο ). Τις δύο τελευταίες διατάξεις στάθμευσης τις ονομάζουμε και με τον γενικότερο όρο στάθμευση υπό γωνία (angle parking). Η στάθμευση υπό γωνία στην οδό επιτρέπει την εξυπηρέτηση περισσοτέρων οχημάτων ανά μέτρο μήκους κρασπέδου. Το φαινομενικό αυτό πλεονέκτημα μεγαλώνει καθώς η γωνία αυξάνει, μέχρι την κάθετη στάθμευση οπότε εξυπηρετούνται 2.5 έως 3 φορές περισσότερα επιβατικά αυτοκίνητα από ότι στην παράλληλα στάθμευση. Καθώς όμως αυξάνει η γωνία στάθμευσης χρειάζεται μεγαλύτερος χώρος οδοστρώματος, τόσο για το σταθμευμένο αυτοκίνητο, όσο και για τους ελιγμούς κατά την άφιξη και αναχώρηση του αυτοκινήτου. Σε οδούς μικρής κυκλοφορίας, όταν το πλάτος το επιτρέπει, η στάθμευση υπό γωνία, ή ακόμα περισσότερο η κάθετη στάθμευση, προσφέρεται γιατί εξασφαλίζει περισσότερες θέσεις. Όταν όμως ο κυκλοφοριακός φόρτος αυξάνεται, η στάθμευση υπό γωνία, και ιδιαίτερα η κάθετη στάθμευση, πρέπει να αποφεύγεται γιατί παρουσιάζει αυξημένες πιθανότητες ατυχημάτων. Για τη στάθμευση εκτός οδού, όπου ο διάδρομος κυκλοφορίας εξυπηρετεί μόνο την πρόσβαση στις θέσεις στάθμευσης και επομένως εξυπηρετεί πολύ μικρό κυκλοφοριακό φόρτο οχημάτων που κινούνται με μικρή ταχύτητα, η στάθμευση υπό γωνία δε δημιουργεί ουσιαστικά προβλήματα ασφάλειας και προτιμάται γιατί προσφέρει μεγαλύτερη χωρητικότητα ανά μονάδα επιφάνειας και μεγαλύτερη ευελιξία διάταξης. 6

Από το σχήμα 2.1 φαίνεται ότι η επιφάνεια στάθμευσης που απαιτείται ανά αυτοκίνητο αυξάνει ουσιαστικά όταν η γωνία στάθμευσης είναι μικρότερη από 45 ο. Γι αυτό, όπως αναφέρθηκε ήδη, η λοξή στάθμευσης γίνεται συνήθως με γωνία ίση ή μεγαλύτερη από 45 ο. Οι διαφορές στην απαιτούμενη επιφάνεια στάθμευσης για γωνίες μεγαλύτερες από 45 ο είναι μικρές, με ελάχιστες τιμές γύρω από τις 50 ο και τις 90 ο. Με την κατάλληλη επιλογή της γωνίας στάθμευσης, είναι δυνατή η πλήρης αξιοποίηση του διαθέσιμου χώρου. Σχήμα 2.1 Επιφάνεια που απαιτείται για στάθμευση ενός αμερικανικού τύπου αυτοκινήτου, σε σχέση με τη γωνία στάθμευσης. Πηγή: Σταθμευση, 5.2, σελ116 7

2.3 Διαστάσεις Θέσεων Στάθμευσης Οι διαστάσεις των θέσεων στάθμευσης καθορίζονται από τις διαστάσεις του τυπικού οχήματος και από τις ελεύθερες αποστάσεις που προβλέπονται μεταξύ των οχημάτων ή από υπάρχουσες κατασκευές ή άλλα εμπόδια. Οι ελεύθερες αυτές αποστάσεις εξασφαλίζουν ένα χώρο ασφαλείας γύρω από το όχημα που είναι απαραίτητος για την προσπέλαση και το άνοιγμα των θυρών και του χώρου αποσκευών. Πλάτος Για τον καθορισμό του πλάτους Β της θέσης στάθμευσης, οι γερμανικοί κανονισμοί δέχονται ελεύθερη εγκάρσια απόσταση μεταξύ επιβατικών αυτοκινήτων, ή μεταξύ επιβατικού αυτοκινήτου και κτίσματος, ίση κατά κανόνα με 0.75μ και τουλάχιστον ίσο με 2.50 ή 2.30. Το πλάτος αυτό αυξάνεται σε 3.50 για άτομα με ειδικές ανάγκες. Στο σχήμα 2.2 εικονογραφούνται τα παραπάνω για διάφορες τυπικές περιπτώσεις. Σχήμα 2.2 Βασικές διαστάσεις στάθμευσης τυπικού επιβατικού αυτοκινήτου. Πηγή: Στάθμευση, 5.2, σελ. 117 8

Στις Η.Π.Α. χρησιμοποιείται ελάχιστο πλάτος 2.44μ για περιπτώσεις που η στάθμευση γίνεται από βοηθούς (attendant parking). Πλάτη 2.59μ συνηθίζονται για υπαλλήλους γραφείων ή βιομηχανιών και μέχρι 2.74μ για άλλες δημόσιες χρήσεις ή για κατοικία. Μεγαλύτερα πλάτη, 2.90μ ή 3.05μ συνιστώνται σε ειδικές περιπτώσεις, όπως π.χ. σε υπεραγορές, όπου χρειάζεται η φόρτωση μεγάλων πακέτων στα αυτοκίνητα. Γενικά η επιλογή του πλάτους των θέσεων στάθμευσης θα πρέπει να γίνεται λαμβάνοντας υπόψη τους τύπους των αυτοκινήτων και την κατηγορία των ανθρώπων που θα τις χρησιμοποιήσουν, καθώς και τη θέση τυχόν εμποδίων όπως υποστυλωμάτων ή τοιχίων. Περιορισμένα πλάτη χώρων στάθμευσης δεν δημιουργούν πολλές φορές την αναμενόμενη οικονομία χώρου, γιατί είναι πολύ πιθανό μία ή περισσότερες θέσεις να αχρηστεύονται από αντικανονική στάθμευση ορισμένων οχημάτων που χρησιμοποιούν, λόγω της στενότητας του χώρου, τμήμα από μία γειτονική θέση. Π.χ. σε ένα χώρο κάθετης στάθμευσης μήκους 30.00μ, η χρησιμοποίηση θέσεων στάθμευσης πλάτους 2.30μ αντί 2.50μ δημιουργεί μία πλέον θέση στάθμευσης, ενώ μπορεί να αχρηστεύσει από αντικανονική στάθμευση περισσότερες θέσεις. Επιπλέον ο καθορισμός θέσεων στάθμευσης μικρού πλάτους αυξάνει τις δυνατότητες δημιουργίας καθυστερήσεων, σύγχυσης και μικροατυχημάτων. Βάθος Στο σχήμα 2.3 δίνονται, για επιβατικά αυτοκίνητα, τα βάθη των θέσεων στάθμευσης που αντιστοιχούν, σύμφωνα με τους γερμανικούς κανονισμούς, σε διάφορες διατάξεις στάθμευσης υπό γωνία. Τα βάθη αυτά έχουν υπολογιστεί σύμφωνα με τους τύπους του σχήματος 2.4 και την εφαρμογή τους για επιβατικά αυτοκίνητα. Σχήμα 2.3 Βάθος θέσης στάθμευσης για επιβατικά αυτοκίνητα σε σχέση με τη γωνία στάθμευσης. Πηγή: Στάθμευση, 5.2, σελ. 119 9

Σχήμα 2.4 Γεωμετρικά στοιχεία θέσεων στάθμευσης υπό γώνία. Στάθμευση, 5.2, σελ. 120 2.4 Πλάτος Διαδρόμου Πρόσβασης Για τον καθορισμό του πλάτους του διαδρόμου θα πρέπει να αφεθούν, πέρα από τη λωρίδα που καταλαμβάνει το κινούμενο όχημα, οι απαραίτητες αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ του κινούμενου οχήματος και των υφισταμένων εμποδίων (σταθμευμένα αυτοκίνητα, υποστυλώματα, τοίχοι κλπ.). Στο σχήμα 2.5 δίνονται, για διάφορες γωνίες στάθμευσης φ και για πλάτη θέσεων στάθμευσης Β=2.30μ και Β=2.50μ., τα απαιτούμενα πλάτη διαδρόμων πρόσβασης g με τη παραδοχή ότι η είσοδος ή έξοδος του οχήματος γίνεται χωρίς ελιγμούς. Το ελάχιστο πλάτος διαδρόμου για κίνηση μιας κατεύθυνσης λαμβάνεται ίσο με 2.40μ. και για κίνηση δύο κατευθύνσεων 4.30μ. Το μέγιστο πλάτος διαδρόμου δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 6.00μ., για να αποφεύγεται η αντικανονική στάθμευση οχημάτων στο διάδρομο σε δεύτερη σειρά. Όπως φαίνεται από το σχήμα 2.5, το πλάτος διαδρόμου μπορεί να μειωθεί σημαντικά εφόσον η στάθμευση γίνεται με την όπισθεν. 10

Σχήμα 2.5 Πλάτος διαδρόμου σε σχέση με τη γωνία στάθμευσης και το πλάτος της θέσης στάθμευσης. Πηγή: Στάθμευση, 5.2, σελ. 121 2.5 Σύνοψη Γεωμετρικών Χαρακτηριστικών Στάθμευσης Γερμανικός Κανονισμός Οι χαρακτηριστικές διαστάσεις θέσεων και διαδρομών για στάθμευση υπό διάφορες γωνίες και διατάξεις για ευρωπαϊκά επιβατικά αυτοκίνητα, συνοψίζονται σύμφωνα με τους γερμανικούς κανονισμούς στον πίνακα 2.2 και, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία στον πίνακα 2.3. Πίνακας 2.2 Καθαρές διαστάσεις (μ) θέσεων και διαδρομών στάθμευσης, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία. (Π.Δ. 326, Άρθρο 2) ( ) Στάθμευση από υπαλλήλους, όπου διαφέρει από τη στάθμευση με αυτοεξυπηρέτηση * Μπορεί να μειωθεί σε 2.40 όπου η θέση σε καμία πλευρά της δεν βρίσκεται σε επαφή με δομικά στοιχεία και τοπικά σε 2.30 μόνο στην περίπτωση που εφάπτεται σε υποστύλωμα. Αυξάνεται σε 3.20 στις θέσεις για άτομα με ειδικές ανάγκες (2% συνόλου θέσεων. Κατ ελάχιστο 2 θέσεις). 11

Πίνακας 2.3 Διαστάσεις θέσεων και διαδρομών στάθμευσης για άνετη ή περιορισμένη είσοδο/έξοδο επιβατικών αυτοκινήτων. (Πηγή: Στάθμευση, 5.2, σελ. 122) 12

3.ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Τι γίνεται όταν η τάση σχεδιασμού των επιβατικών αυτοκινήτων μεταβάλλεται διαχρονικά και μάλιστα ως προς την αύξηση των διαστάσεών τους; Χαρακτηριστικά αναφέρεται η σημαντική αύξηση του αριθμού των αυτοκινήτων τύπου SUV (Sport Utility Vehicles τζιπ ) που παρατηρείται τελευταία. Δεδομένου ότι οι διαστάσεις των Ι.Χ. οχημάτων μεταβάλλονται διαχρονικά, συνίσταται να χρησιμοποιούνται διαστάσεις για τις θέσεις στάθμευσης μεγαλύτερες από τις ελάχιστες επιβαλλόμενες από τους ελληνικούς κανονισμούς. (Διάγραμμα 3.1) Κατά πόσο μεγαλύτερες θα πρέπει να είναι οι διαστάσεις των θέσεων στάθμευσης και ποιες άλλες επιπτώσεις προκαλούνται ως προς τη διαστασιολόγηση των χώρων και των θέσεων στάθμευσης; Δεν είναι σπάνια τα προβλήματα παρκαρίσματος που δημιουργούνται σε χώρους στάθμευσης, όπως είναι οι πυλωτές των οικοδομών. Π.χ. αν σε μία πυλωτή η οποία περιστοιχίζεται από τοίχους και άλλα δομικά στοιχεία, έχουν ορισθεί 10 θέσεις παρκαρίσματος και οι 3 από αυτές χρησιμοποιούνται από επιβατικά αυτοκίνητα τύπου SUV μεγάλου μεγέθους, τότε μπορεί να προκληθεί κατάργηση κάποιας θέσης, δυσκολία πρόσβασης στους διαδρόμους και περιορισμό κινήσεων και ελιγμών των αυτοκινήτων. Ακόμη, αν σε ένα χώρο οριζόντιας στάθμευσης, η χρησιμοποίηση θέσεων στάθμευσης από επιβατικά αυτοκίνητα τύπου SUV, μπορεί να αχρηστεύσει από αντικανονική στάθμευση περισσότερες θέσεις. 3.1 Βάση δεδομένων Τη βάση δεδομένων αποτελούν τα στοιχεία που δόθηκαν από τον Σ.Ε.Α.Α. (Σύνδεσμος Εισαγωγέων Αντιπροσώπων Αυτοκινήτων) και αφορούν όλα τα Ι.Χ. επιβατικά αυτοκίνητα που έχουν εισαχθεί στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 2003 έως και το Δεκέμβριο του 2013. (www.seaa.gr) (Πίνακας 4.1) Επίσης χρησιμοποιήθηκε η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia για την αναζήτηση των γεωμετρικών στοιχείων των επιβατικών αυτοκινήτων και η κατηγοριοποίηση αυτών έγινε σύμφωνα με την ευρωπαϊκή κατηγοριοποίηση αυτοκινήτων (Πίνακας 4.2). Για τους υπολογισμούς χρησιμοποιήθηκε το υπολογιστικό πρόγραμμα Excel σε περιβάλλον Windows. 13

Πίνακας 3.1 Τμήμα της Βάση δεδομένων COURTESY VEHICLES MAKE MODEL SEG SALES PER YEAR DIMENSION 2003,,, 2012 length width hight n, n TOTAL YTD 2003-2012 AVENSIS D 4,695 1,810 1,480 3978, 203 12437 CARINA D 4,450 1,695 1,395 3, 3 CELICA S 4,330 1,730 1,310 112, 263 COROLLA C 4,545 1,760 1,475 9786, 45 29150 CORONA D 4,520 1,695 1,410, 4 LAND J 4,950 1,970 1,880 267, 4 1585 LEXUS E 4,996 1,829 1,491, 11 11 RAV4 J 4,620 1,855 1,755 2600, 44 8470 STARLET B 3,720 1,620 1,415 13, 18 YARIS B 3,885 1,695 1,510 6321, 3390 22125 VERSO M 4,240 1,705 1,610 18, 49 MR2 S 3,886 1,694 1,240 72, 154 VERSO M 3,990 1,695 1,595 538, 20 652 PRIUS D 3,940 1,710 1,490 4, 46 338 AYGO A 3,405 1,615 1,485, 745 1286 Defined by Law or Regulation Euro NCAP Structural Category [13] Euro NCAP Class (1997-2009) Quadricycle Passenger car Supermini Small family car Large family car Executive Luxury Roadster sports Euro Market Segment [14] A-segment mini cars B-segment small cars C-segment medium cars D-segment large cars E-segment executive cars F-segment luxury cars S-segment sports coupés MPV Off-roader SUV Small MPV Large MPV Small Off- Road 4x4 Large Off- Road 4x4 M-segment multi purpose cars J-segment sport utility cars Πίνακας 3.2 Ευρωπαϊκή κατηγοριοποίηση επιβατικών οχημάτων Ι.Χ. (Πηγή: Wikipedia, Car classification ) 14

ποσοστό πώλησης 4. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Για να οδηγηθούμε τελικά στο συμπέρασμα, αν όντως προκαλούνται επιπτώσεις ως προς τη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης των Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων με βάση του ισχύοντος ελληνικού κανονισμού, δεν έχουμε παρά να κάνουμε μια στατιστική μελέτη ως προς τη προτίμηση της κατηγορίας επιβατικών αυτοκινήτων κάποιας ορισμένης περιόδου και συσχέτιση αυτής με τα γεωμετρικά στοιχεία των οχημάτων. 4.1 Εισαγωγή επιβατικών αυτοκινήτων στην Ελλάδα Διάγραμμα 3.1 Διακύμανση πώλησης όλων των κατηγοριών των επιβατικών αυτοκινήτων ανά έτος 14,00% Συνολικά ποσοστά πώλησης ανά έτος 12,00% 10,00% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 0,00% 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Έτος Επεξήγηση διαγράμματος: Στον άξονα Υ παρουσιάζεται το ποσοστό των εισαχθέντων επιβατικών αυτοκινήτων ανά έτος σε σχέση με το συνολικό αριθμό εισαχθέντων αυτοκινήτων της περιόδου 2003 2012. Είναι εμφανές πώς η συμπεριφορά της διακύμανσης της πώλησης των επιβατικών αυτοκινήτων επηρεάστηκε μετά την οικονομική κρίση της χώρας από το έτος 2009 και μετά. 15

Ποσοστά πωλήσεων Διάγραμμα 3.2 Διακυμάνσεις ζήτησης Ι.Χ επιβατικών αυτοκινήτων ανά κατηγορία από 2003 έως 2012 45% 40% Ποσοστά πωλήσεων ανά έτος A B 35% C 30% D 25% 20% E F S 15% M 10% 5% J G V 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Έτος Παρατηρήσεις : * Η κατηγορία Α η οποία αναφέρεται σε αυτοκίνητα πόλης πολύ μικρού μεγέθους δείχνει να αυξάνει τον αριθμό της σταθερά από το 2003 μέχρι και λίγο μετά την οικονομική κρίση (2009-2010). * Η κατηγορίες B και C δείχνουν να κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις στην προτίμηση των ιδιωτών Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων. Με το παρακάτω διάγραμμα που προκύπτει από τις συνολικές πωλήσεις ανά κατηγορία επιβατικών αυτοκινήτων για κάθε έτος, διακρίνουμε τις διακυμάνσεις προτίμησης των κατηγοριών και την κατάταξή τους σήμερα.(πίνακας 4.1). Πίνακας 4.1 Κατάταξη προτίμησης κατηγορίας επιβατικών αυτοκινήτων έτους 2012 1. B small cars 42,53% 2. C medium cars 23,49% 3. A mini cars 14,76% 4. J sport utility cars SUV 8,13% 5. D large cars 5,91% 6. M multi purpose cars MPV 2,75% 7. E executive cars 1,33% 8. S sports coupe's 0,64% 9. V vannetes 0,39% 10. F luxury cars 0,05% 11. G Grand tourer 0,01% 16

4.2 Επιπτώσεις κατά τη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης Ένας πίνακας που προκύπτει μετά την επεξεργασία των δεδομένων μας, είναι ο παρακάτω (Πίνακας 4.3) ο οποίος μας δείχνει το εύρος των ελάχιστων και μέγιστων διαστάσεων (πλάτος, μήκος) όλων των κατηγοριών Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων που έχουν εισαχθεί στη χώρα από τον Ιανουάριο του 2003 έως και τον Δεκέμβριο του 2012. Πίνακας 4.3 Εύρος τιμών διαστάσεων των Ι.Χ. επιβατικών αυτοκινήτων σε μέτρα SEGMENT CLASS n % sales length range width range mini cars A 232451 11,00% 2,500-4,030 1,420-1,748 small cars B 607194 28,60% 3,380-4,397 1,475-1,940 medium cars C 631159 29,80% 3,823-4,770 1,615-1,856 large cars D 244311 11,50% 3,940-4,907 1,695-2,078 executive cars E 33104 1,60% 4,516-5,192 1,716-2,000 luxury cars F 2402 0,10% 4,849-5,394 1,772-2,060 sports coupe's S 33232 1,60% 3,395-4,989 1,475-2,057 multi purpose cars MPV M 77079 3,60% 3,730-4,930 1,465-1,958 sport utility cars SUV J 244088 11,50% 3,645-5,624 1,535-2,089 Grand tourer G 2847 0,10% 4,290-4,890 1,763-1,990 vannetes V 8672 0,40% 3,860-5,317 1,685-2,425 Varius,,, 1841 0,10% TOTAL 2,500-5,624 2120110 100,00% 1,420-2,425 Σύμφωνα με την αναφορά του Πίνακα 2.2 που δείξαμε παραπάνω με τις καθαρές διαστάσεις θέσεων και διαδρόμων στάθμευσης όπως ορίζει ελληνική νομοθεσία και συγκρίνοντας με τις διαστάσεις των κατηγοριών του Πίνακα 4.3, προκύπτουν τα παρακάτω αποτελέσματα. Τα γεωμετρικά στοιχεία με τα οποία αναπαραστήσαμε τα παρακάτω αποτελέσματα φαίνονται στο Σχήμα 4.1. 17

κατηγορία Π : Πλάτος θέσης στάθμευσης Μ : Μήκος θέσης σταθμευσης Β : Βάθος στάθμευσης π : πλάτος οχήματος μ : μήκος οχήματος φ : γωνία στάθμευσης φ : περιεχόμενη γωνία στάθμευσης α : προβολή πλάτους οχήματος β : προβολή μήκους οχήματος για φ=0, φ =90 0 (παράλληλη στάθμευση) για φ=45 0, φ =45 0 (λοξή στάθμευση) για φ=60 0, φ =30 0 (λοξή στάθμευση) για φ=90 0, φ =0 (κάθετη στάθμευση) α= ημφ x π β= ημφ x μ Διάγραμμα 4.2.1. Επιπτώσεις διαστασιολόγησης ως προς το πλάτος της θέσης ανά κατηγορία, σε παράλληλη στάθμευση φ=0. A B C G D M S E V F J 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 μήκος αυτοκινήτων (m) Παρατηρήσεις: *Η κόκκινη κάθετη γραμμή ορίζει το όριο του πλάτους της θέσης στάθμευσης κατά τους ελληνικούς κανονισμούς (Ε=6,00) *Η πράσινη κάθετη γραμμή ορίζει την ελάχιστη απόσταση ελιγμού ανάμεσα στα οχήματα(.0,75μ). 18

κατηγορία κατηγορία Διάγραμμα 4.2.2 Επιπτώσεις διαστασιολόγησης θέσεων στάθμευσης ως προς το πλάτος της θέσης σε παράλληλη στάθμευση φ=0. A C B M G E S F D J V 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 πλάτος αυτοκινήτων (m) Παρατηρήσεις: * Η κόκκινη κάθετη γραμμή ορίζει το όριο του πλάτους της θέσης στάθμευσης κατά τους ελληνικούς κανονισμούς (Π=2,50μ) * Η μπλε γραμμή αναφέρεται σε στάθμευση από υπαλλήλους, όπου διαφέρει με την ανεξάρτητη στάθμευση (2,25μ) Διάγραμμα 4.2.3 Επιπτώσεις διαστασιολόγησης θέσης στάθμευσης ως προς το βάθος της θέσης σε λοξή στάθμευση φ=45 0. A Β C G M D S E F J V 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 πλάτος οχήματος Παρατηρήσεις: * Στη περίπτωση της λοξής στάθμευσης το πλάτος του οχήματος υπολογίζεται με τον τύπο ημ45 0 x(α + β) * Η κόκκινη κάθετη γραμμή ορίζει το όριο του βάθους της θέσης στάθμευσης κατά τους ελληνικούς κανονισμούς (β=4,85μ) *Η μπλε γραμμή αναφέρεται σε στάθμευση χωρίς τη παρουσία τοίχων και ανάμεσα από διαδρόμους όπου διαφέρει (β1=4,10μ) 19

κατηγορία κατηγορία Διάγραμμα 4.2.4 Επιπτώσεις διαστασιολόγησης θέσης στάθμευσης ως προς το βάθος της θέσης σε λοξή στάθμευση φ=60 0. A Β C G M D S E F V J 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 πλάτος οχήματος μ Παρατηρήσεις: * Στη περίπτωση της λοξής στάθμευσης το πλάτος του οχήματος υπολογίζεται με τον τύπο ημ30 0 xα +ημ60 0 xβ. * Η κόκκινη κάθετη γραμμή ορίζει το όριο του βάθους της θέσης στάθμευσης κατά τους ελληνικούς κανονισμούς (β=5,25μ) *Η μπλε γραμμή αναφέρεται σε στάθμευση χωρίς τη παρουσία τοίχων και ανάμεσα από διαδρόμους όπου διαφέρει (β1=4,70μ) Διάγραμμα 4.2.5 Επιπτώσεις διαστασιολόγησης θέσης στάθμευσης ως προς το βάθος της θέσης σε κάθετη στάθμευση φ=90 0. A B C G D M S E V F J 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 μήκος αυτοκινήτων (m) Παρατηρήσεις: * Στη περίπτωση της κάθετης στάθμευσης το μήκος του οχήματος συγκρίνεται με το βάθος της θέσης κατά τους ελληνικούς κανονισμούς. * Η κόκκινη κάθετη γραμμή ορίζει το όριο του βάθους της θέσης στάθμευσης (β=4,75μ) όπως ορίζεται από τους ελληνικούς κανονισμούς. 20

4.3 Σύνοψη των Επιπτώσεων στη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης Από τα παραπάνω διαγράμματα συμπεραίνουμε τελικά πως τα προβλήματα διαστασιολόγησης των θέσεων στάθμευσης ως προς τα γεωμετρικά στοιχεία των Ι.Χ επιβατικών αυτοκινήτων, βρίσκουν έκταση στη λοξή στάθμευση, τόσο στη στάθμευση των 45 0 όσο και στη στάθμευση των 60 0. Ο παρακάτω πίνακας μας δείχνει την συνολική εικόνα των επιπτώσεων της διαστασιολόγησης των θέσεων στάθμευσης καθώς και τα ποσοστά των οχημάτων που δεν εξυπηρετούνται για κάθε περίπτωση στάθμευσης. (Πίνακας 4.3) Πίνακας 4.3 Αριθμητική και ποσοστιαία ανάλυση του συνόλου των επιβατικών αυτοκινήτων που συναντούν επιπτώσεις ως προς τη θέση στάθμευσης για τη χρονική περίοδο 2003-2012. CLASS n Σn % n 45 0 n 60 0 n 90 0 %.45 0 %.60 0 %.90 0 A 232451 10,98% 0 0 0 0,0% 0,0% 0,0% B 607194 28,67% 0 0 0 0,0% 0,0% 0,0% C 631159 29,80% 0 0 342254 0,0% 0,0% 54,23% D 244311 11,54% 111049 110853 229178 45,45% 45,37% 93,81% E 33104 1,56% 27157 22281 33271 82,04% 67,31% 100,50% F 2402 0,11% 2402 2402 2402 100,00% 100,00% 100,00% G 2847 0,13% 516 516 604 18,12% 18,12% 21,22% J 245527 11,59% 73159 26096 129542 29,80% 10,63% 52,76% M 77079 3,64% 10526 9974 12711 13,66% 12,94% 16,49% S 33232 1,57% 376 168 5886 1,13% 0,51% 17,71% V 8672 0,41% 1752 341 4895 20,20% 3,93% 56,45% Total 2117978 100% 226937 172631 760743 10,71% 8,15% 35,92% 21

5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η πρώτη παράμετρος σχεδιασμού χώρων στάθμευσης που παρουσιάζει επιπτώσεις είναι το βάθος της θέσης στάθμευσης το οποίο εξαρτάται από τα γεωμετρικά στοιχεία των επιβατικών αυτοκινήτων και από της ελεύθερες αποστάσεις από κάποιο δομικό στοιχείο (τοίχος, κράσπεδο) ή από κάποιο άλλο όχημα ή από τον διάδρομο πρόσβασης. Η δεύτερη παράμετρος που επηρεάζει σημαντικά τις επιπτώσεις στη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης είναι η διάταξη των οχημάτων. Συγκεκριμένα: Από τον πίνακα 4.3 φαίνεται πως, η δυσμενέστερη περίπτωση στάθμευσης είναι αυτή της κάθετης στάθμευσης (φ=90 0 ), αφού απασχολεί το 35,9% των επιβατικών αυτοκινήτων που έχουν εισαχθεί στην Ελλάδα από το 2003 έως 2012, σε αντίθεση με της άλλες περιπτώσεις της λοξής στάθμευσης με φ=45 0 και φ=60 0 που απασχολεί το 10,7% και το 8,1% των αυτοκινήτων αντίστοιχα. Η αναλογία του βαθμού εξυπηρέτησης μεταξύ της δυσμενέστερης περίπτωσης στάθμευσης και των άλλων περιπτώσεων είναι 1:3 για την περίπτωση των 45 0 και 1:4,5 για την περίπτωση στάθμευσης των 60 0. Η περίπτωση της παράλληλης στάθμευσης (φ=0) μπορεί να συναντά μηδαμινές επιπτώσεις ως προς τη διαστασιολόγηση των θέσεων στάθμευσης, όμως διαθέτει το μειονέκτημα του περιορισμένου αριθμού εξυπηρέτησης. Κατηγορίες επιβατικών αυτοκινήτων όπως η Α και η Β που αφορούν τα πολύ μικρά επιβατικά αυτοκίνητα πόλης και τα μικρά οικογενειακά αυτοκίνητα δεν συναντούν επιπτώσεις. Ωστόσο η κατηγορία C που αφορά τα μεσαίου μεγέθους οικογενειακά αυτοκίνητα πόλης συναντά επιπτώσεις μόνο στη περίπτωση της κάθετης στάθμευσης. Επίσης κατηγορίες που συναντούν επιπτώσεις στο σύνολο του αριθμού των αυτοκινήτων που τις αποτελούν και ανεξαρτήτως περίπτωσης στάθμευσης είναι η F (αυτοκίνητα πολυτελείας) ενώ για την Ε (ανώτατης κατηγορίας αυτοκίνητα) αυτό ισχύει για την περίπτωση κάθετης στάθμευσης και σε πολύ υψηλά ποσοστά για τη περίπτωση της λοξής στάθμευσης των 45 0. Στον πίνακα 5.1 δίνονται οι τιμές του βάθους θέσης στάθμευσης σε μέτρα για κάθε περίπτωση στάθμευσης αυξημένες ανά 5 εκατοστά και τα αντίστοιχα ποσοστά επιβατικών αυτοκινήτων που δεν εξυπηρετούνται για κάθε περίπτωση. Πίνακας 5.1Ενδεικτικές τιμές εξυπηρέτησης σε αναλογία με τις διαστάσεις του βάθους θέσης στάθμευσης 0 4,85 4,9 4,95 5 5,05 5,1 5,15 5,2 5,25 5,3 45 10,71% 6,20% 4,73% 1,57% 1,10% 0,40% 0,35% 0,14% 0,09% 0,02% 60 0 5,25 5,3 5,35 5,4 5,45 5,5 5,55 5,6 5,65 5,7 8,15% 6,07% 4,74% 2,74% 2,20% 1,15% 0,33% 0,13% 0,11% 0,05% 90 0 4,75 4,8 4,85 4,9 4,95 5 5,05 5,1 5,15 5,2 35,92% 26,33% 14,90% 10,89% 8,81% 6,85% 6,71% 3,67% 1,50% 0,86% 22

6. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ Με τις παρακάτω φωτογραφίες αποδεικνύεται ο βαθμός των επιπτώσεων διαστασιολόγησης χώρων στάθμευσης σε κεντρικά σημεία της Θεσσαλονίκης και σε περιφεριακούς δήμους. Εικόνα 1 Υπόγειος χώρος στάθμευσης Δήμου Συκεών σε κάθετη διάταξη φ=90 0 Είναι εμφανές το πόσο οριακά θα πρέπει ο οδηγός να τοποθετήσει το αυτοκίνητο στη θέση στάθμευσης ώστε να μη προσβάλει τον διάδρομο πρόσβασης. Το συγκεκριμένο αυτοκίνητο ανήκει στην κατηγορία E. (Διαστάσεις θέσεων 4.75 x 2.40). Εικόνα 2 Υπαίθριος χώρος στάθμευσης δυτικής πλευράς πλατείας Βενιζέλου σε κάθετη διάταξη φ=90 0 Στην αριστερή εικόνα παρατηρούμε πως οι οδηγοί αναγκάζονται να προσβάλουν τον πεζόδρομο με το πίσω μέρος του αμαξώματος ώστε να αφήσουν περισσότερο χώρο στο διάδρομο πρόσβασης. Στην δεξιά εικόνα παρατηρούμε πως ακόμα και αυτοκίνητα μεσαίας κατηγορίας D αναγκάζονται να μην αφήνουν αποστάσεις ασφαλείας από δομικά στοιχεία όπως κράσπεδα, κολώνες, τοιχία κ.α. (Διαστάσεις θέσεων 4.50 x 2.50). 23

Εικόνα 3 Λοξή στάθμευση φ=60 0 επί της οδού Ολύμπου Ακόμη και σε λοξή στάθμευση οι επιπτώσεις είναι εμφανής. Στην αριστερή εικόνα παρατηρούμε κατά πόσο εξωθούνται τα σταθμευμένα οχήματα προς την οδό κυκλοφορίας, ενώ στη δεξιά παρατηρείτε ξανά το φαινόμενο προσβολής του πεζόδρομου. (Διαστάσεις θέσεων 5.20 x 2.45) Εικόνα 4 Λοξή στάθμευση φ=45 0 επί της οδού Καρόλου Ντηλ Άλλη μια περίπτωση προσβολής της οδού κυκλοφορίας από σταθμευμένα οχήματα. Συγκεκριμένα στην αριστερή φωτογραφία παρατηρούμε επιβατικά αυτοκίνητα κατηγορίας Μ (MPV) και J (SUV) τα οποία όχι μόνο έχουν υπερβεί τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ χώρου στάθμευσης και οδού κυκλοφορίας αλλά έχουν προσβάλει και προς το χώρο του πεζοδρομίου. (Διαστάσεις θέσεων 4.85 x 2,50) 24