Πρώτα βήματα στην πρόληψη του ντόπινγκ! ΒΑΣΙΚΟ-Επίπεδο
Τι είναι το ντόπινγκ; Αύξηση απόδοσης με τηχρήση απαγορευμένων ουσιών ή απαγορευμένων μεθόδων Αθέμιτη ενέργεια που φέρει κινδύνους για την υγεία Διεθνείς κανονισμοί: Παγκόσμιος Κώδικας Αντί-Ντόπινγκ Ο Απαγορευμένος Κατάλογος 2
Ποια είναι η καταγωγή του ντόπινγκ; Αύξηση της απόδοσης Αρχαίοι χρόνοι Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, Μεσαίωνας Βότανα, μύκητες και όρχεις ταύρου 1896 Πρώτη περίπτωση ντόπινγκ που οδήγησε σε θάνατο: Arthur Linton (Εφεδρίνη) 1904 Περίπτωση ντόπινγκ στο Μαραθώνιο: Thomas Hicks (Διεγερτικά, Αλκοόλ) 1939-1945 Β Παγκόσμιος πόλεμος: Οι αεροπόροι έπαιρναν διεγερτικά 3
Ποια είναι η καταγωγή του ντόπινγκ; 1960s Έναρξη της ευρείας χρήσης αναβολικών ουσιών end 1980s Αύξηση της κατάχρησης EPO στα αθλήματα αντοχής HO 2003 Ανακάλυψη του designer στεροειδούς THG (Τετραϋδρογεστρινόνη)) O (Z) (Z) (Z) (S) (S) 2007 Διάφορες περιπτώσεις ντόπινγκ στον Γύρο της Γαλλίας 4
Ποια είναι τα έτη σταθμός για το αντι-ντόπινγκ; 1968 Πρώτος έλεγχος για ουσίες ντόπινγκ σε Ολυμπιακούς αγώνες 1988 Πρώτος εξω-αγωνιστικός έλεγχος στη Γερμανία 1999 Παγκόσμιος Οργανισμός Αντί-Ντόπινγκ (WADA) 2004 Παγκόσμιος Κώδικας Αντι-ντόπινγκ και Διεθνή Πρότυπα 2007 Διεθνής Συνθήκη εναντίον του Ντόπινγκ στον Αθλητισμό 5
Πού βρίσκουμε το ντόπινγκ και την κατάχρηση φαρμάκων; Ανταγωνιστικά αθλήματα ντόπινγκ Μαζικός αθλητισμός Κατάχρηση φαρμάκων Τρόπος ζωής Κατάχρηση φαρμάκων Εργασιακές απαιτήσεις Κατάχρηση φαρμάκων 6
Περίληψη και λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Απαγορευμένες ουσίες και μέθοδοι Παγκόσμιος Κώδικας Αντι-Ντόπινγκ (κανονισμοί αντιντόπινγκ) ΟΑπαγορευμένος Κατάλογος (ουσίες και μέθοδοι) Η ιστορία του ντόπινγκ ξεκινά από τηναρχαιότητα Η χρήση φαρμάκων δεν εντοπίζεται μόνο στον ανταγωνιστικό αθλητισμό Ντόπινγκ = Κατάχρηση φαρμάκων Ένα πρόβλημα ολόκληρου του κοινωνικού πολιτισμού! 7
Ο διπλός χαρακτήρας των φαρμάκων/ουσιών ντόπινγκ Φάρμακα Ιατρικός λόγος Κατάχρηση φαρμάκων Θεραπευτικές δόσεις Υπερδοσολογία Ιατρικές επιπτώσεις Προσωρινή (οξεία βλάβη) Αναστρέψιμη/μη αναστρέψιμη Μακροπρόθεσμη (όψιμη βλάβη) 8
Τι είναι τα αναβολικά στεροειδή; Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή (AAΣ) είναι ορμόνες Ρυθμίζουν συγκεκριμένες λειτουργίες του σώματος, π.χ. αύξηση μυϊκής μάζας Αναβολικό σημαίνει να φτιάχνω Ανδρο+ γόνο σημαίνει άρρεν + να γεννώ Τα στεροειδή είναι ένα είδος μορίων λιπιδίων Παράδειγμα: τεστοστερόνη Ιατρικός λόγος: αντιμετώπιση μυϊκής δυστροφίας Müller-Esterl: Biochemie, 2004 Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 9
Κατάχρηση αναβολικών στεροειδών και αθλητισμός; Φτιάχνει μύες και βελτιώνει την ανάπλαση Αλλά: τα στεροειδή δεν οδηγούν από μόνα τους σε μυϊκή ανάπτυξη! Αλλά: Φυσιολογικά οι μύες δεν είναι προετοιμασμένοι για τέτοια ανάπτυξη Müller-Esterl: Biochemie, 2004 Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 10
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία από τα αναβολικά στεροειδή ; Άνδρες χρήστες: γίνονται περισσότερο θηλυπρεπείς Γυναίκες χρήστες: γίνονται περισσότερο ανδροπρεπείς Περαιτέρω παρενέργειες: Κύστες στο ήπαρ (a) Ακμή (b) Συρρίκνωση των όρχεων (c) Γυναικομαστία (d) Εκφυλισμός του σκελετικού συστήματος Καρδιοαγγειακές διαταραχές Βράγχος της φωνής (γυναίκες) Τριχοφυΐα (γυναίκες) Εμφάνιση αλωπεκίας (άνδρες) a c b d (a) Melnik, Jansen & Grabbe (2007): J Dtsch Dermatol Ges. 5 (2):110-117. by courtesy of Wiley-Blackwell (b, c) Kistler (2006): Dissertation, LMU, München (d) Prof. Dr. F. Beuker, Düsseldorf 11
Περίληψη και λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Τα AAΣ είναιορμόνες Τα AAΣ ενισχύουν το μεταβολισμό τωνπρωτεϊνών Αναβολικό σημαίνει αύξηση των μυϊκών πρωτεϊνών Κατάχρηση των ανδρογόνων σημαίνει αρρενωπότητα (γυναίκες) ήθηλυπρέπεια (άνδρες) Τα στεροειδή δεν αντικαθιστούν καμία προπόνηση! Μπορούν να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία 12
Τι είναι τα διεγερτικά; Επιδρούν στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα Αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό, τη συχνότητα αναπνοής και την εγκεφαλική λειτουργία Διεγερτικά που οδηγούν σε αυξημένη απελευθέρωση των διαβιβαστών Ιατρικός λόγος: χαλαρώνουν τους βρόγχους και χρησιμοποιούνται στα κρυολογήματα Müller-Esterl: Biochemie, 2004 Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 13
Γιατί γίνεται κατάχρηση διεγερτικών στον αθλητισμό; Αυξάνει την ετοιμότητα, την ανταγωνιστικότητα και την επιθετικότητα Μειώνει την κούραση και την ευαισθησία στον πόνο 100% επίδοση 0% Ολοκληρωτική εξάντληση Όριο αντοχής Βασική επίδοση Αυτόνομη προστατευόμενη διέξοδος : μόνο εφικτή από θυμό, ανησυχία, απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις ή ντόπινγκ Αλλά: καμία άμεση αύξηση της φυσικής απόδοσης! 14
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία από τα διεγερτικά; Ψυχολογικές διαταραχές: Εξάρτηση ή κατάθλιψη Φυσιολογικές επιπτώσεις: Δυσκολία στη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος Απώλεια της όρεξης και του ύπνου Ψευδαισθήσεις Υπερδιέγερση, τρόμος, ανησυχία, αναταραχή, ένταση Καρδιακές αρρυθμίες I I. Κανονική Συχνότητα και Ρυθμός II. Καρδιακές Αρρυθμίες 15
Περίληψη & λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Τα διεγερτικά επηρεάζουν το νευρικό σύστημα Διεγείρουν τον εγκέφαλο και το σώμα Αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα και την επιθετικότητα Προκαλούν λιγότερη ευαισθησία στον πόνο Παρενέργειες σε ένα ευρύ φάσμα, από οξέασυμπτώματα άγχους έως τον εθισμό Οι παρενέργειες εμφανίζονται σε ψυχολογική ή φυσιολογική βάση 16
Τι είναι η EPO; Η Ερυθροποιητίνη είναι μία ορμόνη Διεγείρει τη σύνθεση ερυθρών κυττάρων στο αίμα Τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο στους ιστούς Ιατρικός σκοπός: αναιμία Müller-Esterl: Biochemie, 2004 Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 17
Γιατί πραγματοποιείται κατάχρηση της EPO στον αθλητισμό; Αύξηση των ερυθρών κυττάρων αίματος Αύξηση της οξυγόνωσης των ιστών Διασφάλιση της απόδοσης αντοχής Σκανδιναβός σκιέρ Eero Mäntyranta Νόμιμη εναλλακτική λύση: προπονήσεις σε μεγάλο υψόμετρο! 18
Ποίοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία από τηνepo; Αυξάνει τη γλοιότητα του αίματος Αυξάνει τον κίνδυνο για αρτηριακή υπέρταση Αυξάνει τον κίνδυνο για θρομβο-εμβολικά επεισόδια, π.χ. έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο Τα αγγεία που παρέχουν αίμα στον καρδιακό μυ μπορεί να αποφραχθούν από θρόμβο Οδηγώντας σε έμφραγμα Sobotta: Atlas der Anatomie des Menschen Elsevier GmbH, Urban & Fischer Verlag München Αλλά: η κατάχρηση της EPO μπορεί να είναι πολύ απειλητική για τη ζωή! 19
Περίληψη και λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Ηερυθροποιητίνη είναι μια ορμόνη Αυξάνει τη σύνθεση των ερυθροκυττάρων μεταφορά O 2 Το οξυγόνο είναι απαραίτητο για τη διασφάλιση απόδοσης αντοχής Οι νόμιμες εναλλακτικές λύσεις είναι προπονήσεις σε μεγάλο υψόμετρο Θρομβο-εμβολικά επεισόδια στους πνεύμονες, στον εγκέφαλο και στην καρδιά 20
Τι είναι το ντόπινγκ αίματος ; Παράνομη μέθοδος χειρισμού Άμεση αύξηση των ερυθρών κυττάρων αίματος καιέτσιτηςμεταφοράς οξυγόνου Δύο διαφορετικοί μέθοδοι: Συλλογή αίματος από το ίδιο το άτομο και μετάγγιση αργότερα Λήψη αίματος από δωρητή και μετάγγιση αν απαιτείται Ιατρικός λόγος: θεραπεία σε τεράστιες απώλειες αίματος 21
Γιατί γίνεται η χρήση ντόπινγκ αίματος στον αθλητισμό; Αυξάνει την απόδοση αντοχής Συγκρίσιμα αποτελέσματα με τηνερυθροποιητίνη αλλά μεάμεση επίδραση Επίδραση στον χρόνο αγώνα 10km με μετάγγιση (=ντόπινγκ αίματος) ή με το ψευδοφάρμακο 22
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για την υγεία από το ντόπινγκ αίματος; Αύξηση της πίεσης του αίματος Αύξησητουκινδύνουγια θρόμβωση Κίνδυνος από τη μετάγγιση για αλλεργίες ή ασυμβατότητα Κίνδυνος βαριάς μορφής μόλυνσης από ηπατίτιδα ή AIDS 23
Περίληψη & λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Ενισχύει τη μεταφοράοξυγόνουαπό τηνέγχυσητων πρόσθετων ερυθρών κυττάρων αίματος Συγκρίσιμα αποτελέσματα όπως η ερυθροποιητίνη αλλά μεάμεση επίδραση Κίνδυνοι υγείας για θρόμβωση και μολύνσεις 24
Τι είναι τα συμπληρώματα διατροφής; Ουσίες που είτε υπάρχουν φυσικά στο σώμα είτε καταναλώνονται επιπρόσθετα με την κανονική καθημερινή διατροφή Π.χ. γλυκόζη, μέταλλα, βιταμίνες ή ιχνοστοιχεία Εν μέρει, απαραίτητα για την ανάπτυξη και την εξέλιξη Ιατρικός λόγος: ανεπάρκειες στο σώμα λόγω υποσιτισμού και ασθενειών 25
Γιατί γίνεται χρήση συμπληρωμάτων διατροφής στον αθλητισμό; Χρησιμοποιούνται από ορισμένους αθλητές ανταγωνιστικών αθλημάτων, π.χ. με εξαιρετικά αυξημένη κατανάλωση θερμίδων, που δεν μπορεί να καλυφθεί από την κανονική καθημερινή διατροφή Προσοχή στη χρήση βιταμινών της ομάδας Β και των μετάλλων Αλλά: μία καλά ισορροπημένη διατροφή είναι πολύ καλύτερη από οποιοδήποτε συμπλήρωμα διατροφής Αλλά: τα επίπεδα πρόσληψης πρέπει να λαμβάνονται υπ όψη ( υπερδοσολογία ) 26
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι για ντόπινγκ με τα συμπληρώματα διατροφής; Απροσδιόριστα συστατικά που μπορεί να είναι ουσίες ντόπινγκ Τα περισσότερα απροσδιόριστα συστατικά που ανιχνεύονται είναι στεροειδή IOC θρεπτική ανάλυση συμπληρωμάτων χώρα προϊόν απροσδιόριστες φαρμακευτικές ουσίες ποσοστά NL 31 8 26% UK 37 7 19% USA 240 45 19% I 35 5 14% D 129 15 12% Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ΙατρικήΑποστολή, Λοζάννη, Ελβετία (2002) Οι πιθανές παρενέργειες εξαρτώνται από τις«απροσδιόριστες» ουσίες 27
Περίληψη & λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Τα συμπληρώματα διατροφής σπάνια είναι απαραίτητα εάν ακολουθείται μια επαρκής διατροφή Τεράστιος κίνδυνος για θετικό δείγμα ντόπινγκ λόγω της χρήσης «απροσδιόριστων» ουσιών Πιθανές παρενέργειες για την υγεία που οφείλονται στην αντίστοιχη «απροσδιόριστη» ουσία 28
Τι είναι η γονιδιακή θεραπεία ; Τα γονίδια κωδικοποιούν το σχέδιο κατασκευής των πρωτεϊνών: τα εργαλεία και τα συστατικά του σώματος Η γονιδιακή θεραπεία προσπαθεί να αλλάξει τις πληροφορίες πάνω στα γονίδια τροποποιημένο γονίδιο μεταφορέας σύνθεση λειτουργικές πρωτεΐνες Ιατρικός λόγος: διορθώνονται ελαττωματικά γονίδια αρμόδια για την εκδήλωση ασθενειών όπως οι κληρονομικές ασθένειες Αλλά: κατάχρηση της θεραπευτικής ιδέας για αθλητικούς σκοπούς 29
Γιατί γίνεται κατάχρηση του γονιδιακού ντόπινγκ στον αθλητισμό; Πιθανοί σκοποί: Αύξηση παραγωγής ερυθροποιητίνης επίδοση αντοχής Διέγερση παράγοντα μυϊκής ανάπτυξης δύναμη, ταχύτητα Μυοστατίνη-μετάλλαξη-μωρού Άρση μυοστατίνης-μετάλλαξη-αγελάδα Κατάχρηση στον αθλητισμό επί τουπαρόντος άγνωστη! 30
Ποιοι είναι οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι για την υγεία από το γονιδιακό ντόπινγκ ; Αποτελέσματα από κλινικές δοκιμές για τις μεθόδους γονιδιακής θεραπείας ανέφεραν ότι τα ακόλουθα προβλήματα μπορεί να εμφανιστούν : καρκίνος, πολλαπλές ανεπάρκειες οργάνων και άλλες έντονα απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις Οι περαιτέρω κίνδυνοι είναι ολοκληρωτικά άγνωστοι...... λόγω των σποραδικών μελετών και δημοσιεύσεων... και λόγω αυτού οι ιατρικές επιπτώσεις από τη γονιδιακή θεραπεία είναι ανεξέλεγκτες! 31
Περίληψη & λέξεις κλειδιά που πρέπει να γνωρίζετε Η γονιδιακή θεραπεία στοχεύει στην αλλαγή πληροφοριών από ελαττωματικά/μεταλλαγμένα επιλεγμένα γονίδια Οι ιδέες κατάχρησης στον αθλητισμό κατευθύνονται προς την επίτευξη ενισχυμένης μεταφοράς οξυγόνου ή αύξησης της ανάπτυξης των μυϊκών ινών Άγνωστες και συνεπώς ανεξέλεγκτες οι ιατρικές επιπτώσεις της γονιδιακής θεραπείας 32
Τι μπορούμε να κάνουμε; ΜΑΘΑΙΝΕΤΕ να προπονείτε το σώμα σαςσωστά! ΓΝΩΡΙΣΤΕ τους κινδύνους για την υγεία από τοντόπινγκ! ΝΑ ΕΙΣΤΕ δίκαιος και πρότυπορόλου! ΑΡΝΗΘΕΙΤΕ τις προσφορές για ντόπινγκ! ΕΠΙΔΕΙΞΤΕ έναν αθλητισμόελεύθεροαπόντόπινγκ! 33
Συνεργάτες του προγράμματος Πανεπιστήμιο Ιατρικής Πλόβντιβ, Βουλγαρία Καθηγήτρια Katerina Georgieva Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μονάχου, Γερμανία Καθηγητής Horst Michna Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Ελλάδα Καθηγητής Asterios Deligiannis Ινστιτούτο των Σπορ, Βαρσοβία, Πολωνία Καθηγητής Ryszard Grucza Πανεπιστήμιο Εξτρεμαδούρα, Ισπανία Καθηγητής Eduardo Ortega Rincon 34