Αποτελεσματικότητα της άμεσης κάλυψης πολφού με Μ.Τ.Α σε οπίσθια μόνιμα δόντια

6 ΠΑΙΔΟΔΟΝΤΙΑ 2011 25(1): 6-11 Αποτελεσματικότητα της άμεσης κάλυψης πολφού με Μ.Τ.Α σε οπίσθια μόνιμα δόντια Ρουμάνη Θ. 1, Porciani P. 2, Αγουρόπουλος Α. 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Το Μ.Τ.Α. είναι ένα βιοσυμβατό υλικό, το οποίο μπορεί να διεγείρει τον σχηματισμό επανορθωτικής οδοντίνης όταν χρησιμοποιείται σαν υλικό άμεσης κάλυψης του πολφού. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της άμεσης κάλυψης πολφού με Μ.Τ.Α. σε οπίσθια μόνιμα δόντια ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ: Στη μελέτη συμμετείχαν 34 υγιή άτομα (50% άνδρες) ηλικίας 8-47 ετών (μέση τιμή: 25 έτη) στα οποία έγινε άμεση κάλυψη πολφού με Μ.Τ.Α. σε οπίσθια μόνιμα δόντια. Τα δόντια ήταν ασυμπτωματικά, η αποκάλυψη έγινε κατά την αφαίρεση της τερηδόνας και ήταν διαμέτρου περίπου 1mm x 1mm. Τριανταένα δόντια αποκαταστάθηκαν με εμφράξεις σύνθετης ρητίνης και τρία με αμάλγαμα. Στα δόντια που η τελική αποκατάσταση δεν έγινε άμεσα αξιολογήθηκε ο χρόνος που μεσολάβησε από την άμεση κάλυψη μέχρι την τοποθέτηση της τελικής έμφραξης. Επανεξετάσεις έγιναν σε 6,12,18 και 24 μήνες με κλινική εξέταση, έλεγχο ζωτικότητας του πολφού με ηλεκτρική δοκιμασία και ακτινογραφίες. Τα αποτελέσματα αναλύθηκαν περιγραφικά με λογιστική παλινδρόμηση και επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε το 5%. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Μετά από 6,12,18 και 24 μήνες επανεξετάστηκαν 30, 28, 24 και 19 δόντια με ποσοστό επιτυχίας της άμεσης κάλυψης 93%,86%,75% και 63% αντίστοιχα. Ενδοδοντική θεραπεία χρειάστηκαν 7 δόντια στα οποία απέτυχε η άμεση κάλυψη του πολφού με Μ.Τ.Α.. Τα αποτελέσματα της λογιστικής παλινδρόμησης έδειξαν ότι η επιτυχία της θεραπείας σχετίζεται στατιστικά σημαντικά με τον χρόνο που μεσολάβησε από την άμεση κάλυψη έως την τοποθέτηση της τελικής αποκατάστασης (p=0,04). Το φύλο και η ηλικία δεν βρέθηκαν σαν στατιστικά σημαντικές παράμετροι. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ: Η άμεση κάλυψη του πολφού με Μ.Τ.Α. σε μόνιμα δόντια μετά από αποκάλυψη του πολφού κατά την αφαίρεση της τερηδόνας είναι θεραπεία με ικανοποιητικά αποτελέσματα εφόσον η τελική αποκατάσταση του δοντιού γίνει το συντομότερο δυνατό. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο πολφικός ιστός είναι ένα πολυδύναμο όργανο, το οποίο όταν δέχεται εξωγενή ερεθίσματα, αντιδρά προκειμένου να διατηρήσει την ακεραιότητα του. Αυτό επιτυγχάνεται συνήθως με το σχηματισμό αντιδραστικής ή επανορθωτικής οδοντίνης που είναι και ο σκοπός κάθε θεραπείας που στοχεύει στην διατήρηση της ζωτικότητας του πολφού 1. Λέξεις ευρετηρίου: ΜΤΑ, άμεση κάλυψη πολφού. 1 Παιδοδοντίατρος, Επιστημονικός Συνεργάτης Πανεπιστήμιου Αθήνας 2 Ricercatore associato presso il Dipartimento di Scienze Odontostomatologiche, Universite degli Studi di Firenze Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Oδοντιατρική Σχολή, Εργαστήριο Παιδοδοντιατρικής Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε στο 36 0 Πανελλήνιο Oδοντιατρικό Συνέδριο, Αθήνα 2-5 Νοεμβρίου 2006 Κλινική μελέτη. Οι βλάβες του πολφού μπορούν να ταξινομηθούν σε αντιστρεπτές και μη αντιστρεπτές ανάλογα με την ικανότητα του πολφού να αντιδράσει στο βλαπτικό ερέθισμα. Στην πρώτη περίπτωση ο πολφός έχει την ικανότητα να περιορίσει (περιχαρακώσει) τη βλάβη και να επουλωθεί, ενώ στην δεύτερη θα οδηγηθεί σε νέκρωση. Οι αντιστρεπτές βλάβες του πολφού, αντιμετωπίζονται θεραπευτικά με την απομάκρυνση των παθολογικών αιτίων και την δημιουργία συνθηκών που θα επιτρέψουν την επούλωση του ιστού. Τέτοιες θεραπείες είναι η έμμεση και άμεση κάλυψη του πολφού και η πολφοτομή 2. Η άμεση κάλυψη ενδείκνυται σε περιπτώσεις που ο πολφός αποκαλύπτεται από τραύμα ή κατά την αφαίρεση της τερηδόνας και εφόσον δεν υπάρχουν κλινικές ενδείξεις για μη αντιστρεπτή βλάβη του, όπως είναι ο αυτόματος πόνος, η μη ελεγχόμενη αιμορραγία στο σημείο της αποκάλυψης, η θετική επίκρουση και οι ακτινογραφικές αλλοιώσεις. Η κάλυψη του πολφού γίνεται με τη χρήση υλικών που τοποθετούνται σε άμεση επαφή με τον ιστό. Για την επιτυχία της θεραπείας είναι πολύ σημαντικό να απομακρυνθεί ο μικροβιακός παράγοντας και να γίνει άμεσα η αποκατάσταση για να μην υπάρχουν επιμολύνσεις λόγω μικροδιείσδυσης 3,4,5,6. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την άμεση κάλυψη πρέπει να είναι βιοσυμβατά, να προάγουν την επούλωση ή ΠΑΙΔOΔOΝΤΙΑ

Ρουμάνη Θ. 7 Εικ.1:Ακτινογραφική εικόνα της τερηδονικής βλάβης. Εικ.2:Αφαίρεση της τερηδονικής βλάβης. Εικ.3: Τοποθέτηση του MTA. την αναγέννηση των ιστών, να έχουν αντιμικροβιακή δράση και να εμποδίζουν την μικροδιείσδυση 7,8,9. Προτεινόμενα τέτοια υλικά είναι το υδροξείδιο του ασβεστίου, το M.T.A. και διάφορα συγκολλητικά συστήματα. Το ΜΤΑ πιο συγκεκριμένα, έχει χρησιμοποιηθεί για την άμεση κάλυψη του πολφού τραυματισμένων ή τερηδονισμένων μονίμων δοντιών, για την πολφοτομή νεογιλών δοντιών και σαν εμφρακτικό υλικό σε διατρήσεις των ριζικών σωλήνων 10,11,12,13,14. Αναφορικά με την σύσταση του, τα βασικά συστατικά της σκόνης του ΜΤΑ είναι το πυριτικό τριασβέστιο (3CaO- SiO2), το αργιλικό τριασβέστιο (3CaO-Al2O3), το οξείδιο του τριασβεστίου (3CaO), το οξείδιο του πυριτίου (SiO) και το οξείδιο του βισμουθίου (Bi2O3). Η σκόνη αυτή προκειμένου να χρησιμοποιηθεί, αναμιγνύεται με αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό μέχρι να πάρει τη μορφή πάστας και χρειάζεται ειδικά εργαλεία για την σωστή τοποθέτηση της. Είναι ένα εξαιρετικά βιοσυμβατό υλικό, ελάχιστα διαλυτό, με αντοχή στην θλίψη και στην συμπίεση. Έχει υψηλό ph και ικανοποιητική ακτινοσκιερότητα, μεγαλύτερη από εκείνη της οδοντίνης, παρουσιάζει ικανοποιητική συγκόλληση με τους οδοντικούς ιστούς και ο χρόνος πήξης του είναι περίπου 72 ώρες 19,20,21. Το υλικό είναι σχετικά δύσκολο στην χρήση του, αλλά έχει το πλεονέκτημα ότι δεν απαιτεί απόλυτα στεγνό πεδίο κατά την εφαρμογή του, αφού η υγρασία βοηθά στην πήξη του 22. Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η παρουσία υγρασίας και στη συγκρατητική ικανότητα του MTA. Η συνεχιζόμενη αύξηση της συγκρατητικής του ικανότητας παρουσία υγρασίας συνεχίζεται έως και 21 ημέρες μετά την τοποθέτησή του 22 α. Μελέτες σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι το Μ.Τ.Α. προάγει την δημιουργία συμπαγούς γέφυρας οδοντίνης, καλύτερης ποιότητας σε σχέση με το υδροξείδιο του ασβεστίου 11,15,16. Παρόμοια είναι τα αποτελέσματα από κλινικές μελέτες που έδειξαν ότι το Μ.Τ.Α. ευνοεί το σχηματισμό γέφυρας οδοντίνης πιο αποτελεσματικά από το υδροξείδιο του ασβεστίου 17,18. Έτσι σημαντική ιδιότητα του Μ.Τ.Α. είναι ότι περιορίζει την μικροδιείσδυση προστατεύοντας τον πολφό από νέες επιμολύνσεις σε αντίθεση με το υδροξείδιο του ασβεστίου που απορροφάται με την πάροδο του χρόνου επιτρέποντας την διείσδυση των βακτηρίων διαμέσου των πόρων της γέφυρας οδοντίνης 30, 32. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η αξιολόγηση της κλινικής αποτελεσματικότητας της άμεσης κάλυψης του πολφού με Μ.Τ.Α. σε οπίσθια μόνιμα δόντια στα οποία έγινε αποκάλυψη του πολφού κατά την αφαίρεση της τερηδόνας. ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ Στην μελέτη συμμετείχαν 34 υγιή άτομα (50% άνδρες) 8-47 ετών (Μέση τιμή:25 έτη) τα οποία είχαν εκτεταμένες τερηδόνες σε οπίσθια μόνιμα δόντια χωρίς όμως κλινικά συμπτώματα και ακτινογραφικά παθολογικά ευρήματα. Στην αρχική επιλογή των δοντιών γίνονταν ακτινογραφίες και αν προέκυπτε ότι ήταν πιθανή η αποκάλυψη του πολφού, ο ασθενής ή ο κηδεμόνας του, ενημερωνόταν για την χρήση του υλικού και την πρόγνωση της θεραπείας και υπέγραφαν το σχετικό έγγραφο συγκατάθεσης. Αναφορικά με την αποκάλυψη του πολφού, στα δόντια που συμπεριλήφθησαν στη μελέτη, έπρεπε να είχε διάμετρο όχι μεγαλύτερη από 1mm x 1mm και η αιμορραγία του πολφού να ήταν ελεγχόμενη μετά από ελαφριά πίεση με αποστειρωμένο βύσμα βάμβακος (Εικόνα 1,2,3). Σε όλα τα δόντια (23γομφίοι και 11 προγόμφιοι) η άμεση κάλυψη έγινε με Μ.Τ.Α. ( ProRoot MTA, σκόνη γρι ), από τον ίδιο οδοντίατρο σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή και με τη χρήση απομονωτήρα. Η τελική αποκατάσταση μετά την τοποθέτηση του ΜΤΑ έγινε σε χρονικό διάσημα από 0-243 ημέρες (Μέση τιμή:28 ημέρες) με σύνθετη ρητίνη, μόνο σε 3 δόντια χρησιμοποιήθηκε το αμάλγαμα και το προσωρινό εμφρακτικό υλικό ήταν το Κetac Molar.Στις περιπτώσεις που η τελική αποκατάσταση δεν έγινε άμεσα, καταγράφηκε ο χρόνος που μεσολάβησε μεταξύ άμεσης κάλυψης και τελικής αποκατάστασης. Επανεξέταση των καλύψεων με Μ.Τ.Α. έγινε σε 6, 12, 18, 24 μήνες με κλινική εξέταση και έλεγχο της ζωτικότητας με ηλεκτρική δοκιμασία., λήψη ακτινογραφιών έγινε στους 12 και στους 24 μήνες. Η θεραπεία κρίθηκε επιτυχής κλινικά όταν δεν υπήρχαν συμπτώματα αυτόματου ή προκλητού πόνου, η επίκρουση ήταν αρνητική και υπήρχε θετική αντίδραση στην ηλεκτρική δοκιμασία. Η άμεση κάλυψη θεωρήθηκε ΤOΜOΣ 25, Νο 1, 2011

8 Αποτελεσματικότητα της άμεσης κάλυψης πολφού με Μ.Τ.Α σε οπίσθια ΜΟΝΙΜΑ δόντια Ανεξάρτητες Std. p Odds 95% CI Coef. μεταβλητές Err. value ratio for odds ratio Φύλο 0,965 1,219 0,4 2,62 0,24-28,65 Ηλικία -0,035 0,055 0,5 0,96 0,86-1,07 Χρόνος μέχρι την αποκατάσταση -0,058 0,295 0,04* 0,94 0,89-0,99 Σταθερά 2,474 2,147 0,2 Πίνακας 1. Μοντέλο λογιστικής παλινδρόμησης για την πρόβλεψη έκβασης της άμεσης κάλυψης του πολφού με Μ.Τ.Α., σε μόνιμα οπίσθια δόντια. Εικ.4:Ακτινογραφικός έλεγχος σε γομφίο με άμεση κάλυψη με ΜΤΑ ένα χρόνο μετά, που δείχνει απουσία βλάβης. επιτυχής ακτινογραφικά σε απουσία αλλοίωσης ακροριζικά ή εσωτερικής απορρόφησης. Γέφυρα οδοντίνης ορατή ακτινογραφικά θεωρήθηκε ως επιτυχής έκβαση αλλά δε αποτέλεσε αποκλειστικό κριτήριο (Εικόνα 4,5). Για την στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε περιγραφική στατιστική και λογιστική παλινδρόμηση χρησιμοποιώντας το στατιστικό πακέτο Stata 10 (Stata Corp LP) και επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε το 5%. Σαν εξαρτημένη μεταβλητή χρησιμοποιήθηκε η δίτημη μεταβλητή «επιτυχημένη-αποτυχημένη θεραπεία» ενώ σαν ανεξάρτητες, το φύλο, η ηλικία του ασθενή και ο χρόνος που μεσολάβησε μεταξύ άμεσης κάλυψης και τοποθέτησης της τελικής έμφραξης.. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα ποσοστά επιτυχίας της άμεσης κάλυψης με Μ.Τ.Α ήταν από 93% στους 6 μήνες έως 63% στα δύο χρόνια. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται αναλυτικά στα ιστόγραμματα του γραφήματος 1. Σε 7 περιπτώσεις η άμεση κάλυψη απέτυχε και έγινε ενδοδοντική θεραπεία. Στα περιστατικά που η άμεση κάλυψη υπήρξε επιτυχής ο χρόνος που μεσολάβησε από την άμεση κάλυψη μέχρι την τελική αποκατάσταση του δοντιού ήταν 0-17 μέρες, ενώ στα περιστατικά που απέτυχε πέρασαν 109-243 ημέρες. Η σημαντικότητα της άμεσης αποκατάστασης στην επιτυχία της άμεσης κάλυψης με Μ.Τ.Α. αποδεικνύεται και από το μοντέλο της στατιστικής παλινδρόμησης με (p<0,04). Στο μοντέλο αυτό, αύξηση κατά μία μέρα στη διάρκεια τοποθέτησης της τελικής έμφραξης, αυξάνει σχεδόν 1 φορά την πιθανότητα αποτυχίας της άμεσης κάλυψης (OR=0,94).Το στατιστικό μοντέλο λογιστικής παλινδρόμησης ήταν στατιστικά σημαντικό (χ 2 =12,42, p=0,006), υποστηρίζοντας ότι με αυτή την μεθοδολογία είναι δυνατόν να μελετάται η έκβαση της άμεσης κάλυψης με Μ.Τ.Α. (Πίνακας 1). ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στη εργασία αυτή έγινε αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της άμεσης κάλυψης του πολφού με Μ.Τ.Α. σε οπίσθια δόντια με βαθιές τερηδόνες. Μέχρι σήμερα το υλικό εκλογής για την θεραπεία αυτή ήταν το υδροξείδιο του ασβεστίου. Η χρήση του υδροξειδίου του ασβεστίου έχει τεκμηριωθεί σε κλινικές μελέτες 25,26 με ποσοστά επιτυχίας από 82-37% σε 5 χρόνια 9,21,27, ως 13% σε 10 χρόνια,28,29 αλλά η επιτυχία της Εικ.5:Ακτινογραφικος έλεγχος σε γομφίο 46 πριν την θεραπεία, αμέσως μετά την τοποθέτηση του ΜΤΑ και 24 μήνες μετά όπου παρατηρείτε η παρουσία γέφυρας οδοντίνης και η ολοκλήρωση των ριζικών σωλήνων ΠΑΙΔOΔOΝΤΙΑ

Ρουμάνη Θ. 9 Γράφημα 1: Ιστόγραμματα επιτυχίας της άμεσης κάλυψης με ΜΤΑ των μονίμων γομφίων και προγομφίων κατά την 1 η,2 η,3 η και 4 η επανεξέταση (6,12,18,24 μήνες αντίστοιχα) θεραπείας περιορίζεται με την πάροδο του χρόνου. Ο μηχανισμός δράσης του υδροξειδίου του ασβεστίου δεν βρίσκει όλους τους μελετητές σύμφωνους, έτσι κάποιοι υποστηρίζουν ότι το υψηλό ph ενεργοποιεί την αλκαλική φωσφατάση που είναι υπεύθυνη για το σχηματισμό των σκληρών ιστών, ενώ άλλοι θεωρούν ότι η αυξημένη συγκέντρωση των ιόντων του ασβεστίου εξουδετερώνουν τα οξέα που παράγονται από τους οστεοκλάστες ενεργοποιώντας την πυροφωσφατάση, η οποία με την σειρά της είναι υπεύθυνη για την ανεξέλεγκτη ενασβεστίωση στα στόμια των ριζικών σωλήνων που πολλές φορές παρατηρείται σε δόντια με πολφοτομή ή άμεση κάλυψη. Η επιπλοκές όμως από την χρήση του είναι η εξωτερική απορρόφηση και η ενασβεστίωση των ριζικών σωλήνων. Η επιτυχία ενός υλικού άμεσης κάλυψης βασίζεται στην ικανότητα του να διεγείρει τα αδιαφοροποίητα μεσεγχυματικά κύτταρα, να μην προκαλεί φλεγμονή στον πολφό και να ελέγχει την μικροδιείσδυση 1,13,14,25,26,29a. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης, η αποτελεσματικότητα της χρήσης του Μ.Τ.Α. μετά από 2 χρόνια ήταν 63%,υψηλότερη από την μελέτη των Miles και συν. (2010), που ήταν 56,2% και χαμηλότερη από εκείνη των μελετών των Mente και συν. (2010) που η επιτυχία ήταν 78% για διάστημα παρακολούθησης 12-80 μηνών (μέση τιμή: 27 μήνες) και των Bogen και συν (2008), που ανέφεραν επιτυχημένες θεραπείες με ποσοστό 98% σε διάστημα παρακολούθησης 9 ετών 23,24,30. Οι παραπάνω διαφορές αποδίδονται στα διαφορετικά κριτήρια και συνθήκες που έχουν χρησιμοποιηθεί στις διαφορετικές μελέτες. Σύμφωνα με το πρωτόκολλο της παρούσας μελέτης τα δόντια έπρεπε να έχουν βαθιές τερηδόνες και να είναι ασυμπτωματικά, δηλαδή να μην έχουν αντιστρεπτές βλάβες του πολφού, χωρίς όμως να εξασφαλίζεται ιστολογικά η υγεία του πολφού. Η ιστολογική κατάσταση του πολφού είναι εκείνη που θα κρίνει την έκβαση της άμεσης κάλυψης και που είναι αδύνατο να διαγνωστεί με ακρίβεια από τα κλινικά κριτήρια 11,31,32. Η ηλικία, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην επιτυχία της άμεσης κάλυψης διότι τα νεότερα άτομα έχουν και καλύτερες επουλωτικές ικανότητες που οφείλονται στην μεγαλύτερη αναπλαστική ικανότητα των κυττάρων του πολφού των ατόμων αυτών 33,34,35. Αν και στο πολυπαραγοντικό μοντέλο η ηλικία δεν βρέθηκε να είναι στατιστικά σημαντική, μόνο μία αποτυχία βρέθηκε σε άτομα μικρότερα των 15 ετών. Τα παραπάνω ευρήματα για την ηλικία συμφωνούν με τα αντίστοιχα της μελέτης των Miles και συν. (2010), όπου έγινε αναδρομικά ανάλυση των αποτελεσμάτων άμεσης κάλυψης με ΜΤΑ σε οπίσθια δόντια από φοιτητές οδοντιατρικής. Στην ίδια μελέτη η στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων δεν κατέδειξε καμία από τις παρακάτω παραμέτρους (ηλικία ασθενή, μέγεθος αποκάλυψης, αιμορραγία) ως σημαντικές για την πρόγνωση της θεραπείας 24. Το βασικό εύρημα της μελέτης αυτής ήταν πως ο σημαντικότερος και πιο καθοριστικός παράγοντας της επιτυχίας της άμεσης κάλυψης ήταν ο χρόνος μέχρι την τοποθέτηση της τελικής αποκατάστασης. Η τοποθέτηση μιας οριστικής αποκατάστασης είναι πολύ σημαντική για την επιτυχία οποιασδήποτε θεραπείας που αφορά στον πολφό. Στην μελέτη των Mente και συν. (2010) όπου έγινε σύγκριση μια ομάδας στην οποία έγιναν άμεσες καλύψεις πολφού με Μ.Τ.Α. με ομάδα ελέγχου όπου χρησιμοποιήθηκε υδροξείδιο του ασβεστίου, βρέθηκε ότι όταν η τελική αποκατάσταση τοποθετούνταν μετά από 2 ημέρες από την άμεση κάλυψη η πρόγνωση ήταν χειρότερη και για τα δύο υλικά 23. Τα αποτελέσματα βρίσκονται σε συμφωνία με αυτά της παρούσας μελέτης. Φαίνεται λοιπόν, ότι αν και το ΜΤΑ έχει πολύ καλές ιδιότητες όσον αφορά τον περιορισμό της μικροδιείσδυσης, από μόνο του δεν είναι αρκετό για να προστατέψει τον πολφό 28,29,36. Στατιστική επεξεργασία αναφορικά με την επιτυχία της άμεσης κάλυψης σε σχέση με το εμφρακτικό υλικό δεν ήταν δυνατό λόγο του μικρού δείγματος στην ομάδα του αμαλγάματος. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε ότι η παρούσα μελέτη έγινε σε δόντια με τερηδονικές βλάβες. Οι περισσότερες έρευνες που έχουν δημοσιευτεί έγιναν σε δόντια που δεν είχαν τερηδόνα αλλά έγινε η αποκάλυψη κατά την παρασκευή του δοντιού 31,36. Τα κριτήρια επιτυχίας της κάλυψης που χρησιμοποιήθηκαν ήταν κυρίως κλινικά και αυτό αποτελεί ένα από τους περιορισμούς της μελέτης. Ακτινογραφικός έλεγχος δεν έγινε σε όλες τις θεραπείες γιατί οι ασθενείς δεν συγκατάθεσαν πάντα. Επίσης η μελέτη αυτή είναι μελέτη παρατήρησης και δεν έχει γίνει σύγκριση της θεραπείας με ομάδα ελέγχου. Όμως, παρά τους περιορισμούς αυτούς, τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι, η θεραπεία με άμεση κάλυψη του πολφού με Μ.Τ.Α. είναι αρκετά επιτυχής και μπορεί το υλικό αυτό να προταθεί σαν εναλλακτικό του υδροξειδίου του ασβεστίου σε περιπτώσεις όπου γίνεται αποκάλυψη του πολφού μετά την αφαίρεση της τερηδόνας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμούς της παρούσας μελέτης, συμπεραίνουμε ότι η άμεση κάλυψη του πολφού με Μ.Τ.Α., σε περίπτωση αποκάλυψης του πολφού μετά την αφαίρεση της τερηδόνας, είναι μια θεραπεία με αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα εφόσον η τελική αποκατάσταση του δοντιού γίνει το συντομότερο δυνατό. Χρειάζεται όμως περισσότερη ΤOΜOΣ 25, Νο 1, 2011

10 Αποτελεσματικότητα της άμεσης κάλυψης πολφού με Μ.Τ.Α σε οπίσθια ΜΟΝΙΜΑ δόντια έρευνα προκειμένου να τεκμηριωθεί η μακροχρόνια επιτυχία της άμεσης κάλυψης του πολφού με M.T.A. καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν την πρόγνωση της θεραπείας. SUMMARY The clinical efficacy of direct pulp capping in posterior teeth, with MTA. Roumani T., Porciani P., Agouropoulos A. Introduction MTA is a biocompatible material, which can trigger the formation of reparative dentin when used a pulp capping material. The aim of this study was to evaluate the clinical efficacy of direct pulp capping with MTA, in teeth with deep carious lesions. Materials and methods Thirty four healthy patients (50% male) 8-47 years old (mean: 25 years) participated in the study. Direct pulp capping with MTA were performed in posterior teeth. The teeth had to be symptom free, the pulp should be exposed during cavity preparation and have a diameter no more them 1mm x 1mm with controlled bleeding. Composite resin was used to restore 31 of the teeth and amalgam 3 teeth. When final restoration was not placed immediately, the time between pulp capping and final restoration placement was recorded. The teeth were evaluated in 6, 12, 18 and 24 months with clinical and radiographic examination, pulp vitality test. Descriptive statistics and logistic regression were used to analyze the results at a 5% significance level. Results Teeth evaluated were 30 at 6 months to 19 at 24 months with a success rate 93% at 6 months and 63% at 24 months, 7 teeth founded and treated endodonticaly. Logistic regression showed that the time elapsed between pulp capping and placement of the final restoration was the most significant factor for the success of the treatment (p=0,04) while age and sex were not found to be significant factors. Conclusions Direct pulp capping with MTA in posterior teeth with deep carious lesion may be successful treatment when the final restoration is placed the soon as possible. Index words: direct pulp capping, mineral trioxide aqqreqate. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Tziafas D, Smith AJ, Lesot H. Designing new treatment strategies in vital pulp therapy. J Dent 2000 feb;28(2):77-92 2. Smith AJ, Cassidy N, Begue-Kirn C, Rush JV, Lesot H. Reactionary dentinogenesis. Int J Dev Biol 1995 Feb;39(1):273-280 3. Mjor IA. Dentine and pulp, Reaction patterns in human teeth. New York: Boca Raton,FL:CRC Press;1986 4. Magloire H, Joffre A, Bleicher F. An in vitro model of human dental pulp repair. J Dent Res 1996 Dec;75(12):1971-8 5. Castellucci A. Endodonzia, Firenze, il Tridente, p. 119 6. Horsted P, Sandergaard B, Thylstrup A, El Ettar K, Federskov O.A retrospective study of direct pulp cappings using calcium hydroxide compounds. Endod Dent Traumatol 1986;1;29-34 7. Seltzer S, Bender IB. The dental pulp, 1985, 3 rd, Philadelphia PA USA J B Lippincott CO. 8. Schroeder U. Effects of calcium hydroxide containing agent of pulp-cell migration, proliferation and differentiation.j Dent Res 1985;64:841-848 9. Tziafas D, Economides N. Formation of crystals on the surface of calcium hydroxide containing materials in vitro.j Endod 1999;25:539-542 10. Abedi HR, Ingle JL. Mineral Trioxide aggregate: a review of a new cement. J Calf Dent Assoc 1995;23(12): 36-39 11. Pitt Ford TR, Torabinejad M, Abedi HR, Bakland IK, Kariyawasam SP. Using mineral trioxide aggregate as a pulpcapping material.j Am Dent Assoc 1996; 127(10): 1491-4 12. Eidelman E, Holan G, Fuks AB. Mineral trioxide aggregate vs formocresol in pulpotomized primary molars: a preliminary report. Pediatr Dent 2001;23(1): 15-18 13.Bakland IK. Management of traumatically injured pulps in immature teeth using M.T.A. J Calif Dent Assoc 2000;28(11): 855-888 14. Economides N, Pantelidou O, Kokkas A, Tziafas D. Shortterm periradicular tissue response top mineral trioxide aggregate as root-end filling material. Int Endod J 2003; 36(1):44-48 15. Saidon J, He J, Zhu Q, Safavi K, Spangberg LS. Cell and tissue reaction to MTA and Portland cement. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2003;April9(4):483-489 16. Torabinejad M, Hong CU, McDonald F, Pitt Ford TR. Physical and chemical proprieties of a new root-end filling material.j Endod 1995;21:349-353 17. Shah PM, Chong BS, Sidu SK, Pitt Ford TR. Radiopacity of potential root-end filling materials. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1996;81:476-479 18. Sluyk SR, Moon PC, Hartwell GR. Evaluation of settings proprieties and retention characteristics of MTA when used as a furcation perforation repair material. J Endod 1998;24:768-771 19. Lee SJ, Monsef M, Torabinejad M.Seeling ability of a mineral bioxide aggtegate for repair of lateral root perforations. J Endont 1993;19(11):541-544 20. Torabinejad M, Smith PW, Kettering JD, Pitt Ford TR. Comparative investigation of marginal adaptations and others commonly used root-end filling materials J Endod. 1995;(6):295-299 21. Faraco Im Jr, Holland R. Response of the pulp of dogs to capping with trioxide mineral aggregate or a calcium hydroxide cement. Dent Traumatol 2001;17(4):163-166 ΠΑΙΔOΔOΝΤΙΑ

Ρουμάνη Θ. 11 22. Adelin W E, Shabahang S, Wright K, Torabinejad M. Identification of hard tissue after experimental pulp capping using dentin sialoptotein as a marker. J Endod 2003;29(10):646-650 22. Gancedo-Caravia L, Garcia-Barbero E, Influence of Humidity and setting Time on the Push-Out Strength of Mineral Trioxide Aggregate Obturations, J Endod, 2006, 32: 894-896. 23. Mente J, Geletneky B, Ohle M, Koch MJ, Friedrich Ding PG, Wolff D, Dreyhaupt J, Martin N, Staehle HJ, Pfefferle T. Mineral trioxide aggregate or calcium hydroxide direct pulp capping: an analysis of the clinical treatment outcome Endod. 2010 May;36(5):806-13. 24. Miles JP, Gluskin AH, Chambers D, Peters OA Pulp capping with mineral trioxide aggregate (MTA): a retrospective analysis of carious pulp exposures treated by undergraduate dental students Oper Dent. 2010 Jan-Feb;35(1):20-8. 25. Fischer FJ. The effect of three proprietary lining materials on microrganisms in carious dentine an in vivo investigation. Br Dent J 1977; 143:231-235 26. Fischer FJ, McCabe JF. Calcium hydroxide base materials. An investigation into the relationship between chemical structure and antibacterial properties.br Dent J 1978;144: 341-344 27. Staehle HJ, Pioch T, Hoppe W. The alkalizing properties of calcium hydroxide compounds. Endod Dent Traumatol 1989;5:147-152 28. Barthel CR, Rosenkanz B, Leuenberg A, Roulet JF. Pulp capping of carious exposures: Treatment outcome after 5 and 10 years: A retrospective study. J Endod 2000;26(9):525-528 29. Ambu E, Rizzi V, Tozzi S. L utilizzo dell M.T.A. nel trattamento dell elemento con polpa vitale esposta. Esperienza clinica. G It Endodonzia 2005 ;18(3):122-129 29 a. Aeinehchi M, Eslami B, Ghanbariha M, Saffer AS. MTA and Ca(OH) 2 as pulp capping agents in human teeth: a preliminary report. Int Endod J 2003;36:225-231 30. Bogen G, Kim JS, Bakland LK. Direct pulp capping with mineral trioxide aggregate: an observational study. J Am Dent Assoc. 2008;139(3):305-15 31. Tziafas D, Pantelidou O, Alvanou A, Belibasakis G, Papadimitriou S. The dentinogenic effect of MTA in short term capping experiments. Int Endod J 2002;3(35):245-254 32. Haskell EW, Stanley HR, Chellemi J. Stringfellow H. Direct pulp capping treatment: a long-term follow-up. J Am Assoc 1997(4):607-612 33. Schmitt D, Lee J, Bogen G. Multifaceted use of Pro- Root M.T.A root canal repair material. Pediatr Dent 2001;23(4):326-330 34. Barrieshi Nusair KM, Qudeimat MA. A prospective clinical study of mineral trioxide aggregate for partial pulpotomy in cariously exposed permanent teeth. J Endod 2006;32(8):731-735 35. Ranly DM, Garsia-Godoy F. Current and potential pulp therapies for primary and young permanent teeth. J Dent 2000; 28(3):153-161 36. Iwamoto CE, Adachi E,Pameijer CH, Barnes D, Romberg EE, Jefferies S. Clinical and histological evaluation of white ProRoot M.T.A. in direct pulp capping. Am J Dent 2006;19(2):85-90 Διεύθυνση για ανάτυπα Ρουμάνη Θεώνη Παπαδιαμαντοπούλου 146/Α 15773 Αθήνα Τηλ. : 210-8662187 theoni_rumani@yahoo.it ΤOΜOΣ 25, Νο 1, 2011