ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ISO 14001 & EMAS 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ μια κοινή ανάπτυξη των

Σύστημα 1: Eταιρική στρατηγική και περιβάλλον Σύστημα 2: Επιδόσεις και διαχειριστικές πρακτικές. Αρχική επισκόπηση Σύστημα 3: Σχεδίαση περιβαλλοντικής πολιτικής Σύστημα 5: Παρακολούθηση συστήματος Σύστημα 4: Eφαρμογή περιβαλλοντικής πολιτικής Σύστημα 6: Έλεγχος και αξιολόγηση Σύστημα 7: Επικοινωνιακή περιβαλλοντική πολιτική Σχήμα 1: Δομή ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν εγχειρίδιο αποτελεί μια εισαγωγή στα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης (environmental management systems- EMS) και εξυπηρετεί μια διπλή σκοπιμότητα.!"πρώτον, να εισάγει στη βασική θεωρία και στα βήματα εγκατάστασης ενός τέτοιου συστήματος και δεύτερον!"να παρουσιάσει τη συγκεκριμένη μεθοδολογία που έχει αναπτύξει και τις σχετικές υπηρεσίες που προσφέρει η BPM Α.Ε. στις επιχειρήσεις αλλά και σε κάθε άλλο επιλέξιμο οργανισμό (π.χ. τοπική αυτοδιοίκηση), που θα επιθυμούσε να δρομολογήσει με πρακτικό τρόπο μια μακρόπνοη στρατηγική περιβαλλοντικής διαχείρισης, συμβατή με τα ισχύοντα σήμερα πρότυπα. Οι δύο αυτοί στόχοι αναπτύσσονται, διαδοχικά, ως δύο διαφορετικές ενότητες, ώστε το αντίστοιχο υλικό να διαθέτει μια εννοιολογική και λειτουργική αυτονομία και να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ανεξάρτητες εφαρμογές (παραγωγή υλικού on line για εξ αποστάσεως κατάρτιση, κτλ.). ===== Τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά από το BSI (British Standards institute) to 1992 και κωδικοποιήθηκαν ως ΒS 7750. Το πρότυπο αυτό αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη των περισσότερο διαδεδομένων σήμερα προτύπων ISO 140001 και EMAS (Environmental Management Αudit Scheme). Το παρόν κείμενο εστιάζει στα δύο αυτά, κυρίαρχα πια, πρότυπα. Ο κύριος λοιπόν όγκος του εγχειριδίου αφορά και τα δύο πρότυπα, τόσο το διεθνές ΙSO 14001 όσο και το ευρωπαϊκό EMAS. Οι διαφορές τους περιγράφονται σε ειδικό κεφάλαιο.

2. ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΚΟΣΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους ένας οργανισμός θα επιθυμούσε να εγκαταστήσει ένα σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης ποικίλουν και, στη γενική περίπτωση, μπορεί να αφορούν:!"tη διαβεβαίωση κάθε ενδιαφερόμενου μέρους (μέτοχος, κρατικός εποπτικός φορέας, κτλ.) ότι οι περιβαλλοντικές επιδόσεις του οργανισμού συμμορφώνονται με τις ισχύουσες περιβαλλοντικές διατάξεις.!"το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που πιθανόν να εξασφαλίζει ο οργανισμός στην παγκόσμια αγορά.!"στην πιθανή βελτίωση της συνολικής παραγωγικότητας του οργανισμού. Σε κάθε περίπτωση, το αναμενόμενο όφελος θα πρέπει να αναλύεται με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια, ώστε να υπάρχει η βεβαιότητα ότι το επενδυτικό και λειτουργικό κόστος ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης αντισταθμίζεται τελικά από τα οφέλη που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία του. Φυσικά, κόστος και όφελος εκδηλώνονται με έναν δυναμικό και μακροχρόνιο τρόπο, με αποτέλεσμα η μέτρησή τους να είναι αρκετά περίπλοκη. Πιθανόν σε περιβάλλον μικρών επιχειρήσεων μια τέτοια εκτίμηση μπορεί να γίνει εμπειρικά. Μια περισσότερο συστηματική μέθοδος που έχει προταθεί στη βιβλιογραφία αφορά την εκτίμηση της επίπτωσης του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης στην Καθαρή Θέση (shareholder value) της επιχείρησης, υπολογιζόμενης ως η διαφορά της αξίας της επιχείρησης (corporate value) και των υποχρεώσεών της (debt).

2.1 Πιθανές επιπτώσεις ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης στην Καθαρή Θέση μιας επιχείρησης Οι δύο πίνακες που ακολουθούν, δίνουν, για όλες τις πιθανές κατηγορίες (drivers) παραδείγματα κόστους/ οφέλους από την εγκατάσταση ενός συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης.

Πίνακας 1: Πιθανές θετικές επιπτώσεις ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στην Καθαρή Θέση μιας επιχείρησης Αύξηση περιθώριου κέρδους o Καλύτερη διαχείριση πρώτων υλών (καλύτερες παραγωγικές διαδικασίες, λιγότερο σκραπ) o Οικονομία στο κόστος μεταφοράς και αποθήκευσης (λιγότερα υλικά) o Μικρότερο κόστος διάθεσης απορριμμάτων αποβλήτων (λιγότερα υλικά) o Μικρότερες δαπάνες ασφάλισης (χαμηλότερο περιβαλλοντικό ρίσκο) Αύξηση πωλήσεων o Καλύτερη ποιότητα καινοτομία (εις βάθος γνώση προϊόντων και διαδικασιών παραγωγής) o o o Βελτιωμένη εικόνα οργανισμού (image) Διείσδυση σε νέες αγορές (καινοτόμα προϊόντα, φιλικά προς το περιβάλλον) Βελτίωση σχέσεων με πελάτες Ελάττωση κεφάλαιου κίνησης o Λιγότερα υλικά σε στοκ (αποφυγή απορριμμάτων) Ελάττωση επενδύσεων παγίων o Ελαττωμένες επενδύσεις σε αντιρρύπανση (λόγω καλύτερης πρόληψης) o Ευχερέστερη και οικονομικότερη απόκτηση αδειών επεκτάσεων εγκαταστάσεων, κτλ. o Λιγότερες ανάγκες αποθηκευτικών χώρων (καλύτερη διαχείριση υλικών) Ελάττωση φορολογικού συντελεστή o Αξιοποίηση φορολογικών κίνητρων Ελάττωση κόστους χρήματος o Προσέλκυση επενδυτών (καλύτερο image, μικρότερο ρίσκο) o Καλύτεροι όροι δανεισμού (καλύτερο image, μικρότερο ρίσκο)

Πίνακας 2: Πιθανές αρνητικές επιπτώσεις ενός Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης στην Καθαρή Θέση μιας επιχείρησης Ελάττωση περιθώριου κέρδους o Επιπλέον κόστος υλοποίησης και λειτουργίας του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης o Υψηλότερο κόστος παραγωγής, ως αποτέλεσμα χρήσης εξοπλισμού προσαρμογής στις νομοθετικές ρυθμίσεις Ελάττωση πωλήσεων o Υψηλότερες τιμές για να αντισταθμιστεί το κόστος προσαρμογής στις νομοθετικές ρυθμίσεις Αύξηση κεφάλαιου κίνησης o Περισσότερο ακριβά υλικά και ενέργεια (παρά τη φιλικότητά τους προς το περιβάλλον) Αύξηση επενδύσεων παγίων o Εγκατάσταση τεχνολογίας αντιρρύπανσης Αύξηση φορολογικού συντελεστή - Αύξηση κόστους χρήματος o Υψηλότερα επιτόκια δανεισμού, ως αποτέλεσμα της διαπίστωσης του περιβαλλοντικού κινδύνου που απεικονίζεται στις εκθέσεις του οργανισμού Είναι ενδιαφέρον να διαπιστώσει κανείς ότι η ίδια παράμετρος μπορεί να επηρεάζει την Καθαρή Θέση με διαφορετικό τρόπο. Για παράδειγμα η εγκατάσταση νέου εξοπλισμού αντιρρύπανσης μπορεί να επιβάλλεται ή και να αποτρέπεται από το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Στην πρώτη περίπτωση η επίπτωση είναι αρνητική, στη δεύτερη θετική.

3. ΤΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ένα πλήρες σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης, που να ανταποκρίνεται στα πρότυπα ISO 14001 και EMAS απαρτίζεται από τις εξής επτά ενότητεςυποσυστήματα.!"ενότητα 1: Η εταιρική στρατηγική και το περιβάλλον!"ενότητα 2: Επιδόσεις και διαχειριστικές πρακτικές. Αρχική επισκόπηση!"ενότητα 3: Σχεδίαση περιβαλλοντικής πολιτικής!"ενότητα 4: Εφαρμογή περιβαλλοντικής πολιτικής!"ενότητα 5: Παρακολούθηση συστήματος!"ενότητα 6: Έλεγχος και αξιολόγηση!"ενότητα 7: Επικοινωνιακή περιβαλλοντική πολιτική Η λειτουργική επικοινωνία των επί μέρους ενοτήτων απεικονίζεται στο Σχήμα της πρώτης σελίδας. Ακολουθεί η σύντομη περιγραφή των υποσυστημάτων αυτών.

4. Η ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Η στρατηγική του οργανισμού σε σχέση με το περιβάλλον διασαφηνίζει 1. Τη βασική επιχειρηματολογία και λογική του όλου εγχειρήματος εγκατάστασης του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης. 2. Τους γενικούς στόχους του οργανισμού σε σχέση με τα γενικότερα περιβαλλοντικά ζητήματα και ειδικότερα: o Τη δέσμευση απόλυτης συμμόρφωσης με τους ισχύοντες κανονισμούς σχετικά με τις εκπομπές ρυπαντών και τυχόν άλλες οχλήσεις (π.χ. θόρυβος) που προκαλεί ο οργανισμός. o Τη δέσμευση δρομολόγησης συγκεκριμένων διαδικασιών συνεχούς βελτίωσης των σχετικών επιδόσεων. Η στρατηγική αποτελεί το κορυφαίο κείμενο- οδηγό του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, τη βάση πάνω στην οποία θα διατυπωθεί η συγκεκριμένη πολιτική, θα σχεδιαστούν τα προγράμματα και θα τεθούν οι αντίστοιχοι στόχοι. Το κείμενο αυτό ανακοινώνεται σε όλους τους εργαζόμενους καθώς και στο πλατύ κοινό.

5. ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ. ΑΡΧΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Πριν από τη σχεδίαση της οποιασδήποτε πολιτικής είναι απαραίτητο να προηγηθεί μια συνοπτική αλλά πλήρης επισκόπηση της ευρύτερης σχέσης της λειτουργίας του οργανισμού με το περιβάλλον. Η αρχική επισκόπηση αποτελεί μια πρώτη ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης, μια ακτινογραφία της σχέσης της επιχείρησης με το περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό η εταιρεία προσεγγίζει τα δυνατά και αδύνατα σημεία της, τόσο σε σχέση με τις λειτουργίες όσο και σε σχέση με τη διαχείριση. Η πρώτη αυτή καταγραφή, σε συνδυασμό με τη βασική στρατηγική κατεύθυνση της εταιρείας (προηγούμενο σημείο- υποσύστημα 1) αποτελούν τα δύο βάθρα πάνω στα οποία θα σχεδιαστεί η κατάλληλη περιβαλλοντική πολιτική, η ψυχή δηλαδή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του οργανισμού.

6. ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ H σχεδίαση μιας συνεκτικής περιβαλλοντικής πολιτικής ξεκινά από την αναγνώριση όλων των πιθανών αλληλεπιδράσεων του οργανισμού με το περιβάλλον. Αν και η προηγούμενη φάση έχει ήδη προσφέρει τη δυνατότητα να κωδικοποιηθεί με λεπτομέρεια η συγκεκριμένη σχέση, δεν αποκλείεται οι δυνητικές επιπτώσεις να υπερβαίνουν αυτές που ανιχνεύονται στην ανάλυση της «παρούσα κατάστασης». Ενδεχόμενα δηλαδή κάποιες από τις αλληλεπιδράσεις να πρέπει να προβλεφθούν ως πιθανές στο μέλλον, ακόμη και αν ακόμη δεν έχουν εκδηλωθεί στο παρόν. Η δεύτερη προεργασία είναι η πλήρης αποδελτίωση των νομικών και άλλων θεσμικών υποχρεώσεων του οργανισμού. Ο σεβασμός του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου είναι, κατά κάποιο τρόπο, το σημείο αφετηρίας, ο στοιχειώδης και πλέον προφανής στόχος του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τέλος, η, υπό διαμόρφωση, πολιτική εξειδικεύεται με τη μορφή συγκεκριμένων προγραμμάτων διαχείρισης για καθένα από τα οποία θα πρέπει να εξειδικεύονται με εξαιρετικά σαφή τρόπο τα εξής: o Στόχοι, γενικοί (objectives) και ειδικοί (targets) o Xρονοδιάγραμμα υλοποίησης των στόχων o Απαραίτητοι ρόλοι (γενικά) για την υλοποίηση των στόχων o Απαιτούμενα μέσα πέραν του ανθρώπινου δυναμικού για την υλοποίηση των στόχων o Ρίσκο κατά την υλοποίηση και εναλλακτικά σχέδια (contingencies) H πολιτική, όπως και η γενικότερη περιβαλλοντική στρατηγική του οργανισμού διαχέεται μέσα στην εταιρεία και κοινοποιείται στο ευρύτερο κοινό.

7. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η εφαρμογή των πολιτικών που υιοθετήθηκαν στο προηγούμενο βήμα αποτελεί το περισσότερο δύσκολο και χρονοβόρο στάδιο του όλου έργου. Η εφαρμογή περιλαμβάνει τα εξής: o (Ποιοι;) Αντιστοίχιση των ρόλων, που κρίθηκαν απαραίτητοι (προηγούμενη φάση) με συγκεκριμένα άτομα, στελέχη της επιχείρησης, και καθορισμό του υπεύθυνου παρακολούθησης και συντήρησης του συστήματος. 0 υπεύθυνος αυτός θα πρέπει να έχει την έγκριση της διοίκησης, στην οποία και απ ευθείας αναφέρεται. o (Πώς;) Εξακρίβωση ότι το παραπάνω προσωπικό έχει καλή και πρακτική κατανόηση της πολιτικής του οργανισμού στα θέματα της περιβαλλοντικής διαχείρισης, καθώς και των επιπτώσεων που αναμένεται να έχει, η συγκεκριμένη πολιτική, στο περιβάλλον. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εξεταστεί και το ενδεχόμενο κατάρτισης του προσωπικού στα παραπάνω τεχνικά και διαχειριστικά ζητήματα. Επίσης, ο λεπτομερής καθορισμός της ροής της πληροφορίας και των διαδικασιών εργασίας (workflow) του αρμόδιου προσωπικού. o (Tι;) Λεπτομερής τεκμηρίωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, ώστε να είναι δυνατός ο εσωτερικός και εξωτερικός έλεγχός του (audit) και η διαπίστωση της προσαρμογής του ή μη σε ένα από τα πρότυπα. Η τεκμηρίωση παίρνει τη μορφή ενός πλήρους φακέλου (handbook), όπου περιγράφονται τα διάφορα τμήματα του συστήματος και υπάρχουν και παραπομπές σε συνοδευτικό υλικό. Όλα τα έγγραφα έχουν σαφείς ημερομηνίες παραγωγής και λήξης/ αναθεώρησης. o Κοινοποίηση σε προμηθευτές, υπεργολάβους και άλλους συνεργάτες των τυχόν απαιτήσεων που θέτει απέναντί τους ο συγκεκριμένος οργανισμός.

8. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Ένα κρίσιμης σημασίας ερώτημα είναι η υπόδειξη μιας μεθόδου παρακολούθησης και αξιολόγησης της προσαρμογής της πραγματικότητας ως προς τους στόχους που έχουν τεθεί και συμπεριληφθεί στην πολιτική διαχείρισης του περιβάλλοντος. Η μέθοδος αυτή συχνά βασίζεται στη συσχέτιση των περιεχομένων τριών πινάκων. Ο πρώτος περιέχει ποσοτικές μετρήσεις σχετικές με πραγματικές επιπτώσεις στο περιβάλλον (environmental effects register). Ο δεύτερος μεγέθη- στόχους (environmental objectives register) της πολιτικής που έχει υιοθετηθεί στο προηγούμενο βήμα 3, όπου αυτοί υπάρχουν. Τέλος, ο τρίτος περιλαμβάνει τα αντίστοιχα μεγέθη που προβλέπονται από το ισχύον νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο (environmental regulations register). Με τη σύγκριση των μεγεθών των τριών αυτών πινάκων διαπιστώνεται o Κατά πόσο ο οργανισμός είναι συνεπής στη δέσμευσή του να βρίσκεται μέσα στα όρια που θέτει η σχετική νομοθεσία. o Κατά πόσο υφίσταται η διάσταση της συνεχούς βελτίωσης (continuous improvement) στη λειτουργία του οργανισμού. Υπενθυμίζεται ότι και οι δύο αυτές παράμετροι οφείλουν, σε κάθε περίπτωση, να αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της περιβαλλοντικής στρατηγικής του οργανισμού.

9. ΈΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ο έλεγχος του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης γίνεται τόσο από την ίδια την επιχείρηση (internal audit) όσο και από εξωτερικούς συνεργάτες- συμβούλους. O έλεγχος αποσκοπεί στην επαναθεώρηση και προσαρμογή οποιουδήποτε συστατικού του συστήματος (στρατηγική, πολιτική, στόχοι, διοίκηση, εργαλεία και μέσα παρακολούθησης) ώστε να παίρνονται υπόψη o Η υποκειμενική διάθεση της διοίκησης του οργανισμού για «σκληρότερους» ή «χαλαρότερους» στρατηγικούς ή τακτικούς στόχους. o Αλλαγές στις δραστηριότητες του οργανισμού ή στις επιμέρους λειτουργίες του. o Αλλαγές στην χρησιμοποιούμενη τεχνολογία. o Αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο. o Τα ευρήματα αυτού καθ εαυτού του ελέγχου (εσωτερικού ή εξωτερικού) και/ ή συστάσεις των ελεγκτών. Έλεγχος εκτελείται φυσικά και από από διαπιστευμένα άτομα (accredited verifiers) αποσκοπεί στη διαπίστωση της πλήρους και σωστής δομής και λειτουργίας του συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης. Προκειμένου ο έλεγχος αυτός να είναι εφικτός είναι απαραίτητο η τεκμηρίωση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης να είναι πλήρης. Εκτός από τη γενική περιγραφή του συστήματος θα πρέπει να περιέχονται λεπτομερή αναλυτικά μεγέθη και εγγραφές σχετικά με τα εξής: o Μετρήσεις των παραμέτρων που προβλέπονται από το σύστημα και αξιολόγησή τους (ενότητα Μέτρηση και Αξιολόγηση) ώστε να προκύπτει με σαφήνεια η νομοθετική συμμόρφωση του συστήματος και η συνεχής βελτίωση του. o Εκπαίδευση προσωπικού, ώστε να προκύπτει η συνεχής στήριξη με τις απαραίτητες ανθρώπινες ικανότητες της λειτουργίας του συστήματος.

o Πράξεις εσωτερικού ελέγχου, ώστε να προκύπτει ο καθοδηγητικός ρόλος της διοίκησης στη στρατηγική προσαρμογή του συστήματος όταν αυτό είναι απαραίτητο. o Αποτελέσματα εξωτερικών ελέγχων, ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση της συμμόρφωσης του οργανισμού στα σχόλια των εξωτερικών ελεγκτών.

10. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η απαίτηση για κοινοποίηση στο πλατύ κοινό των δραστηριοτήτων του οργανισμού σχετικά με τις περιβαλλοντικές του επιδόσεις και τους σχετικούς στόχους που θέτει, αποτελεί θεμελιακό χαρακτηριστικό των συστημάτων περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η απαίτηση αυτή είναι πολύ περισσότερο ενισχυμένη στη περίπτωση του ΕΜΑS, όπου υφίσταται η ανάγκη παραγωγής και δημοσίευσης από τον οργανισμό μιας ειδικής Έκθεσης για το Περιβάλλον (environmental report). Αυτό αποτελεί και μια σημαντική διαφορά από το ISO 14001, όπου, αν και προβλέπεται η ανάγκη της δημοσιοποίησης δραστηριοτήτων και στόχων, δεν υπάρχει ωστόσο η υποχρέωση για παραγωγή περιβαλλοντικής έκθεσης, με τον πολύ σαφή τρόπο που αυτό ορίζεται στο πρότυπο EMAS. Ένα ώριμο επικοινωνιακό σύστημα προϋποθέτει: o Υπόδειξη του ατόμου, που παραλαμβάνει ερωτήματα σχετικά με το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης. o Ύπαρξη μιας σαφούς διαδικασίας επεξεργασίας και διαχείρισης των ερωτημάτων που παραλαμβάνονται, εξωτερικά από την εταιρεία. o Επεξεργασία και ετοιμασία κατάλληλου υλικού με αποδέκτη το ευρύ κοινό (π.χ. τμήμα δημοσίων σχέσεων) και τους πελάτες (π.χ. τμήμα marketing/ πωλήσεων). Η επιλογή του πρότυπου ΕΜΑS επιτάσσει, επιπλέον των παραπάνω, τη δημοσιοποίηση της Έκθεσης για το Περιβάλλον, που περιλαμβάνει: o Τη στρατηγική του οργανισμού για το περιβάλλον και τις πολιτικές στις οποίες την έχει εξειδικεύσει o Την αναλυτική περιγραφή των υπολοίπων συστατικών του συστήματος (στόχοι, άτομα, μετρήσεις, ελέγχους, επικοινωνιακή πολιτική, κτλ.) όπου συμπεριλαμβάνονται και οι τρεις θεμελιώδεις πίνακες (registries), που περιγράφονται στην ενότητα «Μέτρηση και Αξιολόγηση». o Την αξιολόγηση του συστήματος, όπως αυτή αφορά και διαβάζεται από o Την κοινωνία γενικότερα

o Τους μετόχους o Τους πιστωτές του οργανισμού Το σύστημα περιβαλλοντικής διαχείρισης οφείλει να αποδεικνύει όχι μόνο τη θετική του επίπτωση στο Περιβάλλον αλλά και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του, με αμιγή οικονομικά κριτήρια.