«Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα CAT: Ένα νέο πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτικών για την αποτελεσματική χρήση των ΤΠΕ στην διδασκαλία και μάθηση» Δέσποινα M. Γαρυφαλλίδου 1, M. Welzel-Breuer 2, Η. Stadler 3, Ζ Raykova 4, R. Erb 5, J. Lavonen 6., C Buty 7, G. S. Ioannidis 1 Patras University, tsl@upatras.gr University of Education Heidelberg, welzel@ph-heidelberg.de University of Vienna, Helga.Stadler@univie.ac.at Plovdiv University, janeraikova@abv.bg University of Education Schwaebisch Gmuend, roger.erb@ph-gmuend.de Helsinki University, Jari.Lavonen@Helsinki.fi INRP christian.buty@inrp.fr ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Στην ανακοίνωση αυτή παρουσιάζεται το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα CAT: The effective use of Computer Aided Teaching and learning materials in science teaching, a teacher training course with a European perspective. Στην Ευρώπη σήμερα υπάρχουν πολλά βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης και συνεπώς,, ο εκπαιδευτικός έχει πληθώρα επιλογών. Υπάρχουν επίσης κάποιες έρευνες στις οποίες αναφέρονται κριτήρια με βάση τα οποία μπορεί να επιλεγεί, αξιολογηθεί και προσαρμοστεί στην τάξη το υλικό αυτό, τις οποίες όμως συνήθως οι εκπαιδευτικοί αγνοούν. Στόχος του ερευνητικού προγράμματος CAT είναι ο σχεδιασμός, η εκπαιδευτική δοκιμή και αξιολόγηση ενός προγράμματος κατάρτισης εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ. Το CAT θα δημιουργήσει ένα πρόγραμμα κατάρτισης εκπαιδευτικών το οποίο θα ενσωματώνει τα τελευταία δεδομένα από την έρευνα στο χώρο της διδακτικής της επιστήμης, θα παρουσιάζει τρόπους με τους οποίους έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί κάποια επιλεγμένα βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης σε Ευρωπαϊκά σχολεία, καθώς και κριτήρια για την αξιολόγηση των βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Συνεπώς ο εκπαιδευτικός που θα αποφασίσει να παρακολουθήσει ολόκληρο το πρόγραμμα θα μπορεί τελειώνοντας α) να αξιολογήσει ένα βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης, β) να χρησιμοποιήσει με επιτυχία ένα τέτοιο περιβάλλον στη διδασκαλία του, και τελικά γ) να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας του. Επειδή οι ανάγκες των [1421]
«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» εκπαιδευτικών δεν είναι ίδιες, το πρόγραμμα είναι χωρισμένο σε «ενότητες» και επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να επιλέξουν και να παρακολουθήσουν μόνο τις ενότητες οι οποίες τους ενδιαφέρουν. Το πρόγραμμα κατάρτισης θα εμφανίζεται στην Αγγλική γλώσσα στο site του προγράμματος cat.upatras.gr Τέλος θα δημιουργηθεί και ένα εγχειρίδιο στα Αγγλικά για την διδασκαλία με χρήση των ΤΠΕ το οποίο θα περιέχει οδηγίες για κάθε ενδιαφερόμενο. Μια περίληψη με τα τα βασικά τμήματα του εγχειριδίου αυτού θα μεταφραστεί σε Βουλγάρικα, Γερμανικά, Ελληνικά και Φινλανδικά. Το εγχειρίδιο αυτό, καθώς και οι μεταφράσεις του θα βρίσκονται σε ηλεκτρονική μορφή στο site του προγράμματος. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: ευρωπαϊκό πρόγραμμα, εκπαίδευση εκπαιδευτικών, διδασκαλία με χρήση βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης, ΤΠΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην Ευρώπη σήμερα υπάρχουν πολλά βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης, και άρα ο εκπαιδευτικός έχει πληθώρα επιλογών. Τα περιβάλλοντα αυτά έχουν δημιουργηθεί από εταιρίες που πουλάνε εκπαιδευτικό υλικό, από εκδότες, από πανεπιστήμια ή άλλους φορείς εκπαίδευσης. Επιπλέον υπάρχουν κάποιες έρευνες στις οποίες αναφέρονται κριτήρια με βάση τα οποία μπορεί ο ενδιαφερόμενος εκπαιδευτικός να επιλέξει, αξιολογήσει και προσαρμόσει στην τάξη κάποιο βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης. Τις έρευνες αυτές όμως συνήθως οι εκπαιδευτικοί τις αγνοούν. Αυτό συμβαίνει γιατί τα αποτελέσματα των ερευνών αυτών δεν φτάνουν στον τελικό αποδέκτη δηλαδή τον εκπαιδευτικό, ίσως γιατί δεν υπάρχει η επιθυμητή συνεργασία ανάμεσα στην εκπαιδευτική και την ερευνητική κοινότητα (Solomon 1992). Έτσι ο εκπαιδευτικός καλείται να εντοπίσει, επιλέξει και αξιολογήσει μόνος του το βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης το οποίο είναι κατάλληλο για τη συγκεκριμένη ύλη και τάξη. Επιπλέον πρέπει να βρει μόνος του τον τρόπο με τον οποίο θα το χρησιμοποιήσει στη διδασκαλία. Συνεπώς είναι επιτακτική ανάγκη τα κριτήρια για την επιλογή και αξιολόγηση των βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης, οι επιπλέον δυνατότητες, τις οποίες τα περιβάλλοντα αυτά προσφέρουν στην εκπαίδευση, οι τρόποι χρήσης των ΤΠΕ στη διδασκαλία, αλλά και οι τρόποι αξιολόγησης της διδασκαλίας, να φτάσουν στους εκπαιδευτικούς και ίσως ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός είναι τα προγράμματα επανεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στις ΤΠΕ. Η πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το πρόγραμμα Learning Programme (LLP) 2008 τονίζει ότι «υπάρχει ανάγκη για την προώθηση και την ενίσχυση των δεξιοτήτων και των γνώσεων των εκπαιδευτικών ώστε αυτοί να κάνουν καλύτερη χρήση των νέων ευκαιριών που δημιουργεί το ψηφιακό εκπαιδευτικό περιεχόμενο και υπηρεσίες όλων των τύπων...», «Οι προτάσεις πρέπει να επικεντρώνονται στην ανάπτυξη, εκπαιδευτική αξιολόγηση και εφαρμογή υλικού, μαθημάτων, και νέων παιδαγωγικών μεθόδων [1422]
σχεδιασμένων για να προωθήσουν τη χρήση ποιοτικού ψηφιακού περιεχομένου στη διάρκεια της διδασκαλίας...» ( European Commission, 2008). Τα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχουν καλές πιθανότητες για τη βελτίωση της διδασκαλίας της επιστήμης και τελικά της κατανόησης της επιστήμης από τους μαθητές, εάν η διδασκαλία είναι σωστά σχεδιασμένη, και τα μέσα (ηλεκτρονικά και μη) χρησιμοποιούνται με ορθό τρόπο. Η έρευνα έχει δείξει επίσης ότι για διάφορους λόγους τα μέσα πρέπει να προσαρμόζονται εύκολα στις ανάγκες διαφορετικών πολιτισμών (χώρες) αλλά και διαφορετικών σχολείων (Ioannidis et al 2001). Η πρόταση CAT έχει στόχο να καλύψει τις ανάγκες και ελλείψεις που αναφέρθηκαν αφού επικεντρώνεται άμεσα σε αυτές. Επιπλέον θα δείξει στους εκπαιδευτικούς τρόπους ώστε να αυξήσουν το ενδιαφέρον μαθητών και μαθητριών για το μάθημα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Το πρόγραμμα CAT θα σχεδιάσει, υλοποιήσει και δοκιμάσει εκπαιδευτικά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στη χρήση των βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Το πρόγραμμα θα αποτελείται από τέσσερις ενότητες, και οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να επιλέξουν τις ενότητες που θα παρακολουθήσουν με βάση τα ενδιαφέροντά τους. Οι ενότητες είναι: α)κριτήρια επιλογής: οι εκπαιδευτικοί θα μάθουν να αξιολογούν την ποιότητα του βασισμένου σε υπολογιστή περιβάλλοντος μάθησης, θα μάθουν επίσης πώς να επιλέγουν βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης ανάλογα με την ηλικία και τις γνώσεις των μαθητών τους β) Χρήση των ΤΠΕ στην τάξη: θα παρουσιαστούν τρόποι με τους οποίους κάποιο βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη διδασκαλία γ) Έρευνα δράσης (action research): οι εκπαιδευτικοί θα μάθουν να αξιολογούν τη διδασκαλία τους και δ) Παρουσίαση καλών βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Θα παρουσιαστούν κάποια καλά βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης. Τα περιβάλλοντα αυτά έχουν επιλεγεί με βάση τα κριτήρια της ενότητας 1. Τα περιβάλλοντα θα είναι on line, και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ελεύθερα από τους ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς. Κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να χρησιμοποιήσει ελεύθερα το on line υλικό που θα δημιουργηθεί στα πλαίσια του προγράμματος CAT. Επιπλέον θα πραγματοποιηθούν και κάποια προγράμματα εκπαίδευσης στα οποία θα απαιτείται εγγραφή, και παρακολούθηση. Τα προγράμματα αυτά θα υλοποιηθούν κυρίως on line, θα περιλαμβάνουν όμως και μία συνάντηση (face to face meetings). Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Η δημιουργία ενός προγράμματος κατάρτισης εκπαιδευτικών δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μονόδρομος από τη θεωρία στην πράξη. Η επιτυχία και η αποτυχία του εξαρτάται από πολλές διαφορετικές παραμέτρους και προϋποθέσεις οι οποίες πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο στη φάση του σχεδιασμού όσο και στη φάση της υλοποίησης. (Lavonen et al. 2006). Αυτές οι προϋποθέσεις είναι ακόμα πιο πολύπλοκες σε ένα διεθνές πρόγραμμα [1423]
«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» εκπαίδευσης. Σε αυτό δεν αρκεί η παρουσίαση των τελευταίων ερευνητικών δεδομένων, ούτε και των μεθόδων με τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι ΤΠΕ στην τάξη και αυτό γιατί ένα διεθνές πρόγραμμα εκπαίδευσης απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς με διαφορετική εκπαίδευση και κουλτούρα, διαφορετικές ανάγκες, απαιτήσεις, δεξιότητες, προσδοκίες και εμπειρίες θετικές ή αρνητικές. Επιπλέον θα καταλήξει να εφαρμόζεται σε σχολεία με διαφορετικό εξοπλισμό. Πριν από οποιοδήποτε σχεδιασμό έπρεπε να καταγραφούν οι ανάγκες των εκπαιδευτικών σε κάθε χώρα. Ετσι, αρχικά πραγματοποιήθηκε έρευνα σχετικά με την εφαρμογή των βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης στη σχολική τάξη σε κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες, ώστε να βρεθεί πόσο η ανάπτυξη των ΤΠΕ έχει επηρεάσει την καθημερινή πρακτική στη διδασκαλία και τη μάθηση στα ευρωπαϊκά σχολεία. Ένα ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε για το σκοπό αυτό. Στη σχεδίαση του ερωτηματολόγιου εμφανίστηκαν αρκετά προβλήματα τα οποία έπρεπε να αντιμετωπιστούν και τα οποία σχετίζονται κυρίως με τα διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα των συμμετεχόντων χωρών, τον διαφορετικό τρόπο διοίκησης των εκπαιδευτικών μονάδων, τον διαφορετικό τρόπο διορισμού των εκπαιδευτικών και τον διαφορετικό τρόπο εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Η απάντηση του ερωτηματολογίου έγινε ηλεκτρονικά κάτι που σημαίνει ότι οι πληροφορίες προέρχονται από τους πιο «ψαγμένους» σε θέματα έρευνας και τεχνολογίας εκπαιδευτικούς. Επίσης το δείγμα (50 άτομα συνολικά για κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες και για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης) είναι πολύ μικρό. Θεωρούμε λοιπόν ότι τα αποτελέσματα είναι, σε μερικά σημεία, ενδεικτικά αλλά περιέχουν υψηλά στατιστικά σφάλματα. Οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών συγκεντρώθηκαν και αναλύθηκαν. Τα σημαντικότερα ευρήματα που αφορούν τη χώρα μας ήταν ότι οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν προβλήματα στο να προγραμματίσουν ώρες στο εργαστήριο υπολογιστών (όταν αυτό υπάρχει), ότι δεν έχουν αρκετές γνώσεις τόσο στη χρήση του υπολογιστή αυτού καθ εαυτού όσο και στον τρόπο χρήσης του στη διδασκαλία και για το λόγο αυτό προτιμούν να μην τον χρησιμοποιήσουν, ότι το αναλυτικό πρόγραμμα είναι τόσο ασφυκτικό που δεν τους αφήνει περιθώρια για πειραματισμούς με νέες μεθόδους διδασκαλίας, αλλά και η έλλειψη παιδαγωγικά και επιστημονικά ορθών βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης στην γλώσσα μας. Τα αποτελέσματα μελετήθηκαν προσεκτικά, και οι ανάγκες των εκπαιδευτικών όπως αυτές προέκυψαν μετά την επεξεργασία των ερωτηματολογίων, λήφθηκαν υπόψη στο σχεδιασμό του προγράμματος εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στη χρήση των ΤΠΕ στην τάξη. Η μεταβίβαση των αποτελεσμάτων της έρευνας, στην καθημερινή διδασκαλία σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, μπορεί να επιτευχθεί μόνο με άμεση συνεργασία ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς και τους ερευνητές σε κάθε μία χώρα. Έτσι το επόμενο βήμα ήταν η συνεργασία εκπαιδευτικών με εμπειρία σε αυτό τον τρόπο διδασκαλίας με τους ερευνητές, αντάλλαξαν εμπειρίες και [1424]
μέσα από ένα γόνιμο διάλογο, προσάρμοσαν την «εθνική εμπειρία και ιδέες» στις ανάγκες του προγράμματος. ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΩΝ ΣΕ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ Είναι γνωστό ότι υπάρχουν πολλά βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην τάξη (κείμενα, ιστοσελίδες, βάσεις δεδομένων, ηλεκτρονικές και web-based εγκυκλοπαίδειες, εκπαιδευτικά πολυμέσα, κλπ). Αυτά χωρίζονται σε κατηγορίες (Ioannidis et al 2001) κάποιες από τις οποίες έχουν μεγαλύτερη εκπαιδευτική αξία και κάποιες μικρότερη. Επιπλέον δεν είναι όλα τα περιβάλλοντα επιστημονικά σωστά (Ioannidis et. al, 2001). Τέλος κάποια άλλα έχουν μικρή «εκπαιδευτική πυκνότητα» (Ioannidis et. al, 2005), περιέχουν δηλαδή πολύ άχρηστη πληροφορία και είναι συνεπώς ακατάλληλα για τη διδασκαλία της επιστήμης. Ο ορισμός του «τι είναι ένα χρήσιμο βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης» είναι ιδιαίτερα δύσκολος και πολύπλοκος και πολλές παράμετροι πρέπει να ληφθούν υπόψη όπως: Α) τα δεδομένα από τις θεωρίες μάθησης, Β) η ηλικία των χρηστών, Γ) η επιστημονική ορθότητα του περιεχομένου, Δ) η ευχρηστία και η εμφάνιση του περιβάλλοντος Δ) η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και η προηγούμενη εμπειρία τους στη χρήση βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Όλες οι παραπάνω παράμετροι ελήφθησαν υπ όψη στη δημιουργία των κριτηρίων για την αξιολόγηση των βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Στην ενότητα αυτή αναπτύχθηκαν γενικά και ειδικά κριτήρια, που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο εκπαιδευτικός για να αξιολογήσει και τελικά να επιλέξει ένα βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης για την εκμάθηση της επιστήμης. Τα κριτήρια αυτά θα αναλυθούν διεξοδικά κατά τη διάρκεια προγράμματος εκπαίδευσης. Θα αναφερθούν παραδείγματα τα οποία πληρούν αυτά τα κριτήρια, αλλά και παραδείγματα που εμφανίζουν προβλήματα. Η ενότητα αυτή συνδέεται άμεσα με την ενότητα 4 στην οποία παρουσιάζονται περιβάλλοντα μάθησης που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί με επιτυχία, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο αυτά χρησιμοποιήθηκαν. ΕΝΟΤΗΤΑ 2: ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ Η έρευνα έχει αποδείξει επίσης ότι η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουν την επιστήμη (Brook A. J., and Wells P., 1988), (Kirkwood V., Carr M., 1986). Άλλοι παράγοντες είναι η προηγούμενη εκπαίδευσή τους και η εμπειρία τους στη χρήση βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Συνεπώς τα κλειδιά για την καλή εφαρμογή των ΤΠΕ στην τάξη (ενότητα 2) είναι α) να κατανοήσουν οι [1425]
«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» εκπαιδευτικοί τους λόγους για τους οποίους χρειάζεται η χρήση των ΤΠΕ στην διδασκαλία β) τους στόχους που μπορούν να επιτύχουν γ) τις επιπλέον δυνατότητες που αυτές οι τεχνολογίες προσφέρουν στους μαθητές. Σε αυτή τη φάση θα γίνει η διάκριση ανάμεσα στη χρήση του υπολογιστή κατά τη διάρκεια του μαθήματος για επίδειξη κάποιου περιβάλλοντος (π.χ. ένα βίντεο ή μία προσομοίωση) και τη χρήση του υπολογιστή με τους μαθητές να χειρίζονται και να αλληλεπιδρούν με το βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης (π.χ. να δουν ένα πείραμα στη συνέχεια να το εκτελέσουν και να ψάξουν στο περιβάλλον για την ερμηνεία αυτού του πειράματος). Θα γίνει επίσης η διάκριση ανάμεσα στη χρήση ενός βασισμένου σε υπολογιστή περιβάλλοντος μάθησης, στη χρήση αισθητήρων για τη λήψη μετρήσεων και τη χρήση προσομοιώσεων. Στο σημείο αυτό θα διευκρινιστεί και η διαφορά ανάμεσα στη σποραδική χρήση του υπολογιστή π.χ. σε ένα μάθημα και τη χρήση του υπολογιστή καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου και σε όλα τα μαθήματα. Οι εκπαιδευτικοί θα μάθουν ότι ο ρόλος τους σε μια τάξη όπου η διδασκαλία γίνεται με βασισμένο σε υπολογιστή περιβάλλον μάθησης αλλάζει σημαντικά. Θα γνωρίσουν νέες μεθόδους για να αλληλεπιδράσουν με τους μαθητές τους και με το περιβάλλον μάθησης κατά τη διάρκεια της νέας μορφής διδασκαλίας. Θα μάθουν ότι οι μαθητές μπορεί να έχουν οικονομικές, κοινωνικές ή πολιτισμικές διαφορές (ή οποιοδήποτε συνδυασμό αυτών) οι οποίες είναι πιθανό να επηρεάζουν και τη σχέση τους με τον υπολογιστή και θα διδαχτούν τρόπους για να τις αντιμετωπίσουν. Σε αυτή τον τρόπο διδασκαλίας ο εκπαιδευτικός από «παροχέας» γνώσεων γίνεται αυτός που κατευθύνει και βοηθάει τους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί που θα παρακολουθήσουν την ενότητα αυτή θα αναπτύξουν νέες δεξιότητες, ώστε να ενσωματώσουν αποτελεσματικά τις ΤΠΕ στην διδασκαλία τους π.χ. θα αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο δουλεύουν οι μαθητές τους από ατομικό σε ομαδικό. Έτσι θα κλείσει το κενό ανάμεσα στο πώς χρησιμοποιούνται σήμερα οι ΤΠΕ στην τάξη και το πώς αλλιώς θα μπορούσαν αυτές να χρησιμοποιηθούν. ΕΝΟΤΗΤΑ 3: ΈΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ (ACTION RESEARCH) Κάθε δάσκαλος έχει γνώση για την αξία της βασισμένης σε πειράματα, δημιουργικής και κατευθυνόμενης σε συγκεκριμένους στόχους διδασκαλία. Έχει επίσης άποψη (α) ως προς τα πλεονεκτήματα της αυτόνομης, ανεξάρτητης μάθησης και (β) ως προς τα πλεονεκτήματα της επικοινωνίας και συνεργασίας κατά τη διάρκεια της μάθησης και της σημασία τους για τη δημόσια δικτύωση. Σύμφωνα με τη θεωρία της έρευνας δράσης (action research) η διαδικασία της μάθησης είναι μια διαδικασία η οποία σχεδιάζεται, υλοποιείται και αξιολογείται από τους άμεσα εμπλεκόμενους. Συνήθως όμως οι εκπαιδευτικοί αξιολογούν την εργασία των μαθητών τους, με προφορικές ή γραπτές εξετάσεις, οι οποίες δεν αποκαλύπτουν τις δυσκολίες που αυτοί αντιμετώπισαν, τις παρανοήσεις που έχουν, ούτε και το αν συνεργάστηκαν μεταξύ τους και με ποιο τρόπο. Στην ενότητα αυτή οι εκπαιδευτικοί θα διδαχτούν τις βασικές αρχές της έρευνας δράσης (action research), η οποία είναι μια [1426]
μορφή αυτοαξιολόγησης, βασισμένη σε έρευνα που διεξάγεται από τον εκπαιδευτικό προκειμένου να βελτιωθεί η λογική και η αποτελεσματικότητα της πρακτικής του. Θα εφοδιαστούν με υλικό το οποίο θα τους επιτρέπει να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας τους με χρήση ΤΠΕ και θα μάθουν πώς να το εφαρμόσουν στη δική τους τάξη. Θα μάθουν να θέτουν διδακτικούς στόχους και πώς να αξιολογούν αν αυτοί επιτεύχθηκαν. ΕΝΟΤΗΤΑ 4: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΟΡΘΩΝ ΒΑΣΙΣΜΕΝΩΝ ΣΕ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΩΝ ΜΑΘΗΣΗΣ. Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης, τα οποία είναι σύμφωνα με τα κριτήρια επιλογής που αναφέρθηκαν στην ενότητα 1. Για τις ανάγκες αυτής της ενότητας χρησιμοποιήθηκαν ήδη υπάρχοντα περιβάλλοντα http://www.denkwerkstattphysik.de/ (Γερμανικά και Αγγλικά), http://estream.upatras.gr/ (Αγγλικά) http://www.elemedu.upatras.gr/science/air1_files/frame.htm (Ελληνικά) ή κατασκευάστηκαν κάποια νέα http://garyfallidou.dyndns.org (Ελληνικά και Αγγλικά, με τμήματα σε Βουλγάρικα και Γερμανικά). Μερικά από αυτά τα περιβάλλοντα μεταφράστηκαν ήδη σε κάποιες από τις γλώσσες των συμμετεχόντων χωρών, ενώ για τα υπόλοιπα καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να μεταφραστούν στα Αγγλικά. Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν μόνο προτεινόμενα μέσα. Δεν ισχυριζόμαστε ότι το πρόγραμμα CAT θα παρουσιάσει όλα τα καλά βασισμένα σε υπολογιστή περιβάλλοντα μάθησης που υπάρχουν σε κάθε μία από τις συμμετέχουσες χώρες. Προβλήματα που σχετίζονται με πνευματικά δικαιώματα π.χ. περιβάλλοντα που πωλούνται, αλλά και το κόστος και η δυσκολία στη μετάφραση των επιστημονικών κειμένων (Garyfallidou et al 2006), δεν επιτρέπουν την μετάφραση όλων των καλών περιβαλλόντων που υπάρχουν σε κάθε εθνική γλώσσα. Δεν θα αναφερθούν επίσης περιβάλλοντα τα οποία πρέπει να αποφεύγονται. Στην ενότητα αυτή θα παρουσιαστούν ακόμα τρόποι με τους οποίους τα περιβάλλοντα αυτά χρησιμοποιήθηκαν από εκπαιδευτικούς στην τάξη. Η ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ To επόμενο βήμα είναι η εκπαιδευτική δοκιμή και αξιολόγηση του προγράμματος κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Στο θεωρητικό κομμάτι χρησιμοποιήθηκε η εμπειρία των ερευνητών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα ενσωματώνει τα πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα τόσο από το χώρο της διδακτικής των επιστημών όσο και από το χώρο της διδασκαλίας με χρήση βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης. Καταβλήθηκε προσπάθεια ώστε αυτό να μπορεί να προσαρμοστεί στις ανάγκες των εκπαιδευτικών διαφορετικών χωρών. Κάθε μία από τις ενότητες θα δοκιμαστεί, σε περιορισμένο αριθμό δασκάλων σε κάθε μια από τις συνεργαζόμενες χώρες. Θα ακολουθήσει συζήτηση με τους συμμετέχοντες εκπαιδευτικούς και [1427]
«Ψηφιακές και Διαδικτυακές εφαρμογές στην Εκπαίδευση» οι παρατηρήσεις και προτάσεις τους ίσως οδηγήσουν σε κάποιες τροποποιήσεις στην ύλη κάθε ενότητας. Ένα εγχειρίδιο στα Αγγλικά για την διδασκαλία με χρήση των ΤΠΕ το οποίο θα περιέχει όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω (κριτήρια επιλογής, μεθόδους εφαρμογής των ΤΠΕ στην τάξη, αξιολόγηση, και παραδείγματα καλών βασισμένων σε υπολογιστή περιβαλλόντων μάθησης) θα δημιουργηθεί και θα είναι διαθέσιμο σε μορφή pdf στο site του προγράμματος (http://cat.upatras.gr) για α) όποιον ενδιαφέρεται για το θέμα και θέλει να χρησιμοποιήσει τις ΤΠΕ στη διδασκαλία του αλλά δεν επιθυμεί να παρακολουθήσει το πρόγραμμα β) για κάποιον ο οποίος θέλει να μελετήσει το θέμα περισσότερο πριν αποφασίσει να παρακολουθήσει το πρόγραμμα γ) για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για το θέμα. Οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να παρακολουθήσουν ολόκληρο το πρόγραμμα εκπαίδευσης ή να επιλέξουν τα τμήματα που τους ενδιαφέρουν περισσότερο. Το τελικό πρόγραμμα επιμόρφωσης CAT, θα υλοποιηθεί κυρίως με on-line διδασκαλία ενώ θα περιέχει και μία ολιγοήμερη συνάντηση (face to face meeting) Οι νεοεισερχόμενοι στην online διδασκαλία βρίσκουν ότι ο σχεδιασμός αυτού του τύπου διδασκαλίας είναι πολύ διαφορετικός. Αρχές που χρησιμοποιούνται σε μία πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία ή ακόμα και σε μια βιντεοσκοπημένη διδασκαλία ή τηλε-διδασκαλία δεν μπορούν να εφαρμοστούν αυτούσιες σε μια online διδασκαλία. Στις online διδασκαλίες ο ρόλος της αυτενέργειας στη μάθηση είναι περισσότερο εμφανής. Εμφανίζει όμως και πλεονεκτήματα αφού ο μαθητής μπορεί να μελετήσει το μάθημά του την ώρα που αυτός έχει επιλέξει. Επιπλέον αυτή η προσέγγιση θα αποτελέσει ένα παράδειγμα χρήσης των ΤΠΕ στη διδασκαλία. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Brook A. J., and Wells P.,, (1988) Conserving the Circus? An alternative approach to teaching and learning about energy, Phys. Educ. 23pp. 80-85 2. Garyfallidou D. M., Grigoropoulos A. K., and Ioannidis, (2006), Using existing streaming media to teach science G. S, in Ioannidis et al Eds, proceedings of 1 st European Conference on Streaming Technology in Education, Patras University Press, ISBN 960-530- 089-3 3. Ioannidis G. S., Garyfallidou D. M., (2001), Education using Information and Communication Technology (ICT), and ICT education: categories methods and trends 26-28 September 2001 Workshop ICL2001, editors Auer M.,Auer U Kassel University press, ISBN 3-933146-67-4 4. Ioannidis G.S., Garyfallidou D. M., & Spiliotopoulou-Papantoniou V. (2005), Streaming Media in Education, and their impact in teaching and learning Educational best practices and some first observations of their implementation Educational Highway, Linz Austria ISBN 3-9500247-4-3 also at: http://estream.schule.at/?url=productsevents [1428]
5. Kirkwood V., Carr M., and McChesney J., (1986), LISP (Energy) - Some preliminary findings, Research In Science Education, 16, 1, pp 175-183 6. Lavonen, J., Juuti, K., Aksela, M., & Meisalo, V. (2006), A professional development project for improving the use of information and communication technologies in science teaching. Technology, Pedagogy and Education Vol. 15, No.2, pp. 159-174. 7. Solomon J., (1992), Getting to know about energy - in school and society, The Falmer press, ISBN 0-75070- 018-1, p. 116, ISBN 0 75070 019 X [1429]