ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ (ΠΑΚΕΠΕ) ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΕΔΙΟΥ (ΠΑΚΕΠΕ) ΑΝΑΦΟΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Παγκύπριας έρευνας αναφορικά με τη θέση, το βαθμό συμμετοχής, τις ευκαιρίες ανέλιξης, την ισομισθία των γυναικών και τις συναφείς καλές πρακτικές στις κυπριακές επιχειρήσεις Ετοιμάστηκε για την Κυπριακή Ομοσπονδία Γυναικών Επιχειρηματιών Επαγγελματιών (ΚΟΓΕΕ) από τους Δρ. Χάρη Ψάλτη, Άντρια Νικολάου και Άννα Πηλαβάκη Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνών Πεδίου, Πανεπιστήμιο Κύπρου 27 Ιουνίου 2016 Το έργο συγχρηματοδοτήθηκε από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξης της Κυπριακής Δημοκρατίας.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Εισαγωγή 1. Συνοπτική περιγραφή κατάστασης 3 2. Στόχος της έρευνας 4 3. Ταυτότητα έρευνας 4 4. Μεθοδολογία έρευνας 5 5. Αποτελέσματα έρευνας 7 6. Συμπεράσματα και εισηγήσεις 59 7. Γενικά Σχόλια 81 8. Βιβλιογραφία 86 Παραρτήματα: Παράρτημα Α. Ερωτηματολόγιο επιχειρήσεων 89 Παράρτημα Β. Ερωτηματολόγιο γυναικών εργαζομένων 99 Παράρτημα Γ. Καλές πρακτικές 105 2

Εισαγωγή 1. Συνοπτική περιγραφή κατάστασης Οι γυναίκες εισήλθαν στην αγορά εργασίας με μαζικούς ρυθμούς την τελευταία πεντηκονταετία, όμως εξακολουθούν ακόμα να αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα. Οι ραγδαίες εξελίξεις σε όλους σχεδόν τους τομείς της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής των σύγχρονων δυτικών κοινωνιών, φαίνεται ότι δεν κατάφεραν να άρουν τη σχέση ανισότητας ανάµεσα στα δύο φύλα. Ακόμα και σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις, η οργάνωση των θεσμών και των βασικών κοινωνικών οργανισµών παραμένει σύμφωνη µε παραδοσιακά ανδρικά πρότυπα και μοντέλα ζωής. Πολλές μελέτες καταδεικνύουν ότι παρόλη την πρόοδο, οι διαφορές ανάµεσα στα φύλα παραμένουν και επομένως οι πραγματικές αλλαγές στις ζωές των γυναικών σε επίπεδο κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων χρειάζονται ακόμα πολύ χρόνο για να ολοκληρωθούν. Η σημερινή εικόνα σε ότι αφορά τη θέση των γυναικών στην απασχόληση αντικατοπτρίζει από τη μια τη βελτίωση της κατάστασης και από την άλλη καταδεικνύει τον μακρύ δρόμο που υπάρχει ακόμα μέχρι την επίτευξη της πλήρους ισότητας. Οι γυναίκες εξακολουθούν και σήμερα να αντιμετωπίζουν έμφυλο χάσμα στην απασχόληση, στις αμοιβές, στην ανέλιξη, στην πρόσληψη, στον επαγγελματικό διαχωρισμό. Ο αναπαραγωγικός τους ρόλος αποτελεί εμπόδιο και θέτει τις γυναίκες στο δίλημμα οικογένειας ή καριέρας. Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε συνοδεύτηκε από πολλές νοµοθετικές µεταρρυθµίσεις προς όφελος των γυναικών, οι οποίες όμως δεν άλλαξαν σηµαντικά την κοινωνική τους θέση, αφού οι πατριαρχικές αντιλήψεις για τους στερεότυπους έμφυλους ρόλους συνεχίζουν να αποτελούν εμπόδιο στην προώθηση της έμφυλης ισότητας. Η νοµοθετική ισότητα είναι όμως ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των εργαζομένων γυναικών, όμως σε καμιά περίπτωση δεν προεξοφλεί ούτε και εξασφαλίζει την ουσιαστική ισότητα ανάµεσα στα δύο φύλα. Η ΚΟΓΕΕ είναι ένας από τους οργανισμούς στην Κύπρο που εργάζεται για να ενθαρρύνει τις γυναίκες να αντιλαμβάνονται και να αποδέχονται τις ευθύνες τους μέσα στον επαγγελματικό και κοινωνικό στίβο τόσο σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, καθώς επίσης και να ενθαρρύνει τις γυναίκες για απόκτηση μόρφωσης, επαγγελματικής κατάρτισης και ανώτερης εκπαίδευσης και για χρησιμοποίηση της επαγγελματικής τους ικανότητας και ευφυΐας για το γενικότερο καλό. Στα άμεσα ενδιαφέροντα της Ομοσπονδίας συμπεριλαμβάνονται θέματα που αφορούν την παροχή ίσων ευκαιριών για τις γυναίκες στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου και την εξάλειψη των δυσμενών επαγγελματικών διακρίσεων. 3

Σε μια προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η παρούσα κατάσταση σε ότι αφορά την έμφυλη ισότητα και τη θέση των γυναικών η ΚΟΓΕΕ ανέλαβε την πρωτοβουλία διεξαγωγής της παρούσας έρευνας. 2. Στόχος έρευνας Γενικός στόχος της έρευνας ήταν η συλλογή και ανάλυση στοιχείων σχετικά με τη θέση, το βαθμό συμμετοχής, τις ευκαιρίες ανέλιξης, την ισομισθία των γυναικών και τις συναφείς καλές πρακτικές στις κυπριακές επιχειρήσεις Οι επιμέρους στόχοι της έρευνας ήταν η άντληση πληροφοριών και διερεύνηση στοιχείων/θεμάτων που αφορούν: - τον αριθμό των γυναικών εργοδοτούμενων στο σύνολο των εργαζομένων κάθε επιχείρησης, - τη θέση των γυναικών στις βαθμίδες διοίκησης της επιχείρησης - τη συμμετοχή τους σε όργανα αποφάσεων της επιχείρησης - τις ευκαιρίες ανέλιξης των γυναικών στις επιχειρήσεις - την ισομισθία μεταξύ ανδρών και γυναικών στις επιχειρήσεις - τις (καλές) πρακτικές στις επιχειρήσεις σε σχέση με: τη στάση της ηγεσίας έναντι της ισότητας των φύλων την ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών και τη μη διάκριση την προώθηση της εκπαίδευσης, κατάρτισης και επαγγελματικής ανάπτυξης των γυναικών την μέτρηση και απολογισμό της προόδου όσον αφορά την επίτευξη της ισότητας των φύλων 3. Ταυτότητα έρευνας Η έρευνα πεδίου που διεκπεραίωσε το ΠΑΚΕΠΕ για λογαριασμό της ΚΟΓΕΕ διεξήχθη μεταξύ 3 Μαΐου και 9 Ιουνίου 2016 και διήρκεσε εικοσιοκτώ (28) εργάσιμες μέρες. Η έρευνα αποτελείτο ουσιαστικά από 2 φάσεις: στην πρώτη φάση έγιναν τηλεφωνικές κλήσεις σε εταιρείες Μέλη του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (ΚΕΒΕ), που επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο, ώστε να διευθετηθούν συνεντεύξεις με ένα διευθυντικό στέλεχος από κάθε εταιρεία ενώ στη δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις στις επιχειρήσεις και συλλέχθηκαν τα δεδομένα με τη χρήση δύο ερωτηματολογίων. Το ένα συμπληρώθηκε από διευθυντικό στέλεχος ασχέτως φύλου αντιπροσωπεύοντας την εταιρεία επιτρέποντας έτσι τη σύγκριση των απόψεων αντρών και γυναικών διευθυντικών στελεχών. Το δεύτερο ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από γυναίκα υπάλληλο με σκοπό την κατανόηση της γυναικείας 4

οπτικής στα ζητήματα αλλά και τη σύγκριση των απόψεων τους για μια σειρά από ερωτήματα με τις απόψεις των αντιπροσώπων των εταιρειών. 4. Μεθοδολογία έρευνας Δείγμα δειγματοληπτικό πλαίσιο Για τις ανάγκες της έρευνας το Κέντρο αξιοποίησε τις εταιρείες που είναι Μέλη του Κυπριακού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΚΕΒΕ). Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε είναι η συστηματική τυχαία πολυσταδιακή στρωματοποιημένη δειγματοληψία. Το δείγμα της έρευνας είναι στρωματοποιημένο ανά Επαρχία και στη βάση του είδους δραστηριοτήτων τους: Α. Υπηρεσίες Β. Εισαγωγές-Εξαγωγές/Βιομηχανία. Σε μια πρώτη φάση, αντιγράψαμε τις εταιρείες όπως αυτές είναι καταχωρημένες και προσβάσιμες από την επίσημη ιστοσελίδα του ΚΕΒΕ. Η διαδικασία αυτή έγινε σε κάθε μια επαρχία (Λευκωσία, Λεμεσός, Λάρνακα, Πάφος, Αμμόχωστος) βάση της καταχώρησης τους σε εταιρείες που παρέχουν Α. Υπηρεσίες Β. Εμπόριο (Εισαγωγείς, Εξαγωγείς/Βιομηχανία). Σε ένα δεύτερο στάδιο, έγινε τυχαία επιλογή 350 εταιρειών ανάλογα με την κατανομή των εταιρειών ανά επαρχία και ανά είδος δραστηριοτήτων στη βάση στατιστικών στοιχείων που δόθηκαν από το ΚΕΒΕ. Πίνακας1. Κατανομή εταιρειών ανά επαρχία και κατηγορία δραστηριοτήτων (ΚΕΒΕ) ΤΟΜΕΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΙΣ.ΕΞ./ΒΙΟΜ. Σύνολο ΕΔΡΑ/ΕΠΑΡΧΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 103 32 135 ΛΕΜΕΣΟΣ 80 20 100 ΛΑΡΝΑΚΑ 44 13 57 ΠΑΦΟΣ 30 6 36 ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ 19 3 22 Σύνολο 276 74 350 Στις επιχειρήσεις αυτές που επιλέχθηκαν τυχαία, πραγματοποιήθηκαν τηλεφωνικές κλήσεις για να διευθετηθεί συνέντευξη με διοικητικό στέλεχος της εταιρείας. Οι εταιρείες που είτε αρνήθηκαν, δεν ανταποκρίθηκαν, είχαν λάθος τηλεφωνικούς αριθμούς ή τερμάτισαν τις δραστηριότητες τους αντικαταστάθηκαν μετά από δεύτερη τυχαία επιλογή και έγιναν ξανά τηλεφωνικές κλήσεις για να διευθετηθούν συνεντεύξεις. Η τελική κατανομή των 334 εταιρειών έχει ως εξής: 5

Πίνακας 2. Τελική κατανομή εταιρειών ανά επαρχία και είδος δραστηριοτήτων ΤΟΜΕΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΙΣ.ΕΞ./ΒΙΟΜ. Σύνολο ΕΔΡΑ/ΕΠΑΡΧΙΑ ΛΕΥΚΩΣΙΑ 105 28 133 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 63 24 87 ΛΑΡΝΑΚΑ 41 14 55 ΠΑΦΟΣ 30 9 39 ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ 15 5 20 Σύνολο 254 80 334 Σημειώνεται ότι η κατανομή αυτή διαφέρει από την κατανομή που προτείνεται από το Eurochambers στις δικές του έρευνες, Η προτεινόμενη κατανομή από Eurochambers κατηγοριοποιεί τις εισαγωγές μέσα στις Υπηρεσίες και προτείνει εκ των υστέρων στρωματοποίηση στη βάση της συνεισφοράς κάθε τομέα στο κατα κεφαλήν εισόδημα και κατά επαρχία. Για τη δημιουργία αυτής της στάθμισης δημιουργήθηκε ειδική μεταβλητή βάρους και έγιναν αναλύσεις με και χωρίς εκ των υστέρων στρωματοποίηση. Όπου στατιστικά δικαιολογείτο η εκ των υστέρων στάθμιση θα γίνεται στα αποτελέσματα σχετική αναφορά ειδάλλως τα αποτελέσματα που αναφέρονται στη συνέχει θα είναι χωρίς τη στάθμιση. Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο ετοιμάστηκε από το Κέντρο και υποβλήθηκε στην ΚΟΓΕΕ και το ΚΕΒΕ για τελική έγκριση. Το ερωτηματολόγιο αποτελείτο από δύο μέρη: Α Μέρος: Ερωτηματολόγιο για τους εκπροσώπους/διευθυντικά στελέχη (Διοικητικούς), Β Μέρος: Ερωτηματολόγιο ΜΟΝΟ για γυναίκες υπαλλήλους. Η επιλογή της γυναίκας σε κάθε εταιρεία γινόταν με τυχαίο τρόπο βάση οδηγιών που είχαν δοθεί από το Κέντρο στους/στις ερευνητές/τριες. Λεπτομερής περιγραφή τόσο της μεθοδολογίας όσο και πληροφοριών για το ερωτηματολόγιο συμπεριλαμβάνονται στην Μεθοδολογική Αναφορά της έρευνας. Τα ερωτηματολόγια (μέρος Α και Β) βρίσκονται επίσης συνημμένα στο παραρτήματα Α και Β. Τελικά συμπληρώθηκαν 334 Ερωτηματολόγια (μέρος Α) και 271 ερωτηματολόγια (Μέρος Β). 6

5. Αποτελέσματα ερωτηματολογίων ΜΕΡΟΣ Α : Ερωτηματολόγιο Εκπρόσωπων διευθυντικών στελεχών επιχείρησης (Διοικητικών) 1. Δημογραφικά εκπροσώπου επιχείρησης/οργανισμού Φύλο συμμετέχοντα/ουσας Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 334 συνεντεύξεις με εκπροσώπους των εταιρειών. Αναφορικά με το φύλο του εκπροσώπου της επιχείρησης, 242 συνεντεύξεις έγιναν με άνδρες εκπροσώπους της επιχείρησης, ποσοστό που αντιστοιχεί σε 72,5% ενώ 92 συνεντεύξεις έγιναν με γυναίκες εκπροσώπους της επιχείρησης, ποσοστό της τάξης του 27,5%, όπως φαίνεται στον Πίνακα 1 παρακάτω. Πίνακας 1. Κατανομή ανά φύλο των Διοικητικών που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο Συχνότητα Ποσοστό ΑΝΔΡΑΣ 242 72.5 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 27.5 Σύνολο 334 100.0 Θέση συμμετέχοντα/ουσας Όπως φαίνεται στο Πίνακα 2. από τους 334 εκπροσώπους της επιχείρησης, 56 άτομα (16.8%) ανέφεραν ότι είναι Μέλη του Δ.Σ της εταιρείας και διευθυντές ή Ιδιοκτήτες και διευθυντές ενώ 33 (9.9%) από αυτούς δήλωσαν ότι απασχολούνται σε διευθυντική θέση στο τμήμα ή υπηρεσία ανθρώπινου δυναμικού και 26 (7.8%) δήλωσαν ότι απασχολούνται σε διευθυντική θέση στο τμήμα ή υπηρεσία οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου και του λογιστηρίου. Στην κατηγορία Άλλα διευθυντικά στελέχη κατατάσσονται 218 στελέχη σε ποσοστό 65,3%. Η κατηγορία «Αλλα διευθυντικά στελέχη» καλύπτεται από διαφορετικές κατηγορίες διοικητικών αφού διαφορετικοί όροι χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις ανάλογα και με τη φύση των δραστηριοτήτων της, γεγονός που δεν διευκολύνει την περαιτέρω κατηγοριοποίηση των αναφορών. Για αυτό το λόγο στη συγκεκριμένη κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι αναφορές των συμμετεχόντων/ουσών σε ότι αφορά τη θέση τους στην εταιρεία όπως: Διευθυντής, Γενικός ή Εκτελεστικός Διευθυντής, Manager, Food & Bevarage Manager, Sales & Marketing Manager, Υπεύθυνος παραγωγής κ.α. 7

Πίνακας 2. Θέση εκπροσώπου της επιχείρησης Συχνότητα Ποσοστό ΜΕΛΗ Δ.Σ, ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ & 56 16.8 ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ/ΝΤΡΙΕΣ ΑΛΛΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΑ ΣΤΕΛΕΧΗ 218 65.5 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 33 9.9 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ 26 7.8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ Σύνολο 333 100.0 Σε ότι αφορά την κατανομή μεταξύ ανδρών και γυναικών στη θέση εργασίας, από τους/τις 56 συμμετέχοντες/ουσες που δήλωσαν ότι είναι Μέλη Δ.Σ, ή/και ιδιοκτήτες/τριες ή/και διευθυντές/ντριες 43 είναι άντρες και 13 γυναίκες ποσοστό 76,8% και 23,2% αντίστοιχα. Στην κατηγορία άλλα διευθυντικά στελέχη παρατηρούμε και πάλι την πλειοψηφία των ανδρών σε ποσοστό 79,8% (Ν=174) και των γυναικών 20,2% (Ν=44). Η κατάσταση αντιστρέφεται στην περίπτωση της διεύθυνσης προσωπικού όπου έχουμε πλειοψηφία των γυναικών σε ποσοστό 75,8% (Ν=25) αντί 8 ανδρών, ποσοστό 24,2%. Στην κατηγορία διεύθυνση οικονομικών οι άνδρες καταλαμβάνουν 16 θέσεις σε ποσοστό 61,5% ενώ οι γυναίκες 38,5% (Ν=10). Όπως φαίνεται και στην πιο κάτω γραφική παράσταση οι γυναίκες μέλη διοικητικών συμβουλίων που έλαβαν μέρος στην έρευνα ήταν 13/333, δηλαδή περίπου μόνο σε 4% το οποίο φαίνεται να είναι και αντιπροσωπευτικό του πολύ χαμηλού ποσοστού γυναικών σε διοικητικά συμβούλια εταιρειών στην Κύπρο. Γραφική παράσταση 1. Συχνότητα εμφάνισης φύλου σε κάθε κατηγορία θέσης 8

Χρόνια Υπηρεσίας στην εταιρεία Όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα, 71 εκπρόσωποι εταιρειών, ποσοστό 21.3% έχουν μέχρι 5 χρόνια υπηρεσίας στη συγκεκριμένη εταιρεία, ενώ 56 εκπρόσωποι, ποσοστό 16.8%, έχουν από 6-10 χρόνια υπηρεσίας στην εταιρεία. Ποσοστό της τάξης του 15,6%, δηλαδή 52 εκπρόσωποι, δήλωσαν ότι έχουν από 16-20 χρόνια υπηρεσίας στην εταιρεία, ενώ το ψηλότερο ποσοστό 35,3%, αντιστοιχεί σε 118 εκπροσώπους που δήλωσαν ότι έχουν περισσότερα από 20 χρόνια υπηρεσίας στη συγκεκριμένη εταιρεία. Συνεπώς η συντριπτική πλειοψηφία των αντιπροσώπων είχαν αρκετά χρόνια υπηρεσίας για να μπορούν να απαντήσουν τις απαντήσεις που τους τέθηκαν για την εταιρεία. Πίνακας 3. Χρόνια Υπηρεσίας στην εταιρεία* Συχνότητα Ποσοστό 0-5 71 21.3 6-10 56 16.8 11-15 36 10.8 16-20 52 15.6 Περισσότερα από 20 118 35.4 χρόνια υπηρεσίας Σύνολο 333 100.0 *Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Από 0-5 χρόνια εργασίας ποσοστό 17,4%, από 6-10 χρόνια εργασίας ποσοστό 14,8%, από 11-15 χρόνια εργασίας 16,8%, από 16-20 χρόνια εργασίας ποσοστό 16,5% περισσότερα από 20 χρόνια ποσοστό 34,5%. 2. Δημογραφικά επιχείρησης/οργανισμού Έδρα/Επαρχία Οργανισμού Συνολικά έγιναν 334 επισκέψεις σε επιχειρήσεις παγκύπρια. Σε ότι αφορά την έδρα της επιχείρησης/οργανισμού, 133 επιχειρήσεις, ποσοστό 39,8% δραστηριοποιούνται στην επαρχία Λευκωσίας, 87 επιχειρήσεις, ποσοστό 26% δραστηριοποιούνται στην Λεμεσό, 55 επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην επαρχία Λάρνακας, 39 επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην επαρχία Πάφου και τέλος, 20 εταιρείες δραστηριοποιούνται στην επαρχία Αμμοχώστου Πίνακας 4. Έδρα/Επαρχία Οργανισμού Συχνότητα Ποσοστό ΛΕΥΚΩΣΙΑ 133 39.8 ΛΕΜΕΣΟΣ 87 26.0 ΛΑΡΝΑΚΑ 55 16.5 ΠΑΦΟΣ 39 11.7 ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ 20 6.0 Σύνολο 334 100.0 9

Τομέας Δραστηριοτήτων Σε ότι αφορά τον τομέα δραστηριοτήτων, οι 254 επιχειρήσεις ασχολούνται με την παροχή υπηρεσιών, ποσοστό 76% του δείγματος ενώ οι 80 επιχειρήσεις, ποσοστό 24%, ασχολούνται με εισαγωγές και εξαγωγές-βιομηχανία. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, για τις ανάγκες της έρευνας, χρησιμοποιήσαμε τις αρχικές κατηγορίες που είναι καταχωρημένες οι εταιρείες στην ιστοσελίδα του ΚΕΒΕ. Η κατανομή των εταιριών, του τομέα δραστηριοτήτων και των συνεντεύξεων είναι αντιπροσωπευτικά της κατανομής που είναι διαθέσιμη από τη στατιστική υπηρεσία Κύπρου. Πίνακας 5. Τομέας Δραστηριοτήτων Συχνότητα Ποσοστό ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 254 76.0 ΕΙΣ.ΕΞ/ΒΙΟΜ 80 24.0 Σύνολο 334 100.0 Πίνακας 5α. Τομέας Δραστηριοτήτων* Συχνότητα Ποσοστό ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ 213 63.6 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 52 15.5 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 70 20.8 Σύνολο 335 100.0 *Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Υπηρεσίες ποσοστό 63,6%, Εισαγωγές ποσοστό 15,5%, Εξαγωγές 20,8%. Σύνολο εργαζομένων στην εταιρεία Από το σύνολο των 334 επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα, ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 41% εργοδοτούν μέχρι εννέα άτομα. Σε περισσότερη λεπτομέρεια, το 23,7% των επιχειρήσεων εργοδοτεί μέχρι 4 άτομα ενώ 17,3% εργοδοτεί από 5 έως 9 άτομα. Σε 120 εταιρείες εργοδοτούνται από 10 έως 49 άτομα (35,9%) ενώ σε μικρότερο βαθμό 64 εταιρείες (19,2%) εργοδοτούν από 50 μέχρι 249 άτομα. Μόλις ένα πολύ μικρό ποσοστό της τάξης του 3,9% που αντιστοιχεί σε 13 εταιρείες απασχολούν πέραν των 249 εργαζομένων. Η πλειοψηφία των εταιρειών εργοδοτούν από 0-12 άτομα. Τα παραπάνω ποσοστά αντανακλούν την κυπριακή πραγματικότητα και τους περιορισμούς που θέτει το γεωγραφικό μέγεθος της κύπρου. 10

Πίνακας 6. Σύνολο εργαζομένων στην εταιρεία Συχνότητα Ποσοστό 0-9 137 41.0 10-49 120 35.9 50-249 64 19.2 Περισσότεροι από 249 13 3.9 Σύνολο 334 100.0 Ποσοστό Αντρών και Γυναικών Υπαλλήλων Ο μέσος όρος του ποσοστού των υπαλλήλων που ήταν άντρες στις εταιρίες ήταν 53% άντρες και 47% Γυναίκες. Ωστόσο ενώ στις εταιρείες που κατηγοριοποιούνται ως υπηρεσίες η κατανομή αντρών-γυναικών είναι 50%-50% στις εταιρείες εμπορίου η κατανομή είναι σημαντικά διαφοροποιημένη υπέρ των αντρών (64% - 36%). Επίσης υπάρχει σημαντική διαφορά στην κατανομή αν επικεντρωθεί η σύγκριση στο ποσοστό αντρών-γυναικών σε διευθυντικές θέσεις αφού κατά μέσο όρο το 73% των διευθυντικών θέσεων κατέχονται από άντρες. Η κατανομή αυτή δεν διαφοροποιείται σημαντικά σε σχέση με τον τομέα της επιχείρησης (υπηρεσίες ή εμπόριο). Τέλος υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων σε σχέση με το καθεστώς εργοδότησης. Ενώ 95% των Άντρων υπαλλήλων εργάζονται υπό καθεστώς πλήρους απασχόλησης το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες πέφτει στο 90%. Θέση που κατέχουν οι περισσότερες γυναίκες Ο μέσος όρος του ποσοστού γυναικών υπαλλήλων σε κάθε εταιρία που κατείχαν διευθυντική θέση ήταν μόλις 16% ενώ αντίθετα των αντρών που κατείχαν διευθυντική θέση ήταν 39%. Ωστόσο ένα ενθαρρυντικό και ενδιαφέρον στοιχείο για τη διαδικασία κοινωνικής αλλαγής που προέκυψε από την έρευνα είναι ότι τα τελευταία 5 χρόνια πιο μεγάλος αριθμός γυναικών παρά αντρών πήραν τις ελάχιστες προαγωγές που δόθηκαν από τις εταιρείες. Στην ερώτηση του ερωτηματολογίου που αφορούσε τις θέσεις που κατέχουν οι περισσότερες γυναίκες στη συγκεκριμένη εταιρεία, 32 επιχειρήσεις (9.6%) δήλωσαν ότι οι περισσότερες γυναίκες κατέχουν διευθυντικές θέσεις, 28 επιχειρήσεις (8.4%) δηλώσαν ότι οι περισσότερες γυναίκες κατέχουν θέσεις τμηματαρχών ενώ σχεδόν στο ίδιο ποσοστό 9.6%, 32 εταιρείες δήλωσαν ότι οι θέσεις που καταλαμβάνουν οι περισσότερες γυναίκες στην εταιρεία τους είναι του ανειδίκευτου προσωπικού. Στο μεγαλύτερο ποσοστό της τάξης του 62.6%, 209 εταιρείες δήλωσαν ότι οι γυναίκες κατέχουν περισσότερες ειδικευμένες μη διοικητικές θέσεις. Σε 19 περιπτώσεις (5.7%) εταιρειών δεν υπήρχαν γυναίκες εργαζόμενες στην εταιρεία. Οι 19 αυτές περιπτώσεις ανήκουν στις εταιρείες που εργοδοτούν από 0-9 άτομα. 11

Πίνακας 7. Θέση που κατέχουν οι περισσότερες γυναίκες* Συχνότητα Ποσοστό ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ 32 9.7 ΘΕΣΕΙΣ ΤΜΗΜΑΤΑΡΧΩΝ 28 8.5 ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ 209 63.5 ΑΝΕΙΔΕΚΕΥΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ 32 9.7 ΑΛΛΟ 9 2.7 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΓΥΝΑΙΚΑ 19 5.8 Σύνολο 329 100.0 *Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Διευθυντικές θέσεις, ποσοστό 8%, Θέσεις Τμηματαρχών8,1%, Ειδικευμένο προσωπικό 58,2%, Ανειδίκευτο προσωπικό 15,7%, Άλλο 4,2%, Δεν υπάρχει γυναίκα 5,6%. Ειδικότητες που κατέχονται αποκλειστικά από γυναίκες Στην ερώτηση Σε ποιο βαθμό στην εταιρεία σας υπάρχουν ειδικότητες (π.χ λογιστές, μεταφορείς, γραμματείς, τηλεφωνήτες) που κατέχονται αποκλειστικά από γυναίκες; 155 εταιρείες (46.4%) δήλωσαν ότι στην εταιρεία τους υπάρχουν ειδικότητες που καταλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό από γυναίκες, ενώ 127 επιχειρήσεις (38.9%) δήλωσαν σε κάποιο βαθμό. Σε 44 επιχειρήσεις, ποσοστό 13.2 %, δήλωσαν καθόλου. Πίνακας 8. Ειδικότητες που κατέχονται αποκλειστικά από γυναίκες Συχνότητα Ποσοστό ΜΕΓΑΛΟ 155 47.5 ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΒΑΘΜΌ 127 38.9 ΚΑΘΟΛΟΥ 44 13.6 Σύνολο 326 100.0 Ειδικότητες που κατέχονται αποκλειστικά από άνδρες Στην αντίστοιχη ερώτηση για το βαθμό που οι άνδρες καταλαμβάνουν αποκλειστικά ειδικότητες στην εταιρεία που εργάζονται, ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 44,9% που αντιστοιχεί σε 150 εταιρείες, δήλωσαν ότι υπάρχουν ειδικότητες που καταλαμβάνονται από άντρες σε μεγάλο βαθμό, ενώ σε κάποιο βαθμό δήλωσαν 123 εταιρείες (37.3%). Καθόλου δήλωσαν 57 εταιρείες, ποσοστό 17,2%. 12

Πίνακας 9. Ειδικότητες που κατέχονται αποκλειστικά από άνδρες Συχνότητα Ποσοστό ΜΕΓΑΛΟ 150 45.5 ΣΕ ΚΑΠΟΙΟ ΒΑΘΜΌ 123 37.3 ΚΑΘΟΛΟΥ 57 17.2 Σύνολο 330 100.0 Διαδικασία Πρόσληψης Μια από τις παραμέτρους που διερευνήσαμε στην έρευνα, αφορούσε τη διαδικασία πρόσληψης. Συγκεκριμένα ζητήθηκε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες διοικητικούς να δηλώσουν το βαθμό συμφωνίας/διαφωνίας τους σε ορισμένα κριτήρια που αφορούν τις προσλήψεις και την επιλογή νέου προσωπικού στην επιχείρηση τους. Τα κριτήρια αφορούσαν στα ακαδημαϊκά προσόντα, το επίπεδο εκπαίδευσης, την προϋπηρεσία, την κατάρτιση, την οικογενειακή κατάσταση και τέλος το φύλο των υποψηφίων. Τα σκορ σε κάθε ερώτηση μπορούσαν να κυμαίνονται από 1-5 όπου 1 υποδηλώνει απόλυτη συμφωνία με τα κριτήρια και 5 ότι απόλυτη διαφωνία. Σύμφωνα λοιπόν με τα διοικητικά στελέχη που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο συμφωνούν περισσότερο ότι λαμβάνουν υπόψη τα ακαδημαϊκά προσόντα (Μ=1,67), το επίπεδο εκπαίδευσης (Μ=1,75), η προϋπηρεσία (Μ=1,78), και της κατάρτιση των υποψηφίων (Μ=1,79) στη διαδικασία πρόσληψης ενώ η οικογενειακή κατάσταση (Μ=3,86 ) και το φύλο (Μ=4.02) των υποψηφίων κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις, δηλώνοντας ότι λαμβάνονται υπόψη σε ένα μικρότερο βαθμό κατά τη διαδικασία πρόσληψης και επιλογής νέων εργαζομένων. 3,86 4,02 1,67 1,75 1,78 1,79 Ακαδημαϊκά προσόντα Επίπεδο εκπαίδευσης Προϋπηρεσία Κατάρτιση Οικογενειακή κατάσταση Γραφική Παράσταση 1. Μέσοι όροι κριτηρίων πρόσληψης Φύλο Συγκεκριμένα, για παράδειγμα για τα ακαδημαϊκά προσόντα, ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 53% δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη τα προσόντα αυτά, ενώ 107 συμμετέχοντες (32%) δήλωσαν ότι συμφωνούν. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 28 συμμετέχοντες (8,45) ενώ 10 συμμετέχοντες/ουσες (5.1%) δήλωσαν ότι διαφωνούν, και 7 συμμετέχοντες (3%) διαφωνούν απόλυτα. 13

Γραφική Παράσταση 2. Συχνότητα εμφάνισης κριτηρίου ακαδημαϊκά προσόντα υποψηφίου Αναφορικά με το επίπεδο εκπαίδευσης των υποψηφίων, παρατηρούμε και εδώ ότι ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 46.1% δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη τα προσόντα αυτά, ενώ συμφωνούν 128 συμμετέχοντες/ουσες (38.2%). Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 29 συμμετέχοντες/ουσες (8,7%) ενώ 19 συμμετέχοντες/ουσες (5.7%) δήλωσαν ότι διαφωνούν (3,9%) και διαφωνούν απόλυτα (1,8%). Τα επόμενα κριτήρια αφορούν στην προϋπηρεσία των υποψηφίων και την κατάρτιση τους. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, σημειώνονται τα ίδια ψηλά ποσοστά. Για την προϋπηρεσία των υποψηφίων, καταγράφεται επίσης ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 46.4% όπου 155 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη τα προσόντα αυτά, ενώ συμφωνία δήλωσαν 128 συμμετέχοντες/ουσες (38.3%). Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 27 συμμετέχοντες/ουσες (8,1%) ενώ 22 συμμετέχοντες/ουσες (6.6%) δήλωσαν ότι διαφωνούν και διαφωνούν απόλυτα (3,6%). Επίσης σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η κατάρτιση των υποψηφίων. Ένας σημαντικός αριθμός, 152 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη τα προσόντα αυτά (45,9%), ενώ συμφωνούν 122 συμμετέχοντες/ουσες (36.9%). Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 39 συμμετέχοντες/ουσες (11,8%) ενώ 11 συμμετέχοντες (3.3%) δήλωσαν ότι διαφωνούν ενώ διαφωνούν απόλυτα 7 συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 2,1%. Την αντίστροφη εικόνα παρατηρούμε για τα κριτήρια οικογενειακή κατάσταση και φύλο υποψηφίων. Αναφορικά με την οικογενειακή κατάσταση των υποψηφίων, ένας σημαντικός αριθμός, 137 συμμετέχοντες/ουσες (41,5%) δήλωσαν ότι διαφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη την οικογενειακή κατάσταση των υποψηφίων, ενώ διαφώνησαν 81 συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 24,5%. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 51 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 15,5 και συμφώνησαν άλλοι 51 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 15,5% ενώ απόλυτη συμφωνία εξέφρασε μόλις το 3% (Ν=10). Αναφορικά με το φύλο των υποψηφίων ένα ψηλό ποσοστό της τάξης του 54,7% (Ν=181) δηλώνει την απόλυτη διαφωνία του με το να λαμβάνουν υπόψη το φύλο, ενώ διαφωνούν 65 άτομα, ποσοστό 19,6%. Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει ένα 4,8%, δηλαδή 16 συμμετέχοντες/ουσες ενώ άλλοι 49 συμμετέχοντες (14,8%) δηλώνουν ότι συμφωνούν με το να λαμβάνουν υπόψη το φύλο. Μόλις 20 συμμετέχοντες (6%) δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα με το να λαμβάνουν υπόψη το φύλο σε στη διαδικασία πρόσληψης και επιλογής νέου προσωπικού. 14

Γραφική παράσταση 3. Συχνότητα εμφάνισης κριτηρίου φύλο υποψηφίου για τη διαδικασία πρόσληψης Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 10. σε σύγκριση που έγινε μεταξύ ανδρών και γυναικών εκπροσώπων των εταιρειών, σημειώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στο κριτήριο των ακαδημαϊκών κριτηρίων με τις γυναίκες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτό το κριτήριο από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους καθώς και στο κριτήριο της εκπαίδευσης των υποψηφίων με τις γυναίκες επίσης να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτό το κριτήριο από ότι οι άνδρες. Πίνακας 10. Μέσοι όροι κριτηρίων πρόσληψης ανά φύλο εκπροσώπων ΦΥΛΟΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ ΑΝΔΡΑΣ 237 1.76.969 ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΑ 92 1.46.702 0,007 ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΑΝΔΡΑΣ 238 1.82.947 ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΑ 92 1.58.759 0,014 ΠΡΟΥΠΗΡΕΣΙΑ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 240 1.82 1.006 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 1.67.813 0,183 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ, ΑΝΔΡΑΣ 239 1.81.964 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 1.74.824 0,520 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΝΔΡΑΣ 240 3.81 1.208 ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 3.99 1.185 0,233 ΦΥΛΟ ΥΠΟΨΗΦΙΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 240 3.98 1.333 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 4.13 1.275 0,338 15

Διαδικασία Αξιολόγησης Σε ότι αφορά τις διαδικασίες που εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις, διερευνήσαμε επιπλέον τη διαδικασία αξιολόγησης που εφαρμόζουν οι εταιρείες και τα κριτήρια που λαμβάνουν υπόψη τους στη διαδικασία αξιολόγησης. Τα κριτήρια συγκεκριμένα ήταν η απόδοση των εργαζομένων, η αφοσίωση τους, οι σχέσεις με άλλους/ες συναδέλφους/σες, οι σχέσεις με τους πελάτες και το φύλο των υπαλλήλων. Η απόδοση των εργαζόμενων κατατάσσεται πρώτη ως κριτήριο αξιολόγησης με μέσο όρο 1.21, ενώ δεύτερη σημαντικότερη κατατάσσεται η αφοσίωση των εργαζομένων με μέσο όρος 1.24. Στην Τρίτη και τέταρτη θέση κατατάσσονται οι σχέσεις με τους πελάτες (Μ=1.33) και οι σχέσεις με τους/τις άλλους/ες συναδέλφους/σες (Μ=1.54). Στην τελευταία θέση και σε συμφωνία με τα αποτελέσματα που αφορούσαν τη διαδικασία πρόσληψης κατατάσσεται το φύλο των εργαζομένων με μέσο όρο 4.23. 4,23 1,21 1,24 1,33 1,54 Απόδοση εργαζομένων Αφοσίωση Σχέση με πελάτες Σχέσεις με άλλους συναδέλφους Φύλο Γραφική παράσταση 4. Μέσοι όροι κριτηρίων αξιολόγησης Αναφορικά με το κριτήριο της αποδοτικότητας των εργαζομένων, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων/ουσών, 269 άτομα και ποσοστό 81,5% απάντησε ότι συμφωνεί απόλυτα με το να λαμβάνεται υπόψη κατά τη διαδικασία αξιολόγησης ενώ συμφώνησαν 57 συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 17.3%. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσε μόνο ένα άτομο σε ποσοστό 0.3%, διαφωνία εξέφρασε επίσης μόνο ένα άτομο (0,3%) και απόλυτη διαφωνία μόνο 2 άτομα (0,6%). Η αφοσίωση των εργαζομένων είναι επίσης ένα σημαντικό κριτήριο για τη διαδικασία ανέλιξης τους. Συγκεκριμένα και εδώ η συντριπτική πλειοψηφία, 263 άτομα (79,5%) συμφωνεί απόλυτα ότι η αφοσίωση των εργαζομένων λαμβάνεται υπόψη στη διαδικασία αξιολόγησης, ενώ συμφωνεί ένα 18,7%, 62 συμμετέχοντες/ουσες. Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει συνολικά μόλις το 0,9%, δηλαδή 3 μόνο συμμετέχοντες/ουσες. Εξίσου σημαντικά κριτήρια είναι οι σχέσεις των υποψηφίων με άλλους συναδέλφους αλλά και με τους πελάτες, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία του υποστηρικτικού πλαισίου και των διαπροσωπικών σχέσεων στους οργανισμούς. Στο κριτήριο που αφορά τις σχέσεις με άλλους/ες συναδέλφους/σες, ένα μεγάλο ποσοστό 58% (Ν= 192 συμμετέχοντες) δηλώνει απόλυτη συμφωνία με το συγκεκριμένο κριτήριο να λαμβάνεται υπόψη, ενώ συμφωνία δηλώνει ένα 34,1%, δηλαδή 113 συμμετέχοντες/ουσες. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσε το 5,1% (Ν=17), διαφωνία το 1,5% (Ν=5) και απόλυτη διαφωνία 16

δήλωσε το 1,2% (Ν=4). Οι σχέσεις με τους πελάτες καταλαμβάνει επίσης σημαντική θέση με τη συντριπτική πλειοψηφία 76,1% να δηλώνει απόλυτη συμφωνία με το να λαμβάνεται το κριτήριο αυτό υπόψη (Ν=251). Συμφωνία δηλώνει ένα 19,1%, δηλαδή 63 συμμετέχοντες/ουσες. Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει μόλις το 2,1%, δηλαδή 7 μόνο συμμετέχοντες/ουσες. Διαφωνία εκφράζουν 5 άτομα (1,5%) ενώ απόλυτη διαφωνία εκφράζουν μόνο 4 συμμετέχοντες/ουσες (1,2%). Όσον αφορά το φύλο ως κριτήριο, όπως είδαμε και παραπάνω στα αποτελέσματα που αφορούσαν στη διαδικασία πρόσληψης, το ίδιο ισχύει και για τη διαδικασία αξιολόγησης. Η πλειοψηφία 62,1% (Ν=203) δηλώνει ότι διαφωνεί απόλυτα με το να λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο του φύλου στις αξιολογήσεις τους και το 18% (Ν=59) δηλώνει ότι διαφωνεί. Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνουν επίσης 21 άτομα, ποσοστό 6,4% και μόλις το 7,3% (Ν=24) δηλώνει ότι συμφωνεί να λαμβάνουν το φύλο υπόψη ενώ σε απόλυτη συμφωνία δηλώνουν 20 συμμετέχοντες, ποσοστό 6,1%. Γραφική Παράσταση 5. Συχνότητα αξιολόγησης εμφάνισης κριτηρίου φύλου για τη διαδικασία Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ότι αφορά τα κριτήρια αξιολόγησης. Διαδικασία Ανέλιξης Μια τρίτη διαδικασία που διερευνήσαμε στα πλαίσια της έρευνας αφορούσε τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία ανέλιξης και προαγωγών. Τα κριτήρια αφορούσαν στην κάλυψη στόχων, τις εκθέσεις των προϊσταμένων, την επίδραση των εργαζομένων στα κέρδη της εταιρείας, την εξεύρεση νέων πελατών, τη θέση στην ιεραρχία και το φύλο του εργαζόμενου. Η κάλυψη των στόχων κατατάσσεται πρώτη ως κριτήριο ανέλιξης/προαγωγής αξιολόγησης με μέσο όρο 1.42, ενώ δεύτερη σημαντικότερη κατατάσσονται οι εκθέσεις των προϊσταμένων με μέσο όρος 1.80. Στην Τρίτη και τέταρτη θέση κατατάσσονται η επίδραση στα κέρδη της εταιρείας (Μ=1.96) και η εξεύρεση νέων πελατών (Μ=2.02). Στην τελευταία θέση και σε συμφωνία με τα αποτελέσματα που αφορούσαν τη διαδικασία πρόσληψης κατατάσσεται το φύλο των εργαζομένων με μέσο όρο 4.31 και την προτελευταία θέση καταλαμβάνει η θέση των υποψηφίων για προαγωγή με μέσο όρο 2.61. 17

4,31 2,61 1,42 1,8 1,96 2,02 Κάλυψη στόχων Εκθέσεις προισταμένων Επίδραση στα Εξεύρεση νέων κέρδη εταιρείας πελατών Θέση στην ιεραρχία Φύλο Γραφική Παράσταση 6. Μέσοι όροι κριτηρίων ανέλιξης και προαγωγών Αναφορικά με το κριτήριο της κάλυψης στόχων, μια μεγάλη μερίδα των συμμετεχόντων/ουσών, 195 άτομα και ποσοστό 64,6% απάντησε ότι συμφωνεί απόλυτα με το να λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο αυτό κατά τη διαδικασία προαγωγής/ανέλιξης ενώ συμφωνία εξέφρασαν 95 συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 31.5%. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσαν 7 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 2,3% ενώ διαφώνησαν μόλις 2 άτομα (0,7%) και διαφώνησαν απόλυτα 3 άτομα (1%). Αναφορικά με το κριτήριο των εκθέσεων που υποβάλλονται από τους προϊστάμενους, σημειώνεται και πάλι ότι μια μεγάλη μερίδα των συμμετεχόντων/ουσών (Ν=139) δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα να λαμβάνουν υπόψη τους το κριτήριο αυτό σε ποσοστό 49,5% ενώ σε συμφωνία δήλωσαν 99 συμμετέχοντες/ουσες (35,2%). Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσε ένα 5,7% (Ν=16), ενώ διαφωνία δήλωσε 4,6% (Ν=13) ενώ απόλυτη διαφωνία δήλωσαν 14 συμμετέχοντες/ουσες που αντιστοιχεί σε 5 άτομα. Αναφορικά με το κριτήριο επίδραση στα κέρδη της εταιρείας που κατατάχθηκε στη Τρίτη θέση μεταξύ των κριτηρίων που λαμβάνονται υπόψη για ανελίξεις/προαγωγές, ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 41,6% (Ν=126) δήλωσε ότι συμφωνεί απόλυτα με το να λαμβάνεται το κριτήριο αυτό υπόψη, ενώ 37% (Ν=112) δήλωσε ότι συμφωνεί. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσε ένα 10,9%, (Ν=33), ενώ διαφωνία εξέφρασε ένα 5% (Ν=15) και απόλυτη διαφωνία ένα 5,6% (Ν=17). Η εξεύρεση νέων πελατών κατατάχθηκε τέταρτο μεταξύ των κριτηρίων ανέλιξης και ένα μεγάλο ποσοστό 40,7% (Ν=122) δήλωσε ότι συμφωνεί απόλυτα να λαμβάνει υπόψη του αυτό το κριτήριο ενώ ένα εξίσου μεγάλο ποσοστό 37,3% (Ν=112) δήλωσε συμφωνία. Ένα 8,3% (Ν=25) δήλωσε δεν είμαι σίγουρος/η ενώ ένα 6,7% (Ν=20) δήλωσαν διαφωνία. Απόλυτη διαφωνία δήλωσαν 21 άτομα σε ποσοστό 7%. Αναφορικά με τη θέση στην ιεραρχία που κατατάχθηκε προτελευταίο στην κατάταξη σε ότι αφορά τη σημαντικότητα των κριτηρίων ανέλιξης, σημειώνεται ένα χαμηλότερο ποσοστό 20,1% (Ν=58) δηλώνουν απόλυτη συμφωνία με το να λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο αυτό. Η υψηλότερη βαθμολογία καταγράφεται στην συμφωνία όπου 107 συμμετέχοντες/ουσες (37,2%) επέλεξαν αυτή την επιλογή. Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνουν 50 συμμετέχοντες σε 18

ποσοστό 17,4% ενώ διαφωνία εκφράζει το 11,8% (Ν=34) και απόλυτη διαφωνία το 13,5% (Ν=39). Το φύλο των υποψηφίων για προαγωγή/ανέλιξη κατατάσσεται όπως είδαμε παραπάνω ως το λιγότερο σημαντικό κριτήριο που λαμβάνεται υπόψη σε αυτές τις περιπτώσεις. Συνεπές ως προς τα αποτελέσματα που καταγράφτηκαν για τη διαδικασία πρόσληψης και αξιολόγησης σχεδόν πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες (Ν=187) δηλώνουν ότι διαφωνούν απόλυτα στο να λαμβάνεται υπόψη το φύλο σε ποσοστό 61,5%. Σε ποσοστό 22,4% δηλώνουν διαφωνία (Ν=68) και σε 4,9% δηλώνουν δεν είμαι σίγουρος/η. Συμφωνία εκφράζει το 8,2% (Ν=25) ενώ απόλυτη συμφωνία δήλωσαν 9 συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 3%. Γραφική Παράσταση 7. Ποσοστά συμφωνία/διαφωνίας για το διαδικασία ανέλιξης. κριτήριο φύλο για τη Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 11 σε σύγκριση που έγινε μεταξύ ανδρών και γυναικών εκπροσώπων των εταιρειών, σημειώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στο κριτήριο των εκθέσεων προϊσταμένων με τις γυναίκες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτό το κριτήριο από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους. Πίνακας 11. Μέσοι όροι κριτηρίων ανέλιξης ανά φύλο συμμετεχόντων/ουσών εκπροσώπων* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ/ΟΥΣΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N M.O T.A p ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 195 1.90 1.184 ΓΥΝΑΙΚΑ 86 1.59.726 0,028 ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΑΝΔΡΑΣ 204 2.70 1.351 ΓΥΝΑΙΚΑ 84 2.40 1.152 0,079 ΦΥΛΟ ΑΝΔΡΑΣ 216 4.31 1.095 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 4.33 1.047 0,858 ΚΑΛΥΨΗ ΣΤΟΧΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 214 1.42.692 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 1.43.621 0,845 ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΣΤΑ ΚΕΡΔΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΝΔΡΑΣ 214 2.02 1.171 ΓΥΝΑΙΚΑ 89 1.82.936 0,121 ΕΞΕΥΡΕΣΗ ΝΕΩΝ ΠΕΛΑΤΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 213 2.06 1.210 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 1.92 1.102 0,328 ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΕΧΕΙ ΙΣΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΝΕΛΙΞΗΣ ΣΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΔΡΑΣ 227 1.28.595 ΓΥΝΑΙΚΑ 89 1.27.559 0,863 19

*Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Καταγράφηκε επιπλέον στατιστικά σημαντική διαφορά στα κριτήρια Επίδραση στα κέρδη της εταιρείας (p=0.002) και στη δήλωση Εξεύρεση πελατών (p=0.0031) με τις γυναίκες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτά τα κριτήρια από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους. Παροχή Ίσων Ευκαιριών Στην ερώτηση κατά πόσον η συγκεκριμένη επιχείρηση/οργανισμός παρέχει ίσες ευκαιρίες ανέλιξης σε γυναίκες και άνδρες, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων/ουσών συμφώνησε απόλυτα με τη δήλωση ότι ο οργανισμός/εταιρεία τους παρέχει ίσες ευκαιρίες σε άνδρες και γυναίκες σε ποσοστό 77,5% (Ν=245) ενώ συμφωνία εξέφρασε το 18,4% (Ν=58). Δεν είμαι σίγουρος/η απάντησαν 10 άτομα (3,2%), διαφωνώ 2 μόλις άτομα (0,6%) και απόλυτη διαφωνία 1 μόνο άτομο (0,3%). Πίνακας 12. Ποσοστό συμφωνίας/διαφωνίας με παροχή ίσων ευκαιριών Συχνότητα Ποσοστό ΣΥΜΦΩΝΩ ΑΠΟΛΥΤΑ 245 77.5 ΣΥΜΦΩΝΩ 58 18.4 ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟΣ/Η 10 3.2 ΔΙΑΦΩΝΩ 2.6 ΔΙΑΦΩΝΩ ΑΠΟΛΥΤΑ 1.3 Σύνολο 316 100.0 Δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών. Εμπόδια στην επαγγελματική ανέλιξη γυναικών Στην ερώτηση αναφορικά με τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην επαγγελματική τους ανέλιξη, η έλλειψη ικανοτήτων θεωρείται ως το πρώτο εμπόδιο με μέσο όρο 2.20 ενώ η έλλειψη φιλοδοξίας και η έλλειψη τυπικών προσόντων κατατάσσονται στη δεύτερη και Τρίτη θέση με μέσο όρο 2,32 και 2,33 αντίστοιχα. Στην τέταρτη θέση κατατάσσεται η έλλειψη εμπειρίας στη διοίκηση (Μ=2,61) ενώ στη Πέμπτη θέση των εμποδίων κατατάσσεται η οργανωσιακή κουλτούρα των εταιριών με μέσο όρο 2,73. Στην έκτη θέση κατατάσσονται τα αρνητικά στερεότυπα και προκαταλήψεις με μέσο όρο 2,94 ενώ τις τελευταίες τρεις θέσεις καταλαμβάνουν λόγοι/εμπόδια που σχετίζονται με τις οικογενειακές υποχρεώσεις (Μ= 3.40), την εγκυμοσύνη (Μ=3,39) και τέλος τη μητρότητα (Μ=3.52). 20

2,2 2,32 2,33 2,61 2,73 2,94 3,4 3,49 3,52 Γραφική Παράσταση 8. Μέσοι όροι εμποδίων πληθυσμού στην εξέλιξη γυναικών στο σύνολο του Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 13, σε σύγκριση που έγινε μεταξύ ανδρών και γυναικών εκπροσώπων των εταιρειών, σημειώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά σε ότι αφορά τα αρνητικά στερεότυπα και τις προκαταλήψεις και την οργανωσιακή κουλτούρα των εταιρειών. Σε ότι αφορά τα αρνητικά στερεότυπα και την οργανωσιακή κουλτούρα των εταιρειών οι γυναίκες πιστεύουν ότι αποτελούν μεγαλύτερο εμπόδιο για την επαγγελματική εξέλιξη των γυναικών από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους. Πίνακας 13. Μέσοι όροι εμποδίων στην ανέλιξη γυναικών σε σχέση με φύλο συμμετεχόντων/ουσών εκπροσώπων* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΕΛΛΕΙΨΗ ΤΥΠΙΚΩΝ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 234 2.35 1.420 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 2.25 1.419 0,562 ΜΗΤΡΟΤΗΤΑ ΑΝΔΡΑΣ 239 3.58 1.344 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 3.36 1.395 0,190 ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΑΝΔΡΑΣ 239 3.49 1.375 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 3.51 1.361 0,925 ΛΟΙΠΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΑΝΔΡΑΣ 237 3.47 1.336 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 3.22 1.265 0,114 ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΝΔΡΑΣ 238 2.67 1.360 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 2.45 1.270 0,156 ΕΛΛΕΙΨΗ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑΣ ΑΝΔΡΑΣ 237 2.36 1.316 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 2.21 1.355 0,345 ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΝΔΡΑΣ 235 3.10 1.535 ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 2.51 1.523 0,002 ΕΛΛΕΙΨΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 239 2.21 1.461 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 2.16 1.514 0,785 ΟΡΓΑΝΩΣΙΑΚΗ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 228 2.87 1.414 ΓΥΝΑΙΚΑ 90 2.37 1.249 0,003 21

* Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Καταγράφηκε επιπλέον στατιστικά σημαντική διαφορά στη δήλωση Έλλειψη φιλοδοξίας (p=0,001) με τις γυναίκες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτή τη δήλωση από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους. Στερεότυπα Στην επόμενη ερώτηση διερευνήσαμε τις απόψεις των συμμετεχόντων/ουσών σχετικά με τα στερεότυπα χαρακτηριστικά ανδρών γυναικών και σε ποιο βαθμό αυτά τα στοιχεία χαρακτηρίζουν σε μεγαλύτερο, τον ίδιο ή σε λιγότερο βαθμό στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες. Τα χαρακτηριστικά αυτά ήταν η ψυχραιμία σε δύσκολες καταστάσεις, η αποφασιστικότητα, η συνέπεια, η ομαδικότητα, επαγγελματισμός, αφοσίωση και αποτελεσματικότητα. Αναφορικά με το χαρακτηριστικό της ψυχραιμίας σε δύσκολες καταστάσεις 56 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν ότι οι γυναίκες έχουν αυτό το χαρακτηριστικό «σε λιγότερο βαθμό» από τους άντρες (ποσοστό 17,8%) ενώ «το ίδιο» απάντησαν 153 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 48,7%. Ότι οι γυναίκες κατέχουν αυτό το στοιχείο σε μεγαλύτερο βαθμό από τους άντρες απάντησαν 105 συμμετέχοντες/ουσες (ποσοστό 33,4%). Αναφορικά με το χαρακτηριστικό της αποφασιστικότητας 42 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 13,4% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 193 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 61,5% και «σε μεγαλύτερο βαθμό» 79 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 25,2%. Αναφορικά με το χαρακτηριστικό της συνέπειας, 18 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 5,7% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 164 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 51,9% και σε «μεγαλύτερο βαθμό» 134 συμμετέχοντες σε ποσοστό 42,42%. Αναφορικά με το χαρακτηριστικό της ομαδικότητας, 51 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 16,2% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 190 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 60,5% και «σε μεγαλύτερο βαθμό» 73 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 23,2%. Σε ότι αφορά τον επαγγελματισμό, 21 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 6,7% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 223 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 70,8% και «σε μεγαλύτερο βαθμό» 71 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 22,5%. Για το χαρακτηριστικό της αφοσίωσης, 10 συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 3,2% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 218 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 69% και «σε μεγαλύτερο βαθμό» 88 συμμετέχοντες σε ποσοστό 27,8%. Για την αποτελεσματικότητα, 16 συμμετέχοντες απάντησαν «σε λιγότερο βαθμό» ποσοστό 5,1% ενώ «το ίδιο» απάντησαν 223 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 70,8% και «σε μεγαλύτερο βαθμό» 76 συμμετέχοντες/ουσες σε ποσοστό 24,1%. 22

80 70 60 50 40 30 20 10 Σε λιγότερο Το ίδιο Σε μεγαλύτερο 0 Γραφική Παράσταση 9. Συχνότητα εμφάνισης χαρακτηριστικών στο σύνολο του πληθυσμού Σε ότι αφορά τη σύγκριση μεταξύ ανδρών και γυναικών σε σχέση με αυτά τα χαρακτηριστικά, παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφορά στις απόψεις των γυναικών σε σχέση με των ανδρών για τα χαρακτηριστικά: ψύχραιμες σε δύσκολες καταστάσεις, αποφασιστικές, αποτελεσματικές και περισσότερο ομαδικές. Η διαφορά μεταξύ των μέσων όρων των ανδρών και των γυναικών σε αυτά τα χαρακτηριστικά είναι στατιστικά σημαντική (Ψυχραιμία Αποφασιστικότητα, Ομαδικότητα, Αποτελεσματικότητα) Πίνακας 14. Μέσοι όροι στερεοτυπικών χαρακτηριστών ανά φύλο* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΨΥΧΡΑΙΜΙΑ ΣΕ ΑΝΔΡΑΣ 226 2.10.718 ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 88 2.31.632 0,012 ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΔΡΑΣ 227 2.05.622 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 2.29.548 0,001 ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΑΝΔΡΑΣ 228 2.37.606 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 2.35.548 0,772 ΟΜΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΔΡΑΣ 226 2.03.646 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 2.18.558 0,036 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΝΔΡΑΣ 227 2.15.528 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 2.18.492 0,623 ΑΦΟΣΙΩΣΗ ΑΝΔΡΑΣ 228 2.26.530 ΓΥΝΑΙΚΑ 88 2.22.414 0,495 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΝΔΡΑΣ 228 2.14.512 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 2.32.470 0,003 23

*Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Καταγράφηκε επιπλέον στατιστικά σημαντική διαφορά στο χαρακτηριστικό Επαγγελματισμό (p=0,043) με τις άνδρες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτή τη δήλωση από ότι οι γυναίκες συνάδελφοι τους ενώ δεν καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στο χαρακτηριστικό ομαδικότητα. 2,1 2,31 2,29 2,05 Άνδρες Γυναίκες 2,372,35 2,18 2,15 2,18 2,03 2,26 2,22 2,23 2,14 Γραφική Παράσταση 10. Μέσοι όροι χαρακτηριστικών ανά φύλο Απόψεις σχετικά με τη γυναίκα Στην επόμενη ερώτηση ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες/ουσες να δηλώσουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας τους σε αριθμό δηλώσεων αναφορικά με τη θέση της γυναίκας. Στο σύνολο των συμμετεχόντων/ουσών, τη μεγαλύτερη συμφωνία τους εξέφρασαν στη δήλωση «ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΞΙΣΟΥ ΙΚΑΝΑ ΣΤΕΛΕΧΗ» (Μ.Ο =1.40) ενώ η μεγαλύτερη διαφωνία καταγράφτηκε στη δήλωση ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΩΣ ΗΓΕΤΕΣ με μέσο όρο 3.95. 24

Γραφική Παράσταση 11. Μέσοι όροι δηλώσεων σχετικά με τη γυναίκα Όπως φαίνεται στον πίνακα 15 ορισμένες όμως από τις δηλώσεις κατέγραψαν στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των ανδρών και των γυναικών συμμετεχόντων/ουσών. Συγκεκριμένα, οι άνδρες διαφωνούν περισσότερο από τις γυναίκες στη δήλωση «ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΟΥΝ ΠΙΟ ΣΚΛΗΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ». Από την άλλη οι γυναίκες συμφωνούν περισσότερο από τους άνδρες με τη δήλωση «ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΞΙΣΟΥ ΙΚΑΝΑ ΣΤΕΛΕΧΗ» ενώ εκφράζουν μεγαλύτερη διαφωνία ως προς το ότι κάποιες θέσεις εργασίας είναι πιο κατάλληλες μόνο για το ένα φύλο. Η δήλωση ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΩΣ ΗΓΕΤΕΣ κατάγραψε τα υψηλότερα ποσοστά διαφωνίας όπως είδαμε παραπάνω. Στη μεταξύ ανδρών και γυναικών σύγκριση οι γυναίκες διαφωνούν σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι άνδρες συμμετέχοντες/ουσες, ενώ μεγαλύτερη διαφωνία εκφράζεται εκ μέρους των γυναικών στη δήλωση ότι οι γυναίκες διευθύντριες προσπαθούν να μιμηθούν τους άνδρες. Τέλος στατιστικά σημαντική διαφορά καταγράφηκε μεταξύ ανδρών και γυναικών στη δήλωση «ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΕΡΑ ΤΟΥΣ», με τις γυναίκες να εκφράζουν μεγαλύτερη διαφωνία στη συγκεκριμένη δήλωση. 25

Πίνακας 15. Μέσοι όροι απόψεις σε σχέση με φύλο συμμετεχόντων/ουσών εκπροσώπων* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ /ΟΥΣΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙ ΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΕΧΕΤΑΙ ΤΑ ΑΝΔΡΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΚΑΙ ΑΝΔΡΑΣ 237 2.81 1.246 ΑΞΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 2.54 1.308 0,099 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΟΥΛΕΥΟΥΝ ΠΙΟ ΑΝΔΡΑΣ 241 3.85 1.182 ΣΚΛΗΡΑ ΣΤΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 91 3.22 1.541 0,000 ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΕΞΙΣΟΥ ΙΚΑΝΑ ΑΝΔΡΑΣ 242 1.46.700 ΣΤΕΛΕΧΗ ΓΥΝΑΙΚΑ 92 1.25.586 0,010 ΚΑΠΟΙΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΑΝΔΡΑΣ 240 2.07 1.155 ΚΑΤΑΛΛΗΛΕΣ ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΝΑ ΦΥΛΟ ΓΥΝΑΙΚΑ 92 2.40 1.351 0,025 ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟΙ ΩΣ ΗΓΕΤΕΣ ΑΝΔΡΑΣ 240 3.74 1.087 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 4.49.705 0,000 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΕΝ ΔΙΕΚΔΙΚΟΥΝ ΗΓΕΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΑΝΔΡΑΣ 237 3.32 1.192 ΓΥΝΑΙΚΑ 92 3.46 1.226 0,350 ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΟΥΝ ΝΑ ΑΝΔΡΑΣ 236 3.54 1.116 ΜΙΜΗΘΟΥΝ ΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 91 3.92 1.014 0,004 ΤΟ ΑΝΤΡΙΚΟ ΣΤΥΛ ΗΓΕΣΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΑΝΔΡΑΣ 239 2.31 1.136 ΑΠΟ ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΚΟΛΛΗΜΕΝΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΙΕΡΑ ΤΟΥΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 92 2.10.995 0,117 ΑΝΔΡΑΣ 238 3.43.995 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 3.76.911 0,007 * Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Καταγράφηκε επιπλέον στατιστικά σημαντική διαφορά στη δήλωση Η κοινωνία δέχεται τα ανδρικά πρότυπα και αξίες με τις γυναίκες να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε αυτή τη δήλωση από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους ενώ δεν καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στο δήλωση Κάποιες θέσεις εργασίας είναι πιο κατάλληλες μόνο για το ένα φύλο. Ποσόστωση Στην επόμενη ερώτηση αναφερθήκαμε στην οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που προωθεί την αύξηση του ποσοστού των γυναικών σε Μη εκτελεστικές θέσεις (στελέχη που διορίζονται) στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών ζητώντας από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να εκφράσουν το βαθμό συμφωνίας ή διαφωνίας με τη συγκεκριμένη οδηγία. Με την πρόταση συμφώνησε απόλυτα ένα 28,6% (Ν=93), ενώ ένα μεγάλο ποσοστό 35,4% (Ν=115) δήλωσε συμφωνία με την πρόταση. Δεν είμαι σίγουρος/η δήλωσε το 12.3% (Ν=40), ενώ διαφώνησε το 14,8% (Ν=48). Απόλυτη διαφωνία προς την πρόταση εξέφρασε το 8.9% (Ν=29). Οκτώ συμμετέχοντες/ουσες απέφυγαν να τοποθετηθούν. 26

Γραφική Παράσταση 12. Ποσοστά συμφωνίας με οδηγίας ποσόστωσης στο σύνολο των εταιρειών Σε σύγκριση που έγινε στη συγκεκριμένη ερώτηση μεταξύ ανδρών και γυναικών συμμετεχόντων καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ του μέσου όρου των ανδρών και των γυναικών, που σημαίνει ότι οι γυναίκες εκφράζουν μεγαλύτερη συμφωνία προς την πρόταση της ποσόστωσης παρά οι άνδρες. Πίνακας 16 : Μέσοι όροι συμφωνίας με οδηγία ποσόστωσης ανά φύλο* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΟΔΗΓΙΑ ΕΕΑΝΔΡΑΣ 235 2.55 1.311 ΓΙΑ ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 2.01 1.127 0,001 *Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Δεν καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών (p=0,082). ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 59 77 34 38 34 41 24 6 7 5 ΣΥΜΦΩΝΩ ΑΠΟΛΥΤΑ ΣΥΜΦΩΝΩ ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟΣ/Η ΔΙΑΦΩΝΩ ΔΙΑΦΩΝΩ ΑΠΟΛΥΤΑ 27

Γραφική Παράσταση 13. Συχνότητα εμφάνισης διαφωνίας/συμφωνίας με οδηγία ποσόστωσης ανά φύλο Βαθμός Ευκολίας Εφαρμογής Ποσόστωσης Στη συνέχεια ζητήσαμε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να μας απαντήσουν σε ποιο βαθμό θα ήταν εύκολο για τη δική τους εταιρεία να εφαρμόσει την σχετική πρόταση/οδηγία για την ποσόστωση. Σε μεγάλο βαθμό δήλωσαν 119 συμμετέχοντες/ουσες (37,7%) ενώ σε μέτριο βαθμό δήλωσαν 88 συμμετέχοντες/ουσες (27,8%). Σε μικρό βαθμό δήλωσαν 31 από τους συμμετέχοντες (9.3%) και σε ελάχιστο βαθμό 25 από αυτούς (7,9%). Καθόλου δήλωσαν 53 από τους συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 16,8%. Γραφική Παράσταση 14. Ποσοστά βαθμού ευκολίας εφαρμογής οδηγίας ποσόστωσης Στη μετέπειτα σύγκριση της συγκεκριμένης ερώτησης μεταξύ ανδρών και γυναικών συμμετεχόντων καταγράψαμε μια στατιστικά σημαντική διαφορά σε ότι αφορά το βαθμό ευκολίας εφαρμογής της πρότασης/οδηγίας. Σε γενικές γραμμές οι γυναίκες θεωρούν περισσότερο εύκολο από ότι οι άνδρες συνάδελφοι τους την εφαρμογής της πρότασης/οδηγίας ποσόστωσης. Πίνακας 17. Μέσοι όροι βαθμού ευκολίας εφαρμογής ανά φύλο* ΕΥΚΟΛΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΕΙ ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΑΝΔΡΑΣ 230 2.49 1.526 ΓΥΝΑΙΚΑ 86 2.09 1.271 0.020 *Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Δεν καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών (p=0,158). 28

Βαθμός που θα βοηθήσει η ποσόστωση ως θετικό μέτρο Στην επόμενη ερώτηση θέλοντας να διερευνήσουμε περαιτέρω τις απόψεις των συμμετεχόντων για την πρόταση/οδηγία ποσόστωσης του ζητήσαμε να μας απαντήσουν κατά πόσο η ποσόστωση, είναι ένα θετικό μέτρο που θα ενίσχυε την παρουσία των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων και θα βοηθήσει τις γυναίκες. Σχεδόν οι μισοί/ες συμμετέχοντες/ουσες, συγκεκριμένα 163 άτομα δήλωσαν ότι θα τις βοηθήσει σε μεγάλο βαθμό (48,8%) ενώ σε μέτριο βαθμό δήλωσαν 88 άτομα (27,3%). Σε μικρό βαθμό δήλωσαν 23 συμμετέχοντες/ουσες (7,1%) ενώ σε ελάχιστο βαθμό μόλις 11 άτομα (3,4%). Καθόλου δήλωσαν 37 συμμετέχοντες/ουσες (11,5%) ενώ 12 μόνο άτομα δεν δήλωσαν την άποψη τους. Γραφική Παράσταση 15. Ποσοστά οδηγίας ποσόστωσης ως βοηθητικό μέτρο στο σύνολο του πληθυσμού Σε περαιτέρω ανάλυση, καταγράψαμε επίσης στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των ανδρών και των γυναικών σχετικά με την άποψη τους κατά πόσον θα βοηθήσει η ποσόστωση της γυναίκες. Συγκεκριμένα οι γυναίκες πιστεύουν σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι άνδρες ότι η πρόταση/οδηγία αυτή θα βοηθήσει τις γυναίκες και θα ενισχύσει τη παρουσία τους σε θέσεις λήψεων αποφάσεων. Πίνακας 18. Μέσοι όροι ποσόστωσης ως βοηθητικό μέτρο ανά φύλο ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ ΘΑ ΒΟΗΘΗΣΕΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΑΝΔΡΑΣ 235 2.15 1.414 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 1.52.900 0,0001 29

Υιοθέτηση ή πρόθεση υιοθέτησης πρότασης/οδηγίας ποσόστωσης Σε ότι αφορά το βαθμό υιοθέτησης και πρόθεσης εφαρμογής της πρότασης/οδηγίας ποσόστωσης στις προσλήψεις ή στις προαγωγές στην εταιρεία τους, 73 συμμετέχοντες/ουσες (24,3%) δήλωσαν ότι είτε έχουν υιοθετήσει αυτό το μέτρο είτε ότι προτίθενται να το υιοθετήσουν σε μεγάλο βαθμό. Σε μέτριο βαθμό δήλωσαν 75 συμμετέχοντες/ουσες (24,9%) ενώ σε μικρό βαθμό δήλωσαν 35 συμμετέχοντες/ουσες (11,6%). Σε ελάχιστο βαθμό δήλωσαν πρόθεση μόνο 18 άτομα (6%) ενώ καθόλου δήλωσε ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 33,2%, συνολικά 100 συμμετέχοντες/ουσες. Δεν έχω άποψη δήλωσαν 31 άτομα, σε ποσοστό 9,3%. Γραφική Παράσταση 16. Ποσοστά πρόθεσης εφαρμογής/υιοθέτηση οδηγίας στο σύνολο των εταιρειών. Σε περαιτέρω ανάλυση, καταγράφεται και εδώ η ίδια στατιστικά σημαντική διαφορά που σημειώθηκε και στις προηγούμενες ερωτήσεις με τις γυναίκες να εκφράζουν μεγαλύτερη πρόθεση ή να έχουν υιοθετήσει σε μεγαλύτερο βαθμό την πρόταση/οδηγία για ποσοστώσεις στις προσλήψεις Πίνακας 19. Μέσοι όροι βαθμού πρόθεσης εφαρμογής/υιοθέτηση οδηγίας ΒΑΘΜΟΣ ΥΙΟΘΕΤΗΣΗΣ/ΠΡΟΘΕΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΟΣΟΣΤΩΣΕΩΝ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ/ΠΡΟΑΓΩΓΕΣ ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΑΝΔΡΑΣ 219 3.19 1.616 ΓΥΝΑΙΚΑ 82 2.46 1.509 0,0001 30

Σεξουαλική παρενόχληση Στην επόμενη ενότητα, διερευνήσαμε το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης ζητώντας από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να μας απαντήσουν σε ποιο βαθμό η εταιρεία τους έχει υιοθετήσει προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα για τη σεξουαλική παρενόχληση στην επιχείρηση τους. Στη πρώτη θέση κατατάχθηκαν ο κώδικας πρόληψης και αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης και η εκπαίδευση διευθυντικού προσωπικού κατατάχθηκε στη δεύτερη θέση με 2,63 και για τις δύο δηλώσεις ενώ στη τρίτη θέση κατατάχθηκε η δήλωση πολιτικής της εταιρείας με μέσο όρο 2,67 και στην τέταρτη η εκπαίδευση του προσωπικού με μέσο όρο 2,73 ενώ στη τελευταία θέση κατατάχθηκε ο ορισμός λειτουργού ισότητας με μέσο όρο 3.38. Πίνακας 20. Μέσοι όροι βαθμού υιοθέτησης μέτρων κατά της σεξουαλικής κακοποίησης N Ελάχιστο Μέγιστο Μ.Ο Τ.Α ΚΩΔΙΚΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Σ.Π 283 1 5 2.63 0,730 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 281 1 5 2.63 0,850 ΔΗΛΩΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ 269 1 5 2.67 0,661 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 279 1 5 2.73 0,119 ΟΡΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 270 1 5 3.38 0,170 Σύνολο 255 Αναφορικά με τον κώδικα πρόληψης και αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης, 109 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα σε ποσοστό 38,5% ενώ συμφωνεί το 21,2% (Ν=60). Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει το 6,7% (Ν=19), διαφωνώ δηλώνει το 6,4% (Ν=18) και διαφωνώ απόλυτα το 27,2% (Ν=77). Αναφορικά με την εκπαίδευση του προσωπικού, 90 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα σε ποσοστό 32,3% ενώ συμφωνεί το 23,7% (Ν=66). Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει το 7,9% (Ν=22), διαφωνώ δηλώνει το 11,1% (Ν=31) και διαφωνώ απόλυτα το 25,1% (Ν=70). Σε ότι αφορά τον ορισμό λειτουργού ισότητας 55 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα σε ποσοστό 20,4% ενώ συμφωνεί το 16,3% (Ν=44). Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει το 8,9% (Ν=24), διαφωνώ δηλώνει το 14,1% (Ν=38) και διαφωνώ απόλυτα το 40,4% (Ν=109). Σε ότι αφορά τη δήλωση πολιτικής 93 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα σε ποσοστό 34,6% ενώ συμφωνεί το 22,7% (Ν=61). Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει το 10% (Ν=27), διαφωνώ δηλώνει το 6,7% (Ν=18) και διαφωνώ απόλυτα το 26% (Ν=70). Σε σχέση με την εκπαίδευση του προσωπικού 100 συμμετέχοντες δήλωσαν ότι συμφωνούν απόλυτα σε ποσοστό 35,6% ενώ συμφωνεί το 24,9% (Ν=70). Δεν είμαι σίγουρος/η δηλώνει το 5,7% (Ν=16), διαφωνώ δηλώνει το 8,9% (Ν=25) και διαφωνώ απόλυτα το 24,9% (Ν=70). Δεν καταγράφηκε καμία στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών σε καμία από τις δηλώσεις της συγκεκριμένης ερώτησης. 31

Ευθύνη εργοδότη για σεξουαλική παρενόχληση Στην ερώτηση κατά πόσον οι συμμετέχοντες/ουσες γνωρίζουν τη νομοθεσία περί της ευθύνης του εργοδότη σε περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο η συντριπτική πλειοψηφία, 214 συμμετέχοντες/ουσες (64%) δήλωσαν ότι είναι ενήμεροι για τη νομοθεσία ενώ 119 άτομα (35,7%) δήλωσαν ότι δεν είναι ενήμεροι. Γραφική Παράσταση 17. Ποσοστά ενημέρωσης νομοθεσίας ευθύνης εργοδότη Καταγράφηκε και εδώ η ίδια στατιστικά σημαντική διαφορά που σημειώθηκε παραπάνω με τις γυναίκες να δηλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό ότι γνωρίζουν τη νομοθεσία για την ευθύνη του εργοδότη σχετικά με τη σεξουαλική παρενόχληση παρά οι άνδρες. Πίνακας 21. Μέσοι όροι φύλο συμμετέχοντα/ουσας σε σχέση με την ενημέρωση για τη νομοθεσία περί ευθύνης εργοδότη ΕΥΘΥΝΗ ΕΡΓΟΔΟΤΗ ΓΙΑ Σ.Π ΝΑΙ ΟΧΙ Σύνολο ΦΥΛΟ ΑΝΔΡΑΣ Συχνότητα 143 98 241 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟ % within ΦΥΛΟ 59.3% 40.7% 100.0% ΝΤΑ/ΟΥΣΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ/ΟΥΣΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ ΝΤΡΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ Συχνότητα 71 21 92 % within ΦΥΛΟ 77.2% 22.8% 100.0% ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ/ΟΥΣΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ Σύνολο Συχνότητα 214 119 333 p 0.002 32

Νομοθεσία που αφορά εκδικητικές ενέργειες Αναφορικά με τη νομοθεσία που απαγορεύει τις εκδικητικές ενέργειες σε βάρος των ατόμων που προβαίνουν σε καταγγελία σεξουαλικής παρενόχλησης και σε τυχόν μάρτυρες τους, 257 συμμετέχοντες/ουσες δήλωσαν ότι είναι ενήμεροι, ποσοστό 77% ενώ ένα ποσοστό 23% δήλωσαν ότι δεν είναι ενήμεροι για τη συγκεκριμένη νομοθεσία. Γραφική Παράσταση 18. Ποσοστά ενημέρωσης περί νομοθεσίας εκδικητικών ενεργειών στο σύνολο του πληθυσμού Δεν παρατηρήθηκε καμία στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών σε ότι αφορά την γνώση τους για τη συγκεκριμένη νομοθεσία. Πίνακας 22. Ποσοστά ναι/όχι περί ενημέρωσης για νομοθεσία εκδικητικών ενεργειών ανά φύλο συμμετέχοντα/ουσας ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΚΔΙΚΗΤΙΚΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΝΑΙ ΟΧΙ Σύνολο ΦΥΛΟ ΑΝΔΡΑΣ Συχνότητα 188 53 241 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟ % within ΦΥΛΟ 78.0% 22.0% 100.0% ΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΝΝΡ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ Συχνότητα 69 23 92 % within ΦΥΛΟ 75.0% 25.0% 100.0% ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ Σύνολο Συχνότητα 257 76 333 33

Νομοθεσία ίσης αμοιβής Η επόμενη ερώτηση αναφερόταν στο βαθμό που οι συμμετέχοντες γνωρίζουν και εφαρμόζουν τη νομοθεσία περί ίσης αμοιβής αντρών και γυναικών για ίδια ή ίσης αξίας εργασία. Γραφική Παράσταση 19. Ποσοστά ενημέρωσης περί ίσης αμοιβής ανδρών γυναικών νομοθεσίας στο σύνολο του πληθυσμού Ένα μεγάλο ποσοστό της τάξης του 87% δηλώνει ότι γνωρίζει και εφαρμόζει τη νομοθεσία σε μεγάλο βαθμό, ενώ σε μέτριο βαθμό δηλώνουν 28 άτομα (8%) σε μικρό 7 άτομα (2%), ελάχιστα 1 μόνο άτομο (.3%) και καθόλου μόνο 4 άτομα (1%). Εφτά άτομα (2%) δεν εξέφρασαν άποψη. Η σύγκριση μεταξύ της ομάδας των γυναικών με αυτή των ανδρών ανέδειξε και εδώ στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομάδων με τους άνδρες να δηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό γνωριμίας και εφαρμογής της συγκεκριμένης νομοθεσίας σε σχέση με τις γυναίκες. Πίνακας 23. Βαθμός συμφωνίας με νομοθεσία ανά Φύλο εκπροσώπου ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΠΕΡΙ ΙΣΗΣ ΑΜΟΙΒΗΣ ΑΝΔΡΩΝ-ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΕΓΑΛΟ ΜΕΤΡΙΟ ΜΙΚΡΟ ΕΛΑΧΙΣΤΟ ΚΑΘΟΛΟΥ Σύνολο ΦΥΛΟ ΑΝΔΡΑΣ Συχνότητα 209 20 5 0 1 235 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟ % within ΦΥΛΟ 88.9% 8.5% 2.1%.0%.4% 100.0% ΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ Συχνότητα 77 8 2 1 3 91 % within ΦΥΛΟ 84.6% 8.8% 2.2% 1.1% 3.3% 100.0% ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ Σύνολο Συχνότητα 286 28 7 1 4 326 34

Κριτήρια καθορισμού αμοιβών Αναφορικά με την ερώτηση 18, ζητήσαμε από τους συμμετέχοντες να μας αναφέρουν ποια από τα κριτήρια λαμβάνουν υπόψη τους στον καθορισμό των αμοιβών. Από τα κριτήρια πρώτο στην κατάταξη είναι τα προσόντα και οι δεξιότητες του ατόμου με μέσο όρο 1.09 και δεύτερο την ευθύνη του υποψηφίου με μέσο όρο 1.11 ενώ η προσπάθεια που καταβάλλει το άτομο κατατάσσεται στην Τρίτη θέση με μέσο όρο 1.26. Στην τέταρτη θέση κατατάσσεται το κριτήριο συνθήκες εργασίας ενώ στη τελευταία θέση, συνεπές με τα αποτελέσματα που σημειώθηκαν παραπάνω, κατατάσσεται το φύλο με μέσο όρο 4.45. Γραφική Παράσταση 20. Μέσος όρος του βαθμού που λαμβάνεται υπόψη ο παράγοντας (1=Μεγάλος, 5=Καθόλου) Δεν υπήρχε καμία στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στις τοποθετήσεις τους αναφορικά με τα παραπάνω κριτήρια. Καλές πρακτικές προώθησης έμφυλης ισότητας Στην επόμενη ερώτηση ζητήσαμε από τους/τις εκπροσώπους των εταιρειών να μας δηλώσουν σε ποιο βαθμό έχουν υιοθετήσει καλές πρακτικές για την προώθηση της έμφυλης ισότητας στον οργανισμό τους. Οι πρακτικές που αναφέραμε ήταν: λειτουργία νηπιαγωγείο, πληρωμένος χρόνος απουσίας για έκτακτη φροντίδα παιδιών, καθυστέρηση στην ώρα έναρξης εργασίας, πρόωρη απασχόληση, ευέλικτο ωράριο, επιπρόσθετη άδεια για γονείς, χορήγηση γονικής άδειας, ώρες απουσίας για επίσκεψη στο σχολείο και άδεια πατρότητας. Οι συμμετέχοντες απαντούσαν σε μια πενταβάθμια κλίμακα από το 1 μέχρι το 5, όπου το 1 σημαίνει μεγάλο βαθμό ενώ το 5 καθόλου. Ως πρώτη καλή πρακτική για την προώθηση της έμφυλης ισότητας κατατάσσονται οι ώρες απουσίας για επίσκεψη στο σχολείο (Μ=2,02), στη δεύτερη θέση κατατάσσεται το ευέλικτο ωράριο, (Μ=2,33), Τρίτη καλή πρακτική κατατάσσεται ή χορήγηση γονικής άδειας, (Μ=2,35) και στην τέταρτη θέση η καλή πρακτική καθυστέρηση στην ώρα έναρξης εργασίας, (Μ=2,37). Στην Πέμπτη θέση κατατάσσεται η πρακτική της πρόωρης απασχόλησης (Μ= 2,46) και στην έκτη θέση η πρακτική του πληρωμένου χρόνου απουσίας για έκτακτη φροντίδα παιδιών (Μ= 3,06), στην έβδομη θέση η επιπρόσθετη άδεια για γονείς, (Μ=3,22) και η άδεια πατρότητας στην όγδοη θέση (Μ=3,71) ενώ η καλή πρακτική για λειτουργία νηπιαγωγείου κατατάσσεται στην τελευταία θέση (Μ=4,84). 35

Γραφική Παράσταση 21. Μέσος όρος του βαθμού εφαρμογής/πρόθεσης εφαρμογής καλών πρακτικών έμφυλης ισότητας (1=Μεγάλος, 5=Καθόλου) Πίνακας 24. Μέσοι όροι πρόθεσης εφαρμογής καλών πρακτικών προώθησης έμφυλης ισότητας* ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ ΑΝΔΡΑΣ 217 4.82.782 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 4.89.637 0,455 ΠΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΑΝΔΡΑΣ 220 3.02 1.841 ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΓΙΑ ΕΚΤΑΚΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 3.17 1.782 0,510 ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΩΡΑ ΑΝΔΡΑΣ 230 2.30 1.598 ΕΝΑΡΞΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 90 2.53 1.637 0,259 ΠΡΟΩΡΗ ΑΠΟΧΩΡΗΣΗ ΑΝΔΡΑΣ 225 2.37 1.637 ΓΥΝΑΙΚΑ 87 2.71 1.711 0,109 ΕΥΕΛΙΚΤΟ ΩΡΑΡΙΟ ΑΝΔΡΑΣ 232 2.21 1.538 ΓΥΝΑΙΚΑ 91 2.63 1.736 0,034 ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΗ ΑΔΕΙΑ ΓΙΑ ΑΝΔΡΑΣ 228 3.15 1.743 ΓΟΝΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΑ 89 3.40 1.788 0,260 ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΓΟΝΙΚΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΑΝΔΡΑΣ 226 2.32 1.686 ΓΥΝΑΙΚΑ 89 2.42 1.750 0,669 ΑΝΔΡΑΣ 231 2.06 1.464 ΓΥΝΑΙΚΑ 90 1.93 1.339 0,457 ΩΡΕΣ ΑΠΟΥΣΙΑΣ ΓΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΔΕΙΑ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ ΑΝΔΡΑΣ 215 3.73 1.686 ΓΥΝΑΙΚΑ 83 3.66 1.662 0,754 36

*Η σύγκριση μεταξύ της ομάδας των γυναικών με αυτή των ανδρών διοικητικών ανέδειξε και εδώ στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομάδων με τους άνδρες να δηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό εφαρμογής της συγκεκριμένης καλής πρακτικής αντί των γυναικών. Δηλαδή οι άντρες διοικητικοί θεωρούν ότι εφαρμόζεται αυτή η πρακτική σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι θεωρούν οι γυναίκες διοικητικοί. Η ανάλυση στα δεδομένα στα οποία έγινε εκ των υστέρων στρωματοποίηση διαφοροποιήθηκαν ως εξής: Δεν καταγράφηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών σε καμία από τις δηλώσεις. Εμπόδια στην προώθηση/εφαρμογή καλών πρακτικών προώθησης έμφυλης ισότητας Στην ερώτηση 20 θέλαμε να διερευνήσουμε ποιες παράμετροι εμποδίζουν τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν κάποιες καλές πρακτικές προώθησης έμφυλης ισότητας στην εταιρεία τους. Οι συμμετέχοντες/ουσες μπορούσαν να επιλέξουν 2 από τις 4 παραμέτρους που τους δόθηκαν απαντώντας με Ναι/Όχι. Στη παρακάτω γραφική παράσταση, παρατηρούμε ότι πρώτη επιλογή μεταξύ των συμμετεχόντων/ουσών ήταν το «Δεν χρειάζεται» ενώ η «Απουσία πολιτικής βούλησης της εταιρείας» κατατάσσεται ως τελευταίο εμπόδιο σύμφωνα με τους συμμετέχοντες/ουσες. ΝΑΙ 60,5 25,4 6 13,2 Κόστος υλοποίησης Απουσία πολιτικης βούλησης εταιρείας Άγνοια τέτοιων πρακτικών Δεν χρειάζεται Γραφική Παράσταση 22. Ποσοστά εφαρμογής/πρόθεσης εφαρμογής καλώς πρακτικών έμφυλης ισότητας στο σύνολο του πληθυσμού 37

Ανάγκη υποστηρικτικών μέτρων. Στην ερώτηση 21 εξετάσαμε το βαθμό που οι συμμετέχοντες/ουσες εκπρόσωποι των εταιρειών πιστεύουν ότι χρειάζονται υποστηρικτικά μέτρα για τη συμφιλίωσης της οικογένειας με τον εργασιακό βίο. Όπως φαίνεται και στην γραφική παράσταση 23, 50% των συμμετεχόντων θεωρούν ότι υπάρχει ανάγκη σε μεγάλο βαθμό, ενώ 28% θεωρούν ότι υπάρχει ανάγκη σε μέτριο βαθμό. Σε μικρό βαθμό κατατάσσεται το 8%, σε ελάχιστο βαθμό το 3% ενώ καθόλου το 9%. Εννέα άτομα, ποσοστό 2,7% δεν εξέφρασαν άποψη Γραφική Παράσταση 23. Ποσοστά ύπαρξης ανάγκης υποστηρικτικών μέτρων στο σύνολο του πληθυσμού Δεν υπήρχε καμία στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στις τοποθετήσεις τους αναφορικά με τα παραπάνω κριτήρια. Ενδιαφέρον εταιρείας για προώθηση ισότητας φύλων Στη συνέχεια ζητήσαμε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να αξιολογήσουν το ενδιαφέρον που αποδίδει η εταιρεία τους στο ζήτημα της προώθησης της έμφυλης ισότητας. Όπως παρατηρούμε στη γραφική παράσταση παρακάτω, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων/ουσών αξιολόγησε σε μεγάλο βαθμό, σε ποσοστό 63%, το ενδιαφέρον της εταιρείας τους, σε μέτριο βαθμό ένα ποσοστό 24%, σε μικρό μόνο ένα ποσοστό 4% ενώ σε μικρό και ελάχιστο 1,5% και 4% αντίστοιχα. Έντεκα μόνο συμμετέχοντες/ουσες, ποσοστό 3% δεν εξέφρασαν άποψη. 38

Γραφική Παράσταση 24. Ποσοστά έμφυλης ισότητας. βαθμό ενδιαφέροντος εταιρείας για προώθηση της Δεν υπήρχε καμία στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στις τοποθετήσεις τους αναφορικά με τα παραπάνω κριτήρια. 39

Όφελος εταιρειών από προώθηση έμφυλης ισότητας Αναφορικά με το όφελος των εταιρειών από την προώθηση έμφυλης ισότητας, περίπου οι μισοί/ες συμμετέχοντες/ουσες απάντησαν ότι το όφελος θα είναι μεγάλο, σε ποσοστό 47%, σε μέτριο 22%, σε μικρό 11%, σε ελάχιστο 5% ενώ καθόλου μόλις το 12%. Ποσοστό 3,9% δεν εξέφρασαν άποψη. Γραφική Παράσταση 25. Ποσοστά βαθμού οφέλους εταιρείας από την προώθηση της έμφυλης ισότητας. Δεν υπήρχε καμία στατιστικά σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ανδρών και των γυναικών στις τοποθετήσεις τους αναφορικά με τα παραπάνω κριτήρια. 40

Τήρηση στατιστικών στοιχείων προόδου έμφυλης ισότητας Σχετικά με το θέμα τήρησης στατιστικών στοιχείων σχετικά με την πρόοδο στο θέμα της ισότητας φύλων, ζητήσαμε από τους/τις συμμετέχοντες/ουσες να μας απαντήσουν σε ποιο βαθμό τηρούν στοιχεία στην εταιρεία τους. Σε μεγάλο βαθμό δήλωσε ένα 8%, σε μέτριο 10%, σε μικρό βαθμό 3%, σε ελάχιστο 6% ενώ καθόλου δήλωσε η συντριπτική πλειοψηφία σε ποσοστό 67%. Μόνο ένα ποσοστό 5,1% δεν εξέφρασε καθόλου άποψη. Γραφική Παράσταση 26. Ποσοστά τήρησης στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη πρόοδο προώθησης της έμφυλης ισότητας. Η σύγκριση μεταξύ της ομάδας των γυναικών με αυτή των ανδρών ανέδειξε και εδώ στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ομάδων με τις γυναίκες να δηλώνουν μεγαλύτερο βαθμό τήρησης στατιστικών στοιχείων παρακολούθησης της προόδου έμφυλης ισότητας από ότι οι άνδρες. Πίνακας 25. Μέσοι όροι τήρησης στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη πρόοδο τήρησης στατιστικών στοιχείων ανά φύλο ΦΥΛΟ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ/ΝΤΡΙΑΣ N Μ.Ο Τ.Α p ΤΗΡΗΣΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΝΔΡΑΣ 228 4.36 1.232 ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΡΟΟΔΟΥ ΓΥΝΑΙΚΑ 89 3.81 1.630 0,001 ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΦΥΛΩΝ 41

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Β: Γυναικών υπαλλήλων Η έρευνα περιλάμβανε εκτός από το ερωτηματολόγιο που δόθηκε στους/στις εκπροσώπους των εταιρειών και ένα δεύτερο ερωτηματολόγιο που κάλυπτε τις ίδιες θεματικές και χορηγήθηκε μόνο σε γυναίκες υπαλλήλους των εταιρειών. Το ερωτηματολόγιο απάντησαν 270 γυναίκες από τις 334 επιχειρήσεις που έγιναν οι επισκέψεις (ποσοστό 80%). Ηλικιακή κατηγορία γυναικών υπαλλήλων Όπως φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα, μέχρι 24 ετών είναι το 4,8% των γυναικών υπαλλήλων, ενώ η πλειοψηφία των γυναικών που συμμετείχαν είναι μεταξύ των ηλικιών 25-34 με ποσοστό 42,6 %. Η ηλικιακή κατηγορία 35-44 με ποσοστό 28,1%, ενώ στην ηλικιακή κατηγορία από 45-64 καταγράφηκε το μικρότερο ποσοστό 5,2%. Συμμετείχε μόνο μια γυναίκα άνω των 64 ετών σε ποσοστό 0,4%. Πίνακας 26. Ηλικιακή κατηγορία γυναικών υπαλλήλων Συχνότητα Ποσοστό 16-24 13 4.8 25-34 115 42.6 35-44 76 28.1 45-54 51 18.9 55-64 14 5.2 Άνω των 65 ετών 1.4 Σύνολο 270 100.0 Γραφική παράσταση 27. Ποσοστό κατανομής ηλικιακών κατηγοριών γυναικών υπαλλήλων 42