Τεχνικο-οικονοµική Ανάλυση Έργων και Κατασκευών Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 5 : Α Ν Α Λ Υ Σ Η Τ Η Σ Α Ν Τ Ι Κ Α Τ Α Σ Τ Α Σ Η Σ Τ Ο Υ Ε Ξ Ο Π Λ Ι Σ Μ Ο Υ Τ Ω Ν Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Ω Ν Ρ Λ Ε Ω Ν Ι Α Σ Α Ν Θ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ, Ε Π Ι Κ Ο Υ Ρ Ο Σ Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ Τ Μ Η Μ Α Ι Ο Ι Κ Η Σ Η Σ Κ Α Ι Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ Ε Ρ Γ Ω Ν Τ Ε Ι Λ Α Ρ Ι Σ Α Σ
Βασικές έννοιες / ορισµοί Παραδοχές/Ορισµοί: ιαδεδοµένη χρήση µηχανών και δεδοµένη η εφαρµογή τους στα έργα Οι µηχανές έχουν περιορισµένο χρόνο ζωής: οικονοµικοί λόγοι αντικατάστασης µετά την πάροδο συγκεκριµένου χρόνου Ανάλυση της αντικατάστασης: επιβεβαίωση της ανάγκης αντικατάστασης µιας µηχανής από νέα, η οποία θα επιτελεί το ίδιο έργο µε ασφάλεια, αξιοπιστία και οικονοµία. Μια µηχανή είναι αντιοικονοµική: όταν το κατοχής και χρήσης της είναι µικρότερο από τα έσοδα που προσφέρει. Λόγοι που επιβάλλουν την αντικατάσταση: Ύπαρξη στην αγορά νέου τύπου µηχανής µε µεγαλύτερη παραγωγικότητα και µικρότερο λειτουργικό ή συντήρησης: συµφερότερη η πρώιµη αντικατάσταση της µηχανής, ενώ βρίσκεται σε καλή κατάσταση. Ανεπάρκεια του µηχανήµατος για τις ανάγκες του έργου, λόγω παλαίωσης ή φυσικής φθοράς, που επιφέρει µείωση της ποιότητας του παραγόµενου έργου (συχνές βλάβες ή αστοχίες) και αύξηση του λειτουργικού του κόστους και του κόστους συντήρησης. Ακαταλληλότητα του µηχανήµατος, λόγω αλλαγής του συστήµατος εργασίας της κατασκευαστικής επιχείρησης (π.χ. αυξηµένες απαιτήσεις σε ποιότητα του έργου)
Βασικές έννοιες / ορισµοί Παραδοχές/Ορισµοί: Υποκειµενική αξία µηχανήµατος: συνάρτηση της διαφοράς απόδοσης µείον τα έξοδα λειτουργίας/συντήρησης σε δοσµένη περίοδο. Τεχνική παλαίωση: η τεχνολογική εξέλιξη προσφέρει νέου είδους εξοπλισµό, καθιστώντας παρωχηµένο τον παλαιό εξοπλισµό. Φυσική παλαίωση: η φθορά της µηχανής λόγω ηλικίας και χρόνου απασχόλησης. Ωφέλιµη ζωή: η χρονική διάρκεια που αποδίδει η µηχανή ωφέλιµες υπηρεσίες. Ξεκινά την ηµέρα αγοράς και λήγει όταν το µηχάνηµα δεν προσφέρει καµιά υπηρεσία (µετατροπή σε υλικό/παλιοσίδερα µε ελάχιστη αξία (scrap value) ή χωρίς αξία). Οικονοµική ζωή: ο στον οποίο η µηχανή παράγει ωφέλιµες υπηρεσίες µε οικονοµική τρόπο. Αν το µηχάνηµα παράγει χρήσιµες υπηρεσίες αλλά µε απαγορευτικό, τότε έχει εξαντλήσει την οικονοµική του ζωή. Με το τέλος της οικονοµικής του ζωής χρησιµοποιείται σε δευτερεύουσες χρήσεις. Απαξίωση µηχανήµατος: η συνεχής µείωση της αξίας ενός µηχανήµατος. Απόσβεση: ο υπολογισµός της βαθµιαίας µείωσης της αξίας ενός µηχανήµατος. Ετήσια απόσβεση (d): το ετήσιο ποσό της µείωσης της αξίας ενός µηχανήµατος. Αξία µεταπώλησης (K t ): η χρηµατική αξία ενός µηχανήµατος, αν κάποιος το µεταπωλήσει, µετά από συγκεκριµένο χρόνο από την αγορά του. Αξία αχρήστου µηχανήµατος/υπολειµµατική αξία ( ): η αξία πώλησης ενός µηχανήµατος που έκλεισε την οικονοµική του ζωή. Ολική απόσβεση (K α ): η διαφορά της αξίας αγοράς µείον την υπολειµµατική αξία του µετά από έτη που διαρκεί η οικονοµική του ζωή. Λογιστική αξία (K λt ): η διαφορά της αξίας αγοράς µείον τις ετήσιες αποσβέσεις µετά από t έτη.
Υπολογισµός της µείωσης της αξίας ενός µηχανήµατος: Αξία αγοράς ( ) Ωφέλιµη ζωή (t = έτη) Υπολειµµατική αξία ( ) Αξία πώλησης του µηχανήµατος στο τέλος της ωφέλιµης ζωής του ( ) Μείωση της αξίας: - Κατανοµή της µείωσης στα έτη της ωφέλιµης ζωής του: = K 1 (t) + K 2 (t) όπου: K 1 (t): η αξία µεταπώλησης µετά από t έτη K 2 (t): η µείωση της αξίας του µετά από t έτη Ισχύει: 2 = (d t η ετήσια µείωση της αξίας, σε ποσό ή σε ποσοστό % της αρχικής αξίας) =1 K 2 (t) K 1 (t) t
Μέθοδος σταθερής απαξίωσης: Παραδοχή: η συνολική απαξίωση ενός µηχανήµατος κατανέµεται οµοιόµορφα στο χρόνο και αυξάνεται γραµµικά µε την ηλικία του. Αν τα έτη του οικονοµικού κύκλου ζωής της µηχανής, η ετήσια απόσβεση: = 0 Η λογιστική του αξία K λ στο τέλος του έτους t: = 0 0 Πλεονέκτηµα: απλότητα Μειονεκτήµατα: δεν λαµβάνει υπόψη το του αναλαµβανόµενου κεφαλαίου Η απόσβεση είναι µεγαλύτερη τα πρώτα έτη χρήσης της µηχανής και µικρότερη λόγω αύξησης του κόστους συντήρησης εφα = d α Ωφέλιµη ζωή
Φθίνουσα ή µε συντελεστή επιβράδυνσης απόσβεση: Επιχειρεί να µειώσει το δεύτερο µειονέκτηµα της προηγούµενης µεθόδου, επιδιώκοντας σταθερό των µηχανηµάτων στο χρόνο Η απόσβεση είναι µεγαλύτερη τα πρώτα χρόνια, µειώνεται συνεχώς µε την ηλικία του και υπολογίζεται ως σταθερό ποσοστό της λογιστικής αξίας στην αρχή κάθε έτους. Κ 0 η αξία κτήσης του µηχανήµατος και q το σταθερό ποσοστό απόσβεσης, η απόσβεση στο πρώτο έτος: d 1 = K 0 q Η λογιστική αξία το πρώτο έτος: 1 = 0 0 = 0 (1 ) Οµοίως το δεύτερο έτος: 2 = 1 1 = 1 1 = 0 (1 ) 2 Άρα, µε τον ίδιο τρόπο, κατά το έτος t: = 0 (1 ) Αν τα έτη του οικονοµικού κύκλου ζωής ενός µηχανήµατος, η λογιστική του αξία ισούται µε την αξία του ως άχρηστου: = = 0 (1 ) = 1 0 Αν είναι γνωστή η αξία του ως άχρηστου, υπολογίζεται το q Ο οικονοµικός κύκλος ζωής είναι συνήθως- µεγάλος και ο υπολογισµός είναι πολύπλοκος. Για το λόγο αυτό το q υπολογίζεται εµπειρικά και κινείται µεταξύ 22% και 33%. Η ετήσια τιµή της απόσβεσης κατά το έτος m είναι: = 0 (1 ) 1
Φθίνουσα ή µε συντελεστή επιβράδυνσης απόσβεση: Σε ορισµένες περιπτώσεις υπολογίζεται απόσβεση το έτος m µε συντελεστή επιτάχυνσης: = 0 (1 ) Η λογιστική αξία στο τέλος κάθε έτους: = 0 [1 1 1 +1 1 1 1 ] ιαγραµµατική απεικόνιση της απόσβεσης µε επιβράδυνση / επιτάχυνση: K 2 (t) K 2 (t) K 1 (t) K 1 (t) t t