Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ Μ.Ε. ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΣΠΕΡΙΔΩΝ 104, ΚΑΛΛΙΘΕΑ (ΤΗΛ. :210 9514517) & ΑΙΓΑΙΟΥ 109, ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ (ΤΗΛ.: 210 9355996) ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ-ΕΚΘΕΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ, ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗ 28 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 www.proodos.gr Τα Μέσα που τροφοδοτούν το φόβο Οι επικρίσεις ότι τα μέσα ενημέρωσης προκαλούν υψηλά επίπεδα φόβου για την εγκληματικότητα και τη βία στην κοινωνία είναι τόσο παλιές όσο και τα ίδια τα μέσα ενημέρωσης. Οι σχετικές έρευνες δείχνουν ότι το ζήτημα παραμένει ένα αμφιλεγόμενο θέμα. Πράγματι το περιεχόμενο των τηλεοπτικών προγραμμάτων γίνεται όλο και πιο βίαιο σε σύγκριση με το παρελθόν, ειδικά στις ταινίες δράσης ή περιπέτειας που βλέπουμε στην τηλεόραση. Οι άνθρωποι στις πιο πρόσφατες ταινίες δεν πεθαίνουν όπως παλιά. Τώρα αιμορραγούν πολύ, υποφέρουν ακόμη περισσότερο, με τρόπο γλαφυρό. Η τηλεόραση χρησιμοποιεί αρκετή βία και στα άλλα προγράμματά της, κυρίως σε εκείνα (ακόμη και τα κινούμενα σχέδια) που παρουσιάζονται τις ώρες υψηλής τηλεθέασης. Παρά την τεράστια ποικιλία του «δραματολογίου» της βίας, όμως, η «τηλεοπτική» βία είναι λιγότερο έκδηλη σε σύγκριση με εκείνη των κινηματογραφικών ταινιών αλλά εξαιρετικά συχνή. Όλα αυτά δεν ανήκουν στο πεδίο του φανταστικού. Οι τηλεοπτικές ειδήσεις αποτελούν ένα «ζωντανό παράδειγμα» με άξονα τη βία και την εγκληματικότητα. Η βία και η πρόκληση φόβου και ανησυχίας «ερεθίζουν» το κοινό. Από την εποχή της δημοσιογραφίας του «ανθρώπινου εδιαφέροντος» οι διευθυντές ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι γνωρίζουν ότι τα θύματα, ιδίως τα «καλά θύματα» δίνουν «πόντους» στην απήχηση του ρεπορτάζ. Όλα αυτά είναι γνωστά και εν πολλοίς κατανοητά. Τι γίνεται όμως όταν προκαλείται ένα είδος πανικού, όπως στις πρόσφατες ταραχές (ιδίως στην Αθήνα), όπου δινόταν η εντύπωση μιας πόλης σε κατάσταση πολέμου ή όταν λόγω εποχής (πχ. Χριστούγεννα) αυξάνονται οι ληστείες και τα δελτία ειδήσεων «βομβαρδίζουν» το τηλεοπτικό κοινό με συναφή ρεπορτάζ; Ο κοινός παρονομαστής που προκύπτει και στις δύο περιπτώσεις είναι ότι οι απλοί πολίτες μένουν απροστάτευτοι και η πολιτεία είναι συνήθως ανίκανη να αντιμετωπίσει το πρόβλημα κτλ. Τι γίνεται όμως με όλους εμάς τους υπόλοιπους; Οι περισσότεροι (κυρίως οι ηλικιωμένοι) έχουμε αρχίσει να φοβόμαστε στις καθημερινές μας συνηθισμένες δραστηριότητες. Ο φόβος σταδιακά οδηγεί στην καχυποψία στις κοινωνικές μας εκδηλώσεις. Και αυτό επειδή ο κόσμος της τηλεόρασης μακροπρόθεσμα αποτελεί έναν σιωπηρό οδηγό συμπεριφοράς που υποβάλλει τι να πιστεύουμε, πώς να αντιλαμβανόμαστε τον πραγματικό κόσμο, πώς να αναγνωρίζουμε τον κίνδυνο, πώς να 1
αποφασίζουμε ποια δράση είναι κατάλληλη σε δεδομένες περιστάσεις και ακόμη πώς να εκτιμούμε τους γύρω μας και τις πιθανές ενέργειές τους. Όλα αυτά δεν απομονώνονται από το άμεσο περιβάλλον μας και η τηλεόραση αποτελεί ένα μεγάλο μέρος αυτού του περιβάλλοντος, του νέου πεδίου της κοινής μας αναφοράς. Ο φόβος, συχνά σε συνδυασμό με τη βία, αποτελεί πλέον το κεντρικό μήνυμα της συνολικής τηλεοπτικής εκροής. Έτσι οι άνθρωποι καταλήγουν σταδιακά να φοβούνται όλο και περισσότερο, να απαιτούν όλο και μεγαλύτερη προστασία, με αποτέλεσμα να αποδέχονται ή να καλωσορίζουν την επιθετικότητα των θεσμών για χάρη της ασφάλειάς τους. Ένα είδος σπειροειδούς διαδικασίας τίθεται σε λειτουργία. Το πρόβλημα της εγκληματικότητας έχει αυξηθεί. Σύμφωνα με αναδρομές στον Τύπο παλαιότερων εποχών, ποτέ ο κόσμος δεν ήταν «όμορφος και αγγελικά πλασμένος», αλλά ποτέ πριν στην ιστορία οι βίαιες πράξεις δεν έτυχαν τόσο μεγάλης και συχνής δημοσιότητας. Από τη στιγμή που η τηλεόραση έχει καταλάβει το κέντρο του πολιτισμού, επιδρά και στα προϊόντα του. Η τηλεόραση συμβάλλει, για να θυμηθούμε τον Τζορτζ Γκέρμπνερ, στην «καλλιέργεια μιας υπερβολικής αίσθησης κινδύνου και δυσπιστίας» αλλά και ανησυχίας, καθώς ο φόβος που η συμβολική βία μπορεί να καλλιεργεί είναι πιθανότατα αποτελεσματικότερος (και πιο ψυχαγωγικός) μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου από την πραγματική βία. Σύμφωνα με τον Γκέρμπνερ, μια τέτοια αυξανόμενη αίσθηση μπορεί να οδηγεί σε αξιώσεις για μεγαλύτερη ασφάλεια και περαιτέρω σε μεγαλύτερη νομιμοποίηση της εξουσίας που υπόσχεται να ικανοποιήσει αυτά τα αιτήματα, στη δημιουργία εκείνων των συνθηκών που συντελούν στην καταστολή και στην υπονόμευση των ατομικών ελευθεριών. Αν θεωρήσουμε όμως ότι η τηλεόραση είναι ο αποκλειστικός παράγοντας πρόκλησης της εκδήλωσης αντικοινωνικής συμπεριφοράς, τότε στην πράξη προσυπογράφουμε υπέρ ενός είδους προληπτικής λογοκρισίας στα Μ.Μ.Ε.. Έτσι παραβλέπουμε τις κοινωνικές συνθήκες (ανεργία, κοινωνικός αποκλεισμός, φτώχεια, ευρεία διάδοση της οπλοχρησίας, οικογένεια κτλ) που συμβάλλουν στην παραγωγή βίας. Η τηλεόραση μπορεί να ενισχύει αυτούς τους αρνητικούς παράγοντες ως έναν βαθμό, αλλά δεν αποτελεί το γενεσιουργό παράγοντα της ευρύτερης κοινωνικής αποσύνθεσης. Και πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όταν επικροτούμε ή επιζητούμε άμεσα τη λογοκρισία, η οποία στην ουσία έχει σαφέστατα πολιτικές προεκτάσεις. Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να παρουσιάσετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου στους συμμαθητές σας (120-130 λέξεις). Μονάδες 25 2. Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου σε 100-120 λέξεις: «ο κόσμος της τηλεόρασης μακροπρόθεσμα αποτελεί έναν σιωπηρό οδηγό συμπεριφοράς που υποβάλλει τι να πιστεύουμε». Μονάδες 10 2
3. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών σε καθεμιά από τις παρακάτω περιπτώσεις: Οι τηλεοπτικές ειδήσεις αποτελούν ένα «ζωντανό παράδειγμα» με άξονα τη βία και την εγκληματικότητα. τα δελτία ειδήσεων «βομβαρδίζουν» το τηλεοπτικό κοινό με συναφή ρεπορτάζ. Η τηλεόραση συμβάλλει, για να θυμηθούμε τον Τζορτζ Γκέρμπνερ, στην «καλλιέργεια μιας υπερβολικής αίσθησης κινδύνου και δυσπιστίας». Μονάδες 6 4.Να εντοπίσετε το τρόπο ανάπτυξης της 3 ης πρόβλημα κτλ.» παραγράφου: «Όλα αυτά είναι. το Μονάδες 5 5.Να βρείτε τη δομή της 7 ης παραγράφου: «Από τη στιγμή που η τηλεόραση ελευθεριών.» Μονάδες 4 6. έκδηλη, ερεθίζουν, αξιώσεις, υπονόμευση, συμβάλλουν: Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. γνωρίζουν, μακροπρόθεσμα, άμεσο, ενισχύει, επικροτούμε: Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. Μονάδες 10 Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ «Οι τηλεοπτικές ειδήσεις αποτελούν ένα «ζωντανό παράδειγμα» με άξονα τη βία και την εγκληματικότητα. Η βία και η πρόκληση φόβου και ανησυχίας «ερεθίζουν» το κοινό.» Με έναυσμα την παραπάνω άποψη να συντάξετε μία ομιλία που θα εκφωνήσετε προς τους συμμαθητές σας στα πλαίσια ομαδικής εργασίας με θέμα το ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Να προσδιορίσετε τους λόγους για τους οποίους η τηλεόραση αποθεώνει τη βία και τις συνέπειες που έχει στα παιδιά και στους εφήβους τόσο η έκθεσή τους στην τηλεοπτική βία, όσο και η πολύωρη παρακολούθηση της τηλεόρασης. (500-600 λέξεις) ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! Μονάδες 40 3
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ- ΕΚΘΕΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 28/9/14 Β.1. Αγαπητοί συμμαθητές, Ο συγγραφέας πραγματεύεται το φόβο που προκαλεί στους ανθρώπους η συνεχής προβολή βίας απ τα ΜΜΕ. Αρχικά, υποστηρίζει ότι η βία είναι κύριο χαρακτηριστικό της τηλεόρασης με σκοπό την αύξηση τηλεθέασης. Οι δημοσιογράφοι πανικοβάλλουν τους πολίτες με τον καταιγισμό ρεπορτάζ, με αποτέλεσμα την ανασφάλειά τους, καθώς και την αδυναμία επίλυσης του προβλήματος από την πολιτεία. Συνεπώς, υποστηρίζει ότι η επίδραση της τηλεόρασης είναι τέτοια που κάνει τους ανθρώπους καχύποπτους και επιφυλακτικούς. Επιζητούν, λοιπόν, τη λήψη μέτρων για την ασφάλειά τους. Στη συνέχεια, τονίζει ότι η προβολή της βίας απ τα ΜΜΕ έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Έτσι, ο φόβος των δεκτών εντείνεται, κάτι που επιφέρει τη λήψη μέτρων που φτάνουν στα όρια της φαλκίδευσης της ελευθερίας του ατόμου. Καταληκτικά, υποστηρίζει ότι η τηλεόραση δεν είναι η μοναδική αιτία για τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας και ότι η λογοκρισία δεν είναι η λύση του προβλήματος. Σας ευχαριστώ Β.2. Η τηλεόραση επηρεάζει υποσυνείδητα σε μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους. Η δύναμή της είναι καταλυτική, αφού διαμορφώνει συνειδήσεις και συμπεριφορές. Προβάλλει τεχνηέντως τα γεγονότα, μαγεύει και παθητικοποιεί τους δέκτες με αποτέλεσμα αυτοί να γίνονται «υποχείριά» της. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που τα ΜΜΕ, και δη ο Τύπος, θεωρούνται τέταρτη εξουσία. Έχουν τόσο μεγάλη δύναμη που μπορούν ν ανεβάσουν ή να κατεβάσουν κυβερνήσεις. Προβάλλουν συγκεκριμένες απόψεις εξυπηρετώντας συμφέροντα και αποσκοπώντας στην άκρατη υιοθέτησή τους. Συνεπώς, τα ΜΜΕ κατακλύζουν τη σημερινή κοινωνία σε τέτοιο βαθμό που είναι σχεδόν αδύνατο οι άνθρωποι να μείνουν ανεπηρέαστοι. Οι αντιλήψεις τους, οι πράξεις τους και η εν γένει συμπεριφορά τους καθορίζονται απ αυτά. Β.3. «ζωντανό παράδειγμα» : μεταφορά «βομβαρδίζουν» : μεταφορά και έμφαση «καλλιέργεια δυσπιστίας»: ευθύς λόγος Β.4. παραδείγματα 4
Β.5. Θεματική περίοδος/ πρόταση: «Από τη στιγμή προϊόντα του» Σχόλια/Λεπτομέρειες: «Η τηλεόραση ελευθεριών» Κατακλείδα: δεν υπάρχει Β.6. έκδηλη= φανερή ερεθίζουν= διεγείρουν αξιώσεις= απαιτήσεις υπονόμευση= φαλκίδευση συμβάλλουν= συντελούν Β.7. γνωρίζουν= αγνοούν μακροπρόθεσμα= βραχυπρόθεσμα άμεσο= έμμεσο ενισχύει= αποδυναμώνει επικροτούμε= αποδοκιμάζουμε Γ. Ομιλία Προσφώνηση: Αγαπητοί συμμαθητές Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ για το χρόνο σας Ρηματικά πρόσωπα: β & α πληθ. γ πρόσωπο Α ΖΗΤΟΎΜΕΝΟ : Λόγοι αποθέωσης βίας από την τηλεόραση Αύξηση τηλεθέασης Ανταγωνισμός μεταξύ δημοσιογράφων Οικονομικά συμφέροντα, υλικός ευδαιμονισμός Πελατειακές σχέσεις δημοσιογράφων και μεγαλοσχημόνων, αποπροσανατολισμός των μαζών Ηθική εξαχρείωση, κατάπτωση αξιών 5
Αδιαφορία για τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας ή ελλιπής κατάρτιση των δημοσιογράφων Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Συνέπειες Μιμητισμός & υιοθέτηση παραβατικής συμπεριφοράς Φόβος & ανασφάλεια, απομόνωση ατόμου Διατάραξη των σχέσεων με τους συμμαθητές και τους γονείς Παθητικοποίηση, αδράνεια Αδιαφορία για τα μαθήματα, κακές επιδόσεις Κίβδηλα πρότυπα Στροφή προς τη νόθη ψυχαγωγία, όχι σωστή αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου Προβλήματα υγείας, εθισμός www.proodos.gr 6