Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου Ελληνική Οικονομία

Επενδύσεις(% ετήσια μεταβολή) Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου 2016 Ελληνική Οικονομία Η ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης σε συνδυασμό με την ενεργοποίηση όσο πιο αποτελεσματικών βραχυπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του χρέους εντός του Δεκεμβρίου μπορεί να αποτελέσει καθοριστικής σημασίας εργαλείο για τον ουσιαστικό περιορισμό των αβεβαιοτήτων στην ελληνική οικονομία. Δύναται δε, να οδηγήσει σε ένα ενάρετο κύκλο ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας και περαιτέρω βελτίωσης της πιστοληπτικής ικανότητας μέσω του περιορισμού του λόγου χρέους προς ΑΕΠ. Έπειτα από την ήπια ύφεση κατά την διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2016, η ελληνική οικονομία ανακάμπτει, καταγράφοντας άνοδο του ΑΕΠ κατά 1,8% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο του 2016, εξέλιξη που αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα να υπάρξει εν τέλει θετικός ρυθμός ανάπτυξης για το 2016 συνολικά. Στην παρούσα φάση είναι καθοριστικής σημασίας η επιστροφή της επενδυτικής εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία προκειμένου να καταστεί θετικός ο καθαρός σχηματισμός παγίου κεφαλαίου (μετά την αφαίρεση των αποσβέσεων) δεδομένης της υψηλής φορολογικής επιβάρυνσης που επισώρευσε το δημοσιονομικό μείγμα (φόρων/δαπανών) που επελέγη για την επίτευξη των στόχων για τα πρωτογενή πλεονάσματα που ετέθησαν με το τρίτο πρόγραμμα προσαρμογής. Ο δείκτης εγχώριας επιχειρηματικής εμπιστοσύνης ανέκαμψε το φθινόπωρο του 2016 σε επίπεδα άνω του μέσου της περιόδου της οικονομικής κρίσεως 2010-2016, αλλά κινείται χαμηλότερα του μακροχρονίου μέσου όρου της περιόδου 2000-2016. Στο Γράφημα 1 επιβεβαιώνεται η ισχυρή θετική συσχέτιση που συνδέει τον εγχώριο δείκτη εμπιστοσύνης στη βιομηχανία με τις καθαρές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Παράλληλα, μια ένδειξη τάσεων μεταστροφής του διεθνούς επενδυτικού κλίματος αντικατοπτρίζεται στην πτώση της διαφοράς (spread) του ελληνικού έναντι του γερμανικού δεκαετούς κρατικού ομολόγου έπειτα από τον κυβερνητικό ανασχηματισμό παρά τις αντίρροπες τάσεις που επικρατούν σε άλλες περιφερειακές αγορές της Ευρωζώνης, όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία (Γράφημα 2). Τούτο συνιστά ένδειξη ότι το επενδυτικό κοινό εκτιμά αυξημένη πιθανότητα ολοκλήρωσης της αξιολόγησης. Ο ενάρετος κύκλος ενίσχυσης της εμπιστοσύνης στην οικονομία και ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί μέσω μιας ακολουθίας γεγονότων, ξεκινώντας με την έγκαιρη ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολογήσεως. Αυτή αποτελεί την αναγκαία συνθήκη για την ενεργοποίηση των βραχυπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους καθώς και την εξειδίκευση και ποσοτικοποίηση των μεσοπρόθεσμων μέτρων τα οποία θα υλοποιηθούν το 2018. Τούτο μπορεί να οδηγήσει σε μια ευνοϊκή ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους διευκολύνοντας τη συμμετοχή των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Η συνεπαγόμενη περιστολή του κόστους δανεισμού του ελληνικού δημοσίου διαμορφώνει τις συνθήκες για την πρόσβασή του στις διεθνείς αγορές στα τέλη του 2017 με ανεκτά επιτόκια και την πλήρη άρση των κεφαλαιακών ελέγχων. Για να προσεγγίσουμε την επίπτωση της βελτίωσης της εμπιστοσύνης στην αναπτυξιακή δυναμική του επόμενου έτους, εκτιμήσαμε ένα διανυσματικό υπόδειγμα διόρθωσης σφαλμάτων (VECM) ελέγχοντας την υπόθεση της σταδιακής (εντός του 2017) επανόδου του γενικού δείκτη οικονομικού κλίματος και της μείωσης του περιθωρίου των ελληνικών από τα γερμανικά ομόλογα στα επίπεδα που διαμορφώνονταν κατά την έξοδο του ελληνικού δημοσίου στις αγορές το δεύτερο τρίμηνο του 2014. Η επιστροφή της εμπιστοσύνης στο επίπεδο αυτό εκτιμάται ότι συμβάλλει κατά περίπου μια εκατοστιαία μονάδα στην μεταβολή του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος. Η ανωτέρω εκτίμηση της ευαισθησίας της οικονομικής δραστηριότητας στο οικονομικό κλίμα και στις επενδυτικές προσδοκίες επιβεβαιώνει την δυνατότητα επίτευξης ρυθμού μεγέθυνσης άνω του 2% του ΑΕΠ το 2017 εάν Γράφημα 1. Συσχέτιση μεταξύ Επενδύσεων και Δείκτη Επιχειρηματικής Εμπιστοσύνης στη Βιομηχανία Περίοδος Δείγματος Q1 2005-Q3 2016 40% 30% Q3 2016 20% 10% 0% -40-30 -20-10 0 10-10% -20% -30% -40% Πηγή: IOBE, E.Επιτροπή Δείκτης Επιχειρηματικής Εμπιστοσύνης στη Βιομηχανία 980 880 780 680 580 480 380 280 180 Γράφημα 2. Περιθώριο Αποδόσεων 10ετών Ομολόγων Ελλάδας - Ιταλίας-Πορτογαλίας έναντι της Γερμανίας (Απρ.-Νοέμ.2016) 80 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 Δεκ-16 Πηγή: Bloomberg Ελλάδα Ιταλία Πορτογαλία

υποστηριχθεί από την πολλαπλασιαστική επίπτωση της ταχείας υλοποίησης του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Εξέλιξη ΑΕΠ: Αναθεωρήθηκε προς τα πάνω η αύξηση του ΑΕΠ στο τρίτο τρίμηνο του 2016 στο 1,8% σε ετήσια βάση, έναντι αρχικής εκτίμησης για αύξηση 1,5%. Σημειώνεται ότι στο τρίτο τρίμηνο του 2015 το ΑΕΠ μειώθηκε κατά 2,2% σε ετήσια βάση. Ως προς τις συνιστώσες που απαρτίζουν το ΑΕΠ από την πλευρά της ζήτησης αναφέρονται τα εξής: α) η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 5,1% σε ετήσια βάση, η οποία είχε και την μεγαλύτερη συμβολή στο ΑΕΠ κατά 3,4 ποσοστιαίες μονάδες. Η αύξηση αυτή ωστόσο αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στην επίδραση βάσης καθώς στο τρίτο τρίμηνο του 2015 η ιδιωτική κατανάλωση σημείωσε πτώση κατά 4,1%, ως αποτέλεσμα της επιβολής των κεφαλαιακών ελέγχων. Στο εννεάμηνο του 2016 η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,0% ενώ για το σύνολο του έτους προβλέπεται να παραμείνει αρνητική. π.μ. 15 10 5 0-5 -10-15 Συμβολές των Μεταβλητών του ΑΕΠ Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ IV Ι ΙΙ ΙΙΙ 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Επενδύσεις (συμπ. Αποθεμάτων) Καθαρές Εξαγωγές Πηγή: ΕΛΣΤΑ Τ ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή) Δημόσια Κατανάλωση Ιδιωτική Κατανάλωση 12% -12% β) οι επενδύσεις αυξήθηκαν για δεύτερο συνεχές τρίμηνο, κατά 12,6% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο του 2016. Η αύξηση αυτή προήλθε από την αύξηση των επενδύσεων εξαιρουμένων των κατοικιών κατά 13,7% σε ετήσια βάση και κυρίως λόγω των επενδύσεων σε μηχανολογικό εξοπλισμό και εξοπλισμό μεταφορών (17,4%). Οι επενδύσεις σε κατοικίες συνεχίζουν να μειώνονται, αν και με επιβραδυνόμενο ρυθμό, κατά 3,7% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο του 2016, έναντι πτώσης 36,4% στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2015. γ) η συμβολή των αποθεμάτων ήταν σημαντικά αρνητική κατά 3,1 ποσοστιαίες μονάδες. Ωστόσο, στο πρώτο εξάμηνο του έτους τα αποθέματα είχαν σημαντική θετική συμβολή κατά 2,0 ποσοστιαίες μονάδες. Οι επενδύσεις συνολικά (συμπεριλαμβανομένων και των αποθεμάτων) μειώθηκαν κατά 16,9% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο του 2016. 8% 4% 0% -4% -8% δ) ο εξωτερικός τομέας είχε μικρή αρνητική συμβολή στο ΑΕΠ κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο του 2016 λόγω της μεγαλύτερης αύξησης των εισαγωγών (12%) που υπερκάλυψε την αντίστοιχη αύξηση των εξαγωγών (10,2%). Η αύξηση των εξαγωγών προήλθε τόσο από την αύξηση εξαγωγών αγαθών (9,5%) όσο και των υπηρεσιών (10,5%). Στο αντίστοιχο τρίμηνο του 2015 οι εξαγωγές αγαθών είχαν αυξηθεί κατά 7,0%, ενώ των υπηρεσιών είχαν σημειώσει κάθετη πτώση κατά 21,8% λόγω κυρίως της μείωσης των εισπράξεων από θαλάσσιες μεταφορές, επίδραση που σχετίζεται άμεσα με την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. 60% 40% 20% 0% -20% -40% -60% Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος τον Νοέμβριο: Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος επιδεινώθηκε, καθώς μειώθηκε στις 92,4 μονάδες τον Νοέμβριο, έναντι των 93,8 μονάδων τον Οκτώβριο 2016 και του αισθητά χαμηλότερου επιπέδου των 86,5 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. Περαιτέρω κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βελτιώθηκαν, εντός του Νοεμβρίου, οι επιχειρηματικές προσδοκίες στις Υπηρεσίες και στο Λιανικό Εμπόριο και μειώθηκε το αρνητικό ισοζύγιο στις Κατασκευές. Αντίθετα, υποχώρησαν οριακά επιχειρηματικές προσδοκίες στη Βιομηχανία και μειώθηκε ο δείκτης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. 100 90 80 Επενδύσεις Παγίου Κεφαλαίου (% ετήσια μεταβολή) I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I ΙΙ ΙΙΙ ΙV 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Σύνολο Επενδύσεων Κατασκευές Μηχανολογικός και Μεταφορικός Εξοπλισμός 70 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: E. Eπιτροπή Δείκτης Οικονομικού Κλίματος (ESI) Κινητός Μέσος 6 μηνών Ειδικότερα, η εξέλιξη των βασικών μεταβλητών του οικονομικού κλίματος έχει ως ακολούθως: α) Στη Βιομηχανία, ο αρνητικός δείκτης διευρύνθηκε στις -7,8 μονάδες τον Νοέμβριο, έναντι -4,7 μον. τον 2

Οκτώβριο και του πολύ αρνητικού ισοζυγίου των - 16,6 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. Από τις επιμέρους μεταβλητές του δείκτη της Βιομηχανίας, Μειώθηκε σημαντικά το θετικό ισοζύγιο για την παραγωγή στο προσεχές 3-μηνο στις 8,1 μονάδες τον Νοέμβριο από 17,7 τον Οκτώβριο, έναντι πάντως της αρνητικής περυσινής επίδοσης (-0,8 μον.) Ομοίως αποδυναμώθηκε ελαφρά το θετικό ισοζύγιο για τις πωλήσεις στις 15,1 μονάδες τον Νοέμβριο, από 18,1, μον. τον Οκτώβριο, έναντι της χαμηλής τιμής του Νοεμβρίου του 2015 (+3,6 μον.). Μειώθηκε επίσης σημαντικά το θετικό ισοζύγιο για τις εξαγωγές στο προσεχές 3-μηνο στις 5,4 μονάδες, από 15,7 μον. τον Οκτώβριο, έναντι των 6,1 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. Υποχώρησαν ομοίως οι προοπτικές για την απασχόληση, αφού το σχετικό ισοζύγιο μετατράπηκε τον Νοέμβριο σε αρνητικό (-8,0 μον.), από 0,6 θετικό τον Οκτώβριο, έναντι του λίαν αρνητικού των 12,5 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. 60 50 40 30 Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV Ι ΙΙ ΙΙΙΙV* 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Πηγή: ΤτΕλλάδος, Markit Research PMI, IV 2016= Οκτ.-Νοέμ.2016 ΑΕΠ (% ετήσιες μεταβολές) και Δείκτης ΡΜΙ στη Μεταποίηση Δείκτης ΡΜΙ στη μεταποίηση, αριστερός άξονας ΑΕΠ (% ετήσια μεταβολή), δεξιός άξονας Ο βιομηχανικός Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) παραμένει επί τρείς διαδοχικούς μήνες σε αρνητικό έδαφος, καθώς κατήλθε 48,3 μονάδες τον Νοέμβριο, από τις 48,6 και 49,2 μονάδες τον Οκτώβριο και Σεπτέμβριο, έναντι των 50,4 μονάδων τον Αύγουστο υποδηλώνοντας όχι μόνο υποχώρηση της μεταποιητικής δραστηριότητας αλλά και του ΑΕΠ, καθώς η διαχρονική εξέλιξη του ΑΕΠ και του PMI καταδεικνύει σημαντικό βαθμό συσχέτισης μεταξύ των δύο αυτών μεγεθών. Από τους επιμέρους δείκτες του PMI άνω του μέσου όρου του Οκτωβρίου διαμορφώθηκε ο δείκτης της παραγωγής (48,4), ενώ σε θετικό έδαφος για έκτο συνεχή μήνα, αν και χαμηλότερα τον Νοέμβριο, εξακολουθεί να κινείται ο υποδείκτης της απασχόλησης, που τον περασμένο μήνα διαμορφώθηκε στις 50,2 μονάδες από 50,9 μονάδες τον Οκτώβριο. β) Στον κλάδο του Λιανικού Εμπορίου, το θετικό ισοζύγιο των προσδοκιών βελτιώθηκε οριακά στις 10,9 μονάδες τον Νοέμβριο, από 10,7 τον Οκτώβριο, έναντι του αρνητικού των 12,8 μονάδων πέρυσι. 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% -12% Από τις επιμέρους μεταβλητές του Λιανικού Εμπορίου, Σημειώνεται η σημαντική αύξηση του θετικού ισοζύγιο των εκτιμήσεων στο επόμενο 3-μηνο για τις παραγγελίες στις 15,5 μονάδες τον Νοέμβριο, από 7,6 μον. τον Οκτώβριο, έναντι του αρνητικού των 6,5 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. Αντίθετα, μειώθηκε οριακά το θετικό ισοζύγιο για τις πωλήσεις του προσεχούς διαστήματος, στις 16,0 μονάδες τον Νοέμβριο, από 16,4 μον. τον Οκτώβριο, έναντι της έντονα αρνητικής περυσινής τιμής (-18,0 μον.). Ταυτόχρονα μειώθηκαν και οι προβλέψεις για την απασχόληση του επόμενου 3-μήνου στις 7,5 μονάδες τον Νοέμβριο από 12,0 μον. τον Οκτώβριο, από οριακά αρνητικές 0,8 μονάδες τον Νοέμβριο του 2015. γ) Στις Υπηρεσίες, βελτιώθηκε ο θετικός δείκτης του ισοζυγίου των εκτιμήσεων στις 3,5 μονάδες τον Νοέμβριο από 1,3 μον. τον Οκτώβριο, έναντι του έντονα αρνητικού περυσινού ισοζυγίου των 15,4 μονάδων. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τουριστικό κλάδο κινούνται ικανοποιητικά, αφού ο σύνθετος δείκτης «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια-Τουριστικά Πρακτορεία» διαμορφώθηκε περί τις 100 μονάδες τον Νοέμβριο (96,0 μον.), έναντι του σημαντικά χαμηλότερου των 85,5 μονάδων του περυσινού επιπέδου. δ) Στον Κατασκευαστικό κλάδο, βελτιώθηκε ο δείκτης του ισοζυγίου των προβλέψεων στις -53,8 μονάδες τον Νοέμβριο, από -67,1 μον. τον Οκτώβριο, κινούμενος όμως σε αισθητά χαμηλότερη επίδοση έναντι της αντίστοιχης περυσινής (-47,0 μον.). Το έντονα αρνητικό ισοζύγιο για πρόγραμμα εργασιών προς εκτέλεση στο σύνολο των Κατασκευών υποχώρησε στις -59,5 μονάδες τον Νοέμβριο από -66,1 τον Οκτώβριο, έναντι της καλύτερης επίδοσης τον Νοέμβριο του 2015 (-41,1 μον.). Βελτιώθηκαν επίσης οι προοπτικές για την απασχόληση στις, άνευ πάντως σημασίας, -46,3 μονάδες τον Νοέμβριο, από -59,2 τον Οκτώβριο, έναντι των -43,5 μονάδων τον Νοέμβριο του 2015. Τέλος, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης επιδεινώθηκε στις -66,9 μονάδες τον Νοέμβριο από - 63,6 τον Οκτώβριο και -64,1 μονάδες πέρυσι τον Νοέμβριο, λόγω της κάμψης των προβλέψεων για την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και της χώρας. Το Λιανικό Εμπόριο στο εννεάμηνο του 2016: Θετικά εξελίχθηκαν οι λιανικές πωλήσεις τον Σεπτέμβριο, επηρεασμένες πάντως ανοδικά από αποτέλεσμα βάσεως, που σχηματίσθηκε λόγω της πτώσης των πωλήσεων στο δεύτερο εξάμηνο του 2015, την τραπεζική αργία, τον περιορισμό στην κίνηση κεφαλαίων και τα δημοσιονομικά μέτρα που 3

ψηφίστηκαν στο πλαίσιο της νέας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης. Ειδικότερα σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο αυξήθηκε κατά 1,7%, σε ετήσια βάση, τον Σεπτέμβριο 2016, έναντι πτώσης κατά 5,3% τον Σεπτέμβριο του 2015, ενώ οι λιανικές πωλήσεις χωρίς τα καύσιμα και λιπαντικά, κατέγραψαν μεγαλύτερη αύξηση κατά 2,5% τον Σεπτέμβριο, έναντι μείωσης κατά 2,0% τον ίδιο μήνα του 2015. Η αύξηση των λιανικών πωλήσεων τον Σεπτέμβριο προήλθε κυρίως από την άνοδο των πωλήσεων των πολυκαταστημάτων (+6,5%) και των μεγάλων καταστημάτων τροφίμων (+3,5%) και των λαϊκών αγορών (+19,0%). Αντίθετα, αρνητικά κυρίως επέδρασαν, η μείωση των πωλήσεων των μικρών καταστημάτων τροφίμων και των ειδών οικιακού εξοπλισμού. Σε όρους εννεαμήνου ο κύκλος εργασιών στο λιανικό εμπόριο (εκτός καυσίμων και λιπαντικών) μειώθηκε κατά 1,1% στο εννεάμηνο του 2016, σε ετήσια βάση, έναντι μείωσης κατά 0,7% και μείωσης κατά 1,2% στα αντίστοιχα εννεάμηνα του 2015 και 2014. Συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων και λιπαντικών ο γενικός δείκτης του κύκλου εργασιών παρουσίασε μεγαλύτερη πτώση κατά 3,0% στο εννεάμηνο του 2016 έναντι μείωσης κατά 2,9% στο αντίστοιχο διάστημα του 2015. Σημειώνεται ότι η μείωση του κύκλου εργασιών στο εννεάμηνο του τρέχοντος έτους δεν συμπλέει με την εξέλιξη της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς σύμφωνα με τους εθνικούς λογαριασμούς η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,0% στο εννεάμηνο του 2016, έναντι μείωσης κατά 0,3% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Όσον αφορά στους επιμέρους υποκλάδους των καταστημάτων λιανικού εμπορίου στο εννεάμηνο του 2016, ουσιαστικά μόνο ο κλάδος των πολυκαταστημάτων κατέγραψε αύξηση των πωλήσεων (+7,3%), ακολουθούμενος από τις πωλήσεις του κλάδου ένδυσης και υπόδησης (+3,2%) (βλ Πίνακα). Ετήσιες % Mεταβολές τoυ Mέσου Δείκτη Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο Ιανουάριος- Κατηγορίες Καταστημάτων Σεπτέμβριος 2016 Ιανουάριος- Σεπτέμβριος 2015 Μεγάλα Kαταστήματα Tροφίμων -1,8% -0,3% Μικρά Καταστήματα Τροφίμων -1,2% -3,6% Πολυκαταστήματα 7,3% -7,0% Φαρμακευτικά-Καλλυντικά -2,0% -2,9% Ένδυση-Υπόδηση 3,2% 2,5% Έπιπλα-Ηλεκτρ. Είδη -1,6% -7,5% Βιβλία-Χαρτικά-Λοιπά είδη 0,5% 4,2% Καύσιμα και λιπαντικά αυτοκινήτων -11,9% -11,7% Γενικός Δείκτης -3,0% -2,9% Γενικός Δείκτης εκτός Καυσίμων και Λιπαντικών Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. -1,1% -0,7% Επισημαίνεται ότι κλάδοι του λιανικού εμπορίου που συνδέονται με μη διαρκή και κυρίως αναγκαία αγαθά, όπως τα τρόφιμα (-1,7%) και τα φαρμακευτικά είδη (- 2,0%) κατέγραψαν μείωση του κύκλου εργασιών στο εννεάμηνο του 2016. Ο μέσος γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο έχει πέσει στις 69,7 μονάδες στο εννεάμηνο του 2016 έναντι των 100 μονάδων του έτους βάσεως 2010. Επιπλέον, θετικά εξελίχθηκε το χονδρικό εμπόριο στο τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Συγκεκριμένα, ο κύκλος εργασιών στο χονδρικό εμπόριο (ΕΛΣΤΑΤ) αυξήθηκε κατά 3,2% στο τρίτο τρίμηνο του 2016, έναντι πτώσης κατά 11,2% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Ωστόσο, σε όρους εννεαμήνου, οι χονδρικές πωλήσεις σημείωσαν μικρή μείωση κατά 1,8%, έναντι πτώσης κατά 5,2% στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Σημειώνεται ότι το χονδρικό εμπόριο είναι πιο σημαντικό έναντι του λιανικού σε όρους προστιθέμενης αξίας αφού καλύπτει το 50% του συνόλου του διανεμητικού εμπορίου αν και στο λιανικό εμπόριο καταγράφεται η πλειονότητα των επιχειρήσεων και των απασχολουμένων. Τραπεζική Χρηματοδότηση του Ιδιωτικού Τομέα: Συνεχίσθηκε και τον Οκτώβριο, με βραδύτερο ρυθμό η μείωση της χρηματοδοτήσεως προς τον ιδιωτικό τομέα (Οκτώβριος 2016: -1,6%, Σεπτέμβριος 2016: -1,7%). Ωστόσο, το υπόλοιπο της χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα διαμορφώθηκε και τον Οκτώβριο σε κάτω των 200 δισ. όπως συνέβη τον Σεπτέμβριο και τον Αύγουστο. 20% 18,9% 15% 10% 5% 0% -5% 12,6% Εξέλιξη της Τραπεζικής Χρηματοδότησης -0,9% -0,3% -3,1% -2,8% -1,6% -10% 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Οκτ. 2016 Χορηγήσεις σε Επιχειρήσεις Χορηγήσεις σε Νοικοκυριά Πηγή: ΤτΕλλάδος Σύνολο Χορηγήσεων προς τον Ιδιωτικό Τομέα Η μείωση των πιστοδοτήσεων προς τον ιδιωτικό τομέα κατά 1,6% τον Οκτώβριο 2016 συνοδεύθηκε και από σημαντικά αρνητική μηνιαία καθαρή ροή ύψους 308 εκατ. με αποτέλεσμα στο δεκάμηνο του 2016 να σχηματισθεί σωρευτική αρνητική ροή 3,8 δισ. στη χρηματοδότηση προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα, έναντι μεγαλύτερης όμως αρνητικής καθαρής ροής 4,2 δισ. στην ίδια περίοδο του 2015. Συνεπώς ο λόγος των εκταμιεύσεων αυτών προς το ονομαστικό ΑΕΠ του 2016 και 2015 διαμορφώθηκε σε 2,2% και 2,4% αντίστοιχα. Επισημαίνεται ότι η μηνιαία καθαρή ροή ορίζεται ως η διαφορά του ύψους των χορηγήσεων νέων δανείων εντός του μηνός και αντίστοιχων των 4

Οκτ-13 Δεκ-13 Φεβ-14 Απρ-14 Ιουν-14 Αυγ-14 Οκτ-14 Δεκ-14 Φεβ-15 Απρ-15 Ιουν-15 Αυγ-15 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων χρεολυσίων που κατέβαλαν οι δανειολήπτες στις τράπεζες. Σημειώνεται ότι στο τέλος του Οκτωβρίου το 47,1% των υπολοίπων δανείων αφορούσε δάνεια σε επιχειρήσεις ( 93,4 δισ.) και το 46,2% δάνεια σε νοικοκυριά ( 91,6 8ισ.), εκ των οποίων το 71,2% αποτελούσε στεγαστικά και το υπόλοιπο καταναλωτικά δάνεια. Υπόλοιπα Χρηματοδότησης του Ιδιωτικού Τομέα, Οκτώβριος 2016 (σε δισ. και % διάρθρωση) Καταναλω τικά και Λοιπά 26,4 13% Στεγαστικά 65,2 33% Πηγή: ΤτΕλλάδος Ελεύθεροι Επαγγελμ ατίες 13,1 7% Επιχειρημ ατικά 93,4 47% Οι πιστώσεις προς τις επιχειρήσεις μειώθηκαν ανεπαίσθητα, σε ετήσια βάση και τον Οκτώβριο 2016 κατά 0,3%, έναντι μεγαλύτερης οριακών μειώσεων κατά 0,5% τον προηγούμενο μήνα και τον ίδιο μήνα του 2015. Σχετικά με τους επιχειρηματικούς κλάδους, τον Οκτώβριο του 2016, σε ετήσια βάση, τα υπόλοιπα δανείων παρουσίασαν αύξηση προς τον κλάδο των Ορυχείων και Λατομείων (+11,8%), το Εμπόριο (+0,8%), τον Τουρισμό (+1,8%) και τις Αποθηκεύσεις και Μεταφορές πλην της Ναυτιλίας (+10,8%). Από τους λοιπούς κλάδους τη μεγαλύτερη μείωση παρουσίασε ο κλάδος της Ναυτιλίας (-4.3%) και ακολουθούν, ο Αγροτικός τομέας (-5,0%) και ο κλάδος των Κατασκευών (-1,1%). Ενέργεια - Ύδρευση 4,8 5% Διάρθρωση Επιχειρηματικών Δανείων Οκτώβριος 2016 (σε δισ. και % διάρθρωση) Κατασκευέ ς 9,7 11% Πηγή: ΤτΕλλάδος Ναυτιλία 7,7 8% Λοιπά 23,3 25% Γεωργία 1,3 1% Τουρισμός 7,5 8% Βιομηχανία 20,4 22% Εμπόριο 18,6 20% Αναφορικά με τα νοικοκυριά, κατά τον Οκτώβριο του 2016, ο αρνητικός ρυθμός μείωσης των υπολοίπων των δανείων υποχώρησε στο 2,8% (Σεπτέμβριος: 2016:-3,0%). Από την ανάλυση της χρηματοδότησης των νοικοκυριών προκύπτει οριακή αύξηση της μείωσης των στεγαστικών δανείων τον Οκτώβριο κατά 3,5%, έναντι μείωσης κατά 3,4% τον Σεπτέμβριο, ενώ επιβραδύνθηκαν σε οριακά ποσοστά, η καθοδική πορεία των καταναλωτικών και λοιπών δανείων (Οκτώβριος: 2016: -2,5%, Σεπτέμβριος 2016: -2,6%). Τραπεζικές Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα: Οι ιδιωτικές καταθέσεις από το τέλος του περασμένου έτους και ειδικότερα από το δεύτερο τρίμηνο του 2016 σημειώνουν ολοένα και βελτιούμενο ετήσιο ρυθμό μεταβολής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο 12-μηνος ρυθμός μείωσης από 23,5% στο τέλος του Δεκεμβρίου 2015 περιορίσθηκε σταδιακά στο 9,0% και 6,1% στα τέλη του Απριλίου και Μαΐου 2016 και έλαβε θετικό πρόσημο στο τέλος του Ιουνίου (+0,5%) και ακόμα μεγαλύτερο στο τέλος του Ιουλίου και περισσότερο του Αυγούστου 2016 (+1,7% και +2,4%), ενώ τον Σεπτέμβριο αυξήθηκαν κατά 1,6%. Ταυτόχρονα τον Οκτώβριο οι ιδιωτικές διευρύνθηκαν σημαντικά κατά 2,9%, σε 12-μηνο ρυθμό, λόγω της αύξησης κατά 1,7% των καταθέσεων των νοικοκυριών και κατά 9,2% των επιχειρήσεων, υποδεικνύοντας την βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης στην Ελληνική οικονομία. 170.000 160.000 150.000 140.000 130.000 120.000 110.000 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Καταθέσεις Ιδιωτικού Τομέα ( εκατ.) Επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων 124.632 Οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα σε μηνιαίες συναλλαγές επιτάθηκαν τον Οκτώβριο του 2016 κατά 1.160 εκατ. με αποτέλεσμα το υπόλοιπο των ιδιωτικών καταθέσεων να αυξηθεί σε 124.632 εκατ. στο τέλος του Οκτωβρίου 2016, από 123.472 εκατ. στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2016 και 121.080 εκατ. στο τέλος του Οκτωβρίου του 2015. Η ως άνω ευνοϊκή εξέλιξη των καταθέσεων των ιδιωτών εντός του Οκτωβρίου ( 1.160 εκατ.), προήλθε κυρίως από την αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών ( 729 εκατ.) ακολουθούμενη από την αύξηση των καταθέσεων των επιχειρήσεων ( 431 εκατ.) Η αύξηση των καταθέσεων των νοικοκυριών οφείλεται στην ενίσχυση των καταθέσεων προθεσμίας κατά 345 εκατ. σε μηνιαία βάση σε συνδυασμό με την αύξηση κατά 439 εκατ. των καταθέσεων ταμιευτηρίου και της προθεσμίας κατά 345 εκατ. 5

Επισημαίνεται η σημαντική αύξηση των καταθέσεων μιας ημέρας στο σύνολο του ιδιωτικού τομέα (καταθέσεις όψεως και ταμιευτηρίου), το υπόλοιπο των οποίων τον Οκτώβριο 2016 διαμορφώθηκε σε 74,4 δισ. (Σεπτέμβριος 2015: 70,6 δισ.) και συνδέεται και με τη αυξανόμενη διάδοση των χρεωστικών και των πιστωτικών καρτών και των ηλεκτρονικών πληρωμών κυρίως ύστερα από την επιβολή του εβδομαδιαίου ορίου στις αναλήψεις από 28.6.15. Είναι γεγονός ότι οι έντονες εκροές καταθέσεων της περιόδου Σεπτεμβρίου 2014-Ιουνίου 2015 ( 42,5 δισ.) σταμάτησαν με την επιβολή περιορισμών στις αναλήψεις μετρητών. Σημειώνεται επίσης ότι οι συνολικές ιδιωτικές καταθέσεις του Οκτωβρίου 2016 των 124,6 δισ. υπολείπονται κατά 113,2 δισ. έναντι του μεγίστου υπολοίπου καταθέσεων ιδιωτών των 237,8 δισ. που παρατηρήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2009. Τέλος, το σύνολο των καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα που περιλαμβάνει, εκτός των καταθέσεων των ιδιωτών και τις καταθέσεις της γενικής κυβέρνησης και των κατοίκων εξωτερικού, τότε το σύνολο των καταθέσεων στον τραπεζικό τομέα αυξάνονται αισθητά κατά 2,7%, σε ετήσια βάση, από 143,4 δισ. τον Οκτώβριο του 2016 σε 139,6 δισ. τον Οκτώβριο του 2015. Η αναμενόμενη ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης της εφαρμογής του τρίτου προγράμματος οικονομικής προσαρμογής σε συνάρτηση με την παρατηρούμενη χαλάρωση των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, θα θωρακίζει περαιτέρω την εμπιστοσύνη, με αποτέλεσμα τη προσέλκυση αποταμιεύσεων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Η παγκόσμια οικονομία αναμένεται να αναπτυχθεί με υψηλότερο ρυθμό συγκριτικά με εκείνο που αρχικώς είχε εκτιμηθεί, προβλέπουν τόσο ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), όσο και ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) Mario Draghi. Ειδικότερα, ο ΟΟΣΑ έχοντας υιοθετήσει την άποψη, ότι τα κράτη-μέλη του θα ακολουθήσουν πολιτικές δημοσιονομικής χαλάρωσης, εκτιμά ότι η παγκόσμια οικονομία θα εισέλθει σε μια αξιόλογη ανοδική πορεία, με αποτέλεσμα να προβή σε οριακή αναθεώρηση των εκτιμήσεων του για το διεθνές ΑΕΠ του 2017 στο 3,3% από 3,2% προηγουμένως, διατηρώντας την εκτίμηση για μεταβολή του ΑΕΠ κατά 2,9% το 2016. Ο ΟΟΣΑ καλεί τις εθνικές κυβερνήσεις να αποφύγουν πολιτικές προστατευτισμού και τις ενθαρρύνει, αντί να εφαρμόσουν μέτρα διαρθρωτικών πολιτικών που δημιουργούν περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης, να δώσουν έμφαση στην ενίσχυση του δυναμισμού των επιχειρήσεων, διασφαλίζοντας ότι τα κέρδη από το διεθνές εμπόριο διανέμονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ωστόσο, δεν εκλείπουν οι ανησυχίες ότι η πιθανότητα πραγματοποίησης ενός βίαιου αποκλεισμού της οικονομίας του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά για τις εγχώριες και τις ξένες επενδύσεις. Όσον αφορά την οικονομία της Ευρωζώνης ο ΟΟΣΑ προβλέπει άνοδο του ΑΕΠ κατά 1,6% το 2017 και κατά 1,7% το 2018 από 1,7% το 2016, έναντι 1,5% της προηγούμενης εκτίμησης. Η Γαλλία και η Γερμανία ενδέχεται να παρουσιάσουν μια αναπτυξιακή στασιμότητα, με το ΑΕΠ να μεταβάλλεται και στις δύο χώρες κατά 1,7%, τόσο το 2017, όσο και το 2018. Στην Ιαπωνία, η οικονομική μεγέθυνση εκτιμάται στο 1,0% το 2017 και στο 0,8% το 2018. Μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να επιταχυνθεί περισσότερο στις ΗΠΑ, λόγω της υποτιθέμενης χαλάρωσης της δημοσιονομικής πολιτικής με την οικονομία να μεγεθύνεται κατά 2,3% το 2017 και 3,0% το 2018. Ο ΟΟΣΑ αναμένει επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις ΗΠΑ, στηριζόμενος στις εξαγγελίες του νεοεκλεγέντος πρόεδρου των ΗΠΑ, περί αύξησης των δημοσίων δαπανών, με γνώμονα την ενίσχυση των υποδομών. Με δεδομένη τη συνεχιζόμενη σταθεροποίηση της οικονομίας της Κίνας, ο ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ αναμένεται να υποχωρήσει στο 6,4% το 2017 και στο 6,1% το 2018. Ο ρυθμός ανάπτυξης στην Ινδία αναμένεται να κινηθεί πάνω από το 7,5% τη διετία 2017-18, αλλά πολλές αναδυόμενες οικονομίες θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται με βραδύτερο ρυθμό. Συνολικά στα 35 κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ το ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,0% το 2017 και 2,3% το 2018. Εντούτοις, την άποψη περί συνέχισης της οικονομικής ανακάμψεως διεθνώς την συμμερίζεται και ο επικεφαλής της ΕΚΤ. Σύμφωνα με τον Πρόεδρο της ΕΚΤ η Ευρωζώνη συνεχίζει να αναπτύσσεται παρά τις δυσμενείς επιπτώσεις που προκαλεί η παγκόσμια οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα, εξαιτίας της ακολουθούμενης νομισματικής πολιτικής. Ωστόσο, η Ευρωζώνη ενδεχομένως να έχει ξεπεράσει τις συνέπειες του Brexit, όμως δεν μπορούν να προβλεφθούν οι οικονομικές επιδράσεις από την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Παρά την αισιοδοξία για την μελλοντική πορεία της διεθνούς οικονομίας έντονη νευρικότητα επικρατεί στις αγορές, όσο πλησιάζουμε την ημέρα διεξαγωγής του κρίσιμου δημοψηφίσματος (4 Δεκεμβρίου) στην Ιταλία για τη συνταγματική αναθεώρηση. 6

Οκτ-14 Νοε-14 Δεκ-14 Ιαν-15 Φεβ-15 Μαρ-15 Απρ-15 Μαϊ-15 Ιουν-15 Ιουλ-15 Αυγ-15 Σεπ-15 Οκτ-15 Νοε-15 Δεκ-15 Ιαν-16 Φεβ-16 Μαρ-16 Απρ-16 Μαϊ-16 Ιουν-16 Ιουλ-16 Αυγ-16 Σεπ-16 Οκτ-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Οι επενδυτές έχοντας ήδη υποστεί δύο σημαντικά πλήγματα (Brexit, Donald Trump), έχουν αρχίσει να διερωτούνται για το μέλλον της Ιταλίας στην ΕΕ, καθώς πιστεύουν ότι μια ήττα του πρωθυπουργού της Ιταλίας στο δημοψήφισμα θα προσβάλει την πολιτική σταθερότητα. Οι επενδυτές, ανησυχούν ότι τυχόν παραίτηση του πρωθυπουργού της Ιταλίας θα μπορούσε να προκαλέσει πρόωρες εκλογές, οι οποίες με τη σειρά τους θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη δημοτικότητα του ευρωσκεπτικιστικού κινήματος των Πέντε Αστέρων, το οποίο έχει δεσμευθεί για τη διενέργεια δημοψηφίσματος για παραμονή της Ιταλίας στην Ευρωζώνη. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ακόμα κι αν γίνει δημοψήφισμα και οι Ιταλοί ψηφίσουν υπέρ της αποχώρησης από το ευρώ, το Σύνταγμα της Ιταλίας δεν επιτρέπει την κατάργηση των διεθνών συνθηκών δια δημοψηφισμάτων. Οι επενδυτές θα πρέπει να επιδείξουν νηφαλιότητα, καθώς πρόσφατη δημοσκόπηση αποκαλύπτει ότι μόνο το 15,2% του πληθυσμού της Ιταλίας, συνηγορεί υπέρ της εξόδου της χώρας από την Ευρωζώνη. Είναι σαφές ότι τυχόν αρνητικό αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα της 4 ης Δεκεμβρίου για τον πρωθυπουργό της Ιταλίας θα προκαλέσει μια πολιτική και οικονομική αναταραχή, που δεν θα αποτελεί το τέλος της Ευρωζώνης. ΗΠΑ ΑΕΠ Σύμφωνα με την δεύτερη εκτίμηση, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,2% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο 2016, καταγράφοντας τον υψηλότερο ρυθμό μεγέθυνσης των τελευταίων δύο ετών. Σημειώνεται ότι, η πρώτη εκτίμηση (31.10.2016) προέβλεπε ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ κατά 2,9% σε ετήσια βάση στο τρίτο τρίμηνο 2016. Η αναθεώρηση προς τα άνω οφείλεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αναθεώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 0,7πμ (δεύτερη εκτίμηση: 2,8%, πρώτη εκτίμηση: 2,1%) και ελάχιστα στην αναθεώρηση του ρυθμού αύξησης των εξαγωγών, κατά 0,1πμ, και της αύξησης των εισαγωγών, κατά -0,2πμ. Αντιθέτως, αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα κάτω, κατά 1πμ, η αύξηση των επενδύσεων. Σε απόλυτους όρους, όλα τα επιμέρους στοιχεία της εγχώριας ζήτησης-ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, επενδύσεις και εξαγωγές-αυξήθηκαν στο τρίτο τρίμηνο σε σχέση με το δεύτερο. Αναφορικά με τη συμβολή των επιμέρους στοιχείων του ΑΕΠ, σημαντικά αυξημένη, και θετική κατέστη η συμβολή των ιδιωτικών επενδύσεων (τρίτο τρίμηνο: 0,34πμ, δεύτερο τρίμηνο -1,34πμ). Επιπλέον, αυξημένη ήταν η συμβολή των εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ (τρίτο τρίμηνο: 1,18 πμ, δεύτερο τρίμηνο: 0,21 πμ), αντισταθμίζοντας την αρνητική επίδραση των εισαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ (τρίτο τρίμηνο: -0,34πμ, δεύτερο τρίμηνο: -0,03πμ). Έτσι, οι καθαρές εξαγωγές συνεισέφεραν κατά 0,87 πμ στο ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο, έναντι 0,18 πμ το δεύτερο. Παρά τη σημαντική αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, η οποία συνιστά περί το 70% του ΑΕΠ, η συμβολή της μειώθηκε αισθητά στο τρίτο τρίμηνο 2016, στις 1,89πμ, έναντι 2,88πμ το προηγούμενο τρίμηνο. Αναφορικά με το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, αυξήθηκε κατά 2,7% στο τρίτο τρίμηνο 2016, σε ετήσια βάση. Παράλληλα, το τρίτο τρίμηνο 2016, η αποταμίευση ως ποσοστό του διαθέσιμου προσωπικού εισοδήματος παρέμεινε αμετάβλητη, στο 5,9%. 14% 10% 6% 2% -2% -6% -10% Αγορά κατοικίας Οι πωλήσεις νέων κατοικιών, μειώθηκαν τον Οκτώβριο, κατά 1,9% σε μηνιαία βάση, και διαμορφώθηκαν στις 563 χιλ. κατοικίες σε ετησιοποιημένη βάση, αλλά παραμένουν υψηλότερα του μέσου όρου δωδεκαμήνου (555 χιλ. κατοικίες). Εντούτοις, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι, τα μηνιαία στοιχεία για τις πωλήσεις νέων κατοικιών ήταν ιδιαιτέρως ευμετάβλητα. Τον Οκτώβριο οι πωλήσεις, σε ετήσια βάση, ήταν αυξημένες κατά 17,8%. Αναφορικά με τη μέση τιμή πώλησης νέων κατοικιών, μειώθηκε κατά 3,3%, αντανακλώντας την αύξηση των διαθέσιμων προς πώληση νέων κατοικιών. 40 35 30 25 20 15 10-10 -505-15 ΗΠΑ: ΑΕΠ και συνιστώσες του (σταθερές τιμές, % μεταβολή σε ετήσια βάση) ΑΕΠ σε πραγματικούς όρους: 3,2% Ιδιωτική Κατανάλωση: 2,8% Δημόσια Κατανάλωση: 0,2% Επενδύσεις: 2,1% Εξαγωγές: 10,1% Εισαγωγές: 2,1% Q3 '14 Q4 14 Q1 '15 Q2 '15 Q3 '15 Q4 15 Q1 16 Q2 '16 Q3 '16 Πηγή: Bureau of Economic Analysis, Οικονομικές Μελέτες Alpha Bank ΗΠΑ: Πωλήσεις νέων κατοικιών μηνιαία μεταβολή Πηγή: Bloomberg, Οικονομικές Μελέτες Alpha Bank ετήσια μεταβολή 17,8 Παραγγελίες διαρκών αγαθών Οι παραγγελίες διαρκών αγαθών (πρώτη εκτίμηση) αυξήθηκαν κατά 4,8% τον Οκτώβριο σε μηνιαία βάση, ενώ τον Σεπτέμβριο είχαν αυξηθεί κατά 0,4% (εποχικά διορθωμένα στοιχεία). Η σημαντική αύξηση των παραγγελιών διαρκών αγαθών οφείλεται κυρίως στην κατακόρυφη αύξηση των παραγγελιών για πολιτικά αεροσκάφη και ανταλλακτικά, κατά 94,1%. Τον Οκτώβριο, οι παραγγελίες διαρκών αγαθών για μη αμυντικά αγαθά και εξαιρουμένων των αεροσκαφών σημείωσαν αύξηση κατά μόλις 0,4% σε μηνιαία και μείωση κατά 4,0% σε ετήσια βάση. Είναι χαρακτηριστικό ότι, οι παραγγελίες σε βιομηχανικό -1,9 7

Οκτ-13 Δεκ-13 Φεβ-14 Απρ-14 Ιουν-14 Αυγ-14 Οκτ-14 Δεκ-14 Φεβ-15 Απρ-15 Ιουν-15 Αυγ-15 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων εξοπλισμό έχουν μειωθεί κατά 5,6% σε ετήσια βάση, αποτυπώνοντας την αποεπένδυση που παρατηρείται κατά το τελευταίο έτος. Δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan Ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης του University of Michigan αυξήθηκε σημαντικά, στις 93,8 μονάδες τον Νοέμβριο, το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι μηνών, ξεπερνώντας τις προσδοκίες των αναλυτών για αύξηση στις 91,6 μονάδες (Οκτώβριος: 87,2 μονάδες). Η αύξηση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης οφείλεται κυρίως στην εξάλειψη της πολιτικής αβεβαιότητας για το αποτέλεσμα των Προεδρικών εκλογών. Σημειώνεται ότι, η αισιοδοξία των νοικοκυριών ήταν διάχυτη σε όλα τα εισοδηματικά στρώματα, τις ηλικιακές ομάδες και τις περιοχές των ΗΠΑ. Αύξηση κατέγραψαν και οι δύο επιμέρους δείκτες, οι οποίοι αποτυπώνουν την εκτίμηση των νοικοκυριών για την οικονομική συγκυρία (Νοέμβριος: 107,3 μονάδες, Οκτώβριος: 103,2 μονάδες) και τις προσδοκίες τους αναφορικά με τα προσωπικά τους εισοδήματα και την πορεία της εγχώριας οικονομίας για τους επόμενους 12 μήνες. (Νοέμβριος: 85,2 μονάδες, Οκτώβριος: 76,8 μονάδες). Περαιτέρω, τα στοιχεία της έρευνας δείχνουν ότι η καταναλωτική δαπάνη θα αυξηθεί κατά 2,5% το 2017, αποτελώντας τον βασικό μοχλό της οικονομικής δραστηριότητας. Ζώνη του Ευρώ (ΖτΕ) Πιστωτική επέκταση H προσφορά χρήματος (M3) στη ΖτΕ αυξήθηκε τον Οκτώβριο κατά 4,4%, σε ετήσια βάση, από 5,1% τον Σεπτέμβριο, ενώ οι αναλυτές ανέμεναν αύξηση περί το 5,0%. Ο ρυθμός αύξησης του Μ3 είναι ο χαμηλότερος από τον Φεβρουάριο του 2015, δηλαδή από την εφαρμογή του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE) τον Μάρτιο του 2015. Επιπλέον, ο ρυθμός αύξησης της νομισματικής βάσης (Μ1) επιβραδύνθηκε περαιτέρω, στο 7,9% τον Οκτώβριο, έναντι 8,4% τον Σεπτέμβριο. Αναλυτικότερα, τον Οκτώβριο η συνολική χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε περαιτέρω, στο 2,3%, έναντι 2,0% τον Σεπτέμβριο. Αναφορικά με τα επιμέρους στοιχεία των δανείων, σημειώνεται ότι: α) Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 1,7%. β) Ο ρυθμός αύξησης της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά επιβραδύνθηκε στο 1,9%, με την καταναλωτική πίστη να ενισχύεται οριακά και τη στεγαστική πίστη να επιβραδύνεται ελαφρώς. γ) Ο ρυθμός συρρίκνωσης για πιστώσεις προς ασφαλιστικές εταιρίες και συνταξιοδοτικά ταμεία μετριάσθηκε σημαντικά (Οκτώβριος: -6,2%, Σεπτέμβριος: -8,0%). Η ΕΚΤ, στην επόμενη συνεδρίασή της, στις 8 Δεκεμβρίου, αναμένεται να ανακοινώσει την παράταση του QE κατά έξι μήνες, έως τον Σεπτέμβριο του 2017. Περαιτέρω, η ΕΚΤ ενδεχομένως θα μεταβάλει τα κριτήρια επιλεξιμότητας των περιουσιακών στοιχείων προκειμένου να συμπεριληφθούν και άλλα περιουσιακά στοιχεία. 6,5% 5,5% 4,5% 3,5% 2,5% 1,5% 0,5% -0,5% -1,5% -2,5% -3,5% -4,5% Σύνολο Ιδιωτικού Τομέα ΖτΕ: Πιστωτική επέκταση (ετήσια % μεταβολή) Πηγή: ΕΚΤ, Οικονομικές Μελέτες Alpha Bank Καταναλωτική Πίστη Στεγαστική Πίστη Επιχειρηματικά Δάνεια 3,5% 2,3% 2,3% 1,7% Δείκτης οικονομικού κλίματος (ΕSI) Ο δείκτης οικονομικού κλίματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ESI) αυξήθηκε ανεπαίσθητα, στις 106,5 μονάδες τον Νοέμβριο, από 106,4 μονάδες τον Οκτώβριο, ευρισκόμενος στο υψηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2015. Επίσης, ο δείκτης βρίσκεται υψηλότερα του μέσου όρου του τρίτου τριμήνου 2016 (104,3 μονάδες), προοιωνίζοντας επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο, από 0,3% στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο (σε τριμηνιαία βάση). Εντούτοις, ο Πρόεδρος της ΕΚΤ, επεσήμανε ότι, παρά τα ενθαρρυντικά στοιχεία, είναι ακόμη νωρίς να είναι κάποιος αισιόδοξος για τις προοπτικές ανάπτυξης, οι οποίες εξακολουθούν να εξαρτώνται από την επεκτατική νομισματική πολιτική. Περαιτέρω, οι επιμέρους δείκτες καταναλωτικής εμπιστοσύνης και επιχειρηματικών προσδοκιών για το λιανικό εμπόριο και τις κατασκευές αυξήθηκαν, ενώ αμετάβλητος παρέμεινε ο δείκτης για τις υπηρεσίες. Ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών για τη βιομηχανία σημείωσε κάμψη, εξαιτίας των αυξημένων αποθεμάτων και των περιορισμένων παραγγελιών. Σε επίπεδο κράτους-μέλους, ο ESI αυξήθηκε σημαντικά στη Γαλλία και δευτερευόντως στην Ισπανία, κατά 1,5 και 0,8 μονάδες, αντιστοίχως. Σημειώνεται ότι, στους επόμενους δώδεκα μήνες, οι καταναλωτικές και επιχειρηματικές προσδοκίες θα επηρεασθούν από τις πολιτικές εξελίξεις στη ΖτΕ, καθώς θα πραγματοποιηθούν εκλογές σε πέντε κράτη-μέλη, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 75,8% του ΑΕΠ της ΖτΕ. Επιπροσθέτως, την πολιτική αβεβαιότητα ενισχύει η πορεία και το είδος αποχωρήσεως του Ην. Βασιλείου από την ΕΕ και η πολιτική που θα ακολουθήσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ αναφορικά με σημαντικά ζητήματα όπως οι εμπορικές σχέσεις με άλλα κράτη. Δείκτης Οικονομικού Κλίματος σε επιλεγμένες χώρες της ΖτΕ 2016 Νόεμβριος Οκτώβριος Σεπτέμβριος Αύγουστος Ιούλιος Ιούνιος ΖτΕ 106,5 106,4 104,9 103,5 104,5 104,6 Γερμανία 108,0 108,7 107,1 105,5 106,6 106,4 Γαλλία 103,2 101,7 101,8 101,3 100,1 101,0 Ιταλία 104,2 105,0 103,5 103,1 105,2 104,8 Ισπανία 108,4 107,6 105,0 104,5 106,0 106,5 Ολλανδία 105,2 105,0 104,0 102,3 105,9 105,9 Πορτογαλία 108,7 108,2 106,4 105,8 105,8 105,9 Ελλάδα 92,4 93,8 91,4 92,5 90,9 89,7 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οικονομικές Μελέτες Alpha Bank. 8

Γερμανία ΑΕΠ Το ΑΕΠ επιβραδύνθηκε στο 0,2% κατά το τρίτο τρίμηνο του 2016 σε τριμηνιαία βάση, έναντι αύξησης 0,4% στο δεύτερο τρίμηνο και 0,7% στο πρώτο (σε πραγματικούς όρους, διορθωμένα στοιχεία). Η δημόσια δαπάνη αυξήθηκε κατά 1,0% και συνέβαλε τα μέγιστα στην αύξηση του ΑΕΠ στο τρίτο τρίμηνο 2016, ακολουθούμενη από την ιδιωτική κατανάλωση, η οποία αυξήθηκε κατά 0,4%. Αντιθέτως, οι επενδύσεις σε πάγια στοιχεία έμειναν στάσιμες, ενώ οι καθαρές εξαγωγές αφαίρεσαν 0,3 πμ από τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ. Σε ετήσια βάση, η αύξηση του ΑΕΠ διαμορφώθηκε στο 1,5% το τρίτο τρίμηνο, έναντι 3,1% στο δεύτερο τρίμηνο. Παρά την επιβράδυνση του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο, υπήρξε σημαντική βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας, καθώς η απασχόληση και οι καθαρές αποδοχές των εργαζομένων αυξήθηκαν κατά 0,9% και 3,6%, αντίστοιχα, σε ετήσια βάση. Δείκτης καταναλωτικών προσδοκιών GfK Ο δείκτης καταναλωτικών προσδοκιών για το προσεχές δωδεκάμηνο μειώθηκε στις 9,7 μονάδες τον Νοέμβριο από 10,0 μονάδες τον Οκτώβριο. Τα νοικοκυριά προσδοκούν ότι η οικονομία της Γερμανίας θα αναπτυχθεί με ικανοποιητικό ρυθμό στους επόμενους μήνες δώδεκα μήνες. Εντούτοις, ο επιμέρους δείκτης που αποτυπώνει τις προσδοκίες των καταναλωτών για τα εισοδήματά τους μειώθηκε ελαφρώς, εξαιτίας της ενίσχυσης του πληθωρισμού. Επιπλέον, η ροπή προς κατανάλωση αυξήθηκε τον Νοέμβριο και αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω τον Δεκέμβριο, λόγω της εορταστικής περιόδου. Συνεπώς, η καταναλωτική δαπάνη θα εξακολουθήσει να είναι σημαντικός πυλώνας της ανάκαμψης, αυξημένη περί το 2% το 2016, σε ετήσια βάση, μετά από αύξηση κατά 1,9% το 2015. Δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo Ο δείκτης οικονομικού κλίματος Ifo παρέμεινε αμετάβλητος, στις 110,4 μονάδες τον Νοέμβριο. Αναφορικά με τις επιχειρηματικές προσδοκίες των επιμέρους κλάδων, ενισχύθηκαν για το λιανικό και το χονδρικό εμπόριο αλλά μειώθηκαν για τον μεταποιητικό κλάδο και τις κατασκευές. Όπως και τον Οκτώβριο, ο δείκτης που αποτυπώνει την εκτίμηση των επιχειρηματιών αναφορικά με την οικονομική συγκυρία αυξήθηκε, ενώ μείωση κατέγραψε ο δείκτης που αντανακλά τις επιχειρηματικές προσδοκίες για τους επόμενους έξι μήνες. Τα στοιχεία της έρευνας έδειξαν ότι η οικονομία της Γερμανίας έχει αποκτήσει δυναμική τέτοια που δεν επλήγη από εξωγενείς παράγοντες όπως η αυξημένη πολιτική αβεβαιότητα μετά την εκλογή νέου Προέδρου στις ΗΠΑ. Οικονομική δραστηριότητα ΙΑΠΩΝΙΑ Η ακολουθούμενη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική στην Ιαπωνία δεν φαίνεται να έχει τα επιθυμητά θετικά αποτελέσματα στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας και στον πληθωρισμό. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι δεν θα υπάρξει αλλαγή της νομισματικής πολιτικής, καθώς υπάρχει αβεβαιότητα για την πολιτική που θα ακολουθήσει ο Donald Trump στις ΗΠΑ, θα αυξηθούν ωστόσο οι δημόσιες δαπάνες προκειμένου να τονωθεί η ανάπτυξη. Η οικονομία της Ιαπωνίας εμφανίζει έλλειψη δυναμικής, όπως δείχνουν τα στοιχεία για τη βιομηχανική παραγωγή και τις λιανικές πωλήσεις, ενώ ο πληθωρισμός αυξήθηκε σε οριακά θετικό επίπεδο. Η διαμόρφωση του πληθωρισμού σε θετικό επίπεδο, στο 0,1% τον Οκτώβριο, για πρώτη φορά τους τελευταίους οκτώ μήνες, προήλθε από την άνοδο των τιμών των τροφίμων. Παράλληλα, η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε τον Οκτώβριο, μετά από δύο μήνες αύξησης, ενώ μείωση παρουσίασε και ο δείκτης PMI για τη μεταποίηση τον Νοέμβριο, ως αποτέλεσμα της αδύναμης ζήτησης τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Επίσης οριακά μειωμένες ήταν οι λιανικές πωλήσεις τον Οκτώβριο, οι προοπτικές πάντως εμφανίζονται αρνητικές, λόγω της έντονης κακοκαιρίας τον Νοέμβριο. 6,0 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0-6,0 Συνεχίζεται η επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 Βιομηχανική παραγωγή Πηγή: Υπουργείο Οικονομίας, Εμπορίου και Βιομηχανίας Ιαπωνίας Ισοτιμίες Λιανικές πωλήσεις -0,1% Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηματιστηρίου του Σικάγο, οι τοποθετήσεις στο δολάριο ΗΠΑ (USD+DXY) για μη εμπορικές συναλλαγές (specs) την εβδομάδα που έληξε στις 22.11.2016 αυξήθηκαν. Οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις διαμορφώθηκαν σε θετικό επίπεδο για εικοστή έβδομη εβδομάδα. Οι τοποθετήσεις κατά του ευρώ για μη εμπορικές συναλλαγές (specs), την εβδομάδα που έληξε στις 22.11.2016, μειώθηκαν κατά 34 συμβόλαια, με αποτέλεσμα οι συνολικές καθαρές (αγορές μείον πωλήσεις) θέσεις να διαμορφωθούν στα -119.348 συμβόλαια από -119.182 την προηγούμενη -1,3% 9

εβδομάδα. Σημειώνεται ότι πρόκειται για την τρίτη συνεχή εβδομαδιαία μείωση από τις 27 Σεπτεμβρίου. Ευρώ: Σταθεροποιητική τάση εμφανίζει το ευρώ, έναντι του δολαρίου-ηπα. Η ισοτιμία δολαρίου-ευρώ στις 28 Νοεμβρίου διαμορφωνόταν περί τα 1,0654 USD/EUR (χαμηλό 11μήνου) από 1,0646 USD/EUR που ήταν στις 22 Νοεμβρίου, με αποτέλεσμα το ευρώ να καταγράφει από την αρχή του έτους απώλειες 1,9% έναντι του δολαρίου. Το δολάριο, ενίσχυσε την παρουσία του αναφορικά και ως προς το σταθμισμένο δείκτη Dollar Index-DXY, ο οποίος μετράει την αξία του δολαρίου, έναντι των έξι σημαντικότερων νομισμάτων (ευρώ, γιεν, στερλίνα, δολάριο Καναδά, κορώνα Σουηδίας, φράγκο Ελβετίας). Ειδικότερα, ο σταθμισμένος δείκτης καταγράφει σωρευτικά κέρδη από την αρχή του έτους 2,3%. Θετικά επιδρά στο δολάριο η αυξημένη πιθανότητα ανόδου των επιτοκίων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ στις 14 Δεκεμβρίου. Σημειώνεται, ότι σύμφωνα με την αγορά η πιθανότητα ανόδου των επιτοκίων στις 28 Νοεμβρίου προσδιορίζονταν στο 100%. Αρνητικά επιδρούν στο δολάριο οι ρευστοποιήσεις που καταγράφονται στην ομολογιακή αγορά των ΗΠΑ, καθώς και η νευρικότητα που παρατηρείται στην αγορά πετρελαίου, ενόψει της συνεδρίασης του Οργανισμού Εξαγωγών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών (ΟPEC) στη Βιέννη στις 30 Νοεμβρίου. Η βραχυχρόνια συμπεριφορά του ευρώ θα καθορισθεί από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 4 ης Δεκεμβρίου στην Ιταλία. Ελβετικό φράγκο: Το ευρώ, εμφανίζει τάση σταθεροποίησης έναντι του φράγκου στην αρχή της εβδομάδας, κινούμενο στην περιοχή των 1,0750 φράγκων. Σημειώνεται, ότι το ευρώ καταγράφει απώλειες από την αρχή του έτους έναντι του φράγκου 1,3%. Σύμφωνα με τα δημοσιευθέντα νομισματικά στοιχεία της ΤτΕλβετίας (SNB), την προηγούμενη εβδομάδα, δεν υπήρξε παρέμβαση της στην αγορά συναλλάγματος για αποτροπή ενίσχυσης του φράγκου, καθώς το ποσό των μετρητών που οι εμπορικές τράπεζες της Ελβετίας είχαν καταθέσει στην SNB, ανήλθε στα 527,62 δισ. φράγκα για την εβδομάδα που έληξε στις 25 Νοεμβρίου από 524,66 δισ. φράγκα που ήταν την εβδομάδα που έληξε στις 18 Νοεμβρίου. Στερλίνα: Σταθεροποιητική εμφανίζεται η εβδομαδιαία εικόνα της στερλίνας. Ειδικότερα, η στερλίνα στις 28 Νοεμβρίου, διατηρεί τα κέρδη της τόσο έναντι του δολαρίου-ηπα (1,2487 USD/GBP), όσο και έναντι του ευρώ (0,8529 GBP/EUR). Ωστόσο, σωρευτικά η στερλίνα διαπραγματεύεται από την αρχή του έτους χαμηλότερα κατά 15,7%, έναντι του ευρώ και 15,3% έναντι του δολαρίου. Η στερλίνα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη χαμηλή συναλλακτική δραστηριότητα. Ωστόσο, οι επενδυτές δεν αποκλείουν τη μη περαιτέρω εξασθένιση της στερλίνας, καθώς η οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου μετά το δημοψήφισμα της 23 ης Ιουνίου έχει επιδείξει αξιοσημείωτη αντοχή παρά τις εκτιμήσεις για σημαντική κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Εντούτοις, η ανησυχία των επενδυτών για τις οικονομικές εξελίξεις συνεχίζει να αποτυπώνεται στο ασφάλιστρο κινδύνου (CDS-credit default swaps). Σημειώνεται, ότι στις 28 Νοεμβρίου το πενταετούς διάρκειας ασφάλιστρο διαμορφωνόταν στα 40,3 bps από 38,5 bps που ήταν στις 22 Νοεμβρίου και 21,4 bps στην αρχή του έτους. Αγορές ομολόγων Η πορεία του προγράμματος QE της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τραπέζης (ΕΚΤ) Οι ομολογιακές αγορές της Ευρωζώνης εκτεθειμένες στις κινήσεις αναδιάρθρωσης των επενδυτικών χαρτοφυλακίων ενόψει τέλους μήνα/οικονομικού έτους, καθώς και στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στην Ιταλία. Το επενδυτικό ενδιαφέρον στρέφεται επίσης, συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ στις 8 Δεκεμβρίου στην διάρκεια της οποίας, όπως σχολίασε ο επικεφαλής του, θα αξιολογήσει τις διάφορες επιλογές που θα του επιτρέψουν να διατηρήσει το διευκολυντικό χαρακτήρα της νομισματικής πολιτικής που απαιτείται προκειμένου να διασφαλισθεί η συνεχής σύγκλιση του πληθωρισμού, σε επίπεδα χαμηλότερα αλλά πλησίον του 2% σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ την εβδομάδα μέχρι τις 25 Νοεμβρίου στα πλαίσια εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), διαμορφώθηκαν στα 1.197,175 δισ. με αποτέλεσμα ο μέσος εβδομαδιαίος όρος από την έναρξη του προγράμματος να υπολογίζεται στα 13,3 δισ. Παράλληλα, στην ίδια περίοδο, η ΕΚΤ προέβη σε αγορές καλυμμένων ομολόγων, αξίας 1.717 εκατ. και ABS αξίας 304 εκατ. Επίσης, την περασμένη εβδομάδα η ΕΚΤ προέβη σε αγορές εταιρικών και ασφαλιστικών ομολογιακών τίτλων αξίας 1,9 δισ. δισ. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων ΕΚΤ Εφαρμογή προγράμματος: 90 εβδομάδες Πηγή: Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, Διεύθυνση Oικονομικών Μελετών-Alpha Bank Στην Ελληνική αγορά ομολόγων, το εύρος τιμών (αγορά) του 10ετούς ομολόγου λήξης 24 Φεβρ. 2026 το πρωί της 28 ης Νοεμβρίου διαμορφωνόταν μεταξύ 77,96-78,35 ήτοι απόδοση 6,92%-6,99%. Υπενθυμίζεται ότι στις 10.6.2014 το 10ετές ομόλογο 10

είχε καταγράψει χαμηλό αποδόσεως 5,475% και στις 8.7.2015 υψηλό αποδόσεως 19,27%. Μικτή η εικόνα στις αγορές των 10ετών ομολόγων της ΖτΕ (Αποδόσεις 10ετών ομολόγων) 0,24 Γερμανία 0,21 0,39 Ολλανδία 0,39 0,71 Γαλλία 0,76 Πορτογαλία Ιταλία Ισπανία Ελλάδα 1,97 2,08 1,53 1,57 3,61 3,59 0 2 4 6 8 22/11/2016 28/11/2016 Πηγή: Reuters, Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Alpha Bank Η διαφορά απόδοσης μεταξύ των ελληνικών 10ετών και γερμανικών ομολόγων (spread) υποχώρησε οριακά στις 674 μονάδες βάσης. Παράλληλα, η απόδοση του 10ετούς γερμανικού ομολόγου, ως σημείο αναφοράς του κόστους δανεισμού της Ζώνης του Ευρώ, υποχώρησε στο 0,21%. Η 10ετία της Πορτογαλίας στις 28 Νοεμβρίου εμφάνιζε απόδοση 3,59%, της Ισπανίας 1,57% και της Ιταλίας 2,08%. Η διαφορά απόδοσης του 10ετούς πορτογαλικού ομολόγου σε σχέση με την αντίστοιχη του γερμανικού, ανήλθε σε εβδομαδιαία βάση στις 339 μ.β. ενώ του 10ετούς ιταλικού ομολόγου στις 188 μ.β. Στις ΗΠΑ, η απόδοση του 10-ετούς ομολόγου διαμορφωνόταν στο 2,34% στις 22.11.2016. Όσον αφορά την προσφορά στην πρωτογενή αγορά την τρέχουσα εβδομάδα, υπολογίζεται περί τα 17 δισ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο μέσος δανεισμός για την συγκεκριμένη εβδομάδα τα τελευταία τρία έτη διαμορφώνεται στα 10 δισ. Ειδικότερα, το Ιταλικό δημόσιο στις 29 Νοεμβρίου θα δανεισθεί μέσω υφιστάμενων εκδόσεων ΒΤΡ περί τα 5-6 δισ. Στις 30 Νοεμβρίου το Γερμανικό δημόσιο μέσω της υφιστάμενης εκδόσεως ΟBL 10/2021 περί τα 3,0 δισ. ενώ την 1 Δεκεμβρίου το Γαλλικό δημόσιο μέσω ΟΑΤ εκδόσεων περί τα 2,5-3,5 δισ και το ισπανικό δημόσιο μέσω SPGBei και SPGB εκδόσεων περί τα 4,5-5,0 δισ. Κύπρος 6,99 6,95 Τουριστικές εισπράξεις Οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 5,0%, σε ετήσια βάση, τον Σεπτέμβριο 2016 και ανήλθαν σε 337,1 εκατ., έναντι 321,1 εκατ. τον Σεπτέμβριο 2015. Παράλληλα, οι αφίξεις τουριστών αυξήθηκαν κατά 16,7% τον Σεπτέμβριο και ανήλθαν σε 421.201 άτομα από 360.899 άτομα τον Σεπτέμβριο 2015. Τον Σεπτέμβριο, οι εισπράξεις ανά άτομο μειώθηκαν στα 800,22 από 889,81 τον Σεπτέμβριο 2015, με όλες τις χώρες, εκτός της Ρωσίας και της Ολλανδίας, να έχουν παρουσιάσει μείωση. Επίσης μείωση παρουσίασαν οι εισπράξεις ανά ημέρα στα 82,5 τον Σεπτέμβριο από 88,7 τον Σεπτέμβριο 2015, με όλες τις χώρες, εκτός των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ολλανδίας, να έχουν σημειώσει μείωση. 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 321,1 225,0 81,9 52,6 29,1 37,6 ΠΓΔΜ Ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών Το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κατά 57,2%, σε ετήσια βάση, στα 70,1 εκατ. στο εννεάμηνο του 2016, έναντι 44,6 εκατ. στην αντίστοιχη περίοδο του 2015. Η αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών ήταν αποτέλεσμα κυρίως του υψηλότερου εμπορικού ελλείμματος, αλλά και του υψηλότερου ελλείμματος του ισοζυγίου εισοδημάτων και του χαμηλότερου πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών μεταβιβάσεων. Αντιθέτως, θετική επίδραση στο ισοζύγιο των τρεχουσών συναλλαγών είχε η αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου των υπηρεσιών. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2016), το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ από 2,1% το 2015 θα αυξηθεί οριακά στο 2,2% το 2016 και θα υποχωρήσει στο 1,7% το 2017. 80,0 30,0-20,0-70,0-120,0 Οι τουριστικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 5,0% σε ετήσια βάση (εκατ. ευρώ) Ρουμανία Ποσοστό της ανεργίας Το ποσοστό της ανεργίας παρέμεινε αμετάβλητο στο 5,8% του εργατικού δυναμικού τον Οκτώβριο 2016, ενώ στο δεκάμηνο του 2016 διαμορφώθηκε, κατά μέσο όρο, στο 6,1%. Τον Οκτώβριο 2016, υψηλότερο ήταν το ποσοστό της ανεργίας στους άνδρες στο 6,6% (Σεπτέμβριος: 6,6%) σε σχέση με τις γυναίκες στο 4,8% (Σεπτέμβριος: 4,8%). Παράλληλα, ο αριθμός των ανέργων παρέμεινε 80,9 137,9 244,7 301,0 402,2 392,2 337,1 Σεπ-15 Νοε-15 Ιαν-16 Μαρ-16 Μαϊ-16 Ιουλ-16 Σεπ-16 Πηγή: Στατιστική Αρχή 65,1 Στο εννεάμηνο του 2016 το έλλειμμα του ισοζυγίου των τρεχουσών συναλλαγών αυξήθηκε κυρίως λόγω υψηλότερου εμπορικού ελλείμματος (εκατ. ευρώ) 75,6-36,7-22,2-70,7 23,1-10,3-39,8-86,8-69,3-27,9 09/15 10/15 11/15 12/15 01/16 02/16 03/16 04/16 05/16 06/16 07/16 08/16 09/16 Πηγή: National Bank of FYROM 38,0 27,3 11

αμετάβλητος σε 522.000 άτομα τον Οκτώβριο 2016 σε σχέση με τον Σεπτέμβριο 2016, αλλά ήταν μειωμένος έναντι 613.000 ατόμων τον Οκτώβριο 2015. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2016), το ποσοστό της ανεργίας από 6,8% το 2015 θα υποχωρήσει στο 6,5% το 2016 και στο 6,4% το 2017. 7,0 6,8 6,5 6,3 6,0 5,8 5,5 Το ποσοστό της ανεργίας παρέμεινε στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο 2008 Οκτ-15 Δεκ-15 Φεβ-16 Απρ-16 Ιουν-16 Αυγ-16 Οκτ-16 Πηγή: National Institute of Statistics Σερβία 5,8%% Ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ Επιτάχυνση σημείωσε ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στο 2,6%, σε ετήσια βάση, στο τρίτο τρίμηνο του 2016 από 1,9% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016. Στην αύξηση του ΑΕΠ συνέβαλαν οι εξαγωγές, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 10,5%, έναντι 11,0% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016, οι ιδιωτικές επενδύσεις με αύξηση κατά 6,2%, έναντι 4,4%, η δημόσια κατανάλωση που αυξήθηκε κατά 1,2%, έναντι 4,0% και η ιδιωτική κατανάλωση με αύξηση κατά 0,5%, έναντι 1,0%. Αντιθέτως, αρνητικά στη μεταβολή του ΑΕΠ συνέβαλαν οι εισαγωγές οι οποίες αυξήθηκαν κατά 5,9%, έναντι 11,3% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2016), ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ θα επιταχυνθεί σε 2,7% το 2016 και περαιτέρω σε 3,0% το 2017 από 0,8% το 2015. 4,0 2,0 0,0-2,0-4,0 0,3-1,0-4,3-2,1-1,7-6,0 1ο Τρίμ.'14 3ο Τρίμ.'14 1ο Τρίμ.'15 3ο Τρίμ.'15 1ο Τρίμ.'16 3ο Τρίμ.'16 Ποσοστό της ανεργίας Το ποσοστό της ανεργίας συνέχισε να υποχωρεί, για δεύτερο στη σειρά τρίμηνο, στο 13,8% του εργατικού δυναμικού στο τρίτο τρίμηνο του 2016, λίγο υψηλότερο από το ιστορικά χαμηλό του 13,3%, από 15,2% στο δεύτερο τρίμηνο του 2016. Στο τρίτο τρίμηνο του 2016, το ποσοστό της ανεργίας ήταν υψηλότερο στις γυναίκες στο 15,2% (2 ο τρίμ. 2016: 16,4%) σε σχέση με τους άνδρες στο 12,6% (2 ο τρίμ. 2016: 14,2%). Ο αριθμός των ανέργων υποχώρησε στα 450 χιλ. άτομα στο τρίτο τρίμηνο του 2016 από 495 χιλ. άτομα στο δεύτερο τρίμηνο του 2016 και από 523 χιλ. άτομα στο τρίτο τρίμηνο του 2015. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Νοέμβριος 2016), το ποσοστό της ανεργίας θα υποχωρήσει στο 16,5% το 2016 και στο 15,6% το 2017 από 17,9% το 2015. 22,0 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 Πηγή: Στατιστική Αρχή ΑΕΠ (ετήσια % μεταβολή) 1,2 Το ποσοστό της ανεργίας υποχώρησε για δεύτερο στη σειρά τρίμηνο 2,3 1,1 3,8 1,9 2,6 13,8% 1ο Τρίμ.'14 3ο Τρίμ.'14 1ο Τρίμ.'15 3ο Τρίμ.'15 1ο Τρίμ.'16 3ο Τρίμ.'16 Πηγή: Στατιστική Αρχή 12