Οκτώβριος Η δοµή της αγοράς

EXECUTIVE SUMMARY ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ 2002

Η επισκόπηση αυτή βασίστηκε σε δηµοσιευµένα στοιχεία και πληροφορίες, για την ορθότητα των οποίων η KANTOR CAPITAL Α.Ε. δε φέρει καµία ευθύνη. Οι υπολογισµοί που περιέχονται σε αυτήν την επισκόπηση είναι ενδεικτικοί και στηρίζονται αποκλειστικά σε διαθέσιµες πληροφορίες και σε απλουστευτικές παραδοχές. Η KANTOR CAPITAL A.E. δεν φέρει καµία ευθύνη για τη χρήση των αναφεροµένων στην παρούσα έκθεση. Η ανατύπωση του συνόλου ή µέρους της έκθεσης αυτής δεν επιτρέπεται χωρίς την έγγραφη άδεια της KANTOR CAPITAL A.E. Οκτώβριος 2003 Ο έντονος ανταγωνισµός των τραπεζών, οι οποίες λειτουργούν πλέον µέσα στο περιβάλλον της ζώνης του ΕΥΡΩ και η συνεχιζόµενη χρηµατιστηριακή δυσπραγία, ώθησε τις διοικήσεις των τραπεζών το 2002 να ανασυντάξουν τη στρατηγική τους ως προς την παραγωγικότητα και τη δηµιουργία αξίας από τις τραπεζικές εργασίες. Η διατήρηση της πιστωτικής επέκτασης σε υψηλά επίπεδα και σε περιβάλλον πτωτικών επιτοκίων καθώς έδωσαν νέα ώθηση στην ανάπτυξη των εργασιών. Τα φαινόµενα αυτά καθορίζουν σε µεγάλο βαθµό την πορεία του τραπεζικού κλάδου και το 2003. Η δοµή της αγοράς Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα παρουσιάζει υψηλή συγκέντρωση, καθώς οι πέντε µεγαλύτερες τράπεζες µε βάση το ενεργητικό κατέχουν το 73% της αγοράς και οι επτά µεγαλύτερες το 87,5%. Η απουσία ενδιαφέροντος ξένων τραπεζών για την ελληνική αγορά αποδεικνύεται όχι µόνο από την αποχώρηση συγκεκριµένων ονοµάτων, αλλά και από τη µείωση των µεριδίων τους: 8,8% έναντι 9,6% το µε βάση το ενεργητικό. Η Citibank εξακολουθεί να ηγείται έχοντας όµως µειώσει το ενεργητικό της περίπου στο µισό. Το 2002 αυξήθηκαν οι χορηγήσεις κατά 16,8% έναντι µόλις 2,4% των καταθέσεων. Τα µερίδια χορηγήσεων των τραπεζών που ελέγχονται από των δηµόσιο τοµέα µειώθηκαν κατά 3% στο 43% της αγοράς) προς όφελος των ιδιωτικών τραπεζών που κατέχουν το 50%. Κορυφαία από πλευράς µεριδίου χορηγήσεων παραµένει η Εθνική Τράπεζα µε µερίδιο το οποίο µειώνεται συνεχώς (20% έναντι 17% της Alpha Bank και 14% της EFG Eurobank Ergasias). Από τις µεγάλες τράπεζες τη µεγαλύτερη αύξηση χορηγήσεων παρουσίασαν η Τράπεζα Πειραιώς (46% µε σηµαντικό ποσοστό να προέρχεται από την απορρόφηση της ΕΤΒΑ), η EFG Eurobank Ergasias (21%) και η Alpha Bank(18%). Η Εθνική και Εµπορική Τράπεζα εξακολουθούν να τοποθετούνται σε µεγάλο βαθµό σε οµόλογα. Οι τράπεζες έδωσαν έµφαση στην καταναλωτική και στεγαστική πίστη όπου τα περιθώρια κέρδους (spreads) διατηρήθηκαν σε υψηλά επίπεδα, ενώ παρουσιάστηκαν σχετικά επιφυλακτικές στην ανάπτυξη της επιχειρηµατικής πίστης, η οποία όµως αναµένεται να αναδειχτεί σε τοµέα αιχµής οξύνοντας περαιτέρω τον ανταγωνισµό τα επόµενα έτη. 2

Στον τοµέα των καταθέσεων κορυφαία από πλευράς µεριδίου εξακολουθεί να είναι η Εθνική Τράπεζα κατέχοντας σχεδόν διπλάσιο µερίδιο (29%) από τη δεύτερη Alpha Bank (15%). Από τις µεγάλες τράπεζες τη µεγαλύτερη αύξηση παρουσίασε η EFG Σύνθεση Ενεργητικού 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΘΝΙΚΗ 2002 ΑLPHA BANK 2002 EUROBANK 2002 ΕΜΠΟΡΙΚΗ 2002 ΑΓΡΟΤΙΚΗ 2002 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 2002 ΚΥΠΡΟΥ 2002 ιαθέσιµα Τραπεζικές πιστώσεις Χορηγήσεις Οµόλογα Λοιπά Eurobank Ergasias (11%) και η Τράπεζα Κύπρου (9%) ενώ µείωση παρουσίασε η Alpha Bank). Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Η σηµαντική πτώση των επιτοκίων καταθέσεων και η αύξηση των καταναλωτικών δαπανών οδήγησαν σε συνολική αύξηση των καταθέσεων µόλις κατά 2,4% το 2002 και ταυτόχρονα στη βελτίωση του δείκτη χορηγήσεις προς καταθέσεις από 0,57 σε 0,65 για τις µεγάλες εµπορικές τράπεζες και από 0,67 σε 0,78 για τις µικρές. Πιο επιθετική παρουσιάζεται η Τράπεζα Πειραιώς µε 87% (από 61% το, διαφοροποίηση η οποία οφείλεται σε σηµαντικό βαθµό στην απορρόφηση της ΕΤΒΑ) και ακολουθεί η EFG Eurobank Ergasias µε 78%. Τα ίδια κεφάλαια του κλάδου µειώθηκαν κατά 14,4%. Εµπορική και Αγροτική Τράπεζα παρουσιάζουν τη µεγαλύτερη µείωση ιδίων κεφαλαίων µε την τελευταία να έχει το µικρότερο ποσοστό ιδίων κεφαλαίων στη σύνθεση του παθητικού της, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη εξυγίανσης του ισολογισµού της. 3

ιάρθρωση Κεφαλαίων ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ( δις) 2002 % Ενεργητικού % Ενεργητικού Μεταβολή ΣΥΝΟΛΟ ΙΑΘΕΣΙΜΩΝ 6,7 3,4% 10,5 5,6% -36,7% ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ* 98,1 50,3% 84,0 45,0% 16,8% ΧΡΕΩΓΡΑΦΑ 50,7 26,0% 51,7 27,7% -2,0% ΛΟΙΠΑ 39,5 20,3% 40,6 21,7% -2,6% ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ 194,9 100,0% 186,7 100,0% 4,4% ΠΑΘΗΤΙΚΟ ( δις) 2002 % Παθητικού % Παθητικού Μεταβολή ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ 154,9 79,4% 151,2 81,0% 2,4% Ι ΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ** 13,5 6,9% 15,7 8,4% -14,4% ΛΟΙΠΑ 26,6 13,6% 19,8 10,6% 34,4% ΣΥΝΟΛΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ 194,9 100,0% 186,7 100,0% 4,4% * Μετά από προβλέψεις ** Συµπεριλαµβάνονται και τα ικαιώµατα Μειοψηφίας Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Σύνθεση Παθητικού 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΘΝΙΚΗ 2002 ΑLPHA BANK 2002 EUROBANK 2002 ΕΜΠΟΡΙΚΗ 2002 ΑΓΡΟΤΙΚΗ 2002 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 2002 ΚΥΠΡΟΥ 2002 Υποχρεώσεις προς τραπεζών Καταθέσεις Ίδια κεφαλαία Λοιπά Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL 4

Προσωπικό Το προσωπικό των τραπεζικών οµίλων αυξήθηκε το 2002 κατά 6,2%. Μεγαλύτερη αύξηση παρουσίασε η EFG Eurobank Ergasias µε 42,6% (η οποία οφείλεται κυρίως στην ένταξη της Banc Post Ρουµανίας στον όµιλο). Σηµαντική αύξηση στον αριθµό εργαζοµένων παρουσίασαν επίσης η Αγροτική Τράπεζα µε 10,8% καθώς και η Τράπεζα Πειραιώς µε 10,3% (ως αποτέλεσµα απορρόφησης της ΕΤΒΑ). Μείωση του µέσου αριθµού των εργαζοµένων σε επίπεδο οµίλων παρουσίασαν η Εθνική και Alpha Bank. Σε επίπεδο τράπεζας, ελαφρά µείωση παρουσίασαν η Εµπορική και η Αγροτική ενώ σταθερή έµεινε η EFG Eurobank Ergasias. Ο µέσος αριθµός των εργαζοµένων ανά κατάστηµα µειώθηκε σε 8,5 από 19 το, σε σχέση µε 14 στην ΕΕ. Ο αριθµός των τραπεζικών καταστηµάτων ανά 100.000 κατοίκους είναι κοντά στον ευρωπαϊκό µέσο όρο των 28 καταστηµάτων, ενώ τα 60 εκ. ενεργητικού ανά κατάστηµα και τα 30 εκ. χορηγήσεων ανά κατάστηµα είναι υποδιπλάσια των αντίστοιχων ευρωπαϊκών µέσων όρων. Γενικά το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από ελλιπή εκµετάλλευση των πόρων και υποδοµών. Κερδοφορία Κατά το 2002 σηµειώθηκε σηµαντική κάµψη στα έσοδα αλλά κυρίως στην κερδοφορία των τραπεζών, αφενός λόγω της πτώσης των επιτοκίων και της συνεπαγόµενης µείωσης των καθαρών εσόδων από τόκους, και αφετέρου λόγω της συρρίκνωσης των εσόδων από αγοραπωλησίες µετοχών και οµολόγων. Τα έσοδα των τραπεζών στο σύνολό τους µειώθηκαν κατά 16% σε σχέση µε το. Την µεγαλύτερη µείωση παρουσίασαν τα έσοδα από χρηµατιστηριακές πράξεις κατά 66% και από τίτλους κατά 53%. Τα έξοδα των τραπεζών µειώθηκαν στο σύνολό τους κατά 11%, µε αύξηση 3% στα έξοδα που αφορούν το προσωπικό. Σηµαντική ήταν η αύξηση των προβλέψεων για ενδεχόµενες υποχρεώσεις και διαφορές αναπροσαρµογής αξίας απαιτήσεων κατά 20%, λόγω της αναγκαστικής εξυγίανσης των δανειακών χαρτοφυλακίων και της αποτίµησης στα χαµηλότερα επίπεδα της αξίας των επενδυτικών χαρτοφυλακίων τίτλων και µετοχών. 5

Έσοδα και Έξοδα Τραπεζικού Κλάδου ΕΣΟ Α ΕΣΟ Α % του συνόλου % του συνόλου % του συνόλου % του συνόλου των εσόδων των εσόδων του των εσόδων των εσόδων του εκ. 2002 % του 2002 εκ. 2002 % του 2002 ΤΟΚΟΙ 9.835 11.571-15% 80% 79% ΤΟΚΟΙ 9.835 11.571-15% 80% 79% ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 1.735 1.578 10% 14% 11% ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 1.735 1.578 10% 14% 11% ΤΙΤΛΟΙ 109 231-53% 1% 2% ΤΙΤΛΟΙ 109 231-53% 1% 2% ΠΡΑΞΕΙΣ 246 734-66% 2% 5% ΠΡΑΞΕΙΣ 246 734-66% 2% 5% ΛΟΙΠΑ 299 454-34% 2% 3% ΛΟΙΠΑ 299 454-34% 2% 3% ΣΥΝΟΛΑ 12.226 14.567-16% 100% 100% ΣΥΝΟΛΑ 12.226 14.567-16% 100% 100% ΕΞΟ Α ΕΞΟ Α % του συνόλου % του συνόλου % του συνόλου % του συνόλου των εξόδων του των εξόδων του των εξόδων του των εξόδων του εκ. 2002 % 2002 εκ. 2002 % 2002 ΤΟΚΟΙ 5.130 6.778-24% 46% 54% ΤΟΚΟΙ 5.130 6.778-24% 46% 54% ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 231 172 35% 2% 1% ΠΡΟΜΗΘΕΙΕΣ 231 172 35% 2% 1% ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 2.675 2.601 3% 24% 21% ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ 2.675 2.601 3% 24% 21% ΛΟΙΠΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ 1.374 1.335 3% 12% 11% ΛΟΙΠΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ 1.374 1.335 3% 12% 11% ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ 778 817-5% 7% 7% ΑΠΟΣΒΕΣΕΙΣ 778 817-5% 7% 7% ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ 897 745 20% 8% 6% ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ 897 745 20% 8% 6% ΛΟΙΠΑ 51 38 34% 0% 0% ΛΟΙΠΑ 51 38 34% 0% 0% ΣΥΝΟΛΑ 11.136 12.485-11% 100% 100% ΣΥΝΟΛΑ 11.136 12.485-11% 100% 100% ΚΕΡ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ 1.090 2.082-48% ΚΕΡ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ 1.090 2.082-48% Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Τα κέρδη εκµετάλλευσης µειώθηκαν κατά 48% και τα συνολικά κέρδη προ φόρων των τραπεζών ανήλθαν σε 1,1 δις, µειωµένα κατά 50% σε σχέση µε το. Οσον αφορά στη σύνθεση των λειτουργικών εσόδων των επτά µεγαλύτερων τραπεζών, η EFG Eurobank Ergasias, η Alpha Bank και η Τράπεζα Κύπρου διατηρούν το υψηλότερο ποσοστό σε έσοδα από προµήθειες, ενώ Εθνική και Τράπεζα Πειραιώς παρουσιάζουν τη µεγαλύτερη µείωση των εσόδων από πράξεις ως ποσοστού του συνόλου σε σχέση µε το. Σύνθεση Εσόδων 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΘΝΙΚΗ 2002 ΑLPHA BANK 2002 EUROBANK 2002 ΕΜΠΟΡΙΚΗ 2002 ΑΓΡΟΤΙΚΗ 2002 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 2002 ΚΥΠΡΟΥ 2002 Τόκοι Προµήθεις Τίτλοι Πράξεις Λοιπά Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL 6

Σηµαντική αύξηση του µεριδίου της στα συνολικά κέρδη εµφανίζει η EFG Eurobank Ergasias. Το ποσοστό της κερδοφορίας των µικρών τραπεζών στη συνολική κερδοφορία είναι αρνητικό για το 2002 λόγω των ζηµιογόνων νέων µικρών τραπεζών αλλά και των ζηµιών της Τράπεζας Κύπρου λόγω των υψηλών προβλέψεων του έτους. Συµµετοχή Τραπεζών στη Συνολική Κερδοφορία 100% 90% 80% 0,5% 4,6% 8,0% 10,3% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 31,7% 25,1% 24,9% Μη Εµπορικές Τράπεζες ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ EFG EUROBANK-ERGASIAS ΑLPHA BANK ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΠΡΟΥ Μικρές Εµπορικές Τράπεζες 0% -10% -2,2% -3,1% Συνολικά κέρδη προ φορών 1,143 δις *κέρδη µετά από έκτακτα αποτελέσµατα Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Οι δαπάνες προσωπικού εξακολουθούν να αποτελούν το µεγαλύτερο µέρος στη σύνθεση των λειτουργικών εξόδων, µε αύξηση 3% το 2002. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την Εµπορική Τράπεζα οι δαπάνες προσωπικού είναι σχεδόν ίσες µε τα έξοδα για την πληρωµή τόκων. Σύνθεση Εξόδων 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ΕΘΝΙΚΗ 2002 ΑLPHA BANK 2002 EUROBANK 2002 ΕΜΠΟΡΙΚΗ 2002 ΑΓΡΟΤΙΚΗ 2002 ΠΕΙΡΑΙΩΣ 2002 ΚΥΠΡΟΥ 2002 Τόκοι Προµήθεις Προσωπικού Λοιπά ιοίκησης Αποσβέσεις Προβλέψεις και προσαρµογές Λοιπά Πηγή: Ισολογισµοί τραπεζών, Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Αποδοτικότητα 7

Η µέση απόδοση ιδίων κεφαλαίων (χωρίς έκτακτα αποτελέσµατα) µειώθηκε το 2002 κατά 6 ολόκληρες ποσοστιαίες µονάδες σε σχέση µε το και έφθασε το 8%. Η Alpha Bank είναι η µοναδική τράπεζα η οποία αύξησε την απόδοση των ίδιων κεφαλαίων σε σχέση µε το. Απόδοση Ιδίων Κεφαλαίων ROE (χωρίς έκτακτα αποτελέσµατα) 2000 2002 30% 25% Μ.Ο. 13% 20% Μ.Ο. 2002 8% 15% ROE % 10% 5% 0% ΕΘΝΙΚΗ ΑLPHA BANK EFG EUROBANK- ERGASIAS ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΥΠΡΟΥ Μικρές Εµπορικές Τράπεζες Μη Εµπορικές Τράπεζες -5% Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Σηµαντική ήταν η µείωση της απόδοσης του ενεργητικού από 1,1% το σε 0,6% το 2002, κάτω από τον ευρωπαϊκό µέσο όρο (0,7%). Η συσχέτιση της απόδοσης των ιδίων κεφαλαίων µε το ενεργητικό για το 2002 δείχνει ότι η αποδοτικότητα µιας τράπεζας αυξάνεται µη γραµµικά µε το µέγεθoς της. Η αύξηση του ενεργητικού οδηγεί σε διαρκώς µικρότερες αυξήσεις της απόδοσης των ίδιων κεφαλαίων, γεγονός το οποίο σε περιπτώσεις εξαγορών αποδίδει πρόσθετη αξία σε τράπεζες µε υψηλές αποδόσεις ενεργητικού κερδοφορίας. 8

Σχέση Ενεργητικού µε ROE 30% 20% 10% ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑLPHA BANK EFG EUROBANK-ERGASIAS ΕΘΝΙΚΗ 2002 0% R O E -10% ΑΣΠΙΣ ΛΑΪΚΗ (ΕΛΛΑΣ) ΩΜΕΓΑ PROBANK ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΤΑΧ. ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΓΕΝΙΚΗ -20% -30% NOVABANK -40% 0 10.000 20.000 30.000 40.000 50.000 60.000 Ενεργητικό (ποσά σε εκ) Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Γενικά όλοι οι δείκτες απόδοσης των µικρών τραπεζών, δηλαδή αυτών µε ενεργητικό µικρότερο των 10 δις, υστερούν σηµαντικά έναντι των µεγάλων, γεγονός που αντανακλάται στην αρνητική απόδοση ενεργητικού και ιδίων κεφαλαίων. Οι µικρές τράπεζες δεν έχουν τον εστιασµό του εξειδικευµένου οργανισµού που οδηγεί σε υψηλότερες αποδόσεις, ούτε τις οικονοµίες κλίµακας που απολαµβάνουν οι µεγάλες τράπεζες. Απόδοση Μεγάλων και Μικρών Τραπεζών ΧΟΡΗΓΗΣΕΙΣ / ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΕΣΟ Α / ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ* ( εκατ.) ΕΣΟ Α / ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ* ( χιλ.) ΚΕΡ Η (ΠΡΟ ΦΟΡΩΝ) ΧΩΡΙΣ ΕΚΤΑΚΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ / ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ( χιλ.) ΚΕΡ Η (ΠΡΟ ΦΟΡΩΝ) ΧΩΡΙΣ ΕΚΤΑΚΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ / ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ( χιλ.) ROA (ΧΩΡΙΣ ΕΚΤΑΚΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ) ROE (ΧΩΡΙΣ ΕΚΤΑΚΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ) ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ 0,65 32% 10,9% 3,5 163,9 355,5 16,4 0,7% 10,4% ΜΙΚΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ 0,51 46% 10,3% 1,5 96,1-70,6-4,6-0,2% -1,8% ΜΗ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ 1,49 9% N/A 5,0 221,7 313,4 13,8 0,4% -0,8% ΣΥΝΟΛΟ ΚΛΑ ΟΥ 0,63 34% 10,8% 3,2 156,1 287,1 13,9 0,6% 8,1% * Τα έσοδα ανά κατάστηµα αναφέρονται σε έσοδα από τόκους, προµήθειες, τίτλους, χρηµατοικονοµικές πράξεις, λοιπά λειτουργικά Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Η απόδοση των τραπεζών αυξάνει µε τη διεύρυνση των χορηγήσεων σε σχέση µε την καταθετική βάση. Το φαινόµενο αυτό εντατικοποιήθηκε το 2002 σε σχέση µε το καθώς µειώθηκαν οι άλλες πηγές κερδών πλην των χορηγήσεων. 9

Σχέση δείκτη Χορηγήσεις/ Καταθέσεις µε ROE 30% ROE 20% 10% 0% ΤΑΧ. ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ ΕΘΝΙΚΗ PROBANK ΑLPHA BANK EFG EUROBANK-ERGASIAS ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΩΜΕΓΑ ΛΑΪΚΗ (ΕΛΛΑΣ) ΑΣΠΙΣ 2002-10% ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΓΕΝΙΚΗ -20% -30% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% είκτης Χ/Κ Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Προστιθέµενη Αξία Ο κλάδος των τραπεζών στο Χ.Α. ήταν ο κλάδος µε την τρίτη σε µέγεθος αξία συναλλαγών το 2002, υποχωρώντας από τη δεύτερη θέση που κατείχε το. Η συνολική κεφαλαιοποίηση των τραπεζών έφτασε το 2002 το 22,5% της συνολικής κεφαλαιοποίησης της αγοράς, έναντι 26,5% το, καταδεικνύοντας τη σηµαντική υποχώρηση της βαρύτητας τους στις µετοχικές επενδύσεις. Συνολικά, οι µεγάλες τράπεζες διαχειρίστηκαν θετικά τα κεφάλαια που τους εµπιστεύθηκαν οι µέτοχοι και παρήγαγαν αξία το 2002, ενώ οι περισσότερες από τις µικρότερες τράπεζες δεν φαίνεται να δηµιουργούν αξία. 500 Προστιθέµενη αξία µεγαλύτερων τραπεζών 2000 2002 400 300 Μ.Ο. 38,0 εκ Ποσά σε εκ. 200 100 0 ΕΘΝΙΚΗ ΑLPHA BANK EFG EUROBANK- ERGASIAS ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΥΠΡΟΥ -100-200 Μ.Ο. 2002 32,4 εκ. Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL 10

Με βάση το ενεργητικό η αγορά αναγνωρίζει µεγαλύτερη αξία και συνεπώς αποτελεσµατικότερη χρήση των στοιχείων ενεργητικού στην EFG Eurobank Ergasias, και µε βάση τα καταστήµατα στις EFG Eurobank Ergasias, Εθνική Τράπεζα και Alpha Bank. Αξία ικτύου Η µέση χρηµατιστηριακή αξία ανά κατάστηµα µειώθηκε σηµαντικά το 2002 σε σχέση µε το. Η σχέση µεταξύ µεγέθους δικτύου και κεφαλαιοποίησης υποδεικνύει ότι η διεύρυνση του δικτύου πέρα από ένα µέγεθος 100-120 περίπου καταστηµάτων δεν συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση της αξίας της τράπεζας. Για τα µεγάλα δίκτυα ένα πρόσθετο κατάστηµα συνεισφέρει περίπου? 4.9 αξίας, οριοθετώντας έτσι τα πλαίσια για εξαγορές δικτύων. Σχέση Χρηµατιστηριακής Αξίας µε Καταστήµατα 8.000 ΕΘΝΙΚΗ 7.000 6.000 εκ 5.000 EFG EUROBANK-ERGASIAS ΑLPHA BANK ΕΘΝΙΚΗ EFG EUROBANK-ERGASIAS 4.000 2002 ΕΜΠΟΡΙΚΗ 3.000 2.000 ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑLPHA BANK ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 1.000 ΕΤΒΑ ΚΥΠΡΟΥ ΕΤΒΑ ΓΕΝΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΣΠΙΣ 0 ΕΓΝΑΤΙΑ ΑΣΠΙΣ 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 Καταστήµατα Πηγή: Επεξεργασία ΚANTOR CAPITAL Εξαγορές & Συγχωνεύσεις Οι βασικοί λόγοι για την πραγµατοποίηση µιας εξαγοράς ή συγχώνευσης στην ελληνική τραπεζική αγορά είναι: η απόκτηση σηµαντικού µεγέθους υπολογίσιµου σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η προσθήκη αξίας µέσω της επέκτασης του δικτύου, και η συµπληρωµατικότητα του ισολογισµού από άποψη πηγών κερδοφορίας, δοµής χαρτοφυλακίου, ρευστότητας και κεφαλαιακής επάρκειας. 11

Η αξία µιας τράπεζας είναι συνάρτηση της ποιότητας του ισολογισµού της, της αποτελεσµατικότητας της στον έλεγχο της διαχείρισης του κόστους και του µεγέθους του δικτύου καταστηµάτων της. Η αξία όµως αυτή είναι επίσης ισχυρή συνάρτηση των αντίστοιχων παραµέτρων του αγοράζοντος. Έτσι µία τράπεζα στόχος µπορεί να έχει σηµαντικά διαφορετική αξία για δύο εξαγοράζουσες τράπεζες. Οι µεγάλες τράπεζες θα αποτελέσουν στόχους εξαγοράς ή συγχώνευσης µόνο στα πλαίσια µιας ευρωπαϊκής ανταγωνιστικής στρατηγικής. Από την ανάλυση προκύπτει ότι: µεγαλύτερα οφέλη σε όρους κεφαλαιοποίησης (πρόσθετης αξίας για τους µετόχους) από µία εξαγορά έχουν: η Τράπεζα Πειραιώς, η Τράπεζα Κύπρου, η Alpha Bank για συγκεκριµένες τράπεζες-στόχους οι µικρότερες τράπεζες θα είχαν σηµαντικότερα οφέλη από µία εξαγορά, αλλά δεν διαθέτουν τα απαιτούµενα κεφάλαια ή τον ισχυρό ισολογισµό για την πραγµατοποίησή της Οι ελκυστικότεροι στόχοι, οι οποίοι γενικά θα προσέθεταν αξία στον αποκτώντα είναι: το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο η Εγνατία Τράπεζα η Τράπεζα Αττικής η Γενική Τράπεζα η Aspis Bank Ο αριθµός των µικρών τραπεζών θα µειωθεί µεσοπρόθεσµα Το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο αποτελεί έναν ιδιαίτερα ελκυστικό στόχο εξαγοράς γιατί προσφέρει: µεσαίου µεγέθους δίκτυο µε πανελλαδική κάλυψη ισχυρό ισολογισµό και υψηλή ρευστότητα µεγάλη δυνατότητα αύξησης χορηγήσεων µικρό αριθµό προσωπικού για το ύψος του ενεργητικού του µικρό κόστος απορρόφησης, λόγω απουσίας συστηµάτων και πολύπλοκων δοµών και λόγω του λίγου προσωπικού. Έτσι, ιδιαίτερο ενδιαφέρον δικαιολογείται από την Αγροτική Τράπεζα λόγω των θετικών επιπτώσεων που θα έχει στον ισολογισµό και τη φερεγγυότητά της, ενώ η Εθνική 12

Τράπεζα, η Alpha Bank, η EFG Eurobank Ergasias και η Τράπεζα Πειραιώς θα ισχυροποιούσαν σηµαντικά τη θέση τους και θα απέτρεπαν τους ανταγωνιστές τους από ενίσχυση των µεγεθών τους και των µεριδίων αγοράς. Εκτός αυτών, όλες οι µικρές τράπεζες θα ενδιαφέρονταν έντονα, εφόσον είχαν τις δυνατότητες εξαγοράς, καθώς θα ισχυροποιούσαν εξαιρετικά τη θέση τους. Η αξία του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου για τους πιθανούς αγοραστές, τοποθετείται σύµφωνα µε τα παραπάνω χαρακτηριστικά σε 1,4 δις ως 1,7 δις, χωρίς φυσικά να αποκλείεται λόγω της ιδιαίτερης ανταγωνιστικής βαρύτητας να γίνουν υψηλότερες προσφορές. Η αξία του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου µειώνεται κατακόρυφα αν δεν πουληθεί ποσοστό µετοχών που να επιτρέπει τη συγχώνευσή τους, ή αν δεν εξασφαλισθεί η συναίνεση του ηµοσίου µε άλλο τρόπο. Η πώληση µειοψηφικού πακέτου, έστω και µε τη διάθεση του management, δεν επιτρέπει στον αγοράζοντα να εκµεταλλευτεί όλα τα ισχυρά σηµεία του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου και έτσι αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε χαµηλότερο ενδιαφέρον και κατ επέκταση χαµηλότερο κατ αναλογία τµήµα. Το αναµενόµενο εύρος αξίας του 35% των µετοχών τοποθετείται σε 320 εκ. ως 400 εκ., χωρίς πάλι να αποκλείονται σηµαντικές διαφοροποιήσεις ανάλογα µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αγοράζοντος. Όσον αφορά τη Γενική Τράπεζα, αυτή έχει να προσφέρει µόνον ένα µεσαίου µεγέθους δίκτυο. Στα αρνητικά στοιχεία της συγκαταλέγονται: ο αδύναµος ισολογισµός το ανισοβαρές και µικρού µεγέθους δανειακό χαρτοφυλάκιο το αναλογικά υψηλό προσωπικό Η Γενική Τράπεζα δεν έχει αξία για τις µεγάλες τράπεζες αλλά λόγω δικτύου έχει σηµαντική αξία για τις µικρές τράπεζες, οι οποίες διευρύνουν κατά τάξη µεγέθους το δίκτυο τους ή αποκτούν ουσιαστικά δίκτυο. Η συνολική αξία της Γενικής Τράπεζας τοποθετείται σε 140 εκ. ως 260 εκ. χωρίς να λαµβάνονται υπόψη οι επισφάλειες. Για ποσοστό της τάξης του 33% και παραχώρηση του management το τίµηµα µπορεί να βρεθεί κατ αντιστοιχία στην περιοχή των 30 εκ. ως 55 εκ. Τέλος, τη σηµαντικότερη αύξηση της αξίας για τους µετόχους παρουσιάζει, σύµφωνα µε την ανάλυση αυτήν την περίοδο η σύµπραξη Alpha Bank και EFG Eurobank Ergasias. 13

Μια τέτοια κίνηση θα µεταµόρφωνε και εκλογίκευε ουσιαστικά το τραπεζικό τοπίο στην Ελλάδα. Συµπεράσµατα Τα βασικά χαρακτηριστικά του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος είναι οι σταθεροί ρυθµοί ανάπτυξης της ελληνικής οικονοµίας τα πολύ χαµηλά επιτόκια, η ύφεση στις διεθνείς χρηµατιστηριακές αγορές και ο ισχυρός ανταγωνισµός. Σε σύγκριση µε τις χώρες της Ευρωζώνης η λιανική τραπεζική στην ελληνική αγορά παρουσιάζει ακόµα περιθώρια ανάπτυξης, καθώς το σύνολο των χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αυξήθηκε µεν σηµαντικά ως ποσοστό του Α.Ε.Π (61,3% έναντι 56,6% το ), αλλά υπολείπεται σηµαντικά των αντίστοιχων ευρωπαϊκών (127,8%) στις χώρες της ζώνης του ΕΥΡΩ. Το περιβάλλον αυτό και οι ιδιαίτερες συνθήκες και προοπτικές δεν αποδεικνύονται ιδιαίτερα ελκυστικές για ξένες τράπεζες, οι οποίες δεν επενδύουν ουσιαστικά στην ελληνική αγορά. Το µικρό µέγεθος του ελληνικού τραπεζικού κλάδου, ο έντονος ανταγωνισµός αλλά και η σταδιακή ωρίµανση συγκεκριµένων τοµέων δραστηριότητας, αναδεικνύει ως αναγκαιότητα: την αποδοτικότερη διαχείριση του ενεργητικού και την ποιοτική αναδιάρθρωση των στοιχείων ενεργητικού και παθητικού µε ταυτόχρονη ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων και της κεφαλαιακής επάρκειας, τον έλεγχο του κόστους µέσω αποτελεσµατικότερης οργανωτικής δοµής, αυστηρότερης διαχείρισης των λειτουργικών εξόδων και αξιοποίησης συνεργιών. Κερδοφορία και αποδοτικότητα θα αποτελούν πλέον τους κύριους στόχους και το µέτρο σύγκρισης των τραπεζών ιδιαίτερα ενόψει τη υιοθέτησης των ιεθνών Λογιστικών Προτύπων. Οι ευκαιρίες για τη διατήρηση των υψηλών περιθωρίων κέρδους και του δυναµικού ανάπτυξης στο χώρο της λιανικής τραπεζικής αποτελούν σηµαντικό πλεονέκτηµα για τις µεγάλες τράπεζες, οι οποίες έχοντας µεγάλα µερίδια αγοράς θα πρέπει να εκµεταλλευτούν στο βέλτιστο τις δυνατότητές τους για ενίσχυση της κερδοφορίας, την ορθολογικοποίηση των δικτύων συµπεριλαµβανοµένου του ανασχεδιασµού των φυσικών δικτύων, της εκµετάλλευσης και εξάπλωσης των εναλλακτικών δικτύων και της ανάπτυξης νέων µορφών συνεργασίας για την προώθηση προϊόντων, 14

την βέλτιστη αξιοποίηση της πελατειακής βάσης µε την χρήση της τεχνολογίας µε παράλληλη ενίσχυση των υφιστάµενων πηγών εσόδων από σταυροειδείς πωλήσεις (cross selling), την βέλτιστη αξιοποίηση της τεχνολογίας. Ο εκσυγχρονισµός των πληροφοριακών συστηµάτων σε όλο το φάσµα των υπηρεσιών θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα επιτυχίας στην αποτελεσµατική διαχείριση των κινδύνων, στη µείωση του χρόνου διεκπεραίωσης των εργασιών και στην παροχή υπηρεσιών προστιθέµενης αξίας. Η αδιαφιλονίκητα ισχυρή παρουσία των µεγάλων τραπεζών, καθιστά επιτακτική την ανάγκη στρατηγικής τοποθέτησης των µικρότερων τραπεζών σε αγορές εξειδικευµένων προϊόντων, ώστε αυτές να αποκτήσουν ανταγωνιστικό στα πλαίσια ισορροπίας µεταξύ ρυθµού ανάπτυξης και κερδοφορίας. Το περιορισµένο ενδιαφέρον των ξένων τραπεζών θα οδηγήσει σε απελευθέρωση µεριδίων και θέσεων δικτύου που θα µπορούσαν να ωφελήσουν τις µικρότερες τράπεζες. Η χαµηλή χρηµατιστηριακή αποτίµηση αλλά και η ανάγκη για εκλογίκευση της δοµής της αγοράς δηµιουργεί ευκαιρίες εξαγορών και συγχωνεύσεων: οι ελκυστικότεροι στόχοι εξαγοράς, οι οποίοι θα προσθέσουν αξία µέσω του δικτύου τους στον αποκτώντα, είναι το Ταχυδροµικό Ταµιευτήριο, η Γενική Τράπεζα, η Εγνατία και η Τράπεζα Αττικής, ή συνδυασµός αυτών, η Εθνική Τράπεζα, η Alpha Bank, η EFG Eurobank Ergasias και η Τράπεζα Πειραιώς θα έχουν τα µεγαλύτερα οφέλη σε όρους κεφαλαιοποίησης από µία ενδεχόµενη εξαγορά του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου, για τις µεγάλες τράπεζες, η εξαγορά του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου, σε ποσοστό µικρότερο του 50%-70% δε δηµιουργεί σηµαντικά µεγάλη αξία για τους µετόχους, η Γενική Τράπεζα αποτελεί στόχο για τις µικρές τράπεζες λόγω του δικτύου της, οι όποιες επισφάλειές της όµως µειώνουν αντίστοιχα την αξία της, µια κίνηση µεταξύ των τριών µεγάλων και ειδικότερα µεταξύ EFG Eurobank Ergasias και Alpha Bank και δευτερευόντως µεταξύ EFG Eurobank Ergasias και Εθνικής Τράπεζας θα δηµιουργούσε τη µεγαλύτερη πρόσθετη αξία σε όρους κεφαλαιοποίησης για τους µετόχους των τραπεζών αυτών. Η πώληση του Ταχυδροµικού Ταµιευτηρίου και της Γενικής Τράπεζας θα διευκολύνουν την παραπέρα προσαρµογή της ελληνικής τραπεζικής αγοράς. Προϋπόθεση βέβαια γι αυτό είναι η ξεκάθαρη και συνολική αντιµετώπιση του θέµατος έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η εκµετάλλευση των εν δυνάµει στρατηγικών πλεονεκτηµάτων. 15