ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ

Τ.Ε.Ι. Α.Μ.Θ. ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ Νικόλαος Σταµάτης (Α.Ε.Μ.: 1809) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ρ. Βασίλειος Χατζής ΣΥΝΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ρ. Βασίλειος Σάλτας Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του πτυχίου ΚΑΒΑΛΑ 2014

2014 Νικόλαος Σταµάτης All Rights Reserved Σελίδα 2 από 105

Περιεχόµενα ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Η ΟΜΗ ΚΑΙ Η ΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ... 9 1.1 Εισαγωγή 9 1.2 Από το Web 1.0 στο Participative Web 9 1.3 Ο Θεσµός της κοινωνικής δικτύωσης 12 1.4 Τα βασικά χαρακτηριστικά των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 13 1.5 Η κατηγοριοποίηση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 14 1.5.1 Συνεργατικά έργα 15 1.5.2 Ιστολόγια 16 1.5.3 Κοινότητες περιεχοµένου 17 1.5.4 Ιστοσελίδες Κοινωνικής δικτύωσης 17 1.5.5 Εικονικοί κόσµοι... 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΤΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ... 19 2.1 Εισαγωγή 19 2.2 Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και η δηµοφιλής χρήση τους 20 2.3 Πλεονεκτήµατα των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 20 2.4 Μειονεκτήµατα των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ ΤΩΝ ΜΕΣΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ... 23 3.1 Οι εφαρµογές των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 23 3.2 Οι κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που επέφεραν τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης 24 3.3 Οφέλη και κίνδυνοι της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 26 3.3.1 Οφέλη της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 26 3.3.2 Κίνδυνοι της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο ΤΑ ΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΑ ΜΕΣΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΙΚΤΥΩΣΗΣ... 29 4.1. Το Facebook 29 4.2 Το YouTube 31 4.3 Το Twitter 32 4.4 Το Google+ 32 4.5 Το Linked In 34 Σελίδα 3 από 105

4.6 Το Blogger 34 4.7 Το Flickr 34 4.8 Το Wikipedia 35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο ΟΙ ΚΙΝ ΥΝΟΙ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ... 36 5.1 Ειδικές µορφές εγκληµάτων στο διαδίκτυο 36 5.2 Εγκλήµατα στο διαδίκτυο 37 5.3 Η ασφάλεια στο διαδίκτυο 37 5.4 Βασικές εφαρµογές ασφάλειας 39 5.5 Οδηγίες ασφάλειας 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ... 42 6.1 Εισαγωγή 42 6.2 Η αλφάβητο στο διαδίκτυο 42 6.3 Ελληνικά συµφωνά και δίφθογγοι 43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ... 44 7.1 Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης στην παγκόσµια και ελληνική πραγµατικότητα 44 7.2 Απόψεις νέων για ζητήµατα ασφάλειας και ενηµέρωσης 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ... 50 8.1 Εισαγωγή 50 8.2 Στοιχεία έρευνας 51 8.2.1 Τυπική απόκλιση 51 8.2.2 Συντελεστής Pearson 51 8.2.3 Αnova one-way 53 8.2.4 είκτης αξιοπιστίας Cronbach s (alpha) 53 8.3 Παράγοντες και λάθη που µειώνουν την αξιοπιστία 54 8.3.1 Παράγοντες που µειώνουν την αξιοπιστία 54 8.3.2 Λάθη που µειώνουν την αξιοπιστία 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο ΙΕΞΑΧΘΕΙΣΑ ΕΡΕΥΝΑ... 56 9.1 Στόχοι και υποθέσεις 56 9.2 είγµα έρευνας 56 9.3 Ερωτηµατολόγιο έρευνας 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΙΕΞΑΧΘΕΙΣΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 58 10.1 ηµογραφικά στοιχεία 58 10.2 Στατιστικά δεδοµένα ερωτήσεων 59 10.3 Συγκριτική ανάλυση αποτελεσµάτων 70 10.3.1 Τυπική απόκλιση απαντήσεων 70 10.3.2 Έλεγχος αξιοπιστίας δείγµατος έρευνας 72 Σελίδα 4 από 105

10.3.3 Συσχετίσεις των υποκλιµάκων των ερωτηµατολογίων 72 10.3.3.1 Συσχέτιση µε παράγοντα «Φύλο»... 72 10.3.3.2 Συσχέτιση µε παράγοντα «Ηλικία»... 77 10.4 Έλεγχος υποθέσεων 82 10.4.1 Έλεγχος anova 83 10.4.2 Έλεγχος post hoc 95 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 97 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 99 Παράτηµα 1 ο : Ερωτηµατολόγιο 99 Παράρτηµα 2 ο : Ηλεκτρονικό ερωτηµατολόγιο 101 Παράρτηµα 3 ο : οµή βάσης δεδοµένων 104 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ... 105 Βιβλιογραφία 105 Αναφορές διαδικτύου 105 Σελίδα 5 από 105

Πρόλογος Η παρούσα πτυχιακή εργασία µε τίτλο «Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και φοιτητές» πραγµατοποιήθηκε για την κτήση του βασικού πτυχίου στο τµήµα ιοίκησης Επιχειρήσεων, της Σχολής ιοίκησης και Οικονοµίας του ΤΕΙ ΑΜΘ. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω θερµά όλους όσους συνετέλεσαν να ολοκληρωθεί η έρευνα επιτυχώς. Εκφράζω τις ευχαριστίες µου στους φοιτητές του προαναφερόµενου τµήµατος για την προθυµία που έδειξαν για τη συµµετοχή στην έρευνα. Επίσης ιδιαίτερες ευχαριστίες θέλω να εκφράσω στους δύο επόπτες καθηγητές της παρούσας εργασίας, κ. Βασίλειο Χατζή και κ. Βασίλειο Σάλτα, για την άριστη συνεργασία µας. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω των οικογένειά µου και τους φίλους µου για την συµπαράστασή τους σε όλα τα επίπεδα υλοποίησης της ερευνητικής µου εργασίας. Σελίδα 6 από 105

Εισαγωγή Η κοινωνική δικτύωση αποτελεί µέρος της καθηµερινότητας πολλών νέων. Περικλείεται όµως από πολλούς κινδύνους τους οποίους οι νέοι αν και γνωρίζουν τους αγνοούν αναρτώντας προσωπικά τους στοιχεία σε διάφορα µέσα κοινωνικής δικτύωσης Μέσω της ανάπτυξης και της αυξανόµενης δηµοτικότητας των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, η ικανότητα των τελευταίων να επηρεάσουν τη συµπεριφορά των χρηστών, έχει γίνει ένα σύγχρονο αντικείµενο µελέτης το οποίο όµως βρίσκεται ίσως και σε εµβρυακό στάδιο. Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγµατεύεται την ικανότητα των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης να επηρεάσουν τη συµπεριφορά των νέων και συγκεκριµένα των σπουδαστών ως χρήστες αυτών. Σε πρώτο επίπεδο, µε γνώµονα την διεθνή βιβλιογραφία, εξετάζονται ενδελεχώς θέµατα όπως η δοµή και η ουσία των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και οι διαπροσωπικές σχέσεις καθώς και η κοινωνικοπολιτική επιρροή των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης. Τα προαναφερόµενα τρία αντιστοιχούν στα πρώτα τρία κεφάλαια της πτυχιακής εργασίας. Αµέσως µετά, στο 4 ο Κεφάλαιο, ακολουθεί λεπτοµερειακή αναφορά στα δηµοφιλέστερα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης. Τα επόµενα δύο κεφάλαια της πτυχιακής εργασίας αναφέρονται τόσο στου κινδύνους που απορρέουν από τη λανθασµένη χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, όσο και στην ειδική τους γλώσσα. Τα επόµενα τέσσερα και τελευταία κεφάλαια είναι αφιερωµένα στην έρευνα που υλοποιήθηκε µε δείγµα 200 φοιτητές του Τµήµατος ιοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής ιοίκησης και Οικονοµίας του ΤΕΙ ΑΜΘ. Στην εν λόγω έρευνα τέθηκε ο ακόλουθος στόχος: ο βαθµός της επίδρασης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης στη συµπεριφορά και τις προθέσεις των νέων φοιτητών ενός ελληνικού τεχνολογικού ανώτατου ιδρύµατος. Σελίδα 7 από 105

ιατυπώθηκαν δε οι ακόλουθες δύο ερευνητικές υποθέσεις: αν οι απαντήσεις των ερωτηθέντων φοιτητών επηρεάζονται από το φύλο του καθώς και από την ηλικία τους. Η αποστολή των σχετικών ερωτηµατολογίων υλοποιήθηκε µε τη βοήθεια του διαδικτύου, µε τη χρήση του facebook. Μετά τη συλλογή τους η επεξεργασία τους και η εξαγωγή των απαραίτητων αποτελεσµάτων υλοποιήθηκε µε τη βοήθεια του λογισµικού στατιστικού προγράµµατος SPSS17.0. Συµπληρωµατικά και για την καλύτερη κατανόησης των αναγραφόµενων στην εν λόγω πτυχιακή εργασία έχουν προστεθεί και τρία παραρτήµατα καθώς και βιβλιογραφική αναφορά. Τα ευρήµατα αυτά επιφέρουν σηµαντικές θεωρητικές και κοινωνικές συνέπειες, ενώ παρέχουν χρήσιµες κατευθύνσεις για µελλοντική έρευνα. Σελίδα 8 από 105

Κεφάλαιο 1 ο Η δοµή και η ουσία των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 1.1 Εισαγωγή Το φαινόµενο της κοινωνικής δικτύωσης µέσω διαδικτύου σταθερά επίκαιρο, λόγω της δυναµικής του εξέλιξης, είναι ένα ζήτηµα που έχει απασχολήσει έντονα το κοινωνικό γίγνεσθαι αλλά και την επιστηµονική κοινότητα τα τελευταία χρόνια ( Jackson 2005, Kaplan &Haenlein 2009, Zhang 2010). Ο «µονόλογος» των παραδοσιακών µέσων ενηµέρωσης και επικοινωνίας έχει µετατραπεί σε έναν ευρύτερο διάλογο χάριν στα µέσα ηλεκτρονικής κοινωνικής δικτύωσης τα οποία αποτελούν απότοκο του Web 2.0. O όροw Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης, ή αλλιώς Social Media, αναφέρεται στα µέσα αλληλεπίδρασης οµάδων ανθρώπων µέσω διαδικτυακών κοινοτήτων. Τα µέσα αυτά εµφανίζονται σε διάφορες µορφές όπως πχ. ιστολόγια, ιστοσελίδες όπως το Facebook, φόρουµς, κλπ. 1.2 Από το Web 1.0 στο Participative Web Το ιαδίκτυο γνωστό σε όλους µας ως Internet, βρίσκεται στο απόγειο της δόξας του µετρώντας πάνω από 2,2 δισεκατοµµύρια χρήστες (Royal Pingdom,2011) παγκοσµίως γεγονός που αποδεικνύει περίτρανα πως πλέον έχει ενσωµατωθεί στην ζωή µας και µπορεί να επηρεάσει όλες τις πτυχές της ύπαρξής µας. Την τελευταία δεκαετία έχει συντελεστεί µια τεράστια αλλαγή στην υφή, στην δοµή και στην ανάπτυξη µιας εκ των σηµαντικότερων εφαρµογών του ιαδικτύου, αυτής του Παγκόσµιου Ιστού (Web) κυρίως λόγω της εµφάνισης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης (Social Media). Στα µέσα της δεκαετίας του 90 η δηµοτικότητα του Παγκόσµιου Ιστού '28Web 1.0) εκτοξεύτηκε στα ύψη Σελίδα 9 από 105

ανοίγοντας νέους διαύλους διαµοιρασµού πληροφοριών µεταξύ των ανθρώπων στο παγκόσµιο «χωριό». Παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για κάτι αναµφίβολα πρωτοπόρο κάτι έµοιαζε να απουσιάζει. Το Web 1.0 επέτρεπε µία µονόδροµη επικοινωνία µέσω στατικών ιστοσελίδων (Thackeray et al,2008) και παρουσίαζε παντελή έλλειψη διαδραστικότητας και άµεσης επικοινωνίας µεταξύ των χρηστών. Ήταν µοιραίο λοιπόν κάποια χρόνια αργότερα να αντικατασταθεί. Ο DiNucci (1999)1 στο άρθρο του «Fragmented Future» ήταν ο πρώτος που διέβλεψε τον προσωρινό χαρακτήρα του Web 1.0 υποστηρίζοντας πως το τελευταίο αποτελούσε µόνο το έµβρυο του Web 2.0 και προφήτευσε πως µελλοντικά το διαδίκτυο θα ξεφύγει από την στατικότητα που το χαρακτηρίζει έως τώρα και θα λειτουργεί ως µηχανισµός µεταφοράς, ως αιθέρας µέσω του οποίου θα επέλθει η διαδραστικότητα. H «προφητεία» εκπληρώθηκε µε την έλευση του Web 2.0. Αρχιτέκτονας του όρου και υπεύθυνος για την διάδοσή του θεωρείται ο O Reilly. Ο O Reilly χρησιµοποίησε τον όρο Web 2.0 για πρώτη φορά το 2004 κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου µεταξύ της O' Reilly Media και της Media Live International όπου προτείνονταν ιδέες για την αναβάθµιση του παγκόσµιου ιστού. Ο όρος χρησιµοποιήθηκε για να περιγράψει την διαδικασία κατά την οποία προγραµµατιστές λογισµικού και τελικοί χρήστες ξεκίνησαν την αξιοποίηση του Παγκόσµιου Ιστού (World Wide Web). ηλαδή µιας πλατφόρµας περιεχοµένου και διαφόρων εφαρµογών, η οποία δεν δηµιουργείται από µεµονωµένα άτοµα, αλλά αντίθετα διαµορφώνεται και µεταβάλλεται συνεχώς από όλους τους χρήστες συµµετοχικά. Έτσι οι εφαρµογές που ανήκαν στο Web 1.0 όπως οι προσωπικοί ιστότοποι αντικαταστάθηκαν σταδιακά από τα blogs, τα wikis και όλα τα συµµετοχικά εργαλεία του Web 2.0 (Kaplan &Haenlein, 2009). H δεύτερη ενσάρκωση του Web (Web2.0), πολύ εύστοχα έχει χαρακτηριστεί ως «Κοινωνικός Ιστός (Social Web)», επειδή, σε αντίθεση µε το Web 1.0, το περιεχόµενο του µπορεί πιο εύκολα να δηµιουργηθεί και να δηµοσιευθεί από τους χρήστες, καθώς και η συλλογική νοηµοσύνη των χρηστών ενθαρρύνει την δηµοκρατική του χρήση (Kamel Boulos & Wheeler,2007). Σελίδα 10 από 105

Το Social Web αποτελεί ένα σύνολο κοινωνικών σχέσεων που συνδέει τους ανθρώπους µέσω του Παγκόσµιου Ιστού (Porter Joshua,2008). Ο όρος αυτός κατατάσσει τον Παγκόσµιο Ιστό σαν ένα είδος των Social Media. Χρησιµοποιείται για να περιγράψει πως οι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται και αλληλεπιδρούν µεταξύ τους σε όλο τον Ιστό. Το Social Web αναφέρεται ως επί των πλείστων στην κοινωνική δικτύωση και στα σύγχρονα ηλεκτρονικά µέσα µε την οποία επιτυγχάνεται. Αξίζει επιπλέον να παρατηρηθεί πως πάντα όταν κάνουµε λόγο για Social Web γίνεται αναφορά στην συλλογική νοηµοσύνη. Η έννοια αυτή αναφέρεται σε φαινόµενα των χρηστών του ιαδικτύου όπως την επικοινωνία και τον διαµοιρασµό περιεχοµένου µε την σκοπό την δηµιουργία ενός µεγαλύτερου επιτεύγµατος από ότι θα µπορούσε να κάνει µεµονωµένα κάποιος. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό πως πλέον διανύουµε την εποχή του Κοινωνικού ή Συµµετοχικού Ιστού (Participative Web) όπως συνηθίζουν οι ερευνητές να αποκαλούν το Web 2.0 αφού το τελευταίο επιτρέπει αυξηµένη συµµετοχή και αλληλεπίδραση µεταξύ των χρηστών ενώ επίσης τους δίνει την δυνατότητα να εκφραστούν, να επικοινωνήσουν, να δηµιουργήσουν και να συµβάλλουν στην ανάπτυξη, στην αξιολόγηση και στην διανοµή περιεχοµένου στο ιαδίκτυο, µετατρέποντάς τους έτσι από απλούς «καταναλωτές» πληροφοριών σε «παραγωγούς» (O Reilly, 2002, 2005; MIC, 2006; OECD, 2006). Σύµφωνα µε τους Wunsch Vincent, Vickery (2007) ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Συµµετοχικού Ιστού είναι το User Generated Content. Ο όρος διαδόθηκε ευρέως το 2005 και σύµφωνα µε τους Kaplan & Haenlein (2009) ενώ το Web 2.0 αποτελεί την τεχνολογική και ιδεολογική βάση, το UGC µπορεί να θεωρηθεί ως το άθροισµα όλων των τρόπων µε τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης που θα αναλύσουµε σε επόµενη ενότητα. Ειδικότερα ο όρος χρησιµοποιείται για να περιγράψει τις διάφορες µορφές που µπορεί να έχει ένα περιεχόµενο που αποτελεί δηµιούργηµα τελικών χρηστών των µέσων κοινωνικής δικτύωσης και δηµοσιεύεται σε αυτά. Αν και στην διεθνή βιβλιογραφία επίσηµος και κοινά αποδεκτός ορισµός του UGC δεν υφίσταται, σύµφωνα µε τον Οργανισµό Οικονοµικής Συνεργασίας Σελίδα 11 από 105

και Ανάπτυξης (2007) για να θεωρείται ένα περιεχόµενο ως UGC θα πρέπει να διαθέτει 3 βασικά χαρακτηριστικά: να είναι δηµοσιευµένο σε κάποια ιστοσελίδα ή σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, να είναι αποτέλεσµα δηµιουργικής προσπάθειας και να έχει δηµιουργηθεί από απλούς χρήστες χωρίς την χρήση επαγγελµατικών πρακτικών. Τέλος αξίζει να αναφερθεί πως το UGC εµφανίζεται σε πολλές µορφές στο διαδίκτυο όπως σε µορφή εικόνων, ήχου, βίντεο, σχόλια των πελατών / ανατροφοδοτήσεις, εκπαιδευτικό περιεχόµενο, περιεχόµενο για κινητά τηλέφωνα. 1.3 Ο Θεσµός της κοινωνικής δικτύωσης Ο άνθρωπος είναι από την φύση του κοινωνικό ον», διατεινόταν ο Αριστοτέλης. Η αίσθηση του να ανήκει σε µια κοινότητα ήταν πάντα το ζητούµενο του. Ο Wenger (1998) ορίζει την κοινότητα σαν µια οµάδα ανθρώπων που µαθαίνουν και αλληλεπιδρούν µαζί, χτίζοντας σχέσεις που έχουν σαν αποτέλεσµα να δηµιουργούν την αίσθηση του ανήκειν και της αµοιβαίας δέσµευσης στους ανθρώπους. Η έµφυτη λοιπόν τάση του ανθρώπου για επικοινωνία και η ανάγκη του για αλληλεπίδραση µε τους οµοίους του βρήκε διέξοδο µέσα από την κοινωνική δικτύωση. Όπως γίνεται αντιληπτό από τον παραπάνω ορισµό µέσα από την κοινωνική δικτύωση ο άνθρωπος καλύπτει µια ισχυρή ανάγκη του, αυτή του συνεταιρίζεσθαι, δηµιουργώντας δίκτυα µε άλλους ανθρώπους και του παρέχεται η δυνατότητα να ανταλλάξει ιδέες, απόψεις, εµπειρίες και να εµπλουτίσει τις γνώσεις του. Η κοινωνική δικτύωση λοιπόν αποτελεί µια βασική ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία όµως έχει υιοθετηθεί από την τεχνολογική πρόοδο καθ όλη την διάρκεια της ιστορίας τηλέφωνο, ραδιόφωνο, ταχυδροµικές υπηρεσίες, διαδίκτυο γκρεµίζοντας έτσι τα στενά όρια της πραγµάτωσής της σε πραγµατικό χρόνο και τόπο. Στην εποχή του Web 2.0 που διανύουµε η κοινωνική δικτύωση µεταµορφώνεται, µετατρέπεται σε on-line δραστηριότητα και συνδέεται µε Σελίδα 12 από 105

τεχνολογικές υπηρεσίες και λογισµικό που επιτρέπει στους ανθρώπους να επικοινωνούν µε άλλους, από οπουδήποτε, οποιαδήποτε στιγµή (Gunawardena, Hermans, Sanchez, et al 2009). Προκύπτει ένας νέος ορισµός λοιπόν αυτός της on-line κοινωνικής δικτύωσης σύµφωνα µε τον οποίο Κοινωνική δικτύωση είναι η πράξη της αλληλεπίδρασης και της σύνδεσης µε άλλους σε ένα κοινωνικό σε απευθείας σύνδεση (online) περιβάλλον µέσω της χρήσης ενός δικτυακού τόπου.4 Η κοινωνική δικτύωση πλέον λαµβάνει χώρα παραδοσιακά κυρίως µέσω των νέων ηλεκτρονικών µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα νέα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης λοιπόν µετατρέπονται σε ένα είδος κοινωνικής κόλλας προς την ηλεκτρονική κοινωνικοποίηση (Shirky, 2008) και µέσα από αυτά «ενώνουµε τις ζωές µας στα καλά και στα άσχηµα» (Christakis &al,2009). Στις µέρες µας ο όρος κοινωνικά δίκτυα έχει ταυτιστεί µε το Facebook και το διαδίκτυο, λόγω της δραµατικής διείσδυσης του τελευταίου στην καθηµερινή µας ζωή. Ωστόσο η έννοια των κοινωνικών δικτύων δεν πρέπει να αντιµετωπίζεται σαν κάτι νεωτεριστικό. Στην πραγµατικότητα τα προσωπικά ανθρώπινα κοινωνικά δίκτυα προϋπήρξαν και αποτέλεσαν τον πρόδροµο των νέων µέσων κοινωνικής δικτύωσης µε την ψηφιακή µορφή που όλοι γνωρίζουµε σήµερα και έχουν µελετηθεί διεξοδικά από τους επιστήµονες της Κοινωνιολογίας (Burt 1980, Blau 1974, Faust & Wasserman, 1994, Marsden 2000). Τα κοινωνικά δίκτυα λοιπόν σήµερα παραδίνουν την σκυτάλη στα on line κοινωνικά δίκτυα ή όπως αλλιώς συνηθίζουν να τα αποκαλούν, σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Επίσης, µπορούν να δηµιουργήσουν οµάδες, οι οποίες επιτρέπουν την αλληλεπίδραση µεταξύ των χρηστών µε παρόµοια ενδιαφέροντα». Μια θεµελιώδης θεωρία των on line κοινωνικών δικτύων είναι η θεωρία των έξι βαθµών διαχωρισµού (Rohani& Hock, 2010). 1.4 Τα βασικά χαρακτηριστικά των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Σελίδα 13 από 105

Τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά τον Mayfield(2008) παρουσιάζουν κάποια βασικά χαρακτηριστικά: i) Συµµετοχή (Participation): τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης ενθαρρύνουν την συνεισφορά και τα σχόλια από τους ενδιαφεροµένους. Η συµµετοχή των χρηστών θολώνει τα όρια µεταξύ των µέσων ενηµέρωσης και του κοινού. ii) ιαφάνεια (Openness): οι περισσότερες υπηρεσίες των Social Media είναι ανοιχτές σε ανατροφοδότηση και συµµετοχή, ενώ σπάνια υπάρχουν εµπόδια στην πρόσβαση και στην χρήση του περιεχοµένου. iii) Συνοµιλία (Conversation): σε αντίθεση µε τα παραδοσιακά µέσα ενηµέρωσης που αφορούν µόνο την µετάδοση (broadcasting) ενός περιεχοµένου σε ένα ακροατήριο, τα Social Media αποτελούν µια συνοµιλία διπλής κατεύθυνσης. iv) Κοινότητα (Community): τα Social Media επιτρέπουν την εύκολη και άµεση δηµιουργία κοινοτήτων που µοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα, όπως την αγάπη τους για την φωτογραφία ή ένα τηλεοπτικό show. v) Συνεκτικότητα (Connectedness): Τα περισσότερα είδη των µέσων κοινωνικής δικτύωσης αναπτύσσουν την συνεκτικότητα τους κάνοντας χρήση συνδέσεων µε άλλες ιστοσελίδες, πόρους και ανθρώπους. 1.5 Η κατηγοριοποίηση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Εκατοντάδες µέσα κοινωνικής δικτύωσης συναντώνται σήµερα στο διαδίκτυο, ενώ η εµφάνιση καινούριων µέσων αυξάνεται µε ταχύτητα u966 φωτός. Τα µέσα κοινωνικά δικτύωσης µπορούν να πάρουν διάφορες µορφές όπως σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, blogging, ανταλλαγή πολυµέσων. Πολλοί ερευνητές (Bard 2010, Zhang 2010) προσπάθησαν να κατηγοριοποιήσουν τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιµοποιώντας διαφορετικές βάσεις. Οι Kaplan & Heinlein (2010) βασισµένοι στον συνδυασµό 2 κύριων στοιχείων των Social Media, της κοινωνικής διεργασίας και της θεωρίας των µέσων µαζικής ενηµέρωσης, οι Boyd & Ellison (2008) βασισµένοι στην Σελίδα 14 από 105

αλληλεπίδραση και την κοινωνικοποίηση που προσφέρει κάθε µέσο, ο Owyang 2009 βασισµένος στις δυνατότητες του κάθε µέσου. 1.5.1 Συνεργατικά έργα Σύµφωνα µε τον Allen (2011) σε αυτή την κατηγορία κατατάσσονται οι ιστοσελίδες στις οποίες οι τελικοί χρήστες συνεργατικά (Collaborative projects) µπορούν να επεξεργαστούν ή και να προσθέσουν περιεχόµενο προς ένα συγκεκριµένο θέµα ή στόχο. Για τον λόγο αυτό οι Kaplan & Heinlein (2010) χαρακτηρίζουν τα συνεργατικά έργα ως την πιο δηµοκρατική εκδήλωση του UGC. Η θεµελιώδης ιδέα στην οποία βασίζεται η ύπαρξη των συνεργατικών έργων είναι ουσιαστικά η ισχύς εν τη ενώσει. Η κοινή προσπάθεια πολλών παραγόντων οδηγεί σε ένα καλύτερο αποτέλεσµα από ότι κάποιος παράγοντας θα µπορούσε να επιτύχει µεµονωµένα. Τα συνεργατικά έργα διαφοροποιούνται µεταξύ τους και περιλαµβάνουν τα wikis και το social bookmarking. Τα Wikis είναι ιστοσελίδες που επιτρέπουν στους χρήστες να προσθέσουν, να αφαιρέσουν ή να επεξεργαστούν ένα περιεχόµενο κειµένου. Η online εγκυκλοπαίδεια Wikipedia αποτελεί ίσως το πλέον αντιπροσωπευτικό παράδειγµα της κατηγορίας των wikis. Αξίζει να σηµειωθεί πως σήµερα είναι διαθέσιµη σε πάνω από 230 γλώσσες. Το social bookmarking ή ελληνιστί η κοινωνική σελιδοσήµανση ανήκει και αυτή στην κατηγορία των συνεργατικών έργων. Σύµφωνα µε τους Noll & Meinel (2007) µέσα από τις σελίδες κοινωνικής σελιδοσήµανσης δίνεται η δυνατότητα σχολιασµού, διαµοιρασµού, συλλογής, κατάταξης και επισήµανσης ιστοσελίδων(links) που ενδιαφέρουν τους χρήστες. Σ αυτή την κατηγορία ανήκουν οι σελίδες Delicious και Reddit και δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να τοποθετήσουν για παράδειγµα κάποιο ενδιαφέρον άρθρο στους σελιδοδείκτες τους (bookmarks) κάνοντάς το έτσι δηµοφιλέστερο και κατά κάποιο τρόπο παροτρύνοντας και άλλους να το διαβάσουν. Ένα σηµαντικό γνώρισµα των συστηµάτων κοινωνικής σελιδοσήµανσης αποτελεί ο όρος tagging. Το tagging επιτρέπει στους χρήστες να οργανώσουν Σελίδα 15 από 105

τους σελιδοδείκτες τους µε ευέλικτο τρόπο και να αναπτύξουν κοινά λεξιλόγια γνωστά ως folksonomies. Επιπλέον σε αυτή την κατηγορία κατατάσσονται τα social site news, ιστοσελίδες όπως το Digg που δίνουν την δυνατότητα στον χρήστη να διαβάζει, να ψηφίζει και να σχολιάζει άρθρα που αφορούν την επικαιρότητα. 1.5.2 Ιστολόγια Τα ιστολόγια (Blogs) αντιπροσωπεύουν την παλαιότερη µορφή των Social Media(OECD,2007) και σύµφωνα µε τον Lindmark (2009) είναι µια µορφή ενός περιοδικού on line. Για την ακρίβεια τα ιστολόγια είναι διαδικτυακοί τόποι οι οποίοι ενηµερώνονται συχνά από καταχωρήσεις κειµένου όπως απόψεις, πληροφορίες προσωπικές καταχωρήσεις ηµερολογίου, που δηµιουργούν οι χρήστες. Είναι ουσιαστικά µια πλατφόρµα επικοινωνίας όπου η φωνή ενός συγγραφέα προσπαθεί να φτάσει στα αυτιά πολλών (Allen,2011). Τα ιστολόγια διαχειρίζονται συνήθως από ένα άτοµο αλλά παρέχουν την δυνατότητα αλληλεπίδρασης µε άλλους µε την προσθήκη παρατηρήσεων (Kaplan &Heinlein,2009). Πολλές εταιρίες παγκοσµίως όπως η αυτοκινητοβιοµηχανία General motors, διατηρούν ιστολόγια ώστε να ενηµερώνουν τους εργαζοµένους, τους πελάτες αλλά και τους µετόχους τους για σηµαντικά θέµατα αλλά και για να βελτιώσουν την διαφάνεια τους. Η ύπαρξη ενός εταιρικού ιστολογίου επίσης δίνει την ελευθερία έκφρασης στους εργαζοµένους της µε αποτέλεσµα να φιλοξενεί πολλές φορές αρνητικά σχόλια για την εταιρία και τον εργοδότη τους (Kaplan & Heinlein,2010). Τα πλέον δηµοφιλή blogs σήµερα είναι το Blogger και το Twitter, το οποίο εµπίπτει στην κατηγορία micro blogging και το οποίο είναι βασισµένο στην µορφή των ιστολογίων, µε την µόνη διαφορά ότι το µέγεθος του περιεχοµένου του είναι πολύ µικρότερο από ένα παραδοσιακό ιστολόγιο. Σελίδα 16 από 105

1.5.3 Κοινότητες περιεχοµένου Ο κύριος στόχος των κοινοτήτων (Content communities) αυτών είναι η δηµιουργία και η ανταλλαγή περιεχοµένου όπως αρχεία ήχου εικόνας και βίντεο, ενώ παράλληλα δίνεται η δυνατότητα στους χρήστες και να τα σχολιάσουν. Στις κοινότητες περιεχοµένου οι χρήστες δεν είναι υποχρεωτικό να δηµιουργήσουν κάποιο προφίλ (Kaplan & Heinlein, 2010). Τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγµατα αυτής της κατηγορίας αποτελούν το YouTube που επιτρέπει τον διαµοιρασµό βίντεο, το Flickr που αφορά φωτογραφίες, όπως και το Pinterest που αποτελεί την τελευταία προσθήκη στην οικογένεια των ιστοσελίδων διαµοιρασµού Λόγω της τεράστιας απήχησης που έχουν στο κοινό(πάνω από 100 εκ βίντεο παρακολουθούνται την ηµέρα στο YouTube) αυτές οι σελίδες αποτελούν αποτελεσµατικό κανάλι επικοινωνίας των επιχειρήσεων µε τους καταναλωτές. Η αρνητική πλευρά της υπόθεσης είναι ότι σε αυτές τις σελίδες συχνά δηµοσιεύονται παράνοµα περιεχόµενα τα οποία έχουν προστασία πνευµατικών δικαιωµάτων (Kaplan & Heinlein, 2010). 1.5.4 Ιστοσελίδες Κοινωνικής δικτύωσης Οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social networking sites) αποτελούν σύµφωνα µε τον Won Kim & al (2010), ιστοσελίδες που επιτρέπουν στον χρήστη να σχηµατίσει on line κοινότητες και να µοιραστεί περιεχόµενο (UGC) µέσα σε αυτές. Αποτελούν εικονικές κοινότητες (Murray & Waller, 2007) όπου µέσα σε αυτές ο χρήστης έχει την δυνατότητα να αλληλεπιδρά µε φίλους ή να συµµετέχει σε οµάδες κοινών ενδιαφερόντων, δηµιουργώντας αρχικά ένα προφίλ µε προσωπικές πληροφορίες. Τα πιο δηµοφιλή κοινωνικά δίκτυα είναι το Facebook και το My space. Αποτελούν την πιο διαδεδοµένη µορφή των Social Media και ιστορικά προϋπήρχαν από τις υπόλοιπες µορφές µέσων κοινωνικής δικτύωσης(rohani& Hock, 2010). Σελίδα 17 από 105

Οι σελίδες Classmates.Com και SixDegrees.com αποτελούν τις πρώτες επίσηµες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες εµφανίστηκαν το 1995 και το 1997 αντίστοιχα (Boyd & Ellison 2008, Rohani& Hock, 2010). συµπεριφορά 1.5.5 Εικονικοί κόσµοι Οι εικονικοί κόσµοι (virtual worlds) είναι πλατφόρµες που αναπαράγουν ένα τρισδιάστατο περιβάλλον στο οποίο οι χρήστες µπορούν να εµφανιστούν υπό µορφή εξατοµικευµένων ειδώλων και να αλληλεπιδρούν ο ένας µε τον άλλον, όπως θα έκαναν και στην πραγµατική ζωή. Αποτελούν το απόλυτο µανιφέστο των Social Media αφού παρέχουν το υψηλότερο επίπεδο κοινωνικής παρουσίας µέσα από εξαιρετικά εξελιγµένες τεχνολογικές δυνατότητες (Kaplan & Heinlein, 2010). Οι εφαρµογές αυτές διακρίνονται σε δυο µεγάλες κατηγορίες. Στα παιχνίδια εικονικής πραγµατικότητας( virtual games world) όπως το World of War craft και στους εικονικούς κοινωνικούς κόσµους όπως το Second Life. Ειδικά η τελευταία κατηγορία είναι αρκετά σηµαντική αφού σύµφωνα µε έρευνες οι συµπεριφορές και οι ενέργειες των χρηστών καθρεπτίζουν την ύπαρξή τους στην πραγµατική τους ζωή. Αυτές οι εφαρµογές προσφέρουν ένα πλήθος ευκαιριών για τον κόσµο του µάρκετινγκ και αποτελούν αποτελεσµατικά µέσα επικοινωνίας και διαφήµισης για τις εταιρίες, αφού µπορούν να διακρίνουν τις προτιµήσεις των χρηστών µέσα από την ζήτηση εικονικών προϊόντων που έχουν κατασκευάσει. (Kaplan & Heinlein, 2009a, Kaplan & Heinlein 2009 c). Σελίδα 18 από 105

Κεφάλαιο 2 ο Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και οι διαπροσωπικές σχέσεις 2.1 Εισαγωγή Η τεχνολογία απειλεί να κυριαρχήσει επί της ζωής µας και να µας αποµονώσει από την επαφή µε τους άλλους ανθρώπους. ηµιουργώντας µας την ψευδαίσθηση ότι µας επιτρέπει να επικοινωνούµε καλύτερα, µας κάνει να ζούµε σε µία κυβερνο-πραγµατικότητα πολύ κατώτερη, και συχνά πιο σκληρή, από τον πραγµατικό κόσµο. Στην «ηλεκτρονική δηµοκρατία» των δικτύων ο καθένας έχει δικαίωµα λόγου και διαθέσιµο βήµα για να τον αρθρώσει. Ωστόσο δεν είναι όλοι ίδιοι, ούτε η γνώµη του καθενός έχει την ίδια βαρύτητα. Το πόσο πολύ θα ακουστεί ένας χρήστης και πόσο µακριά θα φτάσει το µήνυµά του εξαρτάται από τις «επαφές» του, δηλαδή από τους εικονικούς του φίλους. Η τεχνολογία αυτή δεν αλλάζει τον άνθρωπο,ούτε τις ανθρώπινες σχέσεις, ούτε την ικανότητα να είµαστε ερωτευµένοι ή θυµωµένοι γιατί πολύ απλά υπάρχουν ορισµένα πράγµατα που είναι τόσο βασικά στην ανθρώπινη φύση που η τεχνολογία δεν µπορεί να αλλάξει. Σύµφωνα µε έρευνα που πραγµατοποιήθηκε το 2008 από το πανεπιστήµιο Αιγαίου οι λόγοι για τους οποίους χρησιµοποιούνται οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης διαφέρουν ανάλογα µε τη επαγγελµατική κατάσταση του καθενός. Για τους περισσότερους χρήστες των κοινωνικών σελίδων ο µόνος λόγος δηµιουργίας λογαριασµού είναι η εύρεση ενός συντρόφου ή παλιών συµµαθητών κάτι που αποτελεί ψέµα αφού όχι µόνο ανάλογα µε την ηλικία αλλά και ανάλογα µε το φύλο οι λόγοι ποικίλουν. Σελίδα 19 από 105

Οι γυναίκες για παράδειγµα δηµιουργούν ένα διαδικτυακό προφίλ για την κάλυψη συναισθηµατικών αναγκών µέσω της γνωριµίας µε άλλους ενώ αντίθετα, οι άνδρες δηµιουργούν προφίλ για να έχουν την ευκαιρία να γνωστοποιούν διάφορα κατορθώµατα τους στον ευρύτερο κύκλο των φίλων τους, όπως αναφέρεται στην εκποµπή το κουτί της Πανδώρας Η διαρκής ενασχόληση µε µέσα κοινωνικής δικτύωσης, λέγεται ότι ευθύνεται για µειωµένη συγκέντρωση, αύξηση της ανάγκης για επιβράβευση αλλά και αποδυνάµωση των µη λεκτικών δεξιοτήτων επικοινωνίας, όπως για παράδειγµα η οπτική επαφή κατά τη διάρκεια µιας συνοµιλίας. Κατάθλιψη, αποµόνωση, εσωστρέφεια, κοινωνική φοβία, διαταραχή ελέγχου των παρορµήσεων και διαταραχή ελλειµµατικής προσοχής συνοδεύουν πολύ συχνά τα περιστατικά εθισµού και συστηµατικής ενασχόλησης 2.2 Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και η δηµοφιλής χρήση τους O λόγος που χρησιµοποιούµε τα κοινωνικά δίκτυα αρχικά είναι επειδή µας δίνουν τη δυνατότητα δηµιουργίας δεσµών µε πολύ µεγάλο αριθµό ατόµων ακόµα και όταν βρίσκονται σε µεγάλη γεωγραφική απόσταση το ένα από το άλλο, εφόσον το διαδίκτυο καταργεί τις αποστάσεις. Με αυτόν τον τρόπο µας δίνεται η δυνατότητα να γνωρίσουµε και άλλους πολιτισµούς ήθη και έθιµα καθώς να διευρύνουµε τους ορίζοντές µας. Ένας ακόµα λόγος που χρησιµοποιούµε τα κοινωνικά δίκτυα είναι η παροχή πληροφοριών σε ότι επιθυµούµε αλλά ταυτόχρονα και η ενηµέρωση για οτιδήποτε συµβαίνει στον κόσµο, αφού οι ειδήσεις στις µέρες µας µεταδίδονται µεταξύ των χρηστών του διαδικτύου σε ελάχιστο χρόνο από τη µια άκρη της γης στην άλλη. Τέλος, αξιοποιούµε τα κοινωνικά δίκτυα παίζοντας διάφορα παιχνίδια ακόµα και αν χρειάζεται να περάσουµε πολλές ώρες. 2.3 Πλεονεκτήµατα των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Αρκετά είναι τα πλεονεκτήµατα από τη χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Μερικά από αυτά είναι τα εξής: Σελίδα 20 από 105

i) Πολλοί χρήστες των µέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν δηλώσει πως έχουν τη δυνατότητα να γνωρίζουν άτοµα που µοιράζονται τα ίδια ενδιαφέροντα, µπορούν επίσης να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες που τους ενδιαφέρουν ακόµη και ότι συγκροτούν οκάδες µελέτης για τις εξετάσεις. ii) Ο βασικότερος λόγος ενασχόλησης για τους χρήστες κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι περνάνε πιο ευχάριστα την ώρα τους και είναι ένας τρόπος διαφυγής από το διάβασµα και τις σχολικές εργασίες. Τέλος µπορούµε να πούµε πως τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι πια εργαλεία αλλά ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής. iii) Ένας επιπλέον λόγος που τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι χρήσιµα είναι ότι µέσω αυτών των εφαρµογών κατάφεραν οι χρήστες να επανασυνδεθούν µε άτοµα ή φίλους που είχαν χάσει εδώ και πολύ καιρό. Επίσης έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν νέους ανθρώπους από άλλες πόλεις και χώρες, ιδιαίτερα οι νέοι των επαρχιών οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν όσους ανθρώπους θα ήθελαν να γνωρίσουν. iv) Πολλοί χρήστες των µέσων κοινωνικής δικτύωσης µπορούν να εκφράσουν συναισθήµατα µέσω αυτών που δεν θα τολµούσαν να τα πουν στην πραγµατική ζωή. v) Παρέχονται µε µικρό οικονοµικό κόστος και έτσι µπορούν να επικοινωνήσουν µε συγγενείς και φίλους που διαµένουν µακριά. 2.4 Μειονεκτήµατα των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Θα ακολουθήσει σχετική αναφορά στα βασικά µειονεκτήµατα της χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωση. Λεπτοµερέστερα θα αναλυθούν σε επόµενο κεφάλαιο της εν λόγω πτυχιακής εργασίας. i) Εξάρτηση: Η εξάρτηση αρχίζει όταν κάποιος περνάει πολλές ώρες σε αυτά. Ξεκινώντας από τη διαµόρφωση του προφίλ, την εύρεση φίλων. Έτσι κάποιος εθίζεται προσπαθώντας, να κάνει τον εαυτό του να φαίνεται πιο συναρπαστικός για τους εικονικούς του (δήθεν) φίλους. Η εξάρτηση αυτή µπορεί να φτάσει κάποιες φορές στο σηµείο να δείχνουν ότι περνάνε καλά χωρίς όντως να περνάνε καλά. Σελίδα 21 από 105

ii) Προσωπικά δεδοµένα: Πολλοί χρήστες αναρτούν φωτογραφίες και εισάγουν πολύ προσωπικά δεδοµένα στο προφίλ τους δηµοσιοποιώντας τα ανεξέλεγκτα. Αυτό µπορεί να αποδειχθεί µέγα σφάλµα όπως στην περίπτωση που ένας µελλοντικός εργοδότης δει υλικό που φαινοµενικά δεν θα ταίριαζε σε ένα µελλοντικό στέλεχος µιας εταιρείας και το απορρίψει, όσο κατάλληλο κι αν είναι για τη θέση. iii) Αποµάκρυνση από την πραγµατική ζωή: ηµιουργεί αυταπάτες για τον αριθµό των «φίλων» που γίνονται µέσω αυτού Προκαλεί λανθασµένες εντυπώσεις καθώς κάποιος µε µια άσχηµη εξωτερική εµφάνιση, µπορεί εύκολα να εµφανιστεί µε διαµορφωµένα προς το καλύτερο χαρακτηριστικά. ίδει την ευκαιρία σε άτοµα µε αµφίβολες προθέσεις να προσεγγίσουν χρήστες και να τους υποκλέψουν µε ευκολία ευαίσθητα η προσωπικά δεδοµένα. iv) Υποβάθµιση ζωής: Μεγαλώνει αλυσιδωτά κοινωνικά προβλήµατα και υποβαθµίζει το επίπεδο ζωής. Αποµονώνει τους ανθρώπους και δυσκολεύει την ειλικρινή προσέγγιση µεταξύ των ατόµων. v) ιαδικτυακός εκφοβισµός: Περίπου 15-35% των νέων έχει πέσει θύµα διαδικτυακού εκφοβισµού µέσω των κοινωνικών δικτύων. Όπως επίσης είναι και εύκολο, κάποιος να προκαλέσει διαδικτυακό εκφοβισµό u963 σε κάποιον άλλον στοχεύοντας στην εκδήλωση ποικίλων αντιδράσεων και στην ικανοποίηση αναγκών που σχετίζονται µε την επιβολή εξουσίας και ελέγχου. vi) Η κακή χρήση των δικτύων εγκυµονεί κινδύνους: Εύκολα αν κάποιος δεν ξέρει να προστατευτεί και ειδικά ανήλικα άτοµα, µπορούν να εκτεθούν ανεπανόρθωτα πέφτοντας θύµατα παραπλάνησης. vii) Αντικατάσταση φυσικής επαφής µε την χρήση κοινωνικών δικτύων: Με την πολύωρη χρήση των κοινωνικών δικτύων, που µπορεί να οδηγήσουν σε εθισµό, είναι πιθανόν να αντικαταστήσει κάποιος την φυσική και κατά πρόσωπο επικοινωνία και επαφή µε τους φίλους του, µε αυτή των κοινωνικών δικτύων, πίσω από την οθόνη του υπολογιστή του, χάνοντας έτσι τη φυσιολογική άµεση επαφή. Σελίδα 22 από 105

Κεφάλαιο 3 ο Κοινωνικοπολιτική επιρροή των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 3.1 Οι εφαρµογές των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης έχουν τύχει ευρείας αποδοχής και χρησιµοποιούνται ολοένα και περισσότερο σε τοµείς που θεµελιώνουν την κοινωνία µας αλλά και σε προσωπικούς τοµείς της ζωής του κάθε ατόµου. Τα σύγχρονα µέσα κοινωνικής δικτύωσης εφαρµόζονται πια σε τοµείς της επιστήµης, της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας, σε επιχειρησιακούς τοµείς, ακόµα και στις ιατρικές εφαρµογές. Πιο αναλυτικά αξιοπρόσεχτη είναι η χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης στον τοµέα της εκπαίδευσης σε όλες τις βαθµίδες της. Τα σύγχρονα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης ενσωµατώνουν πλήθος δυνατοτήτων αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας των µαθητών: υποστηρίζουν την ανταλλαγή ιδεών, τη συνεργασία για παραγωγή κοινού έργου, την οικοδόµηση περιεχοµένου, την έκφραση µέσω κειµένων. Η χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης επιπλέον ευνοεί και ενισχύει την επικοινωνία ανάµεσα σε µαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς, ενώ βελτιώνει και προωθεί την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Στην παγκόσµια εκπαιδευτική κοινότητα έχουν καταβληθεί προσπάθειες αξιοποίησης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Κάποιες από τις δηµοφιλέστερες παγκόσµιες πλατφόρµες εκπαιδευτικού περιεχοµένου αποτελούν οι Classroom 2.0, Ning, TeachStreet, ενώ έχουν γίνει και αξιόλογες ελληνικές προσπάθειες µε την δηµιουργία ιστότοπων όπως η Logo στην εκπαίδευση, ιδάσκοντας Φυσικές Επιστήµες. Σελίδα 23 από 105

Η χρήση των σύγχρονων µέσων κοινωνικής δικτύωσης δε θα µπορούσε να απουσιάζει από την Ανώτατη εκπαίδευση. Οι Douglas & Seely-Brown (2011), διατείνονται πως η χρήση των κοινωνικών δικτύων στην εκπαίδευση οδηγεί σε µια νέα κουλτούρα, σε µια µάθηση που στηρίζεται στις αρχές της συλλογικής ανακάλυψης. Σύµφωνα µε τους DeSchryver & al., (2009) ηλεκτρονικές κοινότητες µάθησης χτίζονται µέσα από τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιµοποιούν τα Πανεπιστήµια αφού αυτά αποτελούν πλατφόρµες που δίνουν την δυνατότητα στους φοιτητές να ενηµερωθούν, να µοιραστούν σχόλια και απόψεις και να ανταλλάξουν πληροφορίες. Πιο συγκεκριµένα, οι φοιτητές των έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν κριτική και αναλυτική σκέψη µε στόχο την οικοδόµηση νέας γνώσης µέσα από το αλληλεπιδραστικό, κοινωνικό και πολυσυµµετοχικό χαρακτήρα των κοινωνικών δικτύων (Selwyn, 2012). Επίσης τα σύγχρονα µέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτός από το να διατηρούν τις επαφές µεταξύ καθηγητών και φοιτητών συντελούν και στην προσέλκυση φοιτητών στα Πανεπιστήµια, λειτουργώντας σαν εργαλείο διαφήµισης για αυτά. 3.2 Οι κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που επέφεραν τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης Τα νέα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα αθώο κουτσοµπολιό ή το κλειδί για την διαµόρφωση µιας νέας παγκόσµιας εξουσίας; Οι αλλαγές από την χρήση και τον επεκτατισµό των νέων µέσων κοινωνικής δικτύωσης που έχουν συντελεστεί δεν αφήνουν περιθώρια σε κάποιον να αναρωτιέται. Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης έφεραν επανάσταση όχι µόνο στον τρόπο που επικοινωνούσαµε µέχρι σήµερα άλλα έχουν επιδράσει καταλυτικά σε κοινωνικόπολιτικές αλλαγές παγκοσµίως. Αποτέλεσαν έναν δίαυλο επικοινωνίας µεταξύ των χρηστών µέσω του οποίου καλύφθηκε µια βασική έµφυτη ανάγκη των ανθρώπων αυτή του αισθήµατος ότι ανήκουν σε µια κοινότητα. Σύµφωνα µε τον κοινωνιολόγο Barry Wellman (2001) ως κοινότητα ορίζεται το δίκτυο των διαπροσωπικών σχέσεων που παρέχουν στον άνθρωπο την κοινωνικότητα, την υποστήριξη, τις πληροφορίες, την αίσθηση του ανήκειν καθώς και κοινωνική ταυτότητα. Οι on Σελίδα 24 από 105

line κοινότητες στις οποίες συµµετέχουν σήµερα ενεργά οι άνθρωποι έχουν την δύναµη να διαµορφώσουν γνώµη, να συσπειρώσουν τα µέλη της, να καθοδηγήσουν ακόµα και να προκαλέσουν δράση. Πρόσφατο αντιπροσωπευτικό παράδειγµα αποτελεί η κινητοποίηση χιλιάδων Ελλήνων πολιτών από το Κίνηµα των Αγανακτισµένων, του οποίου η επικοινωνία ξεκίνησε από το Facebook. εν είναι λίγοι εκείνοι (Hampton & Wellman, 2003, Kavanaugh, Carroll, Rosson, Zin & Reese, 2005) που υποστηρίζουν πως τα νέα µέσα κοινωνικής δικτύωσης συνέβαλλαν στην ενίσχυση του κοινωνικού κεφαλαίου. Με απλά λόγια πρόκειται για την αξία που χτίζεται µέσα από τις κοινωνικές σχέσεις. Το κοινωνικό κεφάλαιο έχει συνδεθεί µε µια ποικιλία από θετικά κοινωνικά αποτελέσµατα, όπως καλύτερη δηµόσια υγεία, χαµηλότερα ποσοστά εγκληµατικότητας, και πιο αποτελεσµατικές χρηµατοπιστωτικές αγορές (Adler & Kwon, 2002). Οι έφηβοι της ηλικίας 12-17 ετών αποτελούν αναµφισβήτητα τους πιο ενεργούς πολίτες της νέας ψηφιακής οικουµενικής πολιτείας που έχουν δηµιουργήσει τα νέα µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύµφωνα µε αναφορά που γίνεται στο άρθρο «The Impact of Social Media on Children, Adolescents, and Families» των O Keeffe & Pearson (2011) κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ετών, ο αριθµός των εφήβων που χρησιµοποιούν τα Social Media έχει αυξηθεί δραµατικά. Η ελληνική πραγµατικότητα δεν απέχει πολύ από την αµερικανική. Σύµφωνα µε έρευνα34 που έγινε σε 7 Ευρωπαϊκές χώρες ανάµεσα στις οποίες ήταν και η Ελλάδα, στα πλαίσια του προγράµµατος Safer Internet, το 92% των ελλήνων εφήβων της µελέτης είναι µέλη σε µέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 39,4% κάνει χρήση των κοινωνικών δικτύων περισσότερο από δύο ώρες καθηµερινά και το ποσοστό αυτό ανεβαίνει στο 60,2% τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες. Το 25% των εφήβων που κάνουν χρήση κοινωνικών δικτύων περισσότερο από δύο ώρες ηµερησίως, µπορεί να παρουσιάσουν συµπεριφορά εξάρτησης, λένε οι ειδικοί, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για χρήση κάτω των δύο ωρών είναι µόνο 8%. Σελίδα 25 από 105

3.3 Οφέλη και κίνδυνοι της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης 3.3.1 Οφέλη της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Σύµφωνα µε την Κοινωνία των Πολιτών για την διαχείριση των Ανθρωπίνων Πόρων (SHRM) και µε τον Hamza Khan (2012) διακρίνονται τα παρακάτω οφέλη από την χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης: i) Επιτρέπουν την άµεση αλληλεπίδραση µεταξύ των χρηστών. ii) Επιτρέπουν την αστραπιαία µετάδοση των γεγονότων. iii) Συµβάλλουν στην διάχυση της γνώσης. iv) Καλύπτουν την βασικά ανάγκη των ανθρώπων να µοιραστούν πράγµατα, σκέψεις και απόψεις. v) Παρέχουν την δυνατότητα δηµιουργίας δεσµών µε πολύ µεγάλο αριθµό ατόµων παγκοσµίως, από διαφορετικές χώρες, κοινωνίες, πολιτισµούς και µε διαφορετικές συνήθειες και χαρακτηριστικά. vi) Παρέχουν την δυνατότητα αναζήτησης και ανεύρεσης περιεχοµένου (φωτογραφιών, βίντεο κλπ) στο οποίο οι χρήστες δε θα µπορούσαν να έχουν πρόσβαση µε διαφορετικό τρόπο (π.χ. από έντυπα µέσα). vii) Παρέχουν την δυνατότητα άµεσης ενηµέρωσης για οτιδήποτε συµβαίνει στον κόσµο την ίδια στιγµή. viii) Παρέχουν την δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε ψυχαγωγικό περιεχόµενο, από το σπίτι,. ix) ιευκολύνουν την ανοικτή επικοινωνία, που οδηγεί σε αυξηµένη ανακάλυψη πληροφοριών. x) Επιτρέπουν στους εργαζόµενους να συζητήσουν τις ιδέες, να ποστάρουν νέα, να κάνουν ερωτήσεις και να µοιραστούν links - συνδέσεις. xi) Παρέχουν την ευκαιρία να διευρυνθούν οι επιχειρηµατικές επαφές. xii) Στοχεύουν σε ένα ευρύ κοινό, καθιστώντας το ένα χρήσιµο και αποτελεσµατικό εργαλείο για τις προσλήψεις. xiii) Βελτιώνουν την επιχειρηµατική φήµη και πελατεία µε ελάχιστη χρήση της διαφήµισης. Σελίδα 26 από 105

xiv) Επεκτείνουν την έρευνα της αγοράς, υλοποιεί εκστρατείες µάρκετινγκ, παρέχει επικοινωνίες και κατευθύνει τα ενδιαφερόµενα άτοµα σε συγκεκριµένες ιστοσελίδες. 3.3.2 Κίνδυνοι της χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης Οι κίνδυνοι από τη χρήση των Μέσων Κοινωνικής δικτύωσης δύναται να επικεντρωθούν στους ακόλουθους: i) Η υπερβολική χρήση οδηγεί σε εθισµό. ii) Η επιβλαβής έκθεση της προσωπικής ζωής των χρηστών. iii) Κλοπή προσωπικών δεδοµένων. iv) Καταπάτηση της ιδιωτικότητας. v) Απαλοιφή διαπροσωπικών σχέσεων δια ζώσης. vi) Σπατάλη χρόνου. vii) Trolling. Αναφέρεται στην κακή χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης για συναισθηµατική κακοποίηση που επιτυγχάνεται για παράδειγµα µε δυσµενή σχόλια για να προκαλέσουν τον θυµό ή την λύπη κάποιου. viii) Cyber- Bullying. Αναφέρεται στον διαδικτυακό εκφοβισµό των χρηστών που µπορεί να οδηγήσει σε συναισθηµατικό τραυµατισµό. ix) Βοµβαρδισµός πληροφοριών διαφηµιστικών µηνυµάτων ( Marcon et al. 2011). x) Μετάδοση επιλεγµένων πληροφοριών µε σκοπό την χειραγώγηση της κοινής γνώµης. xi) Η χρήση των νέων µέσων κοινωνικής δικτύωσης δίνει τη δυνατότητα στους χάκερ για να διαπράξουν απάτη και να ξεκινήσουν επιθέσεις ιών. xii) Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης αυξάνουν τον κίνδυνο των ατόµων που πέφτουν θύµατα ηλεκτρονικών απατών που φαίνονται γνήσιες, µε αποτέλεσµα την κλοπή προσωπικών δεδοµένων. xiii) Σε επιχειρησιακό επίπεδο, µπορεί να οδηγήσουν σε αρνητικά σχόλια τους υπαλλήλους µιας επιχείρησης σχετικά µε την εταιρεία ή να επιφέρουν νοµικές συνέπειες, αν οι εργαζόµενοι χρησιµοποιούν αυτές τις ιστοσελίδες για να προβάλλουν παράνοµο ή προσβλητικό υλικό. Σελίδα 27 από 105

xiv) Η χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης καλλιεργεί τον εγωισµό και τον ναρκισσισµό. Σελίδα 28 από 105

Κεφάλαιο 4 ο Τα δηµοφιλέστερα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης 4.1. Το Facebook Σύµφωνα µε αναφορά που γίνεται στο άρθρο «Online social networks: Why do students use?» των Cheung &al (2010) η λειτουργία του Facebook δροµολογήθηκε το 2004 από τον πρώην φοιτητή του Harvard Mark Zuckerberg και ο αρχικός του προορισµός ήταν να συνδέσει όλους τους φοιτητές σε µια κοινότητα. Είναι ένας κοινωνικός ιστοχώρος δικτύωσης που ξεκίνησε στις 4 Φεβρουαρίου του 2004. Όλοι έχουν ελεύθερη πρόσβαση στο να συµµετάσχουν σε δίκτυα που σχετίζονται µε σχολεία, θέση απασχόλησης ή γεωγραφικής περιοχής. Οι χρήστες µπορούν να επικοινωνούν µέσο µηνυµάτων µε τους φίλους τους και να τους ειδοποιούν όταν ανανεώνουν τις προσωπικές πληροφορίες τους. Το όνοµα της ιστοσελίδας προέρχεται από τα προσωπικά έγγραφα των µελών πανεπιστηµιακών κοινοτήτων µερικών Αµερικάνικων κολεγίων και προπαρασκευαστικών σχολείων που χρησιµοποιούσαν οι νεοεισελθέντες σπουδαστές για να γνωριστούν µεταξύ τους. Ο 19χρονός Mark Zuckerberg ίδρυσε το facebok ως µέλος του πανεπιστηµίου του Harvard. Αρχικά δικαίωµα συµµετοχής είχαν µόνο οι φοιτητές του Harvard ενώ αργότερα επεκτάθηκε για την Ivy League. Πολύ αργότερα το δικαίωµα συµµετοχής επεκτάθηκε για όλους τους σπουδαστές πανεπιστηµίων, µετά για τους µαθητές σχολείων και µετά για κάθε άνθρωπο του πλανήτη που η ηλικία του ξεπερνούσε τα 13 χρόνια. Πρόκειται για µια κοινωνική ιστοσελίδα µέσω της οποίας µπορεί κανείς να κάνει πάρα πολλά πράγµατα. Γνωριµίες, παιχνίδια, quiz είναι µερικά από τα αγαθά που προσφέρει το Facebook στους ενδιαφερόµενους. Η ιστοσελίδα στηρίζεται στις φωτογραφίες που ανεβάζουν οι χρήστες του µε τον αριθµό των φωτογραφιών να φτάνει τα 14 εκατοµµύρια καθηµερινά. Σελίδα 29 από 105

Το facebook σήµερα έχει πάνω από 450 εκατοµµύρια ενεργούς χρήστες, κατατάσσοντας το έτσι στην λίστα ταξινόµησης του Alexa ως ένα από τα δηµοφιλέστερα web site του πλανήτη. Υπολογίζετε ότι καθηµερινά πάνω από 250.000 άνθρωποι γίνονται καινούργια µέλη. Με αφορµή την δηµοτικότητα του, το facebook έχει κριτικαριστεί και κατηγορηθεί σε θέµατα που αφορούν τα προσωπικά δεδοµένα και τις πολιτικές απόψεις των ιδρυτών του. Ωστόσο η συγκεκριµένη ιστοσελίδα παραµένει η πιο διάσηµη κοινωνική περιοχή δικτύωσης σε πολλές αγγλόφωνες χώρες. Ο προφανής λόγος που το facebook δέχεται τέτοια λογοκρισία είναι το γεγονός ότι ένας 19χρονος ξεκίνησε αθώα µια ιστοσελίδα γνωριµιών που εξυπηρετούσε µια µικρή µάζα φοιτητών και µέσα σε λίγο καιρό αυτή η ιστοσελίδα έχει µετατραπεί σε µια κολοσσιαία διεθνή εταιρία που απαρτίζετε πάνω από 3500 υπαλλήλους και µε τροµερά µεγάλα κέρδη. Ο ιδιοκτήτης Mark Zuckerberg είναι γνωστό ότι πρόσφατα απέρριψε µία προσφορά ύψους 975 εκατοµµυρίων δολαρίων ενώ διαπραγµατεύτηκε και πούλησε ένα µικρό ποσοστό της τάξης του 1,6% της εταιρίας στην Microsoft. Το κασέ του facebook υπολογίζετε ότι φτάνει τα 15 δισεκατοµµύρια δολάρια. Φυσικά και η αξία του facebook δεν είναι τόσο µεγάλη λόγο της απλής και όµορφης εµφάνισης της αλλά ούτε για την ξεχωριστή λειτουργικότητα της σελίδας. Το facebook είναι το κλειδί της εξέλιξης του internet, δίνοντας στους ιδιοκτήτες του (ή συνιδιοκτήτες, βλέπε Microsoft) διάφορες πληροφορίες που εγγυηµένα 100% όλοι οι διαχειριστές συστηµάτων διαδικτιακών χώρων µπορούν να καταγράψουν. Πληροφορίες για προσωπικές πληροφορίες, για λειτουργικά συστήµατα, για την παρακολούθηση διαφηµιστικών καµπανιών και άλλα πολλά. Όσοι είναι εγγεγραµµένα µέλη «λέγεται» ότι το facebook αποθηκεύει σε κάθε προσωπικό υπολογιστή cookies που µε την συνεργασία άλλων πολύ γνωστών ιστοσελίδων (όπως το ebay ή το google κτλ) καταγράφουν τις δραστηριότητες και τις κινήσεις που κάνει ο συγκεκριµένος χρήστης. Στους υπολογιστές του είναι αποθηκευµένες pπάνω από 2 δισεκατοµµύρια φωτογραφίες, ούτε το σύστηµα συνοριακών ελέγχων των ΗΠΑ δεν έχει τόσες. Σελίδα 30 από 105

Κάθε µέρα 14 εκατοµµύρια φωτογραφίες εµπλουτίζουν το φωτογραφικό άλµπουµ της υπηρεσίας. Η συντριπτική πλειονότητα των χρηστών έχει τοποθετήσει προσωπική φωτογραφία. Η Ελλάδα καταλαµβάνει την 42η χώρα χρήσης του Facebook παγκοσµίως µε 4 εκατοµµύρια Έλληνες να διατηρούν λογαριασµό. Από αυτούς το 55% ανήκει στο ανδρικό φύλο, ενώ το 45% στο γυναικείο φύλο, ενώ οι πιο εντατικοί χρήστες ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των 25-34 (social bakers, 2013). Η σελίδα είναι προσβάσιµη σε 70 γλώσσες καισύµφωνα µε άρθρο της εφηµερίδας Καθηµερινή(02/02/2012), αν το Facebook ήταν χώρα θα ήταν η τρίτη χώρα σε µέγεθος στον κόσµο, µετά την Κίνα και την Ινδία. Το 55% των χρηστών του διαδικτύου παγκοσµίως χρησιµοποιούν το Facebook, αφιερώνοντας το 1 από τα συνολικά 7 λεπτά που βρίσκονται συνολικά συνδεδεµένοι στο διαδίκτυο, στην χρήση του (ComScore), ενώ 2,7 εκατοµµύρια likes και σχόλια γίνονται ηµερησίως. Αξίζει να σηµειωθεί πως κατέχει την θέση του πρώτου κοινωνικού δικτύου µε την µεγαλύτερη αξία 29,11 δις δολάρια, ενώ ακολουθεί το Youtube (18,09 δις) και το Twitter (13,30 δις)(tovima.gr, 06/03/2012). 4.2 Το YouTube Το YouTube αποτελεί έναν ισχυρό ιστοχώρο που προσφέρει νέους τρόπους κατανάλωσης, δηµιουργίας και διαµοιρασµού βίντεο και µουσικής (Cayari,2011). Πρόκειται πιο συγκεκριµένα για µια ιστοσελίδα διαµοιρασµού αρχείων βίντεο, η οποία δηµιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2005 από τρεις πρώην υπαλλήλους της Pay Pal, τους Chad Hurley, Steve Chen και Jawed Karim. Το Νοέµβριο του 2006 εξαγοράστηκε από την Google για 1.65 διςεκατοµµφρια δολάρια.16 Οι χρήστες εκτός από το να παρακολουθούν και να ανεβάζουν βίντεο στην σελίδα έχουν την δυνατότητα να σχολιάσουν βίντεο και τραγούδια που ακούν και να δείξουν αν τους αρέσουν ή όχι, απλά πατώντας ένα κουµπί. Το YouTube εκµεταλλευόµενο την δηµοτικότητά του (οι µηνιαίες προβολές ξεπερνούν τις 92 δισεκατοµµύρια)17 έχει αναπτύξει δράσεις µάρκετινγκ προσφέροντας την δυνατότητα στις επιχειρήσεις να δηµιουργούν το δικό u964 τους κανάλι και να διαφηµίζονται µέσα από αυτό. Σελίδα 31 από 105

Συγκεκριµένα το 94% των 100 κορυφαίων διαφηµιστών, χρησιµοποιούν το YouTube για να προωθήσουν τις καµπάνιες τους(wikipedia.org). Το 2011 το YouTube είχε πάνω από ένα τρισεκατοµµύριο προβολές, ενώ το 70% της επισκεψιµότητάς του είναι από χρήστες εκτός Η.Π.Α. Αξίζει να σηµειωθεί πως πάνω από 340,000 έλληνες είναι ενεργοί χρήστες του YouTube, ενώ καθηµερινά 50,000 σχόλια και βίντεο µεταφορτώνονται από αυτούς (InNews, 2012). Ταξινοµείται στην 3η θέση ως προς την παγκόσµια κατάταξη ιστοσελίδων(alexa.com, 2013). 4.3 Το Twitter Το Twitter γνωστό και ως το «sms του διαδικτύου» αποτελεί το αµέσως πιο γνωστό κοινωνικό δίκτυο µετά το Facebook. Εµπίπτει στην κατηγορία των ιστοσελίδων δηµιουργίας µικρό-ιστολογίων (micro-blogging) και επιτρέπει σε όσους διαθέτουν προφίλ να διαβάζουν και να στέλνουν µηνύµατα που τους ενδιαφέρουν. Τα µηνύµατα είναι µικρού µεγέθους, όσο και τα µηνύµατα κινητής τηλεφωνίας (140 χαρακτήρες) και είναι γνωστά ως «tweets». Τα µέλη µπορούν να ακολουθούν τα µηνύµατα άλλων χρηστών καθώς και να απαντούν σε αυτά. ηµιουργήθηκε το 2006 από τον Jack Dorsey και από τότε αναπτύσσεται ταχέως. Στο τέλος του 2012 µετρήθηκαν πάνω από 465 εκατοµµύρια ενεργοί λογαριασµοί χρηστών, ενώ κάθε ένα λεπτό δηµιουργούνται 11 προφίλ και στέλνονται 100,000 tweets (thesocialskinny.com). Πρώτη χώρα στην χρήση του Twitter είναι η Ολλανδία ενώ ενεργοί χρήστες παρουσιάζονται και 85,000 Έλληνες οι οποίοι πραγµατοποιούν 180,000 tweets ηµερησίως (InNews,2012). Ταξινοµείται στην 10η θέση ως προς την παγκόσµια κατάταξη ιστοσελίδων (Alexa.com,2013). 4.4 Το Google+ Το Google+ είναι ένα πολύγλωσσο µέσο κοινωνικής δικτύωσης και υπηρεσία ταυτότητα η οποία ανήκει και λειτουργεί από την Google Inc. Ξεκίνησε στις 28 Ιουνίου του 2011. Όµως το εκέµβριο του 2012, είχε συνολικά 500 εκατοµµύρια εγγεγραµµένους χρήστες από τους τα 235.000.000 είναι ενεργείς χρήστες σε καθηµερινή βάση. Σε αντίθεση µε άλλα συµβατικά Σελίδα 32 από 105

κοινωνικά δίκτυα το Google+ έχει τη δυνατότητα να ικανοποιεί πολλές από τις ιδιότητες του απευθείας χωρίς την παραµικρή καθυστέρηση. Λίγους µήνες µετά την εκκίνηση της σταδιακής διάθεσης της λειτουργίας σε όλο τον κόσµο, το Hangouts on Air του Google Plus είναι πλέον διαθέσιµο και στην Ελλάδα, δίνοντας τη δυνατότητα οµαδικών συνοµιλιών µε έως και 10 άτοµα και την ζωντανή αναµετάδοσή τους σε όλο τον κόσµο. Πιο συγκεκριµένα µπορούµε να αναπαράγουµε δηµόσια κάποιο βίντεό µας προς όλο τον κόσµο, να δούµε στατιστικά στοιχεία για το πόσοι χρήστες µας βλέπουν κατά τη διάρκεια της µετάδοσης ή ακόµα και να το µαγνητοσκοπήσουµε και να το ανεβάσουµε στο YouTube αφού ολοκληρωθεί. Ωστόσο µε την πάροδο του χρόνου παρατηρούνται ενδιαφέρουσες βελτιώσεις και νέα χαρακτηριστικά που µπορεί να φανούν χρήσιµα σε αρκετές περιπτώσεις και ίσως καταφέρουν να κάνουν το Google+ αξιοπρεπή αντίπαλο του Skype (και όχι µόνο). Μια πρώτη αλλαγή που γίνεται αµέσως αισθητή, αφορά τον τρόπο προβολής του Google+, που πλέον εµφανίζεται σε κάθε δηµοσίευση του Google+, ώστε να µπορούµε να ξεκινήσουµε συνοµιλία απευθείας µε ένα µόνο κλικ. Σε περίπτωση που κάποιος άλλος καλέσει εµάς θα δούµε την πρόσκλησή του στην περιοχή των σχολίων. Αρκετή βελτίωση παρατηρείται και στη λειτουργία του, που επιτρέπει τη ζωντανή αναµετάδοση εκδηλώσεων, µε τρόπο παρόµοιο µε αυτόν που έχουµε δει να κάνει και το Justin.tv. Αν και το Google+ βρίσκεται ακόµη υπό ανάπτυξη και απέχει από να χαρακτηριστεί ολοκληρωµένο προϊόν, η Google έχει πραγµατοποιήσει 3 σηµαντικές βελτιώσεις που το φέρνουν πιο κοντά στην επίσηµη κυκλοφορία του στο ευρύ κοινό. Πιο συγκεκριµένα: Είναι πλέον διαθέσιµο σε περισσότερους χρήστες, κυρίως διασηµότητες αλλά και ανθρώπους µε πολλούς ακόλουθους στο Google+. Έχει απλοποιηθεί ο τρόπος µε τον οποίο µπορεί να πραγµατοποιηθεί ένα Hangout On Air, µε τους χρήστες να µπορούν να το ξεκινήσουν όποτε θελήσουν. Προστίθεται σύνδεση µε το YouTube, έτσι ώστε να ανέβει εκεί αυτόµατα το πλήρες βίντεο αµέσως µετά την ολοκλήρωση της µετάδοσης. Το βίντεο, Σελίδα 33 από 105

ασφαλώς, ανεβαίνει στον προσωπικό λογαριασµό του χρήστη και είναι ιδιωτικό, που σηµαίνει πως δεν µπορεί να το δει κανείς άλλος µέχρι ο ίδιος ο χρήστης να το αποφασίσει 4.5 Το Linked In Το Linked In αποτελεί σελίδα κοινωνικής δικτύωσης επαγγελµατιών. ίνει την δυνατότητα στους χρήστες να δηµιουργήσουν το δικό τους προφίλ, να δικτυωθούν µε συνεργάτες και δίκτυα συνεργατών επιχειρήσεων, να επικοινωνήσουν και να συνεργαστούν µε καταρτισµένους επαγγελµατίες. Η βασική του χρήση παρέχεται δωρεάν, υπάρχουν όµως χρεώσεις σε πρόσθετες παροχές που απευθύνονται σε εργοδότες οι οποίοι κάνουν δηµοσιεύσεις για διαθέσιµες θέσεις εργασίας (linkedin.com). Σήµερα το Linked In διαθέτει πάνω από 150 εκατοµµύρια χρήστες παγκοσµίως εκ των οποίων τα 2 εκατοµµύρια είναι επιχειρήσεις και οι 225,000 Έλληνες. Το 75% των χρηστών το χρησιµοποιεί για επαγγελµατικούς λόγους, ενώ το 50% των χρηστών είναι απόφοιτοι u964 τριτοβάθµιας εκπαίδευσης(anson,2012). Ταξινοµείται στην 14η θέση ως προς την παγκόσµια κατάταξη ιστοσελίδων (Alexa.com,2013). 4.6 Το Blogger Το Blogger είναι µια υπηρεσία δηµιουργίας ιστολογίων που δηµιουργήθηκε το 1999 από την Pyra Labs και εξαγοράστηκε το 2003 από την Google. Οι χρήστες δηµοσιεύουν σε αυτά υλικό υπό την µορφή κειµένου, ήχου, εικόνας. Οι υπόλοιποι χρήστες µπορούν να προσθέσουν σχόλια στο δηµοσιευµένο περιεχόµενο. Απαραίτητη προϋπόθεση δηµιουργίας ιστολογίου αποτελεί η δηµιουργία λογαριασµού Google (Wikipedia.org). 4.7 Το Flickr Το Flickr είναι ένα κοινωνικό δίκτυο δηµοσίευσης και διαµοίρασης φωτογραφιών. ηµιουργήθηκε το 2004 από την Ludicorp και εξαγοράστηκε το 2005 από την Yahoo. Σελίδα 34 από 105

Σήµερα φιλοξενεί πάνω από 51 εκατοµµύρια εγγεγραµµένους χρήστες. Αξίζει να σηµειωθεί πως σήµερα εκτός από τα παραπάνω µέσα κοινωνικής δικτύωσης, τεράστια ανάπτυξη και απήχηση στο κοινό γνωρίζουν το Pinterest και το Instagram µε 80 εκατοµµύρια χρήστες. Αξίζει να αναφερθεί πως πέρα από τα προαναφερθέντα µέσα κοινωνικής δικτύωσης που τυγχάνουν ευρείας αναγνωρισιµότητας και αποδοχής παγκοσµίως, η Ελλάδα διαθέτει τα δικά της µέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το zoo.gr και το νεοσύστατο Gatmi.gr. Το Gatmi.gr είναι το ελληνικό κοινωνικό δίκτυο, το δίκτυο όσων νοιώθουν Έλληνες ή θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα την Ελλάδα. Είναι η απάντηση στη γιγάντωση των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Είναι ένα µέσο επικοινωνίας που σχεδιάστηκε για να είναι απλό στη χρήση και φιλικό. Είναι το µέσο δικτύωσης ανθρώπων που έχουν ως κοινό σηµείο την αγάπη και το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα και δηµιουργήθηκε το 2012 από την ανάγκη να βοηθήσουµε να γεννηθεί κάτι καινούργιο στη χώρα19. 4.8 Το Wikipedia Το Wikipedia είναι η µεγαλύτερη online εγκυκλοπαίδεια και ανήκει στην κατηγορία των συνεργατικών έργων. Η λειτουργία της ξεκίνησε το 2001 και σήµερα έχει καταφέρει να προσελκύσει 35 εκατοµµύρια εγγεγραµµένους χρήστες. Ταξινοµείται στην 6η θέση ως προς την παγκόσµια κατάταξη ιστοσελίδων (Alexa.com,2013). Είναι η µεγαλύτερη online εγκυκλοπαίδεια και ανήκει στην κατηγορία των συνεργατικών έργων. Η λειτουργία της ξεκίνησε το 2001 και σήµερα έχει καταφέρει να προσελκύσει 35 εκατοµµύρια εγγεγραµµένους χρήστες. Ταξινοµείται στην 6η θέση ως προς την παγκόσµια κατάταξη ιστοσελίδων (Alexa.com,2013). Σελίδα 35 από 105

Κεφάλαιο 5 ο Οι κίνδυνοι του διαδικτύου 5.1 Ειδικές µορφές εγκληµάτων στο διαδίκτυο Τα βασικά εγκλήµατα που δύναται να διαχωριστούν και αφορούν το διαδίκτυο είναι τα ακόλουθα: i) Άπατες µέσω διαδικτύου ii) Cracking και hacking iii) ιακίνηση-πειρατεία λογισµικού iv) Πιστωτικές κάρτες: (Μην στέλνετε τον αριθµό της πιστωτικής σας κάρτας µε email και µην τον δίνετε σε δικτυότοπους αµφίβολης αξιοπιστίας τους οποίους δεν γνωρίζεται. Το οικονοµικό έγκληµα έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις στο διαδίκτυο. Μην δίνετε τα προσωπικά σας στοιχεία, το όνοµα σας, την διεύθυνση σας, το τηλέφωνο σας, ή φωτογραφίες σας σε αγνώστους που συναντάτε στο διαδίκτυο ακόµη και αν σας το ζητήσουν). v) ιακίνηση ναρκωτικών. vi) Έγκληµα στα chat rooms: (Έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά προτροπής σε οµαδική αυτοκτονία στο Facebook). vii) Παιδική πορνογραφία: (Παιδόφιλοι, άτοµα υπεράνω κάθε υποψίας, δεν διστάζουν να εκµεταλλευτούν τη θέση τους αλλά και τη σχέση τους(συγγένεια), για να ικανοποιήσουν το αρρωστηµένο πάθος τους) viii) Κατασκοπεία: (Απόρρητα έγγραφα σε προγράµµατα ανταλλαγής αρχείων µουσικής!) ix) Λογισµικά φίλτρα Ένα φίλτρο είναι ένα πακέτο λογισµικού το οποίο µπορεί να αποκλείσει την προσπέλαση σε τόπους του κυβερνοχώρου µε παράνοµο ή επιβλαβές περιεχόµενο. Η αποτελεσµατικότητα ενός φίλτρου εξαρτάται από την επινοητικότητα του λογισµικού καθώς και από το πόσο ανανεωµένες είναι οι λίστες µε τους απαγορευµένους τόπους. ιαφορετικά φίλτρα είναι αποτελεσµατικά στο να αποκλείουν την πρόσβαση σε τόπους µε διαφορετικό περιεχόµενο. Για παράδειγµα, Σελίδα 36 από 105

κάποιο φίλτρο µπορεί να είναι πιο αποτελεσµατικό στο να αποκλείει την πρόσβαση σε τόπους µε πορνογραφικό περιεχόµενο, ενώ κάποιο άλλο να είναι πιο αποτελεσµατικό σε περιεχόµενο µε βία η ρατσισµό. Μην απαντάτε σε µηνύµατα ηλεκτρονικού ταχυδροµείου εάν δεν γνωρίζετε τον αποστολέα. 5.2 Εγκλήµατα στο διαδίκτυο Το έγκληµα στον κυβερνοχώρο είναι γρήγορο, διαπράττεται σε χρόνο δευτερολέπτων και πολλές φορές δεν το αντιλαµβάνεται ούτε το ίδιο το θύµα. Είναι εύκολο στην διάπραξή του, φυσικά για όσους το γνωρίζουν, ενώ τα ίχνη που αφήνει είναι ψηφιακά... Για την τέλεσή του απαιτούνται άριστες και εξειδικευµένες γνώσεις, όπου είναι πιο προηγµένο και από το οικονοµικό έγκληµα. Μπορεί να διαπραχθεί χωρίς την µετακίνηση του δράστη, ο οποίος ενεργεί από το γραφείο ή το σπίτι του, χρησιµοποιώντας τον υπολογιστή του. ίνει τη δυνατότητα σε άτοµα µε ιδιαιτερότητες όπως οι παιδόφιλοι ς (child pornography) να επικοινωνούν γρήγορα ή και σε πραγµατικό χρόνο, χωρίς µετακίνηση, εύκολα, ανέξοδα, να βρίσκονται πολλοί µαζί στις ίδια οµάδες συζητήσεως (News groups) ή µέσα σε chat rooms. Οι «εγκληµατίες του κυβερνοχώρου» πολλές φορές δεν εµφανίζονται µε την πραγµατική των ταυτότητα, αποστέλλουν ηλεκτρονικά µηνύµατα(e-mail) µε ψευδή στοιχεία. Είναι έγκληµα «χωρίς πατρίδα», και τα αποτελέσµατά του µπορεί να πραγµατοποιούνται ταυτόχρονα σε πολλούς τόπους 5.3 Η ασφάλεια στο διαδίκτυο Από τη µια η πανηγυρική ανακοίνωση από το Facebook ότι τα ενεργά µέλη σε µηνιαία βάση ξεπέρασαν το ένα δισεκατοµµύριο, νούµερο που δεν αποδεικνύει απλώς ότι είναι µακράν το πιο δηµοφιλές κοινωνικό δίκτυο, αλλά και ότι η χρήση του αποτελεί µία από τις βασικότερες δραστηριότητες περίπου για τους µισούς ανθρώπους σε όλο τον κόσµο οι οποίοι έχουν πρόσβαση online. Από την άλλη όµως, η τεράστια απήχηση του δικτύου έχει και τις παρενέργειές της, αφού γι αυτό τον λόγο έχει µπει στο στόχαστρο κάθε λογής Σελίδα 37 από 105

κυβερνοεγκληµατιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι υπεύθυνοι της πλατφόρµας γνωστοποίησαν πως ανακάλυψαν περίπου 14 εκατοµµύρια πλαστούς λογαριασµούς, οι οποίοι διέδιδαν διαφηµιστικά µηνύµατα ή διακινούσαν link «µολυσµένα» µε ιούς και «δούρειους ίππους». Βέβαια, το Facebook παρακολουθεί συνεχώς ό,τι κυκλοφορεί στην πλατφόρµα, ώστε να ειδοποιεί τους χρήστες αµέσως µόλις εντοπίσει ασυνήθιστη δραστηριότητα στους λογαριασµούς τους. Το τελευταίο διάστηµα, ωστόσο, κάθε µέλος του δικτύου έχει στη διάθεσή του κι ένα ακόµη αποτελεσµατικό εργαλείο για την ασφάλειά του - µία σειρά από εφαρµογές οι οποίες είναι δωρεάν για ιδιωτική χρήση και µπορούν να εντοπίζουν οποιοδήποτε ύποπτο υλικό στο προφίλ του. Πιο πρόσφατο παράδειγµα η MyPageKeeper, η οποία αναπτύχθηκε από ερευνητές του Πανεπιστηµίου της California και διατίθεται από τον Σεπτέµβριο στο δίκτυο, προς το παρόν σε πιλοτική έκδοση. Ετσι, µόλις ο χρήστης δώσει στη MyPageKeeper άδεια πρόσβασης στον λογαριασµό του, αυτή θα ξεκινήσει να «σαρώνει» αυτόµατα τις αναρτήσεις στο «χρονολόγιό» του, τις ενηµερώσεις που ανεβάζουν οι «φίλοι» του, αλλά και τα µηνύµατα που λαµβάνει. Η εφαρµογή ψάχνει για κακόβουλο λογισµικό, ενοχλητικές διαφηµίσεις ή προσπάθειες εξαπάτησης του χρήστη, µε σκοπό αυτός να αποκαλύψει ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα. Μόλις ανακαλύψει µια τέτοια περίπτωση, ειδοποιεί τον κάτοχο του λογαριασµού, προσθέτοντας ένα σχόλιο στην ύποπτη ανάρτηση ή στέλνοντάς του µία ειδοποίηση. Ανάλογες δυνατότητες προσφέρουν επίσης οι Norton SafeWeb, Defensio της Websense, και η Bitdefender Safego. Οπως και η MyPageKeeper, έτσι και αυτές οι εφαρµογές διατίθενται µέσα από το Κέντρο Εφαρµογών, αναλαµβάνοντας να προστατεύουν από τις «κακοτοπιές» αυτούς που τις χρησιµοποιούν για να «σαρώνουν» τον λογαριασµό τους. Οταν το κακόβουλο post που θα εντοπίσουν προέρχεται από κάποιον «φίλο» του χρήστη, τότε µπορούν να τον ενηµερώσουν αυτόµατα, ενώ µερικές από τις παραπάνω εφαρµογές µπορούν να ρυθµιστούν ώστε κάθε µήνα να ετοιµάζουν µία αναφορά για τον χρήστη, συνοψίζοντας τα ευρήµατά τους. Σελίδα 38 από 105

Επίσης, ορισµένες εφαρµογές (όπως π.χ. η MyPageKeeper) επιτρέπουν να αυξήσει κανείς το επίπεδο ευαισθησίας τους για καλύτερη προστασία. Αν και τότε υπάρχει περίπτωση να θεωρήσουν επικίνδυνα link τα οποία στην πραγµατικότητα είναι απολύτως αθώα. Επιπροσθέτως, η Bitdefender Safego και η Defensio της Websense υπόσχονται να βοηθήσουν τα µέλη του Facebook να προστατεύσουν καλύτερα την ιδιωτικότητά τους ή τη διαδικτυακή τους φήµη. Πιο συγκεκριµένα, η Safego θα φανεί χρήσιµη σε όσους έχουν µπερδευτεί από τις αλλαγές στην πολιτική ασφάλειας που έχει κατά καιρούς κάνει το Facebook, καθώς αναλύει τις ρυθµίσεις απορρήτου που έχει επιλέξει ο χρήστης, για να τον προειδοποιεί όποτε αυτός «ανεβάζει» ευαίσθητα δεδοµένα στο δηµόσιο προφίλ του. Από την άλλη πλευρά, η Defensio έχει τη δυνατότητα να εντοπίζει τις αναρτήσεις µε link τα οποία οδηγούν σε ιστοσελίδες µε ρατσιστικό και πορνογραφικό υλικό, ή σε σάιτ online τζόγου. Παρόλο που δεν µπορεί να αφαιρεί αυτόµατα αυτές τις αναρτήσεις, αφού δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο το Facebook, µπορεί να ρυθµιστεί ώστε κάθε φορά να ενηµερώνει µέσω e-mail τον κάτοχο του λογαριασµού. Παράλληλα, πάντως, αρκετές εταιρείες που αναπτύσσουν προγράµµατα antivirus έχουν αρχίσει να προσθέτουν στα προϊόντα τους εργαλεία ειδικά για την προστασία στο Facebook. Ενδεικτικά, το Internet Security 2012 της Norton ενσωµατώνει το SafeWeb, ενώ το Titanium AntiVirus Plus 2013 της Trend Micro περιλαµβάνει ένα πρόγραµµα που, εκτός από το να ψάχνει για κακόβουλο λογισµικό, ελέγχει και τις ρυθµίσεις ασφαλείας στον λογαριασµό του χρήστη στο κοινωνικό δίκτυο. 5.4 Βασικές εφαρµογές ασφάλειας Για να µπορούν να λειτουργήσουν οι εφαρµογές ασφάλειας, χρειάζεται να έχουν πλήρη πρόσβαση στον λογαριασµό του χρήστη, όπως στο mail, το χρονολόγιο και τη ροή ειδήσεων. Βέβαια, το γεγονός ότι τα εν λόγω προγράµµατα προέρχονται από πολύ γνωστές εταιρείες κυβερνοασφάλειας σηµαίνει ότι µπορεί κανείς να τις εµπιστευτεί. Κάτι που δεν ισχύει για όλες τις εφαρµογές στο Facebook, καθώς αρκετές είναι υπέρ το δέον «αδιάκριτες», αφού έχουν στόχο να συλλέξουν όσο το δυνατόν Σελίδα 39 από 105

περισσότερα προσωπικά δεδοµένα για λόγους µάρκετινγκ ενώ, ακόµη χειρότερα, δεν λείπουν και οι εφαρµογές που περιέχουν ιούς και άλλο κακόβουλο λογισµικό. Όλα αυτά τα προγράµµατα είναι ο λόγος που η εταιρεία secure.me λανσάρισε το Σεπτέµβριο το App Advisor, µία υπηρεσία που µπορεί να προστατεύει τα µέλη του Facebook, υποδεικνύοντάς τους κατ αρχάς ποιες εφαρµογές είναι επικίνδυνες και δεν θα πρέπει να χρησιµοποιήσουν. Παράλληλα, η υπηρεσία βαθµολογεί τις εφαρµογές ανάλογα µε το πλήθος των ευαίσθητων δεδοµένων που αυτές συλλέγουν. 5.5 Οδηγίες ασφάλειας ίδονται απλές οδηγίες χρησιµοποιώντας τις οθόνες του ιστοχώρου, αναδεικνύοντας µε αυτό τον τρόπο τις ρυθµίσεις και τις δυνατότητες ασφαλούς χρήσης. Ειδικότερα, ο οδηγός ενηµερώνει για τα εξής σηµαντικά θέµατα: i) Η κατανόηση της πολιτικής απορρήτου και των όρων χρήσης (privacy και terms) ως το πρώτο και πολύ σηµαντικό βήµα κατά την εγγραφή µας. ii) Η σηµασία της δηµοσίευσης προσωπικών στοιχείων µε σύνεση κατά την εγγραφή µας στο Facebook. iii) Πώς µπορούµε να ρυθµίσουµε και να ασφαλίσουµε το λογαριασµό µας από ενέργειες παραβίασης ή υποκλοπής; Το χρονολόγιο και ο τοίχος µας: πώς µπορούµε να περιορίζουµε την πρόσβαση στα προσωπικά µας στοιχεία και να ελέγχουµε πώς εµφανίζεται το χρονολόγιό µας προς άλλους χρήστες του Facebook, πώς µπορούµε να κρατάµε τον έλεγχο των κοινοποιήσεών µας, και πόσο σηµαντικό είναι να γνωρίζουµε τις ρυθµίσεις απορρήτου. iv) Οι φίλοι µας στο Facebook φίλοι ή γνωστοί «άγνωστοι»; Πώς δηµιουργούµε επιµέρους λίστες µε συγκεκριµένες επαφές, πώς προστατεύουµε τους φίλους µας από τα ανεπιθύµητα βλέµµατα, πώς αφαιρούµε άτοµα που δε θέλουµε να βρίσκονται πια στη λίστα των φίλων µας, πώς µπορούµε (και πρέπει να) µπλοκάρουµε προβληµατικές επαφές. Επιπλέον, επισηµαίνεται η λειτουργία ανάδειξης των κοινών δεδοµένων µεταξύ δύο χρηστών ως άλλο ένα σηµείο προστασίας της ιδιωτικότητας που πρέπει να προσεχτεί. Σελίδα 40 από 105

v) Αναζήτηση - ποιον µπορούµε να βρούµε και ποιος µπορεί να µας βρει: πώς αναζητούµε «φίλους», πώς ρυθµίζουµε ποιος θα µπορεί να µας βρει µέσα από το Facebook, πώς αποφασίζουµε εάν το χρονολόγιό µας θα µπορεί να βρεθεί µέσω δηµόσιων µηχανών αναζήτησης. vi) Προστατεύουµε τις φωτογραφίες µας από ανεπιθύµητα βλέµµατα: ενηµερωνόµαστε για τη σηµασία της προστασίας φωτογραφιών και βίντεο, σεβόµενοι το δικαίωµα κάθε ατόµου επάνω στις δικές του δηµοσιεύσεις και φωτογραφίες. vii) Εφαρµογές: πώς µπορούµε να εγκαταστήσουµε / απεγκαταστήσουµε µια εφαρµογή, πώς µπορούµε να αναφέρουµε µια εφαρµογή, πώς περιορίζουµε τη λίστα των ατόµων που θα µαθαίνουν τι κάνουµε στις εφαρµογές. viii) Επίσης, αναδεικνύεται η σηµασία της γνώσης των τρόπων που οι εφαρµογές µπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση σε δεδοµένα µας µέσω των φίλων µας, καθώς και τι πρέπει να προσέχουµε όταν χρησιµοποιούµε τη λειτουργία «Μου αρέσει!». ix) Πώς µπορούµε να απενεργοποιήσουµε ή να διαγράψουµε το λογαριασµό µας. x) Πώς µπορούµε να αποκλείσουµε ενοχλητικές επαφές & εφαρµογές, να ανακτήσουµε τον έλεγχο του λογαριασµού µας και να αναφέρουµε ανάρµοστη δραστηριότητα στο Facebook. Σελίδα 41 από 105

Κεφάλαιο 6 ο Η γλώσσα του διαδικτύου 6.1 Εισαγωγή Πολλά άτοµα όταν αρχίζουν να µπαίνουν στο κόσµο του διαδικτύου δε γνωρίζουν τα greeklish και διαφορές εκφράσεις π.χ. lol omg κλπ. Εδώ, στο εν λόγω κεφάλαιο, θα παρουσιαστούν τα greeklish και τις διαφορές εκφράσεις. 6.2 Η αλφάβητο στο διαδίκτυο a= Α b= το λατινικό β συνήθως χρησιµοποιείτε στα greeklish για το σύµφωνο Β ή για τον δίφθογγο µπc= χρησιµοποιείτε κάποιες φορές σαν Σ π.χ. eleoc d= e=e f=φ g=γ h= το h χρησιµοποιείτε ως Η και ως Χ i= ως Η και Ι j= σπάνια χρησιµοποιείτε ως Ξ k=k l (L) =Λ m=m n=n o=χρησιµοποιείτε ως Ο και ως Ω p=π q= δεν χρησιµοποιείτε στα greeklish r=p s=σ Σελίδα 42 από 105

t=t u (U) = Υ v (V) = χρησιµοποιείτε ως Β w= χρησιµοποιείτε ως Ω x= χρησιµοποιείτε ως Χ και ως Ξ (Σηµ: το Ξ χρησιµοποιείτε στα greeklish και ως 3 και ks π.χ. 3ereis ή ksereis) y=y z=z 6.3 Ελληνικά συµφωνά και δίφθογγοι Θ= th- και 8 π.χ. theleis kati ή 8eleis kati γκ= gk γγ=gg Εκφράσεις που βρίσκονται συνήθως σε chat rooms, MSN και σε Online Games omg (Oh My God) = θεούλη µου. Μπορεί να συναντήστε το omfg αλλά η σηµασία του είναι άλλη lol (Laughs Out Loud ή Lots Of Laughs) = Έσκασα στα γέλια btw (By The Way) = Επίσης tpt= είναι συντοµία της λέξης τίποτα g2g (Got to Go)= πρέπει να φύγω dn= συντοµία του «δεν» ty= Συντοµία του Τhank You (Ευχαριστώ) bb (bye bye)= Γεια σου t(n)=το ή τη οταν βρίσκετε µόνο του (τον ή την) brb (Be Right Back)=Γυρίζω Σύντοµα Σελίδα 43 από 105

Κεφάλαιο 7 ο Βιβλιογραφική επισκόπηση 7.1 Τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης στην παγκόσµια και ελληνική πραγµατικότητα Την τελευταία πενταετία ο παγκόσµιος πληθυσµός του διαδικτύου, έχει διπλασιαστεί και απαριθµεί σήµερα πάνω από 2,40 δισεκατοµµύρια χρήστες (internetworldstats.com,2013), ενώ ανά δευτερόλεπτο εισέρχονται 8 νέοι χρήστες στο διαδίκτυο (socialskinny,2012). Η πλειοψηφία των χρηστών συγκεντρώνεται στην Ασία, ενώ οι Ευρωπαίοι χρήστες αγγίζουν τα 501 εκατοµµύρια. Αξιοπρόσεχτο είναι και το γεγονός πως οι σελίδες του διαδικτύου ξεπερνούν πλέον τα 8 δισεκατοµµύρια (socialskinny,2012). Όσον αφορά τον παγκόσµιο πληθυσµό των χρηστών των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης (Social Media) ανέρχεται στο 1 δισεκατοµµύριο σύµφωνα µε την έκθεση της ιεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU) για το 2012. Σύµφωνα µε την Comscore (2012) στην ετήσια έκθεση της «2010 Europe Digital Year in Review», η Ευρώπη είναι η ήπειρος όπου τα online κοινωνικά δίκτυα παρουσιάζουν την µεγαλύτερη αύξηση της βάσης χρηστών στον κόσµο (10,8%). Συνολικά το 84,4% των ευρωπαίων χρηστών του διαδικτύου είναι εγγεγραµµένοι σε κάποιο online κοινωνικό δίκτυο. 59 Τα νέα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης και η σχέση τους µε την καταναλωτική συµπεριφορά Media έχει αυξηθεί κατά 356% στις ΗΠΑ από το 2006 και αποτελεί την 4η πιο δηµοφιλή online δραστηριότητα (Socialskinny,2012). Σύµφωνα µε έρευνα της PewInternet (2011) ο γυναικείος πληθυσµός φαίνεται να είναι πιο ενεργός στην χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης µε ποσοστό 69% εν αντιθέσει µε τους άνδρες που τα χρησιµοποιούν σε ποσοστό 60%.Το 2012 το 56% των ανθρώπων παγκοσµίως υποστηρίζουν πως έχουν επισκεφτεί µια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης (statisticbrain.com, 2012), ενώ 4 Σελίδα 44 από 105

στους 5 χρήστες του διαδικτύου έχουν εγγραφεί σε κάποιο µέσο κοινωνικής δικτύωσης. Η επίσκεψη σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί σταθερά την πιο δηµοφιλή δραστηριότητα στα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης µε ποσοστό 59 %. Το 22,5% των χρηστών του διαδικτύου φαίνεται να ξοδεύει τον χρόνο που είναι συνδεδεµένο στο διαδίκτυο αποκλειστικά σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Οι Αµερικανοί χρήστες ξοδεύουν τριπλάσιο χρόνο σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και σε ιστολόγια από ότι στο email. Αµέσως µετά τη δηµοφιλέστερη δραστηριότητα που όπως προείπαµε είναι η συµµετοχή σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ακολουθούν το micro blogging που αυξήθηκε από το 13% το 2011 σε 24% το 2012 και το «ανέβασµα» βίντεο µε 27% (Socialskinny, 2012). Το διαδίκτυο σήµερα u966 φιλοξενεί πάνω από 1,8 δισεκατοµµύρια Social Media profiles και πάνω από 180 εκατοµµύρια blogs36. Η Κίνα αποτελεί την πιο ενεργή χώρα χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης µε το 76% των χρηστών τους να αποτελεί ενεργούς χρήστες, τους λεγόµενους «Creators», σε αντίθεση µε τους Ευρωπαίους χρήστες που το 69% αυτών αποτελεί παθητικούς δέκτες των Social Media και κατατάσσονται στην κατηγορία «Spectators». Σχετικά µε τις ηλικιακές κατηγορίες των χρηστών των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, το 91% των ενηλίκων χρησιµοποιεί τα Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης τακτικά (Socialskinny, 2012), ενώ παρατηρείται δραµατική αύξηση των χρηστών ηλικίας από 11 και πάνω, µε πρωτοπόρο την Αµερική της οποίας το 53% των παιδιών γίνονται χρήστες από την ηλικία των 11. Σηµαντικά είναι και τα ευρήµατα της έρευνας που θέλουν το 25% των χρηστών να διατείνονται πως µέσω της χρήσης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης αυξάνεται η αυτοπεποίθηση τους και κάνουν καινούριους φίλους. Τέλος, το 40% των χρηστών ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στην online κοινωνικοποίηση παρά στην πρόσωπο-µε- πρόσωπο. Όσον αφορά την ελληνική πραγµατικότητα σύµφωνα µε το δελτίο τύπου της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για το 2012 οι χρήστες του διαδικτύου ξεπερνούν το 51% του εγχώριου πληθυσµού. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας, οι άνδρες χρησιµοποιούν περισσότερο το διαδίκτυο (52,4%) από ότι οι γυναίκες (47,6%). Σελίδα 45 από 105

Αναφορικά µε την ηλικία, οι περισσότεροι χρήστες του διαδικτύου (29,8%) ανήκουν στην ηλικιακή οµάδα 25-34 ετών ενώ το 15,7% στην ηλικιακή οµάδα 45-54 ετών και το 7,1% στην ηλικιακή οµάδα 55-74 ετών (http://www.dazeinfo.com/2012/03/10/number-of-blogs-up-from-35-million-in- 2006-to-181-million-by-the-end-of-2011). Όσον αφορά στο µορφωτικό επίπεδο, οι χρήστες µέσου µορφωτικού επιπέδου (απόφοιτοι δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης και ινστιτούτων επαγγελµατικής κατάρτισης) είναι οι περισσότεροι µε ποσοστό 45,6% ενώ οι χρήστες χαµηλού µορφωτικού επιπέδου (απόφοιτοι πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης και γυµνασίου / κατώτερων τεχνικών σχολών) αποτελούν το 12,5% του συνόλου των χρηστών του διαδικτύου. Πιο συγκεκριµένα για την χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, σύµφωνα µε το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας (2011) το ποσοστό των Ελλήνων που χρησιµοποιεί τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης βαίνει συνεχώς αυξανόµενο και διαµορφώθηκε στο 36% το 4ο τρίµηνο του 2010, έναντι µόλις 14% το 1ο τρίµηνο του 2009 (αύξηση 157%) και 2% το 1ο τρίµηνο του 2008 (αύξηση 1550%). Εν έτη 2013 στην Ελλάδα οι εντατικοί χρήστες u964 των Social Media ξεπερνούν το 1,5 εκατοµµύριο σύµφωνα µε στοιχεία της ISNP και περίπου το 68% συµµετέχει σε κάποια µορφή των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Σύµφωνα µε έρευνα της Focus Bari για το 2012 ένας στους τρεις Έλληνες επισκέπτεται σήµερα τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης µε σκοπό να έρθει σε επικοινωνία µε τους φίλους του, να εκφραστεί, να ψυχαγωγηθεί, να αποδράσει, να φλερτάρει, να εκτονωθεί. το Facebook αποτελεί τον δηµοφιλέστερο κόµβο, αφού συγκεντρώνει επισκεψιµότητα της τάξεως του 21% των Ελλήνων σε επίπεδο ηµέρας, του 31% σε επίπεδο εβδοµάδας και του 33% σε επίπεδο µήνα, ενώ ραγδαία αποτυπώνεται η εξέλιξη του, καθώς έχει πενταπλασιαστεί ο αριθµός των ηµερήσιων επισκεπτών του µέσα στα τελευταία 2 χρόνια. Η έρευνα του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εµπορίου (ELTRUN), του Οικονοµικού Πανεπιστηµίου Αθηνών, για τη «στάση, αξιοποίηση και εµπιστοσύνη των Ελλήνων στα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης» (2012), κατέδειξε πως οι Έλληνες είναι απόλυτα εξοικειωµένοι και έµπειροι στην χρήση των µέσων Σελίδα 46 από 105

κοινωνικής δικτύωσης. Το 68% των Ελλήνων επισκέπτεται σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, twitter) και το 60%, blogs και forums. Επίσης ένας στους δύο Έλληνες αναζητά πληροφορίες σε σελίδες µε αξιολογήσεις (reviews) χρηστών για διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες. Το ποσοστό αυτό φέρνει την Ελλάδα στην τρίτη θέση πανευρωπαϊκά µετά τη ανία και την Νορβηγία. Οι κυρίαρχοι λόγοι για τους οποίους χρησιµοποιούν οι Έλληνες τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι η επικοινωνία µε την οικογένεια και φίλους (37%), η διασκέδαση (32%) και για να µοιραστούν φωτογραφίες και βίντεο (28%). Από 14 έως 26 ετών δηλώνουν ότι χρησιµοποιούν το Facebook καθηµερινά πάνω από το 60%, ενώ από ηλικία 34 και πάνω η χρήση του Facebook περιορίζεται σε λίγες φορές την εβδοµάδα. Ωστόσο, παρόλο που οι Έλληνες εµφανίζονται να χρησιµοποιούν το σύνολο των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, ιδιαίτερα ενεργοί και δραστήριοι είναι µόνο στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης µε τον έναν στους δύο να δηµοσιεύει σχόλια συχνά. Πίσω από τα υψηλά ποσοστά συµµετοχής στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης βρίσκεται η κουλτούρα του Έλληνα, σηµειώνουν οι ερευνητές: «Η εξοικείωση είναι µεγαλύτερη µε τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίες επιπροσθέτως έχουν ως 61 Τα νέα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης δικτύωσης και η σχέση τους µε την καταναλωτική συµπεριφορά κύριο ρόλο την κοινωνικοποίηση των χρηστών στοιχείο που σχετίζεται µε την ελληνική κουλτούρα - και όχι την ενηµέρωσή τους για ένα συγκεκριµένο θέµα». Σύµφωνα µε έρευνα της MRB Hellas (2012)37 οι δραστηριότητες των Ελλήνων χρηστών περιλαµβάνουν: διάβασµα ιστολογίων(57,2%), σχολιασµό σε ιστολόγια(33,3%), συµµετοχή σε συνεργατικά site(25,7%), ενηµέρωση προφίλ (36,2%), µοίρασµα αρχείων (63,1%). Οι Έλληνες χρησιµοποιούν τα Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης σαν βασικό µέσο επικοινωνίας και αναµένεται το 61% να µειώσει τις δαπάνες του κινητού τηλεφώνου και το 52% τις δαπάνες για σταθερή επικοινωνία και να χρησιµοποιήσει τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης για επικοινωνία38. Σελίδα 47 από 105

7.2 Απόψεις νέων για ζητήµατα ασφάλειας και ενηµέρωσης Σύµφωνα µε τον Τµηµατάρχη του Τµήµατος ίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήµατος (Τ ΗΕ) Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, υποστηρίζει ότι οι νέοι λόγω της παρορµητικότητάς τους, είναι πιο επιρρεπής σε παρόµοια περιστατικά. Η ενηµέρωση αποτελεί σηµαντικό όπλο στην πρόληψη και καταπολέµηση των ηλεκτρονικών εγκληµάτων. Υπάρχουν αρκετοί θεσµικοί φορείς που παρέχουν πληροφορίες και ενηµέρωση µέσα από τη διοργάνωση συνεδρίων, ηµερίδών ή την αρθρογραφία σε περιοδικά και εφηµερίδες, απευθυνόµενοι στους χρήστες των ιστοχώρων κοινωνικής δικτύωσης. Τέτοιοι είναι το Τ ΗΕ, ο Ευρωπαϊκός οργανισµός ENISA, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών εδοµένων, οι ανοιχτές γραµµές επικοινωνίας Saferline (σε συνεργασία µε την αστυνοµία) και η µη κυβερνητική οργάνωση Ν.Ε.Ο.Ι (Νέοι Ευρωπαίοι Οργανωµένοι Ικανοί). Σύµφωνα µε το Τ ΗΕ, η συµµετοχή και το ενδιαφέρον των εφήβων στις τακτικές ενηµερώσεις δεν είναι ικανοποιητική, ενώ τα δυσάρεστα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς. Οι νέοι θα πρέπει να γνωρίζουν πως δεν υπάρχει ασφάλεια στους ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης (ΑΠΠ, 2008). Στους όρους χρήσης υπηρεσιών, όπως το Facebook, αναγράφεται ξεκάθαρα, πως για οποιαδήποτε καταστρατήγηση των ρυθµίσεων ασφαλείας και κλοπής προσωπικών δεδοµένων, ο πάροχος της u965 υπηρεσίας δε φέρει καµία απολύτως ευθύνη. Επίσης, σε περίπτωση διαγραφής ενός λογαριασµού, οι δηµοσιευµένες, προσωπικές του πληροφορίες (φωτογραφίες, σχόλια, βίντεο, κ.α.) παραµένουν αποθηκευµένες στους διακοµιστές της υπηρεσίας. Χωρίς να έχουν καταγραφεί ανάλογα περιστατικά, κανείς δε διασφαλίζει το απόρρητο αυτών των πληροφοριών και δεν εξασφαλίζει τη µη χρησιµοποίησή τους για άλλους, συνήθως κερδοσκοπικούς λόγους (π.χ. πώληση για τη δηµιουργία πελατειακής βάσης, για διαφηµιστικούς λόγους). Οι όροι χρήσης µπορούν να αλλάξουν οποτεδήποτε και χωρίς προειδοποίηση. Αυτό µε τη σειρά του βρίσκει σύµφωνους τους χρήστες, οι οποίοι αποδέχονται αυτοµάτως τους όρους χρήσης, κατά την εγγραφή τους στο Facebook, συνήθως χωρίς καν να τους διαβάζουν (Ευθυµίου, 2007). Σελίδα 48 από 105

Βέβαια, είναι πλέον διαθέσιµα εργαλεία οριστικής διαγραφής των δεδοµένων, µετά την κατάργηση ενός λογαριασµού πρόσβασης, αν και δεν είναι ιδιαιτέρως διαδεδοµένα, στο ευρύ κοινό. Σελίδα 49 από 105

Κεφάλαιο 8 ο Ερευνητική µεθοδολογία 8.1 Εισαγωγή Έρευνα είναι η παραγωγή πρωτότυπων αποτελεσµάτων µέσω της συστηµατικής, ορθολογικής και επιστηµονικής αναζήτησης. Μια έρευνα µπορεί να θεωρηθεί χρήσιµη όταν τα αποτελέσµατά της βοηθούν στην ολοκλήρωση των ειδικών µεθόδων και µέσων διδασκαλίας και όταν χρησιµοποιούνται για τον καθορισµό της αποτελεσµατικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η έρευνα στα µαθηµατικά µπορεί να οριστεί ως σηµαντική συγκέντρωση πληροφοριών για ένα ενδεχόµενο, µε σκοπό να βοηθήσει ή να επικυρώσει επιστηµονικές µελέτες. Το περιεχόµενό της επικεντρώνεται στη διδασκαλία και εµπέδωση των µαθηµατικών γνώσεων, στον κοινωνικό ρόλο των µαθηµατικών, στις διδακτικές καταστάσεις των µαθηµατικών και στη σχέση των µαθηµατικών µε άλλες επιστήµες. Μια επιτυχής έρευνα είναι απαραίτητο να περάσει από τα ακόλουθα στάδια: Προσδιορισµός της αναγκαιότητας της έρευνας. Προσδιορισµός του τοµέα έρευνας. Γνωριµία µε την απαραίτητη βιβλιογραφία. Προσδιορισµός της ιδιαιτερότητας των ερευνούµενων διδακτικών προβληµάτων. Τοποθέτηση της υπόθεσης την οποία η έρευνα επρόκειτο να αποδείξει. Προσδιορισµός του τρόπου συγκέντρωσης των πληροφοριών. ηµιουργία και εφαρµογή του πλάνου για τη συγκέντρωση των πληροφοριών. Βοηθητικές, αν υπάρχουν, έρευνες. Συµπεράσµατα από την έρευνα. Εξάπλωση των αποτελεσµάτων της έρευνας. Μια έρευνα µπορεί να θεωρηθεί χρήσιµη όταν τα αποτελέσµατά της βοηθούν στην ολοκλήρωση των ειδικών µεθόδων και µέσων διδασκαλίας και Σελίδα 50 από 105

όταν χρησιµοποιούνται για τον καθορισµό της αποτελεσµατικότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας. 8.2 Στοιχεία έρευνας Σε µια έρευνα, δύναται να υλοποιηθούν οι ακόλουθοι έλεγχοι, πέραν των βασικών στατιστικών στοιχείων (συχνότητες, διαγράµµατα κ.α.): τυπική απόκλιση, συντελεστής Pearson, anova one way και δείκτης αξιοπιστίας Cronbach s 8.2.1 Τυπική απόκλιση Η τυπική απόκλιση είναι ένα µέτρο του πόσο διαφέρουν οι τιµές «κατά µέσο όρο» από το µέσο όρο του συνόλου στο οποίο ανήκουν. Με άλλα λόγια, η τυπική απόκλιση είναι ένα µέτρο της µεταβλητότητας των τιµών γύρω από το µέσο όρο τους. Η τυπική απόκλιση έχει πάντα θετική τιµή, αλλά συχνά αναφέρεται είναι «θετική» αν αυτή είναι πάνω από το µέσο όρο, ενώ στην αντίθετη περίπτωση «αρνητική», αν δηλαδή είναι κάτω από το µέσο όρο. είχνει τη µεταβλητότητα τους, δηλαδή κατά πόσον η τιµή τους µεταβάλλεται λίγο ή πολύ. Έτσι, όταν η τυπική απόκλιση είναι χαµηλή αυτό σηµαίνει ότι οι τιµές είναι σχετικά σταθερές και η µεταβολή τους δεν είναι έντονη, ενώ όταν η τυπική απόκλιση είναι αυξηµένη, αυτό δείχνει ότι οι τιµές µεταβάλλονται γρήγορα. Σε αυτό το σηµείο πρέπει να επισηµάνουµε ότι η τιµή της τυπικής απόκλισης δεν µας δείχνει την κατεύθυνση της τάσης αλλά το κατά πόσο αλλάζουν οι τιµές. 8.2.2 Συντελεστής Pearson Για τον έλεγχο της σχέσης των µεταβλητών χρησιµοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης Pearson r. Είναι ένα αριθµητικό µέτρο ή διαφορετικά δείκτης του µεγέθους της συσχέτισης µεταξύ δύο συνόλων τιµών. Κυµαίνεται από +1,00 έως -1,00 συµπεριλαµβανοµένου και της τιµής 0,00. Το πρόσηµο «+» σηµαίνει θετική συσχέτιση, δηλαδή οι τιµές µιας µεταβλητής αυξάνονται όταν αυξάνονται και της άλλης. Αν το πρόσηµο είναι Σελίδα 51 από 105

σηµαίνει αρνητική συσχέτιση, δηλαδή οι τιµές µιας µεταβλητής αυξάνονται όταν µειώνονται της άλλης. Η τιµή 1,00 σηµαίνει µια τέλεια συσχέτιση µεταξύ των δύο µεταβλητών. Με άλλα λόγια αν γίνει το διάγραµµα διασποράς των δύο µεταβλητών θα παρατηρηθεί ότι όλα τα σηµεία είναι τοποθετηµένα πάνω σε µια ευθεία γραµµή. Η τιµή 0,00 σηµαίνει ότι τα σηµεία του γραφήµατος διασποράς είναι κατανεµηµένα τυχαία γύρω από οποιαδήποτε ευθεία που έχει σχεδιαστεί ή είναι διατεταγµένη έτσι ώστε να πλησιάζουν κάποια καµπύλη. Τέλος, ένας συντελεστής Pearson r=-0,50 σηµαίνει ότι υπάρχει µια µέτρια αρνητική γραµµική σχέση µεταξύ των δύο µεταβλητών, ενώ αν r=+0,50 σηµαίνει ότι υπάρχει µια µέτρια θετική γραµµική σχέση µεταξύ των δύο αυτών µεταβλητών. Αναφέρεται ο µαθηµατικός τύπος εξαγωγής της γραµµικής συσχέτισης βάσει Pearson, είναι ο ακόλουθος: r= ν ( x x)( y y) 2 2 ν ν ν ν ( x ) ( ) 2 2 i x yi y ν xi xi ν yi i= 1 ν i= 1 µε 1 r 1. i ν i i= 1 = ν ν i= 1 i= 1 i i i i= 1 i= 1 i= 1 x y 2 ν x ν y i= 1 i= 1 Συγκεκριµένα, όπως προαναφέρθηκε έχουµε τις ακόλουθες περιπτώσεις: i) Αν 0<r<1, θετική γραµµική συσχέτιση ii) Αν 1<r<0, αρνητική γραµµική συσχέτιση iii) Αν r=1, τέλεια θετική γραµµική συσχέτιση iv) Αν r=-1, τέλεια αρνητική γραµµική συσχέτιση v) Αν r=0, δεν υπάρχει γραµµική συσχέτιση Συνεπώς αφού ο συντελεστής συσχέτισης Pearson βασίζεται συνήθως σε δείγµα δεδοµένων, είναι συνήθως φαινόµενο να συµπεριλαµβάνεται κάποια δήλωση στατιστικής σηµαντικότητας του συντελεστή αυτού. Η στατιστική σηµαντικότητα είναι µια τιµή η οποία δηλώνει την πιθανότητα να προκύψει ένας συγκεκριµένος συντελεστής σε ένα δείγµα δεδοµένων αν δεν υπάρχει συσχέτιση (r=0,00) στο σύνολο απ όπου λήφθηκε το εν λόγω δείγµα. i y 2 i Σελίδα 52 από 105

Η στατιστική σηµαντικότητα δίνεται ως µια ακριβή τιµή ή ως ένα από τα συµβατικά επίπεδα κρίσιµης σηµαντικότητας (critical significance) και ως παράδειγµα αναφέρονται οι τιµές 0,05 και 0,01. 8.2.3 Αnova one-way Χρησιµοποιούµε την ανάλυση διακύµανσης anova, κατά ένα παράγοντα, αν θέλουµε να συγκρίνουµε τους µέσους όρους τριών οι περισσότερων οµάδων. Οι οµάδες πρέπει να είναι ανεξάρτητες. Επίσης παρατηρείται η επίδραση του λόγου F µεταξύ των οµάδων σχετικά µε το επίπεδο σηµαντικότητας. Ελέγχεται εάν υπάρχει επίδραση µεταξύ των οµάδων και αν είναι σηµαντική. Ακόµη πραγµατοποιήθηκε έλεγχος εάν υπάρχει γραµµή συσχέτισης ή σηµαντική διαφορά ανάµεσα στη διασπορά των οµάδων ώστε εάν µπορεί να γίνει γραµµική συσχέτιση. Ο λόγος F για την επίδραση µεταξύ των οµάδων, βάσει τον έλεγχο anova, για να είναι σηµαντική θα έπρεπε F>1 και ακρίβεια επιπέδου σηµαντικότητας Sig<0,05. 8.2.4 είκτης αξιοπιστίας Cronbach s (alpha) Με βάση την κλασική θεωρία ως «αξιοπιστία» ορίζεται το κλάσµα της πραγµατικής διακύµανσης των βαθµολογιών (σκορ) µιας κλίµακας ή µιας δοκιµής προς την παρατηρούµενη διακύµανση των βαθµολογιών (mcdonald, 1999). Πρακτικά αποτελεί µέτρο της διακύµανσης/συνδιακύµανσης των ερωτήσεων µιας κλίµακας που φορτίζουν έναν κοινό παράγοντα. Για λόγους σωστής ονοµατολογίας πρέπει να τονίσουµε ότι η αξιοπιστία δεν αφορά την κλίµακα αλλά τις βαθµολογίες στην συγκεκριµένη κλίµακα. Έτσι, ένας συντελεστής Cronbach s alpha δεν µας δίνει πληροφορίες για το αν και πόσο «αξιόπιστη» είναι µια κλίµακα, ένα ερωτηµατολόγιο, µια δοκιµή αλλά αντίθετα είναι µια «ιδιότητα» των βαθµολογιών (σκορ) της κλίµακας ή της δοκιµής σε έναν συγκεκριµένο πληθυσµό. Σε αρκετές έρευνες, η παραβίαση αυτού του κανόνα εισάγει σφάλµα στη µέτρηση του συντελεστή Cronbach s alpha. Τελικά και συµπερασµατικά οι δείκτες αξιοπιστίας παρέχουν µία Σελίδα 53 από 105

εκτίµηση του ποσοστού της κοινής διακύµανσης µεταξύ του παρατηρούµενου και του πραγµατικού σκορ, µε το δηµοφιλέστερο εξ αυτών των δειχτών το δείκτης εσωτερικής συνέπειας Cronbach s α (alpha), τιµές µεταξύ 0 και 1. Ενδεικτικές τιµές δείκτη αξιοπιστίας α< 0,6 η κλίµακα είναι αναξιόπιστη α=0,6 το ελάχιστο αποδεκτό όριο (µη αποδεκτό για κλίµακες µε πολλά αντικείµενα προτάσεις) α=0,7 επαρκές, αλλά όχι καλό α=0,8 καλύτερο α=0,95 πολύ υψηλή αξιοπιστία (µάλλον σπάνιο) Συνεπώς ο δείχτης Cronbach s (δείκτης εσωτερικής συνέπειας) είναι ένας δείκτης της εσωτερικής συνέπειας ενός test και υπολογίζεται από τη συσχέτιση της κάθε ερώτησης του τεστ µε την συνολική κλίµακα. Για 10 αντικείµενα = 0,667 Για 20 αντικείµενα = 0,800 Για 30 αντικείµενα = 0,959 Ωστόσο είναι δυσκολότερο συγκεντρώσουµε πολλά αντικείµενα και να διατηρήσουµε τον ίδιο βαθµό συσχέτισης µεταξύ τους. Συνήθως όταν προσθέτουµε αντικείµενα η συσχέτιση µειώνεται. 8.3 Παράγοντες και λάθη που µειώνουν την αξιοπιστία 8.3.1 Παράγοντες που µειώνουν την αξιοπιστία Σε µια έρευνα οι παράγοντες οι οποίοι µπορούν να οδηγήσουν στη µείωση της αξιοπιστίας των αποτελεσµάτων της, επικεντρώνονται στους ακόλουθους: Λάθη στη συµπλήρωση του τεστ Απαντήσεις στη τύχη (πχ σε ερωτήµατα τύπου σωστό/λάθος) Μικρός αριθµός αντικειµένων Αντικείµενα που δεν είναι ξεκάθαρα και µπορούν να µπερδέψουν τους συµµετέχοντες Οδηγίες που δεν είναι ακριβείς και ξεκάθαρες Σφάλµα που οφείλεται στους συµµετέχοντες (πχ επιδράσεις διάθεσης, κινήτρων, κούραση, πλήξη κλπ) Σελίδα 54 από 105

Χαµηλή εγκυρότητα όψης Μεταβολές στις συνθήκες ιακυµάνσεις στη διάθεση, στα κίνητρα συµµετοχής κ.α. 8.3.2 Λάθη που µειώνουν την αξιοπιστία Σχετικά µε τα λάθει που δύναται να γίνουν από τον ερευνητή, κατά τη διεξαγωγή συγκεκριµένης έρευνας, επικεντρώνονται στα ακόλουθα: Μικρό µέγεθος δείγµατος (<200). Για τον καλύτερο υπολογισµό του δείκτη αξιοπιστίας και την ελαχιστοποίηση του σφάλµατος απαιτούνται µεγάλα δείγµατα. Χρήση µη αντιπροσωπευτικών και µη κατάλληλων δειγµάτων Αγνόηση της εγκυρότητας της κλίµακας υπό κατασκευή. Κάποια αντικείµενα µπορεί να συσχετίζονται συµπτωµατικά µεταξύ τους και συνεπώς να προκύπτει υψηλός δείκτης αξιοπιστίας, αλλά σαν σύνολο η κλίµακα να µη µετράει την έννοια που µας ενδιαφέρει. Προσπαθώντας να καταλήξουµε σε µία κλίµακα µε υψηλή αξιοπιστία υπάρχει ο κίνδυνος να καταλήξουµε µε πολύ λίγα αντικείµενα. Όταν ενδιαφερόµαστε να κατασκευάσουµε µια κλίµακα είναι συνετό να έχουµε ένα θεωρητικό υπόβαθρο που να µας κατευθύνει, και να αποφεύγουµε την τεχνική του «ψαρέµατος» των δεδοµένων. Μπορεί να έχουµε µία πολύ καλή διερευνητική ανάλυση παραγόντων, και παρόλα αυτά να µην καταλήξουµε σε µία αξιόπιστη κλίµακα. Σελίδα 55 από 105

Κεφάλαιο 9 ο ιεξαχθείσα έρευνα 9.1 Στόχοι και υποθέσεις Στην εν λόγω έρευνα ως τέθηκε ο ακόλουθος στόχος: ο βαθµός της επίδρασης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης στη συµπεριφορά και τις προθέσεις των νέων φοιτητών ενός ελληνικού τεχνολογικού ανώτατου ιδρύµατος. ιατυπώθηκαν δε οι ακόλουθες δύο ερευνητικές υποθέσεις: i) Αν οι απαντήσεις των ερωτηθέντων φοιτητών επηρεάζονται από το φύλο τους. ii) Αν οι απαντήσεις των ερωτηθέντων φοιτητών επηρεάζονται από την ηλικία τους. Η αποστολή των σχετικών ερωτηµατολογίων υλοποιήθηκε µε τη βοήθεια του διαδικτύου, µε τη χρήση του facebook. Μετά τη συλλογή τους η επεξεργασία τους και η εξαγωγή των απαραίτητων αποτελεσµάτων υλοποιήθηκε µε τη βοήθεια του λογισµικού στατιστικού προγράµµατος SPSS17.0. 9.2 είγµα έρευνας Το δείγµα της εν λόγω έρευνας αποτελείται από φοιτητές του Τµήµατος ιοίκησης Επιχειρήσεων της Σχολής ιοίκησης και Οικονοµίας του ΤΕΙ ΑΜΘ που εδρεύουν στην πόλη της Καβάλας. Αρχικά υλοποιήθηκε πιλοτική έρευνα, βάσει την οποία διανεµήθηκαν 20 έντυπα ερωτηµατολόγια τα οποία απάντησαν ισάριθµοι φοιτητές. Από τα λαµβανόµενα αποτελέσµατα οδηγηθήκαµε σε κάποιες βασικές αναδιατυπώσεις ορισµένων εκ των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου. Το ηλεκτρονικό ερωτηµατολόγιο υπήρχε αναρτηµένων και στο κοινωνικό µέσο δικτύωσης facebook από 01/07/2014 έως και 31/08/2014 και το οποίο απάντησαν συνολικά 200 φοιτητές. Με το πέρας της 31 ης Αυγούστου του 2014 Σελίδα 56 από 105

ενεργοποιήθηκε και η µη λήψη απαντήσεων από την εφαρµογή της Google όπου και είχε δηµιουργηθεί. 9.3 Ερωτηµατολόγιο έρευνας Το ερωτηµατολόγιο βασίζεται σε στοιχεία που ελήφθησαν από το διαδίκτυο και επεξεργάστηκαν κατάλληλα ώστε να αρµόζουν για το δείγµα της έρευνας, δηλαδή τους φοιτητές Κρίθηκε καταλληλότερη η κλίµακα Likert 1 5 ώστε να υλοποιηθεί ο έλεγχος των λαµβανόµενων αποτελεσµάτων, όπως αυτή φαίνεται εν συνεχεία: 1 Καθόλου 2 Λίγο 3 Μέτρια 4 Πολύ 5 Πάρα Πολύ Οι δε ερωτήσεις, µετά από την προαναφερόµενη προσαρµογή η οποία σχετίζεται µε τα 20 αρχικά ερωτηµατολόγια, παρουσιάζονται συνολικά στο Παράρτηµα 1 της εν λόγω πτυχιακής εργασίας, αλλά και στο τελευταίο της κεφάλαιο κατά τη στατιστική τους επεξεργασία. Για το στατιστικό έλεγχο των λαµβανόµενων αποτελεσµάτων υλοποιήθηκαν, εκτός των βασικών στατιστικών γραφηµάτων συχνοτήτων, και πέντε ακόµη έλεγχοι δεικτών και συντελεστών και συγκεκριµένα οι ακόλουθοι: τυπική απόκλιση, συντελεστής Pearson, δείκτης αξιοπιστίας Cronbach s (alpha), έλεγχος anova one way και τέλος έλεγχος post hoc. Σελίδα 57 από 105

Κεφάλαιο 10 ο Ανάλυση αποτελεσµάτων διεξαχθείσας έρευνας 10.1 ηµογραφικά στοιχεία Βάσει των αποτελεσµάτων της διεξαχθείσας έρευνας, στα απόµενα δύο γραφήµατα παρουσιάζονται τα δηµογραφικά στοιχεία που σχετίζονται µε το φύλο και την ηλικία των ερωτηθέντων φοιτητών την περίοδο της διεξαγωγή της έρευνας. Όπως και πολλοί από τους πίνακες συχνοτήτων της εν λόγω έρευνας εργασίας, δεν παρουσιάζονται στις αντίστοιχες παραγράφους, λόγω µεγάλου όγκου δεδοµένων, αλλά υπάρχουν στο συνοδευτικό CD-ROM, ενώ αναφέρονται αντιπροσωπευτικά γραφήµατα. Από το συνολικό δείγµα των 200 φοιτητών, το 45,50% είναι γυναίκες, ενώ το 54,50% είναι άνδρες (Γράφηµα 10.1). Γράφηµα 10.1: Φύλο ερωτηθέντων φοιτητών Σελίδα 58 από 105

Από τους ερωτηθέντες φοιτητές το 16,50% είχαν ηλικία 18-20, το 21,00% ήταν 21-22, το 21,00% επίσης ηλικίας 23-24, το 12,00% ήταν 25/26 και τέλος το µεγαλύτερο ποσοστό (29,50%) παρουσιάζεται στην κατηγορία «Άνω των 26» (Γράφηµα 10.2). Γράφηµα 10.2: Ηλικία ερωτηθέντων φοιτητών 10.2 Στατιστικά δεδοµένα ερωτήσεων Στην παράγραφο αυτή θα παρουσιαστούν τα στατιστικά αποτελέσµατα των συνολικά 20 ερωτήσεων και αυτό επί του συνόλου των 200 ερωτηµατολογίων που απαντήθηκαν (15 ερωτήσεις µε την 1 η ερώτηση να αποτελείται από 6 υποερωτήµατα). Εν συνεχεία και σε άλλες παραγράφους της εν λόγω πτυχιακής εργασίας, θα υλοποιηθεί συγκριτική ανάλυση των αποτελεσµάτων, βάσει των υποθέσεών της. Συνεπώς βάσει των απαντήσεων, τα αποτελέσµατα για τις είκοσι ερωτήσεις, παρουσιάζοντες στη συνέχεια της παραγράφου. Σελίδα 59 από 105

Ερώτηση 1 η : «Ποιο από τα παρακάτω µέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιµοποιείτε περισσότερο;» 1α) FACEBOOK (Γράφηµα 10.3) 1β) TWITTER (Γράφηµα 10.4) Γράφηµα 10.3: Ερώτηση 1α Γράφηµα 10.4: Ερώτηση 1β Σελίδα 60 από 105

1γ) E-MAIL (Γράφηµα 10.5) 1δ) SKYPE (Γράφηµα 10.6) Γράφηµα 10.5: Ερώτηση 1γ Γράφηµα 10.6: Ερώτηση 1δ Σελίδα 61 από 105

1ε) YOUTUBE (Γράφηµα 10.7) 1ζ) INSTAGRAM (Γράφηµα 10.8) Γράφηµα 10.7: Ερώτηση 1ε Γράφηµα 10.8: Ερώτηση 1ζ Σελίδα 62 από 105

Ερώτηση 2 η : «Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν άµεσα την προσωπική σας ζωή;» (Γράφηµα 10.9) Γράφηµα 10.9: Ερώτηση 2 η Ερώτηση 3 η : «Εάν σας επηρεάζει, επιλέξτε σε τι βαθµό.» (Γράφηµα 10.10) Γράφηµα 10.10: Ερώτηση 3 η Σελίδα 63 από 105

Ερώτηση 4 η : «Πιστεύετε ότι η ζωή σας θα ήταν καλύτερη χωρίς τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης;» (Γράφηµα 10.11) Γράφηµα 10.11: Ερώτηση 4 η Ερώτηση 5 η : «Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης µπορούν να σας προσφέρουν φιλίες-σχέσεις;» (Γράφηµα 10.12) Γράφηµα 10.12: Ερώτηση 5 η Σελίδα 64 από 105

Ερώτηση 6 η : «Σε τι βαθµό θα µπορούσατε να εµπιστευτείτε µια τέτοια σχέσηφιλία;» (Γράφηµα 10.13) Γράφηµα 10.13: Ερώτηση 6 η Ερώτηση 7 η : «Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποµακρύνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις;» (Γράφηµα 10.14) Γράφηµα 10.14: Ερώτηση 7 η Σελίδα 65 από 105

Ερώτηση 8 η : «Κατά πόσο η οικονοµική κρίση έχει επηρεάσει την χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης;» (Γράφηµα 10.15) Γράφηµα 10.15: Ερώτηση 8 η Ερώτηση 9 η : «Θα ήσασταν διατεθειµένοι να δώσετε χρήµατα για να έχετε καλύτερες παροχές στα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιµοποιείτε;» (Γράφηµα 10.16) Γράφηµα 5.16: Ερώτηση 9 η Σελίδα 66 από 105

Ερώτηση 10 η : «Σε τι βαθµό νιώθετε ασφαλής για τον προσωπικό σας λογαριασµό;» (Γράφηµα 10.17) Γράφηµα 10.17: Ερώτηση 10 η Ερώτηση 11 η : «Γνωρίζετε τους όρους χρήσης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης που χρησιµοποιείτε;» (Γράφηµα 10.18) Γράφηµα 10.18: Ερώτηση 11 η Σελίδα 67 από 105

Ερώτηση 12 η : «Σε τι βαθµό θα εµπιστευόσασταν µια ηλεκτρονική αγορά;» (Γράφηµα 10.19) Γράφηµα 10.19: Ερώτηση 12 η Ερώτηση 13 η : «Σε τι βαθµό εµπιστεύεστε να δώσετε τα πραγµατικά σας στοιχεία;» (Γράφηµα 10.20) Γράφηµα 10.20: Ερώτηση 13 η Σελίδα 68 από 105

Ερώτηση 14 η : «Σε τι βαθµό θα χρησιµοποιούσατε ψευδή στοιχεία για να προσεγγίσετε άτοµα;» (Γράφηµα 10.21) Γράφηµα 10.21: Ερώτηση 14 η Ερώτηση 15 η : «Σε τι βαθµό πιστεύετε ότι θα επηρεάζουν τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης σε δέκα χρόνια;» (Γράφηµα 10.22) Γράφηµα 10.22: Ερώτηση 15 η Σελίδα 69 από 105

10.3 Συγκριτική ανάλυση αποτελεσµάτων 10.3.1 Τυπική απόκλιση απαντήσεων Στην παράγραφο αυτή θα αναφερθούµε σε ένα πολύ βασικό στατιστικό µέγεθός και συγκεκριµένα αυτό της τυπικής απόκλισης (Standard Deviation). Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούµενο κεφάλαιο της εν λόγω πτυχιακής εργασίας, η τυπική απόκλιση είναι χαµηλή αυτό σηµαίνει ότι οι τιµές είναι σχετικά σταθερές και η µεταβολή τους δεν είναι έντονη, ενώ όταν η τυπική απόκλιση είναι αυξηµένη, αυτό δείχνει ότι οι τιµές µεταβάλλονται γρήγορα. Για διευκόλυνση κατά την αντιγραφή των δεδοµένων από το λογισµικό πρόγραµµα SPSS, οι είκοσι ερωτήσεις του ερωτηµατολογίου της διεξαχθείσας έρευνας οµαδοποιήθηκαν σε συνολικά πέντε πίνακες µε τρεις ή πέντε ερωτήσεις ο καθένας απ αυτούς και αυτό ως ακολούθως: Πίνακας 10.1: Τυπική απόκλιση ερωτήσεων 1 α ) 1γ) Ερώτηση 1α Ερώτηση 1β Ερώτηση 1γ N Valid 200 200 200 Missing 0 0 0 Mean 4,07 1,58 3,35 Mode 5 1 2 Std. Deviation 1,236 1,067 1,247 Πίνακας 10.2: Τυπική απόκλιση ερωτήσεων 1 δ ) 1 ζ ) Ερώτηση 1δ Ερώτηση 1ε Ερώτηση 1ζ N Valid 200 200 200 Missing 0 0 0 Mean 2,88 3,99 1,98 Mode 2 5 1 Std. Deviation 1,294 1,242 1,387 Σελίδα 70 από 105

Πίνακας 10.3: Τυπική απόκλιση ερωτήσεων 2 5 Ερώτηση 2 Ερώτηση 3 Ερώτηση 4 Ερώτηση 5 N Valid 200 200 199 200 Missing 0 0 1 0 Mean 3,41 3,17 2,84 3,00 Mode 4 3 3 3 Std. Deviation 1,224 1,198 1,256 1,205 Πίνακας 10.4: Τυπική απόκλιση ερωτήσεων 6 10 Ερώτηση 6 Ερώτηση 7 Ερώτηση 8 Ερώτηση 9 Ερώτηση 10 N Valid 200 197 200 200 200 Missing 0 3 0 0 0 Mean 2,58 3,44 3,48 1,75 2,46 Mode 3 5 4 1 2 Std. Deviation 1,166 1,401 1,382 1,143 1,074 Πίνακας 10.5: Τυπική απόκλιση ερωτήσεων 11 15 Ερώτηση 11 Ερώτηση 12 Ερώτηση 13 Ερώτηση 14 Ερώτηση 15 N Valid 200 200 200 200 200 Missing 0 0 0 0 0 Mean 2,46 3,15 2,53 1,65 4,40 Mode 2 4 3 1 5 Std. Deviation 1,215 1,181 1,098 1,001,902 Λαµβάνοντας υπόψη τους προαναφερόµενους πέντε πίνακες, η µικρότερη τυπική απόκλιση παρατηρείται στην Ερώτηση 15, µε τιµή αυτής 0,902, ενώ η µεγαλύτερη στην Ερώτηση 7, µε τιµή 1,401. Παρόλα αυτά όλες οι εν λόγω τιµές είναι σχετικά µικρές και έτσι η µεταβολή των διαφόρων απαντήσεων δεν είναι έντονη. Εκτός αυτού, όλες οι τυπικές αποκλίσεις είναι µικρότερες από τους αντίστοιχους µέσους όσους (Mean) και συνεπώς, αν και πάντα είναι ένας θετικός αριθµός, αναφέρεται ως «αρνητική». Σελίδα 71 από 105

Στους προαναφερόµενους πέντε πίνακες παρατηρείται ότι η επικρατούσα τιµή (Mode) για τις ερωτήσεις 1β, 1ζ, 9 και 13 είναι η τιµή «Καθόλου», για τις ερωτήσεις 1γ, 1δ, 10 και 11 η τιµή 2 «Λίγο», για τις 3, 4, 5, 6 και 13 η τιµή 3 «Μέτρια», για τις ερωτήσεις 2, 8 και 12 η τιµή 4 «Πολύ», ενώ για τις υπόλοιπες ερωτήσεις (1α, 1ε, 7 και 15) η τιµή 5- «Πάρα Πολύ». Τέλος, στους πίνακες 10.3 και 10.4 φαίνεται ότι κάποιοι από τους ερωτηθέντες φοιτητές, δεν έχουν απαντήσει στις ερωτήσεις 4 και 7. Συγκεκριµένα λείπουν αντίστοιχα 1 και 3 απαντήσεις. 10.3.2 Έλεγχος αξιοπιστίας δείγµατος έρευνας Υλοποιήθηκε έλεγχος αξιοπιστίας των απαντήσεων του δείγµατος της διεξαχθείσας έρευνας (Reliability Analysis). Συγκεκριµένα υπολογίστηκε ο συντελεστής Cronbach s (συντελεστής alpha). Στον Πίνακα 10.6 που ακολουθεί παρουσιάζεται ο εν λόγω συντελεστής αξιοπιστίας του δείγµατος. Πίνακας 10.6: Συντελεστής αξιοπιστίας δείγµατος Cronbach's Alpha N of Items,649 20 Από τον προαναφερόµενο έλεγχο διαπιστώθηκε ότι η αξιοπιστία του δείγµατος είναι 0,649 και είναι αποδεκτή. 10.3.3 Συσχετίσεις των υποκλιµάκων των ερωτηµατολογίων Για τον έλεγχο της σχέσης των µεταβλητών και συγκεκριµένα του φύλου, της ηλικίας και του εξαµήνου, χρησιµοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης Pearson r. 10.3.3.1 Συσχέτιση µε παράγοντα «Φύλο» Στους επτά πίνακες που ακολουθούν φαίνεται η συσχέτιση των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου της διεξαχθείσας έρευνας µε τον παράγοντα «Φύλο» των ερωτηθέντων φοιτητών. Σελίδα 72 από 105

Πίνακας 10.7: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 1α 1γ και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 1α Ερώτηση 1β Ερώτηση 1γ 1 -,016,228 **,001 Sig. (2-tailed),827,001,986 Ερώτηση 1α Pearson Ερώτηση 1β Pearson Ερώτηση 1γ Pearson N 200 200 200 200 -,016 1,006,161 * Sig. (2-tailed),827,938,023 N 200 200 200 200,228 **,006 1,119 Sig. (2-tailed),001,938,095 N 200 200 200 200,001,161 *,119 1 Sig. (2-tailed),986,023,095 N 200 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). *. is significant at the 0.05 level (2-tailed). Πίνακας 10.8: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 1δ 1ζ και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 1δ Ερώτηση 1ε Ερώτηση 1ζ 1,038,035,321 ** Sig. (2-tailed),590,619,000 Ερώτηση 1δ Pearson N 200 200 200 200,038 1,202 **,138 Sig. (2-tailed),590,004,051 Σελίδα 73 από 105

Ερώτηση 1ε Pearson Ερώτηση 1ζ Pearson N 200 200 200 200,035,202 ** 1,128 Sig. (2-tailed),619,004,071 N 200 200 200 200,321 **,138,128 1 Sig. (2-tailed),000,051,071 N 200 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.9: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 2 4 και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 2 Ερώτηση 3 Ερώτηση 4 1,018,050 -,080 Sig. (2-tailed),804,479,259 Ερώτηση 2 Pearson Ερώτηση 3 Pearson Ερώτηση 4 Pearson N 200 200 200 199,018 1,835 **,017 Sig. (2-tailed),804,000,807 N 200 200 200 199,050,835 ** 1 -,017 Sig. (2-tailed),479,000,807 N 200 200 200 199 -,080,017 -,017 1 Sig. (2-tailed),259,807,807 N 199 199 199 199 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Σελίδα 74 από 105

Πίνακας 10.10: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 5 7 και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 5 Ερώτηση 6 Ερώτηση 7 1 -,055,114 -,108 Sig. (2-tailed),442,108,133 Ερώτηση 5 Pearson Ερώτηση 6 Pearson Ερώτηση 7 Pearson N 200 200 200 197 -,055 1,603 ** -,252 ** Sig. (2-tailed),442,000,000 N 200 200 200 197,114,603 ** 1 -,216 ** Sig. (2-tailed),108,000,002 N 200 200 200 197 -,108 -,252 ** -,216 ** 1 Sig. (2-tailed),133,000,002 N 197 197 197 197 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.11: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 8 10 και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 8 Ερώτηση 9 Ερώτηση 10 1,163 *,231 ** -,182 ** Sig. (2-tailed),021,001,010 Ερώτηση 8 Pearson Ερώτηση 9 Pearson N 200 200 200 200,163 * 1 -,024 -,104 Sig. (2-tailed),021,737,143 N 200 200 200 200,231 ** -,024 1,255 ** Σελίδα 75 από 105

Ερώτηση 10 Pearson Sig. (2-tailed),001,737,000 N 200 200 200 200 -,182 ** -,104,255 ** 1 Sig. (2-tailed),010,143,000 N 200 200 200 200 *. is significant at the 0.05 level (2-tailed). **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.12: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 11 13 και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 11 Ερώτηση 12 Ερώτηση 13 1 -,123 -,270 **,053 Sig. (2-tailed),082,000,457 Ερώτηση 11 Pearson Ερώτηση 12 Pearson Ερώτηση 13 Pearson N 200 200 200 200 -,123 1,291 **,419 ** Sig. (2-tailed),082,000,000 N 200 200 200 200 -,270 **,291 ** 1,469 ** Sig. (2-tailed),000,000,000 N 200 200 200 200,053,419 **,469 ** 1 Sig. (2-tailed),457,000,000 N 200 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Σελίδα 76 από 105

Πίνακας 10.13: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 14 15 και παράγοντας «Φύλο» Φύλο Pearson Φύλο Ερώτηση 14 Ερώτηση 15 1,109,062 Sig. (2-tailed),124,379 Ερώτηση 14 Pearson Ερώτηση 15 Pearson N 200 200 200,109 1 -,033 Sig. (2-tailed),124,639 N 200 200 200,062 -,033 1 Sig. (2-tailed),379,639 N 200 200 200 Από την έρευνα καταγράφεται ότι υπάρχει συσχέτιση µεταξύ του παράγοντα «Φύλο» και των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου. Οι τιµές του συντελεστή r κυµαίνονται από -0,270 έως και +0,321 (Ερώτηση 12 και Ερώτηση 1ζ αντίστοιχα). Οι τιµές του εν λόγω συντελεστή είναι κατά βάση θετικές µε εξαίρεση αυτών των ερωτήσεων 1α, 4 5, 7, 10 και 11 όπου είναι αρνητικές αλλά πολύ κοντά στην τιµή µηδέν. 10.3.3.2 Συσχέτιση µε παράγοντα «Ηλικία» Στους επτά πίνακες που ακολουθούν φαίνεται η συσχέτιση των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου της διεξαχθείσας έρευνας µε τον παράγοντα «Ηλικία» των ερωτηθέντων φοιτητών. Σελίδα 77 από 105

Πίνακας 10.14: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 1α 1γ και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 1α Ερώτηση 1β Ερώτηση 1γ 1 -,028,001,182 * Sig. (2-tailed),691,990,010 Ερώτηση 1α Pearson Ερώτηση 1β Pearson Ερώτηση 1γ Pearson N 200 200 200 200 -,028 1,006,161 * Sig. (2-tailed),691,938,023 N 200 200 200 200,001,006 1,119 Sig. (2-tailed),990,938,095 N 200 200 200 200,182 *,161 *,119 1 Sig. (2-tailed),010,023,095 N 200 200 200 200 *. is significant at the 0.05 level (2-tailed). Πίνακας 10.15: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 1δ 1ζ και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 1δ Ερώτηση 1ε Ερώτηση 1ζ 1 -,100 -,087 -,188 ** Sig. (2-tailed),157,221,008 Ερώτηση 1δ Pearson N 200 200 200 200 -,100 1,202 **,138 Sig. (2-tailed),157,004,051 N 200 200 200 200 Σελίδα 78 από 105

Ερώτηση 1ε Pearson Ερώτηση 1ζ Pearson -,087,202 ** 1,128 Sig. (2-tailed),221,004,071 N 200 200 200 200 -,188 **,138,128 1 Sig. (2-tailed),008,051,071 N 200 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.16: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 2 4 και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 2 Ερώτηση 3 Ερώτηση 4 1 -,290 ** -,248 **,025 Sig. (2-tailed),000,000,721 Ερώτηση 2 Pearson Ερώτηση 3 Pearson Ερώτηση 4 Pearson N 200 200 200 199 -,290 ** 1,835 **,017 Sig. (2-tailed),000,000,807 N 200 200 200 199 -,248 **,835 ** 1 -,017 Sig. (2-tailed),000,000,807 N 200 200 200 199,025,017 -,017 1 Sig. (2-tailed),721,807,807 N 199 199 199 199 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Σελίδα 79 από 105

Πίνακας 10.17: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 5 7 και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 5 Ερώτηση 6 Ερώτηση 7 1 -,119,024,152 * Sig. (2-tailed),094,732,033 Ερώτηση 5 Pearson Ερώτηση 6 Pearson Ερώτηση 7 Pearson N 200 200 200 197 -,119 1,603 ** -,252 ** Sig. (2-tailed),094,000,000 N 200 200 200 197,024,603 ** 1 -,216 ** Sig. (2-tailed),732,000,002 N 200 200 200 197,152 * -,252 ** -,216 ** 1 Sig. (2-tailed),033,000,002 N 197 197 197 197 *. is significant at the 0.05 level (2-tailed). **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.18: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 8 10 και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 8 Ερώτηση 9 Ερώτηση 10 1,093 -,145 * -,202 ** Sig. (2-tailed),188,041,004 Ερώτηση 8 Pearson N 200 200 200 200,093 1 -,024 -,104 Sig. (2-tailed),188,737,143 N 200 200 200 200 Σελίδα 80 από 105

Ερώτηση 9 Pearson Ερώτηση 10 Pearson -,145 * -,024 1,255 ** Sig. (2-tailed),041,737,000 N 200 200 200 200 -,202 ** -,104,255 ** 1 Sig. (2-tailed),004,143,000 N 200 200 200 200 *. is significant at the 0.05 level (2-tailed). **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Πίνακας 10.19: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 11 13 και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 11 Ερώτηση 12 Ερώτηση 13 1 -,007 -,082 -,106 Sig. (2-tailed),917,251,135 Ερώτηση 11 Pearson Ερώτηση 12 Pearson Ερώτηση 13 Pearson N 200 200 200 200 -,007 1,291 **,419 ** Sig. (2-tailed),917,000,000 N 200 200 200 200 -,082,291 ** 1,469 ** Sig. (2-tailed),251,000,000 N 200 200 200 200 -,106,419 **,469 ** 1 Sig. (2-tailed),135,000,000 N 200 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Σελίδα 81 από 105

Πίνακας 10.20: Συντελεστής Pearson ερωτήσεων 14 15 και παράγοντας «Ηλικία» Ηλικία Pearson Ηλικία Ερώτηση 14 Ερώτηση 15 1 -,189 **,009 Sig. (2-tailed),008,898 Ερώτηση 14 Pearson Ερώτηση 15 Pearson N 200 200 200 -,189 ** 1 -,033 Sig. (2-tailed),008,639 N 200 200 200,009 -,033 1 Sig. (2-tailed),898,639 N 200 200 200 **. is significant at the 0.01 level (2-tailed). Από την έρευνα καταγράφεται ότι υπάρχει συσχέτιση µεταξύ του παράγοντα «Ηλικία» και των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου. Οι τιµές του συντελεστή r κυµαίνονται από -0,290 έως και +0,182 (Ερώτηση 2 και Ερώτηση 1γ αντίστοιχα). Οι τιµές του εν λόγω συντελεστή είναι κατά βάση αρνητικές µε εξαίρεση αυτών των ερωτήσεων 4, 6, 7, 8 και 15 όπου είναι θετικές. 10.4 Έλεγχος υποθέσεων Για των έλεγχο των δύο υποθέσεων που τέθηκαν στην εν λόγω έρευνα υλοποιήθηκε anova one way και εν συνεχεία post hoc µε τη µέθοδο Tukey, αλλά µόνο για τον παράγοντα «Ηλικία», µιας και ο εν λόγω έλεγχο απαιτεί τουλάχιστον τρεις οµάδες, ενώ ο παράγοντας «Φύλο» έχει µόνο δύο. Σελίδα 82 από 105

10.4.1 Έλεγχος anova Στην παράγραφο αυτή θα αναλυθούν οι συντελεστές F βάσει των αποτελεσµάτων anova και αυτά για τις δύο τεθείσες υποθέσεις της διεξαχθείσας έρευνας. Υπόθεση 1 η : Αν το φύλο έχει επίδραση στις απαντήσεις των φοιτητών. Η ανάλυση διακύµανσης One-way Anova έδειξε ότι υπάρχουν στατιστικές διαφορές στον παράγοντα φύλο µε αρκετά υψηλές τιµές F οι οποίες κυµαίνονται, οι αποδεχτές τιµές, από 7,593 έως 39,526 και να κυµαίνεται η τιµή Sig από 0,010 έως 0,000, συνεπώς τιµές F>1 και Sig<0,05 (Πίνακας 10.21). Η κατάσταση αυτή εντοπίζεται στις ερωτήσεις 1β, 1ζ, 8, 9, 10 και 12. Συνεπώς η επίδραση µεταξύ των οµάδων, σ αυτές τις ερωτήσεις, είναι σηµαντική. Οι δε ερωτήσεις που οι ακραίες αποδεχτές τιµές είναι αντίστοιχα οι Ερώτηση 10 και η Ερώτηση 1ζ. Για τις υπόλοιπες ερωτήσεις δεν υπάρχουν στατιστικές διαφορές µιας και σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το F και το Sig δεν είναι στα όρια ώστε να µπορούµε να πούµε ότι υπάρχουν στατιστικά διαφορές µεταξύ των οµάδων φύλων. Πίνακας 10.21: Συντελεστές anova για ερωτήσεις και φύλο φοιτητή Sum of Squares df Mean Square F Sig. Ερώτηση 1α Between Groups,074 1,074,048,827 Within Groups 304,081 198 1,536 Total 304,155 199 Ερώτηση 1β Between Groups 11,828 1 11,828 10,898,001 Within Groups 214,892 198 1,085 Total 226,720 199 Ερώτηση 1γ Between Groups,000 1,000,000,986 Within Groups 309,500 198 1,563 Total 309,500 199 Σελίδα 83 από 105

Ερώτηση 1δ Between Groups,488 1,488,291,590 Within Groups 332,632 198 1,680 Total 333,120 199 Ερώτηση 1ε Between Groups,384 1,384,248,619 Within Groups 306,571 198 1,548 Total 306,955 199 Ερώτηση 1ζ Between Groups 39,526 1 39,526 22,793,000 Within Groups 343,349 198 1,734 Total 382,875 199 Ερώτηση 2 Between Groups,093 1,093,062,804 Within Groups 298,102 198 1,506 Total 298,195 199 Ερώτηση 3 Between Groups,722 1,722,502,479 Within Groups 284,833 198 1,439 Total 285,555 199 Ερώτηση 4 Between Groups 2,020 1 2,020 1,283,259 Within Groups 310,150 197 1,574 Total 312,171 198 Ερώτηση 5 Between Groups,864 1,864,594,442 Within Groups 288,131 198 1,455 Total 288,995 199 Ερώτηση 6 Between Groups 3,524 1 3,524 2,611,108 Within Groups 267,196 198 1,349 Total 270,720 199 Ερώτηση 7 Between Groups 4,448 1 4,448 2,282,133 Within Groups 380,130 195 1,949 Total 384,579 196 Ερώτηση 8 Between Groups 10,045 1 10,045 5,377,021 Within Groups 369,875 198 1,868 Σελίδα 84 από 105

Total 379,920 199 Ερώτηση 9 Between Groups 13,846 1 13,846 11,138,001 Within Groups 246,149 198 1,243 Total 259,995 199 Ερώτηση 10 Between Groups 7,593 1 7,593 6,772,010 Within Groups 222,002 198 1,121 Total 229,595 199 Ερώτηση 11 Between Groups 4,452 1 4,452 3,048,082 Within Groups 289,228 198 1,461 Total 293,680 199 Ερώτηση 12 Between Groups 20,198 1 20,198 15,543,000 Within Groups 257,302 198 1,300 Total 277,500 199 Ερώτηση 13 Between Groups,671 1,671,556,457 Within Groups 239,149 198 1,208 Total 239,820 199 Ερώτηση 14 Between Groups 2,374 1 2,374 2,384,124 Within Groups 197,126 198,996 Total 199,500 199 Ερώτηση 15 Between Groups,632 1,632,776,379 Within Groups 161,368 198,815 Total 162,000 199 Στα επόµενα έξι γραφήµατα γίνεται φανερή η προαναφερόµενη εξάρτηση των ερωτήσεων 1β, 1ζ, 8, 9, 10 και 11 από το φύλο των ερωτηθέντων φοιτητών. Σελίδα 85 από 105

Γράφηµα 10.23: Ερώτηση 1β και Φύλο Γράφηµα 10.24: Ερώτηση 1ζ και Φύλο Σελίδα 86 από 105

Γράφηµα 10.25: Ερώτηση 8 η και Φύλο Γράφηµα 10.26: Ερώτηση 9 η και Φύλο Σελίδα 87 από 105

Γράφηµα 10.27: Ερώτηση 10 η και Φύλο Γράφηµα 10.28: Ερώτηση 12 η και Φύλο Σελίδα 88 από 105

Υπόθεση 2 η : Αν η ηλικία έχει επίδραση στις απαντήσεις των φοιτητών. Όσον αφορά την ανάλυση anova, για τις ερωτήσεις σε σχέση µε η ηλικία των ερωτηθέντων, συµπεραίνεται ότι υπάρχει σηµαντική επίδραση µεταξύ των οµάδων και αυτό σε έξι από τις είκοσι ερωτήσεις του ερωτηµατολογίου, µιας και ισχύουν, στις εν λόγω ερωτήσει, οι συνθήκες F>1 και Sig<0,05 (Πίνακας 10.22). Η µεγαλύτερη τιµή του συντελεστή F, εκ των έξι αποδεκτών τιµών, είναι 22,793 (µε Sig. 0,000), ενώ η µικρότερη είναι 6,772 (µε Sig=0,010). Οι δε ερωτήσεις που παρατηρούνται οι τιµές αυτές είναι αντίστοιχα οι Ερώτηση 1ζ και η Ερώτηση 10. Πίνακας 10.22: Συντελεστές anova για ερωτήσεις και ηλικία φοιτητή Sum of Squares df Mean Square F Sig. Ερώτηση 1α Between Groups,074 1,074,048,827 Within Groups 304,081 198 1,536 Total 304,155 199 Ερώτηση 1β Between Groups 11,828 1 11,828 10,898,001 Within Groups 214,892 198 1,085 Total 226,720 199 Ερώτηση 1γ Between Groups,000 1,000,000,986 Within Groups 309,500 198 1,563 Total 309,500 199 Ερώτηση 1δ Between Groups,488 1,488,291,590 Within Groups 332,632 198 1,680 Total 333,120 199 Ερώτηση 1ε Between Groups,384 1,384,248,619 Within Groups 306,571 198 1,548 Total 306,955 199 Ερώτηση 1ζ Between Groups 39,526 1 39,526 22,793,000 Within Groups 343,349 198 1,734 Σελίδα 89 από 105

Total 382,875 199 Ερώτηση 2 Between Groups,093 1,093,062,804 Within Groups 298,102 198 1,506 Total 298,195 199 Ερώτηση 3 Between Groups,722 1,722,502,479 Within Groups 284,833 198 1,439 Total 285,555 199 Ερώτηση 4 Between Groups 2,020 1 2,020 1,283,259 Within Groups 310,150 197 1,574 Total 312,171 198 Ερώτηση 5 Between Groups,864 1,864,594,442 Within Groups 288,131 198 1,455 Total 288,995 199 Ερώτηση 6 Between Groups 3,524 1 3,524 2,611,108 Within Groups 267,196 198 1,349 Total 270,720 199 Ερώτηση 7 Between Groups 4,448 1 4,448 2,282,133 Within Groups 380,130 195 1,949 Total 384,579 196 Ερώτηση 8 Between Groups 10,045 1 10,045 5,377,021 Within Groups 369,875 198 1,868 Total 379,920 199 Ερώτηση 9 Between Groups 13,846 1 13,846 11,138,001 Within Groups 246,149 198 1,243 Total 259,995 199 Ερώτηση 10 Between Groups 7,593 1 7,593 6,772,010 Within Groups 222,002 198 1,121 Total 229,595 199 Ερώτηση 11 Between Groups 4,452 1 4,452 3,048,082 Σελίδα 90 από 105

Within Groups 289,228 198 1,461 Total 293,680 199 Ερώτηση 12 Between Groups 20,198 1 20,198 15,543,000 Within Groups 257,302 198 1,300 Total 277,500 199 Ερώτηση 13 Between Groups,671 1,671,556,457 Within Groups 239,149 198 1,208 Total 239,820 199 Ερώτηση 14 Between Groups 2,374 1 2,374 2,384,124 Within Groups 197,126 198,996 Total 199,500 199 Ερώτηση 15 Between Groups,632 1,632,776,379 Within Groups 161,368 198,815 Total 162,000 199 Στα επόµενα έξι γραφήµατα γίνεται φανερή η προαναφερόµενη εξάρτηση των ερωτήσεων 1β, 1ζ, 8, 9, 10 και 12 από την ηλικία των ερωτηθέντων φοιτητών. Σελίδα 91 από 105

Γράφηµα 10.29: Ερώτηση 1β και Ηλικία Γράφηµα 10.30: Ερώτηση 1ζ και Ηλικία Σελίδα 92 από 105

Γράφηµα 10.31: Ερώτηση 8 η και Ηλικία Γράφηµα 10.32: Ερώτηση 9 η και Ηλικία Σελίδα 93 από 105

Γράφηµα 10.33: Ερώτηση 10 η και Ηλικία Γράφηµα 10.34: Ερώτηση 12 η και Ηλικία Σελίδα 94 από 105

10.4.2 Έλεγχος post hoc Σε συνέχεια µε τον έλεγχο anova που υλοποιήθηκε στην προηγούµενη παράγραφο, θα ακολουθήσει έλεγχος post hoc βάσει του Tukey και αυτός για τις έξι περιπτώσεις ερωτήσεων όπου εντοπίστηκαν στατιστικές διαφορές, δηλαδή για τις ερωτήσεις όπου ο συντελεστής F<1 και Sig.<0,05. Στους παράγοντες αυτούς δεν υπολογίζεται ο παράγοντας «Φύλο» µιας και τεχνικά είναι αδύνατος ο εν λόγω έλεγχος. Περί αυτού αναφέρεται το έλεγχος post hoc υλοποιείται σε περιπτώσεις όπου ο εξεταζόµενος παράγοντας αποτελείται από τουλάχιστον τρεις οµάδες, κάτι που δε σηµβαίνει στον παράγοντα «Φύλο». Συνεπώς ο έλεγχος post hoc, βάσει Tukey, θα περιοριστεί µόνο στη δεύτερη ερευνητική υπόθεση, αυτή δηλαδή που σχετίζεται µε τον παράγοντα «Ηλικία» των ερωτηθέντων φοιτητών. Υπόθεση 2 η : Αν η ηλικία έχει επίδραση στις απαντήσεις των φοιτητών. Σχετικά µε την πρώτη ερευνητική υπόθεση εντοπίστηκαν σηµαντικές διαφορές µεταξύ του παράγοντα «Ηλικία» και των ερωτήσεων 1β, 1ζ, 8, 9, 10 και 12. Βάσει τον έλεγχο Tukey, παρατηρείται διαφορά µέσων όρων µεταξύ των ηλικιών, για τις εν λόγω ερωτήσεις, µε µέγιστη διαφορά µέσων όρων 1,07 και ελάχιστη 0,88 και αυτά στις ερωτήσεις 9 και 1β, αντίστοιχα (Πίνακας 10.23). Πίνακας 10.23: Έλεγχος post hoc ερωτήσεων µε παράγοντα ηλικία φοιτητή Eρώτηση 1β Eρώτηση 1ζ Eρώτηση 8 Eρώτηση 9 Eρώτηση 10 Eρώτηση 12 18-20 Άνω των 26 21-22 25-26 25-26 25-26 1,48 1,59 3,24 1,29 2,13 2,83 23-24 18-20 25-26 18-20 18-20 18-20 1,76 2,39 3,75 2,36 2,85 3,36 0,28 0,80 0,51 1,07 0,72 0,53 Σελίδα 95 από 105

Στο Γράφηµα 10.35 που ακολουθεί παρουσιάζονται τα προαναφερόµενα αποτελέσµατα των έξι ερωτήσεις βάσει των µέσων όρων των απαντήσεων που σχετίζονται µε τη δεύτερη ερευνητική υπόθεση. Γράφηµα 10.35: Ηλικία και µέσοι όροι ερωτήσεων της 2 ης ερευνητικής υπόθεσης Σελίδα 96 από 105

Συµπεράσµατα Αναλύοντας τα δεδοµένα της έρευνας που πραγµατοποιήσαµε καταλήγουµε σε αρκετά συµπεράσµατα που εξάγονται µε βάση την ερµηνεία των αποτελεσµάτων. Το µεγαλύτερο ποσοστό των φοιτητών χρησιµοποιούν το Facebook και το YouTube, σε αντίθεση µε τα Twitter και Instagram όπου τα ποσοστά χρήσης τους είναι πολύ χαµηλά. Οι µισοί και πλέον ερωτηθέντες φοιτητές πιστεύουν ότι τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν άµεσα την προσωπική τους ζωή και αυτό σε αρκετά µεγάλο βαθµό. Από την άλλη πλευρά δεν είναι σίγουροι αν η ζωή τους θα ήταν καλύτερη χωρίς τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης. Ένα αρκετά µεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων φοιτητών και αυτό που ανέρχεται στο 64,50%, πιστεύουν ότι τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης µπορούν να σας προσφέρουν τόσο φιλίες όσο και σχέσεις. Από την άλλη πλευρά όµως είναι αρνητικοί στο να εµπιστευτούν µια τέτοια φιλία ή σχέση. Ενισχύοντας αυτό, το 73,09% πιστεύει ότι τα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης αποµακρύνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις. Η έρευνα έδειξε ότι η οικονοµική κρίση που υπάρχει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει επηρεάσει τη χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης. ε θα ήταν όµως διατεθειµένοι να δώσουν περισσότερα χρήµατα για να έχουν καλύτερες παροχές στα Μέσα Κοινωνικής ικτύωσης που χρησιµοποιούν Σχετικά µε το θέµα της ασφάλειας των προσωπικών δεδοµένων κατά τη χρήση των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, το 53,00%, δηλαδή οι µισοί και πλέον ερωτηθέντες φοιτητές, απάντησαν καθόλου έως και λίγο, ενώ ελάχιστο είναι το ποσοστό αυτών που νιώθουν απόλυτη ασφάλεια. Ένα σχετικά µεγάλο ποσοστό των συµµετεχόντων φοιτητών στην έρευνα δε γνωρίζει τους όρους χρήσης των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης που χρησιµοποιεί, ενώ µόλις το 6,00% είναι το ποσοστό αυτών που γνωρίζουν απόλυτα τους εν λόγω όρους. Τα αποτελέσµατα έδειξαν ότι οι φοιτητές είναι θετικοί και εµπιστεύονται µια ηλεκτρονική αγορά, χωρίς βέβαια αυτό να είναι απόλυτο και χωρίς ένα Σελίδα 97 από 105

αρκετά µεγάλο µέρος αυτών που ανέρχεται στο 28% να εµπιστεύονται αυτού του είδους τις αγορές καθόλου έως και λίγο. Μόλις το 18,50% των ερωτηθέντων φοιτητών εµπιστεύεται να δώσει τα πραγµατικά του στοιχεία κατά τη χρήση κάποιου Μέσου Κοινωνικής ικτύωσης. Οι µισοί δεν πιστεύονται αυτό σε βαθµό καθόλου έως και λίγο. Από την άλλη βέβαια δε χρησιµοποιούν ψευδή στοιχεία για να προσεγγίσουν άλλα άτοµα. Παρόλα αυτά υπάρχει ένα ποσοστό αυτών που ανέρχεται στο 18,00% που κάνει χρήση αυτού του ψεύδους. Οι δε αφορά το µέλλον των Μέσων Κοινωνικής ικτύωσης, οι ερωτηθέντες φοιτητές θεωρούν ότι θα επηρεάζουν πολύ έως και πάρα πολύ τη ζωή των ανθρώπων. Τέλος, τα αποτελέσµατα της έρευνας έδειξαν ότι υπάρχει συσχέτιση µεταξύ των παραγόντων «Φύλο» και «Ηλικία» των ερωτηθέντων φοιτητών και των ερωτήσεων του ερωτηµατολογίου. Η κατάσταση αυτή εντοπίζεται στις έξι από τις συνολικά είκοσι ερωτήσεις και συγκεκριµένα στις 1β, 1ζ, 8, 9, 10 και 12. Ευελπιστούµε η έρευνα να επεκταθεί και στα υπόλοιπα τµήµατα του ΤΕΙ ΑΜΘ και να υλοποιηθεί συγκεντρική ανάλυση των λαµβανόµενων αποτελεσµάτων λαµβάνοντας υπόψη και τους παράγοντες «Σχολή» και «Τµήµα» του κάθε φοιτητή. Σελίδα 98 από 105

Παραρτήµατα Παράτηµα 1 ο : Ερωτηµατολόγιο «Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και φοιτητές» (στα πλαίσια εκπόνησης πτυχιακής εργασίας του Σταµάτη Νικόλαου (Α.Ε.Μ.: 1809), φοιτητή του Τµήµατος ιοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ ΑΜΘ, µε επιβλέπων καθηγητή το ρ. Βασίλειο Χατζή και συνεπιβλέπων το ρ. Βασίλειος Σάλτα ) Οδηγίες συµπλήρωσης Ακολουθεί ένας αριθµός προτάσεων που µπορεί κάποιος φοιτητής να χρησιµοποιήσει για να περιγράψει την επιρροή, την σχέση καθώς και την ασφάλεια των µέσων κοινωνικής δικτύωσης. Επιλέξτε µια από τις επιλογές που ακολουθούν, σηµειώνοντας τον αντίστοιχο αριθµό. ώστε την απάντηση που φαίνεται να ταιριάζει πιο καλά στις γενικότερες εµπειρίες που είχατε από την χρήση µέσων κοινωνικής δικτύωσης (για τις ερωτήσεις 1 έως 15). 1 2 3 4 5 Καθόλου Λίγο Μέτρια Πολύ Πάρα Πολύ 1) Ποιο από τα παρακάτω µέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιµοποιείτε περισσότερο; 1 2 3 4 5 FACEBOOK TWITTER E-MAIL SKYPE YOUTUBE INSTAGRAM 2 Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν άµεσα την προσωπική σας ζωή; 1 2 3 4 5 3 Εάν σας επηρεάζει, επιλέξτε σε τι βαθµό. 1 2 3 4 5 Σελίδα 99 από 105

4 5 6 7 8 9 10 11 Πιστεύετε ότι η ζωή σας θα ήταν καλύτερη χωρίς τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης; Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης µπορούν να σας προσφέρουν φιλίες-σχέσεις; Σε τι βαθµό θα µπορούσατε να εµπιστευτείτε µια τέτοια σχέση-φιλία; Πιστεύετε ότι τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης αποµακρύνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις; Κατά πόσο η οικονοµική κρίση έχει επηρεάσει την χρήση των µέσων κοινωνικής δικτύωσης; Θα ήσασταν διατεθειµένοι να δώσετε χρήµατα για να έχετε καλύτερες παροχές στα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιµοποιείτε; Σε τι βαθµό νιώθετε ασφαλής για τον προσωπικό σας λογαριασµό; Γνωρίζετε τους όρους χρήσης των µέσων κοινωνικής δικτύωσης που χρησιµοποιείτε; 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 12 Σε τι βαθµό θα εµπιστευόσασταν µια ηλεκτρονική αγορά; 1 2 3 4 5 13 14 15 Σε τι βαθµό εµπιστεύεστε να δώσετε τα πραγµατικά σας στοιχεία; Σε τι βαθµό θα χρησιµοποιούσατε ψευδή στοιχεία για να προσεγγίσετε άτοµα; Σε τι βαθµό πιστεύετε ότι θα επηρεάζουν τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης σε δέκα χρόνια; Φύλο: Άντρας ηµογραφικά στοιχεία Γυναίκα 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 Ηλικία: 18 20 21 22 23 24 25 26 Άνω των 26 Παρατηρήσεις Σας Ευχαριστώ! Σελίδα 100 από 105

Παράρτηµα 2 ο : Ηλεκτρονικό ερωτηµατολόγιο Σελίδα 101 από 105