Εισαγωγικό σημείωμα Τα ψάρια, μαλάκια και όσrρακοειδή, αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής των Ισπανών καταναλωτών τόσο λόγω διατροφικών συνηθειών όσο και της αυξανόμενης τάσης για υγιεινή διατροφή. Τα τελευταία χρόνια η συνολική κατανάλωση αλιευμάτων παρουσιάζει τάσεις σrαθεροποίησης, γεγονός που μας ωθεί σrο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μιά ώριμη αγορά. Οι μεγάλες λιανεμπορικές αλυσίδες αποτελούν, λόγω του υψηλού βαθμού συγκέντρωσης του λιανεμπορίου, τα κυριότερα κανάλια διανομής. Το εξωτερικό εμπόριο της Ισπανίας σrα ψάρια, μαλάκια και οσrρακοειδή είναι ελλειμματικό. Οι ελληνικές εξαγωγές το έτος 2007 ανέρχονται σε 64,2 εκ. Ευρώ και αποτελούν το 9% των ελληνικών εξαγωγών σrην Ισπανία. Τα κυριότερα προϊόντα που εξάγονται από την Ελλάδα είναι η τσιπούρα και το λαβράκι. Δεδομένου του μεγάλου μεγέθους της αγοράς και της υψηλής κατά κεφαλήν εγχώριας κατανάλωσης, η ισπανική αγορά προσφέρει δυνατότητες μεγέθυνσης των ελληνικών εξαγωγών και διαφοροποίησης των προϊόντων που εξάγονται 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Οικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά. 2. Διατροφικές συνήθειες. 3. Εξέλιξη εγχώριας κατανάλωσης. 4. Δίκτυα διανομής. 5. Ενδεικτικές Τιμές. 6. Παραγωγή. 7. Εισαγωγές- Εξαγωγές. 8. Διμερές εμπόριο. 9. Προοπτικές. 2
1. Οικονομικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά Η Ισπανία έχει την πέμπτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρώπης, τα δε τελευταία χρόνια παρουσίασε σημαντική αύξηση του ΑΕΠ, σχεδόν τριπλάσια της αντίστοιχης αύξησης του μέσου όρου των άλλων χωρών της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 45,3 εκατ., από 44,1 εκατ. το 2005 που οφείλεται στην αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στην χώρα. Επιπλέον η Ισπανία είναι η 16η παραγωγός αλιευμάτων στον κόσμο και δεύτερη στην Ευρώπη μετά την Νορβηγία σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO. Οι ισπανικές ιχθυοκαλλιέργειες παράγουν το 3% της παγκόσμιας παραγωγής και το 25% της ευρωπαϊκής παραγωγής. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει τάση μείωσης του στόλου μεγάλων αποστάσεων της Ισπανίας, ενώ παρατηρείται αύξηση στην ερασιτεχνική αλιεία. Η βιομηχανία επεξεργασίας αλιευμάτων μετά από συγχωνεύσεις και εξαγορές παρουσιάζει αύξηση της δυναμικότητας τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Η επεξεργασία των προϊόντων αλιείας (που αποτελούνται τόσο από προϊόντα που παράγονται τοπικά όσο και από προϊόντα που εισάγονται) έχει αυξήσει την ποικιλία των τελικών προϊόντων που προσφέρονται στους καταναλωτές. 2. Διατροφικές συνήθειες Το 99% των προιόντων αλιείας προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση ενώ το 1% χρησιμοποιείται για την παρασκευή ελαίων και ψαράλευρων. Το 47% καταναλώνεται φρέσκο ενώ το 14% κονσερβοποιημένο η ημι-κονσερβοποιημένο, τα δε υπόλοιπα καταναλώνονται κατεψυγμένα, αλατισμένα ή καπνιστά. Η τάση που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια είναι η αύξηση κατανάλωσης επεξεργασμένων αλιευμάτων σε βάρος των νωπών ή των κατεψυγμένων χωρίς επεξεργασία που οφείλεται στην άνοδο των εισοδημάτων των ισπανών καταναλωτών. Τα θαλασσινά αποτελούν σημαντικό μέρος της διατροφής των Ισπανών τόσο λόγω διατροφικών συνηθειών όσο και της αυξανόμενης επιθυμίας για υγιεινότερη διατροφή. Ιδιαίτερα καταναλώνονται μύδια, ορισμένες κατηγορίες ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας και επίσης ορισμένα μαλάκια. Οι αντζούγιες και ο τόνος είναι σημαντικό μέρος των κονσερβοποιημένων αλιευμάτων που καταναλώνονται. 3
3. Εξέλιξη εγχώριας κατανάλωσης Τα τελευταία χρόνια η εγχώρια ζήτηση θαλασσινών αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό μικρότερο της αύξησης του πληθυσμού και της ανόδου του εισοδήματος των τελευταίων χρόνων. Η ζήτηση ποιοτικών αλιευμάτων αυξάνεται κυρίως στα εστιατόρια. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση των επισκέψεων των Ισπανών καταναλωτών σε εστιατόρια που προσφέρουν κυρίως εδέσματα που βασίζονται στα θαλασσινά. ΙΠΝΑΚΑΣ 1: ΣΥΝΟΛΙΚΉ ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ ΑΛΙΕΥΜΆΤΩΝ (τόνοι) Ε τος Συνολική κατανάλωση αλιευμάτων 2004 1.639.100 2005 1.642.608 2006 1.653.989 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Διατροφ ής κατεψυγμένα. Από τα παραπάνω το 71% των προιόντων καταναλώνεται νωπά ενώ το 29% Οι έρευνες δείχνουν ότι λόγω της αύξησης του πληθυσμού κυρίως από τους μετανάστες, η αύξηση της κατανάλωσης θαλασσινών δεν ακολουθεί την πληθυσμιακή τάση. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό εισόδημα των μεταναστών. Η κατά κεφαλή κατανάλωση παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια μικρή πτωτική τάση. ΙΠΝΑΚΑΣ 2 : ΚΑΤΑ ΚΕΦΑΛΗ ΚΑΤΑΝΆΛΩΣΗ ΑΛΙΕΥΜΆΤΩΝ (κιλά) Έτος Κατά κεφαλή κατανάλωση αλιευμάτων 2004 37 2005 36,74 2006 36,66 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Διατροφής 4
4. Δίκτυα διανομής Στην συντριπτική πλειοψηφία τους τα Supermarket διαθέτουν ιχθυοπωλεία όπου πραγματοποιείται σχεδόν το σύνολο των πωλήσεων των αλιευμάτων. Τα αυτοτελή ιχθυοπωλεία είναι ελάχιστα ενώ ο θεσμός των λαϊκών αγορών δεν υφίσταται. ΙΠΝΑΚΑΣ 3 : ΟΙ ΣΗΜΑΝτΙΚΟΤΕΡΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ %ΑΓΟΡΑΣΜΕ ΒΑΣΗΚΥΚΛΟ ΑΡ. ΟΝ ΟΜΑ ΕΡΓΑΣΙΏΝ ΚΑΤΑΣΤΗΜΆΤΩΝ MERCADONA 17,10% 1050 CARREFOUR 13,80% 230 GROURO EROSKI 9% 709 ALCAMPO 5,60% 47 DIAS.A 5,40% 1961 Πηγή: Περιοδικό Alιmentacιon Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η συγκέντρωση των πωλήσεων δείχνει να είναι υψηλή δεδομένου ότι περίπου το 50% των πωλήσεων προέρχονται από τις 5 μεγαλύτερες αλυσίδες. Επίσης σημαντικό μερίδιο κατέχει η αλυσίδα El Corte Ingles Hipercor η οποία διαθέτει υψηλής ποιότητας προιόντα. 5. Ενδεικτικές τιμές Ενδεικτικές τιμές τσιπούρας και λαβράκι ιχθυοκαλλιέρ γειας σε 4 αλυσίδες της Μαδρίτης. ΑΛ ΥΣΙΔΑ: ΕΙ corte Ingles - Hipercor Μαδρίτη Είδος Τιμή Βάρος Τσιπούρα Ιχθυοκαλλιέργειας Λαβράκι Ιχθυοκαλλιέργειας 7,95 500 γρ Ιχθυοτρ οφε ίου καθαρισμένη 9,95 500γρ Ιχθυοτρο φ είου καθαρισμένη 5
ΑΛΥΣΙΔΑ: Carrefour Μαδρίτη Είδος Τιμή ανά κιλό Βάρος Τσιπούρα Ιχθυοκαλλιέργειας Λαβράκι Ιχθυοκαλλιέργειας 11,03 12,84 Ιχθυοτροφείου καθαρισμέvη Ιχθυοτροφείου καθαρισμέvη ΑΛΥΣΙΔΑ: EROSΚI Μαδρίτη Είδος Τιμή Βάρος Τσιπούρα Ιχθυοκαλλιέργειας 9,5 Φιλέτο τσιπούρας ιχθυοκαλλιέργειας 2,95 Φιλέτο λαβρακιού ιχθυοκαλλιέργειας 2,95 900γρ 250γρ 250γρ Ιχθυοτροφείου καθαρισμέvη ΑΛΥΣΙΔΑ Είδος CAPRABO Τιμή ανά κιλό Μαδρίτη Βάρος προσφερόμενης ποσότητος Τσιπούρα Ιχθυοκαλλιέργειας (ολόκληρη ή καθαρισμένη) Λαβράκι Ιχθυοκαλλιέργειας (ολόκληρο ή καθαρισμένο) 10,25 12,95 400γρ 400γρ 6. Παραγωγή Ο αλιευτικός στόλος της Ισπανίας αποτελείται από 13.693 αλιευτικά σκάφη, με δυνατότητα 487.125 GT Η απασχόληση στον ισπανικό αλιευτικό στόλο, ανέρχεται σε 38.500 εργαζόμενους. Η συνολική απασχόληση στον τομέα της αλιείας έαν συμπεριλάβουμε και την επεξεργασία των αλιευμάτων υπερβαίνει τους 140.000 εργαζόμενους. Ο κλάδος ιχθυοκαλλιέργειας αποτελείται από 3.029 επιχειρήσεις που διαθέτουν 5.710 εγκαταστάσεις. Η κυριότερη καλλιέργεια είναι τα μύδια με 250.000 τόνους περίπου ετησίως. 6
ΙΠΝΑΚΑΣ 4: ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΨΑΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ (σε τόνους) 2002 2003 2004 2005 2006 Τσιπούρα 11.653,22 12.783,95 13.848,26 14.170,70 17. 836, 13 Καλκάνι 3.954,33 3.821,08 4.477,06 5.511,55 6.214,21 Λαβράκι 3.421,87 4.177,18 4.513,22 6.208,47 9.438,78 Γλώσσες 41,86 38,10 57,63 38,33 47,91 Τοξοειδή 4.845,93 3.687,07 6.422,63 3700,17 2.938,67 Χέλια 294,86 292,17 362,61 320,90 204,80 Λιθρίνια - - 48,05 117,84 134,43 ΣΥΝ ΟΛΟ 24.719,41 25.112,47 29.931,36 30.497,77 37.737,77 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Διατροφής Όπως παρατηρούμε από τα στοιχεία του παραπάνω πίνακα το μέ γεθος τη ς παραγωγής ψαριών αυξάνεται με σημαντικότερη την αύ ξηση στην παραγω γή τσιπούρας και λαβρακίου. Στα υπόλοιπα προιόvτα η παραγωγή είναι σχετικά μικρή. ΙΠΝΑΚΑΣ 5 : ΠΑΡ ΑΓΩΓΉ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΟΣΤΡ ΑΚΟΕΙΔΩΝ Σ ΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ (σε τόνους) 2002 2003 2004 2005 2006 Μύδια 259.976,98 248.826,51 294.826,1 9 209.314,70 301. 865,87 Αχιβάδες 1.728,54 1741,75 2234,05 1907,73 1.505,98 Στρείδια 4.917,84 3.116,74 4.043,67 3.959,88 4.787,86 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Δ ιατροφής Τα μύδια αποτελούν το 95% της παραγωγής οστρακοειδών στην Ισπανία λόγω της υψηλής τοπικής κατανάλωσης. τόνους) ΙΠΝΑΚΑΣ 6: ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΜΑΛΑΚΟΣΤΡΆΚΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ (σε 2002 2003 2004 2005 Καραβίδες 87,07 87,09 62,54 98,75 Γαρίδες 39,39 28,06 44,39 55 Χταπόδι 16,67 10,24 12,66 15,80 Πηγη: Υπουργειο Γεωργιας, Αλιείας και Διατροφης 2006 133,19 76,64 10,71 7
ΙΠΝΑΚΑΣ 7: ΣΥΝΟΛΙΚΉ ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΨΑΡΙΩΝ, :ΜΑΛΑΚΙΩΝ, ΟΣΤΡΑΚΟΕΙΔΩΝ (σε τόνους) 2002 2003 2004 2005 2006 Σύνολο 293.833,40 279.894,78 332.219,03 246.372,16 346.630,33 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας και Διατροφής Η τοπική παραγωγή προιόντων ιχθυοκαλλιέργειας αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς που δείχνει ότι στο μέλλον ένα μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών θα υποκατασταθεί από εγχώρια προιόντα. Η σημαντική αύξηση της παραγωγής στα λαβράκια και τις τσιπούρες ίσως αποτελέσει μακροπρόθεσμα πρόβλημα για τις ελληνικές εξαγωγές οι οποίες είναι επικεντρωμένες κυρίως στα δύο παραπάνω είδη 7. Εισαγωγές- Εξαγωγές Το εξωτερικό εμπόριο στα προϊόντα θαλασσινών (κεφάλαιο 03) είναι γενικά ελλειμματικό για την Ισπανία. Με εξαίρεση τα φρέσκα ψάρια και τα κονσερβοποιημένα, τα υπόλοιπα είδη παρουσιάζουν σημαντικό έλλειμμα. ΙΠΝΑΚΑΣ 8 : ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ E:tvfiiOPIO ΕΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ ΑΞΙΑ ΣΕ ΤΟΝΟΥΣ ΑΞΙΑ ΕΚ. ΕΥΡΩ ΕΚ. ΕΥΡΩ 2004 1.367.631 3.971.939 733.018 1.676.111 2005 1.381. 724 4.216.974 779.454 1.68 1.347 2006 1.453.775 4.653.961 769.836 1.778.905 2007 1.460.614 4.654.466 802.668 1.908.605 Πηγή :Ισπανικά Τελωνεία Οι κυριότερες χώρες από τις οποίες εισάγει η Ισπανία είναι η Αργεντινή, Μαρόκο Γαλλία, Αγγλία Ιταλία, Κίνα, και Χιλή. Οι κυριότεροι εξαγωγικοί προορισμοί είναι η Πορτογαλία και η Ιταλία. 8
ΙΠΝΑΚΑΣ 9 : ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ (ΑΞΙΑ ΕΚ ΕΥΡΩ) 2006 2007 Χώρα Αξία %συν. Χώρα Αξία % συν. 1 Αργεντινή 409.497,8 8,70 1 Μα ρόκο 384.302 8,27 2 Μαρόκο 382.592,3 8,22 2 Γαλλία 325.090,7 6,99 3 Γαλλία 297.413,2 6,39 3 Αργεντ ινή 320.654 6,9 4 Αγγλία 253.691 5,45 4 Αγγλία 283.881 6,11 5 Κίνα 237.035 5,09 5 Κίνα 228.049,5 4,9 24 Ελλάδα 57.413 1,23 23 Ελλάδ α 64.1 96,3 1,38 Πηγή: Ισπανικά τελωνεία ΙΠΝΑΚΑΣ 10: ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΞΑΓΩΓΗΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ ΑΛΙΕΥΜΆΤΩΝ (ΑΞΙΑ ΣΕ ΕΚ ΕΥΡΩ) 2006 2007 Χώρα Αξία %συν. Χώρα Αξία % συν. 1 Ιταλία 511.671,6 28,76 1 Πορτογαλία 528.921,8 27,71 2 Πορτογαλία 483.515,2 27,18 2 Ιταλία 504.062,2 26,4 3 Γαλλία 197.984,6 11,12 3 Γαλλία 218.382,9 11,44 4 Ιαπωνία 76.870,3 4,32 4 Ιαπωνία 93.150,8 4,88 5 Ελλάδα 48.140,1 2,7 5 Ελλάδ α 51.038,7 2,67 Π ηγη: Ι σπανικα τελωνεια Στα φρέσκα προϊόντα το μεγαλύτερο μέρος του εμπορίου δ ιεξ άγεται με χώρε ς τις Ε.Ε τόσο στο κομμάτι των εισαγωγών όσο και των ε ξ αγωγών. Στα κατεψυ γ μένα οι περισσότερες εισαγωγές γίνονται από τρίτες χώρες. 8. Διμερές εμπόριο Οι εξαγωγές θαλασσινών (κατ. 03), ανέρχονται το 2007 σε 64,2 εκ. Ευρώ και αποτελούν το 9% των ελληνικών εξαγωγών στην Ισπανία. Τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα από την Ελλάδα είναι η τσιπούρα με συνολική αξία 24,4 εκ. Ευρώ ή 3,4% των εξαγωγών, το λαβράκι με 19,3 εκ. ευρώ η 2,7% των εξαγωγών και τέλος τα οστρακοειδή με 9,2 εκ. ευρώ που αποτελούν το 1,3% των εξαγωγών στην Ισπανία. 9
ΙΠΝΑΚΑΣ 11: Κυριότερα Προϊόντα που εξάγει η Ελλάδα στην Ισπανία Είδος 2006 0 /ο 2007 Ofo Τσιπούρα 20.483.022,87 35,6 24.387.785,94 37,9 Λαβράκι 15.897.539,22 27,6 19.343.287,15 30,1 Οστρακοειδή 9.413.500 16,3 9.153.300,00 14,2 Φαγκρί 1.046.033 1,8 1.527.677,08 2,3 Συκώτια, αυγά κλπ 604.935,26 1,05 1.042.872,13 1,6 Πηγή: Ισπανικά τελωνεiα Οι εξαγωγές ψαριών και όστρακων καταλαμβάνουν την τρίτη θέση στην κατάταξη προϊόντων που εξάγει η Ελλάδα στην ισπανική αγορά. Η εξαγωγική επίδοση της κατηγορίας αυτής προϊόντων στην Ισπανία ευρίσκεται πολύ υψηλότερα της αντίστοιχης στο σύνολο των ελληνικών εξαγωγών. Οι εισαγωγές ψαριών και θαλασσινών από την Ισπανία ανέρχονται σε 53,4 εκ ευρώ το 2007 σε σχέση με 51,1 εκατ ευρώ το 2006. Καταλαμβάνουν δε την θέση στην κατάταξη των προϊόντων που εξάγει η Ισπανία στην ελληνική αγορά. 10η 9. Προοπτικές Η ισπανική παραγωγή δεν καλύπτει την εσωτερική ζήτηση παρόλο που η εγχώρια παραγωγή αυξάνεται. Η υψηλή εσωτερική κατανάλωση αλιευμάτων προσφέρει ορισμένες ευκαιρίες για διεύρυνση του μεριδίου των ελληνικών εξαγωγών. Δεδομένης της παραγωγικής δυνατότητας, η διαφοροποίηση των εξαγωγών μας θα διεύρυνε τις εξαγωγικές δυνατότητες της χώρας μας στον τομέα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (2007) το 68% των ελληνικών εξαγωγών αλιευμάτων στην Ισπανία αποτελούσαν οι τσιπούρες και το λαβράκι. Δεδομένων των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της ισπανικής οικονομίας και της επακόλουθης αύξησης των εισοδημάτων, η διοχέτευση προιόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, σε ανταγωνιστικές τιμές, αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την διεύρυνση του μεριδίου των ελληνικών εξαγωγών. 10