Βιντεομουσεία : μια Σύμπραξη ανάμεσα σε δύο ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές περιφέρειες

Βιντεομουσεία 2010-2012: μια Σύμπραξη ανάμεσα σε δύο ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές περιφέρειες Νίκος Γκόβας Περίληψη Η Σύμπραξη «Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας» αναπτύχθηκε το 2010-2012 στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος Comenius-Regio. Στόχο είχε την ανάπτυξη μιας εκπαιδευτικής συνεργασίας ανάμεσα σε δύο ευρωπαϊκές περιφέρειες, την Ανατολική Αττική στην Ελλάδα και τη Φρανκφούρτη στη Γερμανία. Η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής στην Ελλάδα και η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης της Φρανκφούρτης στη Γερμανία, σε συνεργασία με άλλους τοπικούς φορείς (σχολεία, επιστημονικές ενώσεις, φορείς αυτοδιοίκησης κ.ά.) ανέπτυξαν εκπαιδευτικές διαδικασίες που οδήγησαν, με τη χρήση βίντεο, ήχου και τεχνικών θεάτρου, στην παραγωγή και ανταλλαγή οπτικοακουστικών μηνυμάτων και τη δημιουργία Βιντεομουσείων κάθε σχολείου. 20 Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας

A ΜΕΡΟΣ Βιντεομουσεία: το πρόγραμμα και η Σύμπραξη Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, τεχνικές τηλεοπτικού στούντιο, MOK Frankfurt, 9/2011. Κατά τις σχολικές χρονιές 2010-2011 και 2011-2012 μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων από τις δύο χώρες διερεύνησαν, επέλεξαν και αποτύπωσαν σε σύντομα βίντεο θέματα που θεωρούσαν ότι άξιζε να διασωθούν. Τα θέματα επιλέχθηκαν από το ανθρωπογενές, φυσικό ή κοινωνικό περιβάλλον και αφορούν τη δική τους προσωπική κουλτούρα. Οι ταινίες ντοκιμαντέρ που παρήχθησαν αποτέλεσαν τα βιντεοεκθέματα του Βιντεομουσείου της κοινότητάς τους τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Κατά την αρχική φάση της Σύμπραξης έγινε ανταλλαγή των βιντεοεκθεμάτων που δημιουργήθηκαν και σχολιάστηκαν τοπικά. Στη συνέχεια, εκπαιδευτικοί και μαθητές ταξίδεψαν στην άλλη χώρα της Σύμπραξης, για να αποτυπώσουν σε βίντεο θέματα που απασχόλησαν τους μαθητές της χώρας υποδοχής. Στην τρίτη φάση μαθητές και των δύο χωρών δημιούργησαν στη χώρα τους νέα βιντεοεκθέματα, βασισμένα είτε σε θέματα που αφορούσαν τους μαθητές της άλλης χώρας είτε σε κοινά θέματα. Τέλος, έγινε ανταλλαγή των Βιντεομουσείων μεταξύ όλων όσων συμμετείχαν, ώστε να παρουσιαστούν και να σχολιαστούν οι απόψεις κάθε κοινότητας τόσο για τον εαυτό της όσο και για την άλλη κοινότητα. Επίσης, η ανταλλαγή αυτών των οπτικοακουστικών μηνυμάτων έγινε μέσω ίντερνετ, φεστιβάλ και συνεδρίων, και με άλλες ευρωπαϊκές κοινότητες (σχολεία, πανεπιστήμια κ.ά.) σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης και κατανόησης των διάφορων στοιχείων κουλτούρας των λαών της Ευρώπης και με στόχο τη βελτίωση της επικοινωνίας ανάμεσα στις εκπαιδευτικές δομές των διαφόρων χωρών. 21

Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, τεχνικές σεναρίου, Αθήνα, 10/2010. Α. Εισαγωγή στην ιδέα των Βιντεομουσείων Το πρόγραμμα Βιντεομουσεία είναι εξέλιξη μιας παλαιότερης δουλειάς του Μένη Θεοδωρίδη, όπως αυτή παρουσιάζεται στο άρθρο του «Βιντεομουσείο των νέων μιας κοινότητας: η προϊστορία ενός προγράμματος». 1 Σύμφωνα με τον Θεοδωρίδη, η κατάκτηση και η κατανόηση εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας (εναλλακτικών γλωσσών) ανέκαθεν θεωρούνταν σημαντικό μέσον, που συμβάλλει στην ιδεολογική και ψυχολογική διαφοροποίηση των μικρών μαθητών. Έτσι, η διεθνής «γλώσσα» των μέσων θα έπρεπε να αποτελεί αυτονόητο στόχο της τυπικής εκπαίδευσης, δεδομένης της αποτελεσματικότητας και της πολυπλοκότητας των μηνυμάτων που διακινούνται μέσω αυτής της γλώσσας. Έχει διαπιστωθεί πως οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου η ροή των πληροφοριών και κυρίως η χειραγώγηση απόψεων από τα μέσα μπορούν να αποτελέσουν απειλή για άτομα που μην έχοντας αναπτύξει τις απαραίτητες κριτικές δεξιότητες για την πρόσληψη, οργάνωση και αξιολόγηση της υπερπληροφόρησης γίνονται θύματα προπαγάνδας και καταναλωτές ευτελών πολιτισμικών υποκατάστατων. Ωστόσο, παρά τη γενικότερη συνειδητοποίηση του προβλήματος, ελάχιστες ολοκληρωμένες προτάσεις έχουν παρουσιαστεί για τη συστηματική διδασκαλία της οπτικοακουστικής γλώσσας μέσα στο πλαίσιο του επίσημου Προγράμματος Σπουδών. Άραγε, θα έπρεπε η κατανόηση και η παραγωγή οπτικοακουστικών κειμένων να θεωρούνται χωριστό μάθημα, όπως η Ιστορία ή τα Γαλλικά, ή μήπως η Οπτικοακουστική Έκφραση θα μπορούσε να αποτελεί επικοινωνιακό εργαλείο που μπορεί να αξιοποιηθεί μέσα στο μάθημα της Ιστορίας και στο μάθημα των Γαλλικών; Θα πρέπει τα σχολεία να αναζητήσουν καθηγητές Οπτικοακουστικής Έκφρασης, και αν ναι, ποια θα πρέπει να είναι τα απαραίτητα προσόντα τους; Ο Θεοδωρίδης προτείνει το πρόγραμμα αυτό ως μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν παρόμοια ερωτήματα και ίσως να δοκιμαστούν εναλλακτικές λύσεις. Αντιμετωπίζει τα προγράμματα Οπτικοακουστικής Παιδείας όχι ως αποκομμένο σχολικό μάθημα, αλλά μάλλον ως αποτέλεσμα συνδυασμένων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, που ενσωματώνουν γνώσεις από διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Με την οπτική αυτή η χρήση της Οπτικοακουστικής Έκφρασης αντιμετωπίζεται ως δεξιότητα που ασκείται όποτε προκύπτουν ανάγκες επικοινωνίας, αναζήτησης και ανταλλαγής πληροφοριών, δημοσκοπήσεων και διερεύνησης κοινωνικών θεμάτων. Για παράδειγμα, πιστεύει ότι η βιωματική προσέγγιση των τρόπων που παράγεται η τηλεοπτική ενημέρωση δεν αποτελεί απλώς μια γοητευτική εργαστηριακή ατραξιόν, αλλά έναν τρόπο να γνωρίσει κανείς τις ουσιαστικές μεθόδους χειρισμού των πληροφοριών και να κατανοήσει το βαθμό που ένας δέκτης πληροφόρησης μπορεί να λειτουργεί ως παθητικός καταναλωτής προϊόντων, τα οποία σχεδιάζονται για να καθορίσουν τη δική του προσωπική ζωή. Η ιδέα των Βιντεομουσείων στηρίζεται στο παρακάτω: Προσκαλούμε τους μαθητές, σε ομάδες, να επιλέξουν, να αποτυπώσουν και να παρουσιάσουν σε σύντομα βίντεο τα θέματα της προσωπικής τους κουλτούρας που πιστεύουν ότι πρέπει να διασωθούν/διαφυλαχθούν σε ένα φανταστικό μουσείο του μέλλοντος. Τα θέματα μπορεί να είναι τόσο από το φυσικό όσο και από το ανθρωπογενές ή κοινωνικό περιβάλλον τους και τονίζεται ότι πρέπει να είναι της ομάδας (όχι 22 Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας

A ΜΕΡΟΣ Βιντεομουσεία: το πρόγραμμα και η Σύμπραξη ατομικά). Η αποτύπωση των επιλεγμένων θεμάτων θα γίνει με βίντεο μέγιστης διάρκειας 4 λεπτών. Τα βίντεο θα αποτελέσουν τα «εκθέματα» του «μουσείου της ομάδας» (βιντεοεκθέματα), άρα και του σχολείου. Δίνεται έμφαση στην ενεργό συμμετοχή των μαθητών στη λήψη μιας σειράς αποφάσεων που συνδέονται με το «Τι κατά τη γνώμη τους πρέπει να διασωθεί/διαφυλαχθεί». Αυτό στοχεύει στη συνειδητή επιλογή ορισμένου αριθμού θεμάτων από το περιβάλλον (φυσικό ή κοινωνικό) και προϋποθέτει ότι οι μαθητές τα έχουν υιοθετήσει και ενδιαφέρονται για τη διάσωσή τους. Όπως εξηγεί ο Θεοδωρίδης: η ιδέα των Βιντεομουσείων ήταν αποτέλεσμα της προσπάθειάς μας να καθιερωθεί ένας καινούργιος τρόπος καταγραφής και παρουσίασης του φυσικού και του πολιτισμικού περιβάλλοντος, ο οποίος να αντανακλάται κυρίως στο επίπεδο της συνείδησης και της δραστηριοποίησης όσων συμμετέχουν. Η έμφαση δεν δίνεται σε αντικείμενα μέσα σε μια βιτρίνα που προσφέρονται για κατανάλωση στους περαστικούς. Απεναντίας, δίνεται έμφαση στην ενεργό συμμετοχή του προσώπου που παίρνει μέρος σε μια σειρά αποφάσεων και ενεργειών σχετικά με το «τι είναι» κατά τη γνώμη του απαραίτητο να διαφυλαχθεί και να διατηρηθεί. Την ίδια στιγμή η έννοια της διαφύλαξης αποκτά συμβολικές και καθαρά ιδεολογικές διαστάσεις, καθώς δεν διαφυλάσσεται το ίδιο το αντικείμενο αλλά η εικόνα του. Αυτό σημαίνει πως η επιλογή ενός «αντικειμένου» ως εκθέματος για το Βιντεομουσείο αυτομάτως συνεπάγεται μια νέα καθημερινή συμπεριφορά απέναντι στο αντικείμενο αυτό από εκείνους οι οποίοι το επέλεξαν. Με άλλα λόγια, οικοδομείται μια νέα, ενεργό, περιβαλλοντική συνείδηση, αφού η συνειδητή επιλογή κάποιων στοιχείων από το περιβάλλον, προϋποθέτει ότι τα άτομα «υιοθετούν» τα στοιχεία αυτά και νοιάζονται για την προστασία τους. Ταυτόχρονα, η ιδέα των Βιντεομουσείων διευρύνει την έννοια της «διάσωσης/ διαφύλαξης» καθώς μπορεί να περιλάβει οτιδήποτε από το ανθρωπογενές, φυσικό ή κοινωνικό περιβάλλον των μαθητών, όπως μια ιστορία ενός παππού, το παγκάκι έξω από το σχολείο, το γειτονικό δάσος που κάηκε, την παιδική χαρά, τον περιπτερά, την παρέα που χορεύει στην πλατεία κ.ά. Ειδικές τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος χρησιμοποιούνται για την ανάδειξη των απόψεων της ομάδας και την τελική επιλογή του ή των θεμάτων που θα γίνουν «βιντεοεκθέματα», ενώ παράλληλα τονίζεται η διαφορά ενός Βιντεομουσείου μαθητών και ενός Βιντεομουσείου ενηλίκων. Το Βιντεομουσείο προσφέρεται ως μεθοδολογικό εργαλείο για πολιτισμικές συγκρίσεις και κοινωνική έρευνα. Η δυνατότητα καταγραφής των προτεραιοτήτων μιας κοινότητας που προσπαθεί να διαφυλάξει στοιχεία του περιβάλλοντος επιτρέπει αξιόπιστες και έγκυρες συγκρίσεις στο πέρασμα του χρόνου αλλά και μεταξύ κοινοτήτων διαφορετικού πολιτισμικού, οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα. 1 Β. Tο πρόγραμμα, η Σύμπραξη και οι εταίροι Κατά το σχολικό έτος 2009-2010, το πρόγραμμα «Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας» εφαρμόστηκε σε μια μικρή ομάδα σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ανατολική Αττική. Περιελάμβανε επιμόρφωση εκπαιδευτικών, ενίσχυση των σχολείων με εξωτερικό κινηματογραφιστή, τακτικές συναντήσεις ανατροφοδότησης και φεστιβάλ, όπου παρουσιάστηκαν και σχολιάστηκαν όλες οι μαθητικές ταινίες. Τα επόμενα χρόνια, 2010-2012, το πρόγραμμα εγκρίθηκε ως Comenius-Regio και αναπτύχθηκε ως Σύμπραξη ανάμεσα σε δύο ευρωπαϊκές εκπαιδευτικές περιφέρειες στην Ανατολική Αττική και τη Φρανκφούρτη της Γερμανίας. Σε κάθε εκπαιδευτική περιφέρεια, στη Σύμπραξη πήραν μέρος μια εκπαιδευτική αρχή ως συντονιστής, σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στα οποία εφαρμόστηκε το πρόγραμμα των Βιντεομουσείων, δημοτικές αρχές για την προώθηση και τη διάχυση των αποτελεσμάτων και άλλοι επιστημονικοί φορείς που πρόσφεραν τεχνογνωσία (επιμόρφωση και τεχνική υποστήριξη). Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα οι συνεργαζόμενοι φορείς και εταίροι στη Σύμπραξη 2010-2012 ήταν: Η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, μέσω των Υπευθύνων Πολιτιστικών Θεμάτων και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, ως συντονιστής φορέας της Σύμπραξης. Δεκατέσσερα Γυμνάσια και Λύκεια Ο Καρπός Κέντρο Εκπαιδευτικών Δράσεων και Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας Το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση Πέντε δημοτικές αρχές και δύο Σύλλογοι Γονέων Στη Φρανκφούρτη οι συνεργαζόμενοι φορείς ήταν: Η Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Φρανκφούρτης (Staatliches Schulamt Frankfurt -SSAFFM) Τέσσερα Γυμνάσια και Λύκεια Το Στούντιο για το Σχολικό Θέατρο (Schultheater-Studio Frankfurt -STS) Το Κέντρο για Εκπαίδευση στα ΜΜΕ Ανοιχτό Κανάλι (Medienprojektzentrum Offener Kanal MOK, Offenbach/Frankfurt) 23

Γ. Αντικείμενο και στόχοι της Σύμπραξης Οι δύο εκπαιδευτικές περιφέρειες, της Ανατολικής Αττικής και της Φρανκφούρτης, συνεργάστηκαν, μέσω της Σύμπραξης, σε εκπαιδευτικές διαδικασίες που στόχο είχαν την παραγωγή και την ανταλλαγή οπτικοακουστικών μηνυμάτων και τη δημιουργία Βιντεομουσείων, χρησιμοποιώντας βίντεο, ήχο και τεχνικές εκπαιδευτικού δράματος. Σε αυτά τα οπτικοακουστικά μηνύματα (βίντεο) οι μαθητές των Γυμνασίων και των Λυκείων, σε συνεργασία με τοπικούς και άλλους φορείς (δήμους, επιστημονικές ενώσεις κ.ά.) παρουσιάζουν συλλογικά όψεις της κοινότητάς τους αλλά της κοινότητας της άλλης χώρας. Οι μαθητές αποτυπώνουν στοιχεία της δικής τους κουλτούρας, τα ανταλλάσσουν και τα συγκρίνουν με ανάλογα στοιχεία μαθητών της άλλης περιφέρειας της Σύμπραξης. Παρατηρούν την ποικιλία και τις διαφορές των απόψεων τόσο στη δική τους περιφέρεια όσο και στην άλλη. Χρησιμοποιούν τις τέχνες, και ειδικότερα το βίντεο και το εκπαιδευτικό δράμα, για την έρευνά τους, τον αναστοχασμό και τη δημιουργία του τελικού προϊόντος. Η μεθοδολογία που συνδυάζει βίντεο με τεχνικές θεάτρου αναπτύσσεται και ανταλλάσσεται ανάμεσα στους φορείς. Τα θέματα που διερευνούνται εκφράζουν τις απόψεις των ίδιων των μαθητών για ζητήματα προσωπικής αλλά και συλλογικής κουλτούρας. Τα βιντεοεκθέματα των δύο εκπαιδευτικών περιφερειών αρχικά ανταλλάσσονται τοπικά, αλλά στη συνέχεια και με φορείς άλλων ευρωπαϊκών χωρών (μέσω ίντερνετ, διεθνών συνδιασκέψεων και άλλων δικτύων), σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης και κατανόησης των πολιτισμικών στοιχείων διαφόρων ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η Σύμπραξη στόχευσε σε: α) Οπτικοακουστική Παιδεία μέσω της χρήσης εργαλείων, της αποτύπωσης της προσωπικής ματιάς, της κατανόησης της υποκειμενικότητας (π.χ. πώς εγώ τραβάω το χώρο μου και πώς οι άλλοι) και της κριτικής αποτίμησης των προσφερόμενων οπτικοακουστικών προϊόντων (TV, ραδιόφωνο, διαδίκτυο κτλ.). β) Νέες προσεγγίσεις για την Εκπαίδευση στα Μέσα (media literacy), που συνδυάζουν το βίντεο με τεχνικές θεάτρου. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, σχεδιασμός γυρίσματος, Αθήνα, 10/2010. Επιμόρφωση εκπαιδευτικών, λήψεις με κάμερα, Αθήνα, 10/2010. γ) Διαπολιτισμικές ανταλλαγές. δ) Νέες συμπράξεις, καθώς το πρόγραμμα Βιντεομουσεία εξελίσσεται και περιλαμβάνει και άλλες κοινότητες τόσο από την Ελλάδα όσο και από τη Γερμανία. Επίσης, ένας αριθμός από φορείς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν ενδιαφέρον, αποκτούν δεσμούς με τη Σύμπραξη και αναπτύσσουν δίκτυα συνεργασίας. Δ. Οργάνωση και μεθοδολογία i) Δημιουργία Τοπικών Δικτύων & Καλλιτέχνες στα σχολεία Το πρόγραμμα Βιντεομουσεία είναι ένα πρόγραμμα για εκπαιδευτικούς και μαθητές 13-17 χρόνων. Χρησιμοποιεί τεχνικές κινηματογράφησης και θεάτρου και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για κινηματογραφιστές να συνεργαστούν με εκπαιδευτικούς στο σχολείο. Σε κάθε μια από τις δύο περιφέρειες της Σύμπραξης τα σχολεία οργανώθηκαν σε ένα τοπικό δίκτυο. Διευθυντές σχολείων και άλλοι διοικητικοί παράγοντες ενημερώθηκαν και συμφώνησαν να παρέχουν υποστήριξη στους εκπαιδευτικούς και στην ομάδα μαθητών του σχολείου τους, αλλά και συνολικά στο δίκτυο. Ένας ή δύο εκπαιδευτικοί από κάθε σχολείο ανέλαβαν εθελοντικά την ευθύνη υλοποίησης του προγράμματος. Στην Ελλάδα το πρόγραμμα πραγματοποιείται εκτός του κύριου ωρολογίου προγράμματος των σχολείων, στα πλαίσια των πολιτιστικών ή περιβαλλοντικών προγραμμάτων, ενώ στη Γερμανία εντός του σχολικού προγράμματος, με κατάλληλη προσαρμογή κάποιων μαθημάτων. Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων συγκροτούν την Παιδαγωγική Ομάδα του προγράμματος, ενώ οι κινηματογραφιστές που προσφέρουν υποστήριξη στα σχολεία αποτελούν την Καλλιτεχνική Ομάδα του προγράμματος. Θέματα οργάνωσης αλλά και παιδαγωγικής καθοδήγησης αναλαμβάνει η Συντονιστική-Επιστημονική Ομάδα του προγράμματος, η οποία αποτελείται από τους σχεδιαστές της Σύμπραξης, τους υπεύθυνους Πολιτιστικών Θεμάτων και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και τους τεχνικούς συμβούλους σε θέματα Εκπαίδευσης στα Μέσα. Οι συντονιστές από τις δύο χώρες αποτέλεσαν την Ομάδα Καθοδήγησης της Σύμπραξης. Κατά την 24 Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας

A ΜΕΡΟΣ Βιντεομουσεία: το πρόγραμμα και η Σύμπραξη Συντονιστική Επιστημονική Ομάδα Παιδαγωγική Ομάδα (εκπαιδευτικοί σχολείων) Καλλιτεχνική Ομάδα (νέοι καλλιτέχνες) υλοποίηση του προγράμματος σε κάθε χώρα οι τρεις Ομάδες έχουν τακτικές συναντήσεις. Παρόλο που το πρόγραμμα Comenius-Regio απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς, η Σύμπραξη υποστήριξε ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα θα ενισχυόταν καθοριστικά με τη συμμετοχή και αντιπροσωπίας μαθητών κατά το στάδιο των επισκέψεων στην άλλη χώρα, με στόχο την κινηματογράφηση στοιχείων της προσωπικής κουλτούρας των μαθητών της άλλης χώρας. Αυτό το στάδιο της Σύμπραξης ενίσχυσε σημαντικά το διαπολιτισμικό στοιχείο του προγράμματος και αποσαφήνισε έννοιες, καθώς οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί από τις δύο χώρες συναντήθηκαν και οι ιδέες τους πάνω στα θέματα που είχαν επιλέξει να κινηματογραφηθούν συζητήθηκαν διεξοδικά. ii) Τα στάδια της Σύμπραξης Η Σύμπραξη υλοποιήθηκε για δύο σχολικές χρονιές, από το 2010 μέχρι το 2012. Τον πρώτο χρόνο σε κάθε χώρα δημιουργήθηκαν μαθητικές ταινίες (βιντεοεκθέματα), των οποίων ανταλλαγή έγινε κυρίως τοπικά ανάμεσα στα σχολεία κάθε χώρας. Στην αρχή της δεύτερης χρονιάς εκπαιδευτικοί και αντιπροσωπία μαθητών από κάθε χώρα επισκέφθηκαν την άλλη, με στόχο να κινηματογραφήσουν θέματα που απασχολούν τους μαθητές της χώρας υποδοχής. Στη συνέχεια της δεύτερης χρονιάς, τα σχολεία δημιούργησαν νέα βιντεοεκθέματα επηρεασμένα από τα θέματα που απασχολούν τους μαθητές της άλλης χώρας. Στο τέλος της δεύτερης χρονιάς Διεθνής Συνδιάσκεψη, Οπτικοακουστική Παιδεία και το Πρόγραμμα Βιντεομουσεία, Ινστιτούτο Γκαίτε, Αθήνα, 5/2012. 25

έγινε ανταλλαγή όλων των βιντεοεκθεμάτων και παρουσιάστηκαν σε φεστιβάλ που έγιναν και στις δύο χώρες. Αναλυτικά τα στάδια της Σύμπραξης: Σχεδιασμός: Οι οργανωτές, οι τεχνικοί σύμβουλοι, οι κατά τόπους διοικητικοί και οι εκπαιδευτικοί και από τις δύο χώρες συναντώνται και συναποφασίζουν για τη διαδικασία που θα ακολουθήσουν και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν. Επιμόρφωση: Αρχικά σε κάθε χώρα οργανώνονται επιμορφωτικά σεμινάρια τουλάχιστον 35 ωρών για τους εκπαιδευτικούς των σχολείων με τη συμμετοχή και των κινηματογραφιστών. Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια κάθε χρονιάς οργανώνονται και άλλες επιμορφωτικές και ανατροφοδοτικές συναντήσεις των εκπαιδευτικών. Εφαρμογή και υποστήριξη από εξωτερικούς κινηματογραφιστές: Οι μαθητές κάθε σχολείου αναπτύσσουν διαδικασίες ώστε να καταλήξουν στα θέματα που κατά τη γνώμη τους αξίζει να διασωθούν. Χρησιμοποιούνται διάφορες μέθοδοι, συμπεριλαμβανομένων και τεχνικών εκπαιδευτικού δράματος. Στη συνέχεια, και με τη βοήθεια των κινηματογραφιστών, ακολουθεί η κινηματογράφηση, το μοντάζ και η τελική παραγωγή του Βιντεομουσείου της ομάδας. Τακτικές συναντήσεις των τριών Ομάδων (τουλάχιστον ανά 3 εβδομάδες): Βοηθούν στον επαναπροσδιορισμό των στόχων, στη λύση των επιμέρους προβλημάτων, στην ανατροφοδότηση και την αλληλοϋποστήριξη. Παρουσίαση: Τα Βιντεομουσεία των σχολείων παρουσιάζονται σε κάθε χώρα τοπικά σε ειδικά φεστιβάλ και σε άλλες εκδηλώσεις. Ανταλλαγή: Εκπαιδευτικοί, μαθητές και κινηματογραφιστές ταξιδεύουν στην άλλη χώρα και κινηματογραφούν τοπικά θέματα που απασχόλησαν τους μαθητές κατά την πρώτη χρονιά. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια αυτών των επισκέψεων πραγματοποιούνται επιμορφωτικά εργαστήρια των εκπαιδευτικών σε μέσα, τεχνικές και εργαλεία που χρησιμοποιεί η χώρα υποδοχής. Νέα εφαρμογή και υποστήριξη: Περιλαμβάνει τη διαδικασία δημιουργίας νέων βιντεοεκθεμάτων με αφορμή θέματα που συζητήθηκαν κατά τις ανταλλαγές των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Τελική παρουσίαση: Όλα τα Βιντεομουσεία και των δύο χωρών και των δύο ετών, παρουσιάζονται και σχολιάζονται σε φεστιβάλ και συνδιασκέψεις που υλοποιούνται και στις δύο χώρες. Τεκμηρίωση, αξιολόγηση, διάχυση: Κατά το τελευταίο στάδιο της Σύμπραξης οργανώνονται εκδηλώσεις ενημέρωσης του κοινού (ημερίδες, προβολές, παρουσιάσεις σε συνέδρια κ.ά.), γίνεται η τελική αξιολόγηση και συμπληρώνονται αναφορές, γράφεται ένα βιβλίο σε δύο γλώσσες και όλο το υλικό αναρτάται στην ιστοσελίδα της Σύμπραξης και στις ιστοσελίδες των συνεργαζόμενων φορέων. iii) Το σχέδιο εργασίας 2010-2012 Το σχολικό έτος 2010-2011 περιελάμβανε: Συνάντηση τοπικών εταίρων σε κάθε χώρα χωριστά. Τετραήμερο σεμινάριο στην Αθήνα για τους συντονιστές και τους τεχνικούς και των δύο χωρών. Σχεδιασμός εργαλείων αξιολόγησης. Επιμορφωτικό σεμινάριο 35 ωρών για τους εκπαιδευτικούς και τους κινηματογραφιστές κάθε χώρας χωριστά. Έρευνα εντός των σχολείων για τα θέματα που θα κινηματογραφηθούν και θα αποτελέσουν το Βιντεομουσείο της ομάδας. Για την έρευνα αξιοποιούνται και τεχνικές θεάτρου/δράματος. Κατασκευή της ιστοσελίδας της Σύμπραξης. Κινηματογράφηση, μοντάζ και παραγωγή των ταινιών κάθε σχολείου χωριστά σε κάθε χώρα. Υποστήριξη από κινηματογραφιστές και παρακολούθηση από τους τεχνικούς συμβούλους. Τακτικές συναντήσεις των Παιδαγωγικών, Καλλιτεχνικών και Συντονιστικών Ομάδων σε κάθε χώρα. Φεστιβάλ μαθητικών ταινιών 2011 σε κάθε χώρα. Παρευρίσκονται τοπικοί φορείς και φορείς από το εξωτερικό. Ανανέωση της ιστοσελίδας με τις ταινίες και των δύο χωρών. Συνάντηση της Ομάδας Καθοδήγησης στη Φρανκφούρτη. Μεσοπρόθεσμη αξιολόγηση. Το σχολικό έτος 2011-2012 περιελάμβανε: Πενθήμερο σεμινάριο στη Φρανκφούρτη για τους συντονιστές, εκπαιδευτικούς, κινηματογραφιστές και μικρή ομάδα μαθητών από τις δύο χώρες. Οι μαθητές από την Ελλάδα και τη Γερμανία κινηματογράφησαν θέματα σε κοινούς χώρους στη Φρανκφούρτη. Πενθήμερο σεμινάριο στην Αθήνα για τους συντονιστές, εκπαιδευτικούς, κινηματογραφιστές και μικρή ομάδα μαθητών από τις δύο χώρες. Οι μαθητές από την Ελλάδα και τη Γερμανία κινηματογράφησαν θέματα στο κέντρο της Αθήνας. Οι μαθητές, σε κάθε χώρα ξεχωριστά, μόνταραν το υλικό που έφεραν από το ταξίδι. Επιμορφωτικό σεμινάριο 35 ωρών για εκπαιδευτικούς. Έρευνα στα σχολεία των δύο χωρών για νέα θέματα βιντεομουσείων βασισμένα στα Βιντεομουσεία της προηγούμενης χρονιάς της άλλης χώρας. Τακτικές συναντήσεις των Παιδαγωγικών, Καλλιτεχνικών και Συντονιστικών Ομάδων κάθε χώρας. Φεστιβάλ μαθητικών ταινιών 2012 σε κάθε χώρα. Παρευρίσκονται τοπικοί φορείς και φορείς από το εξωτερικό. Διεθνής Συνδιάσκεψη Αθήνας για την Οπτικοακουστική Παιδεία. Καλεσμένοι ειδικοί και πανεπιστημιακοί από την Ελλάδα, τη Γερμανία και τη Βρετανία. Συγκέντρωση υλικού. Συγγραφή βιβλίου σε δύο γλώσσες. 26 Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας

A ΜΕΡΟΣ Βιντεομουσεία: το πρόγραμμα και η Σύμπραξη Η ιστοσελίδα της Σύμπραξης καθώς και οι ανάλογες των τοπικών φορέων δημοσιοποιούν όλες τις μαθητικές ταινίες. Συναντήσεις των Παιδαγωγικών, Καλλιτεχνικών και Συντονιστικών Ομάδων και στις δύο χώρες για απολογισμούς και τελική αξιολόγηση. Ε. Προϊόντα και διάχυση της Σύμπραξης Η Σύμπραξη κατά την περίοδο 2010-2012 οργάνωσε: 1) Κοινές εκδηλώσεις (επιμορφωτικές, προβολής ή διάχυσης) και στις δύο χώρες, για μαθητές, εκπαιδευτικούς, τεχνικούς συμβούλους. 2) Φεστιβάλ: Τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν στο φεστιβάλ «Πες το με εικόνες» της Ανατολικής Αττικής, καθώς και σε ανάλογα τοπικά φεστιβάλ στη Φρανκ-φούρτη. 3) Ιστοσελίδες: Η επίσημη ιστοσελίδα της Σύμπραξης είναι www.videomuseums.eu. Άλλες ιστοσελίδες όπου παρουσιάστηκαν οι ταινίες είναι http://dide-anatol.att.sch.gr, www. karposontheweb.org, www.theatroedu.gr 4) Συνδιασκέψεις: Η Διεθνής Συνδιάσκεψη της Αθήνας για την Οπτικοακουστική Παιδεία έγινε στο Ινστιτούτο Γκαίτε Αθήνας, στις 4/5/2012. 5) Δημοσιεύσεις: Ένα δίγλωσσο βιβλίο (αγγλικά και ελληνικά) δημοσιεύτηκε με το υλικό της Σύμπραξης, αλλά και με άλλα θέματα Οπτικοακουστικής Παιδείας και θεάτρου. Το πρόγραμμα Βιντεομουσεία και η Σύμπραξη (εκπαιδευτικοί και καλλιτέχνες) σχεδίασαν μια διαδικασία που εύκολα μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες ευρωπαϊκές περιοχές. Δημιούργησαν δεσμούς και δικτύωση και με άλλους φορείς (σχολεία, πανεπιστήμια, εκπαιδευτικούς φορείς, επιστημονικές οργανώσεις) και τα αποτελέσματα διαχέονται με συνέπεια και άλλα σχολεία να αναπτύσσουν τοπικές συνεργασίες και ευρωπαϊκά προγράμματα βασισμένα στην ιδέα των Βιντεομουσείων. Οι εκπαιδευτικοί του προγράμματος απέκτησαν εμπειρία και δεξιότητες που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν και μετά το τέλος του προγράμματος. Η «καλή πρακτική» που αναπτύχθηκε κατά την επιμόρφωση αλλά και την εφαρμογή καταγράφηκε, τεκμηριώθηκε και αξιολογήθηκε. Ειδικότερα, νέες μεθοδολογίες που συνδυάζουν τα μέσα και τις νέες τεχνολογίες με το εκπαιδευτικό δράμα εξερευνήθηκαν και αποτέλεσαν πεδίο περαιτέρω έρευνας. Τέλος, θεσμοί όπως τα φεστιβάλ καθιερώθηκαν με την ελπίδα να συνεχιστούν. ΣΤ. Η Σύμπραξη 2010-2012 σε αριθμούς και οι άνθρωποί της Στην Ανατολική Αττική πήραν μέρος 433 μαθητές και 20 εκπαιδευτικοί από 14 Γυμνάσια-Λύκεια, 2 ειδικοί σύμβουλοι, 9 κινηματογραφιστές, 1 θεατροπαιδαγωγός, 1 ειδική συνεργάτης αξιολόγησης και 2 συντονιστές. Προσφέρθηκαν 171 ώρες επιμόρφωσης σε εκπαιδευτικούς και 400 ώρες υποστήριξης σε μαθητές από κινηματογραφιστές. Παρήχθησαν 27 μαθητικές ταινίες (Βιντεομουσεία) και μεγάλος αριθμός φωτοαφηγήσεων. Οργανώθηκαν 2 Φεστιβάλ Μαθητικών Ταινιών και μια Διεθνής Συνδιάσκεψη. Δημοσιεύτηκε ένα βιβλίο σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά) και το υλικό δημοσιεύτηκε σε 3 ιστοσελίδες. Στη Φρανκφούρτη πήραν μέρος 100 μαθητές και 4 εκπαιδευτικοί από 4 Γυμνάσια-Λύκεια, 1 ειδικός σύμβουλος, 4 κινηματογραφιστές, 2 θεατροπαιδαγωγοί, 1 σχεδιαστής ιστοσελίδας και 3 συντονιστές. Προσφέρθηκαν 170 ώρες επιμόρφωσης σε εκπαιδευτικούς και 135 ώρες υποστήριξης σε μαθητές από κινηματογραφιστές. Παρήχθησαν 55 ταινίες, 1 θεατρικό έργο και πάνω από 10 θεατρικές σκηνές. Οργανώθηκαν 2 Φεστιβάλ Μαθητικών Ταινιών και σχεδιάστηκε μια ιστοσελίδα. Στην Ανατολική Αττική πήραν μέρος οι: Εκπαιδευτικοί: Κατερίνα Αλεξιάδη (Μουσικό Γυμνάσιο Παλλήνης), Βασίλης Αναστόπουλος (2ο Λύκειο Γέρακα), Ευαγγελία Γεωργάκη (2ο Λύκειο Γέρακα), Κατερίνα Γούργουλη (3ο Γυμνάσιο Παλλήνης), Ανδρομάχη Δημοπούλου (Γυμνάσιο Κερατέας), Ελένη Θεοδώρου (Γυμνάσιο Καπανδριτίου), Μαρία Καλδή (3ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Αναστάσιος Κροκίδης (Λύκειο Νέας Μάκρης), Ευαγγελία Κρούπη (Γυμνάσιο Καπανδριτίου), Ευαγγελία Κυρμιζάκη (1ο Λύκειο Γλυκών Νερών), Έφη Λάσκαρη (10ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Τριανταφυλλιά Λούκου (12ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Μελπομένη Μαλάμογλου (Λύκειο Μαραθώνα), Μαθητές σε γύρισμα, Αθήνα/Αχαρνές, 2011. 27

Μαθητές σε άσκηση καταγραφής ήχων, Αθήνα, 10/2011. Αγγελική Μαυρίδου (Λύκειο Νέας Μάκρης), Μαριάνθη Μυλωνά (1ο ΕΠΑΛ Αχαρνών), Μιμόζα Σιδηροπούλου (3ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Αθηνά Στακιά (12ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Ευγενία Σταυριανού (10ο Γυμνάσιο Αχαρνών), Μαρία Σταματιάδου (ΕΠΑΛ Λαυρίου), Αλέξανδρος Τσικολάτας (ΕΕΕΕΚ Παμμακαρίστου). Ειδικοί σύμβουλοι: Μένης Θεοδωρίδης, Μαρία Λεωνίδα Κινηματογραφιστές: Βαγγέλης Βλαχάκης, Δαμιανός Βογανάτσης, Αλέξανδρος Γεωργακόπουλος, Παναγιώτης Δενδραμής, Γιώργος Διδυμιώτης, Νατάσσα Ξύδη, Αλέξανδρος Παπαχριστόπουλος, Γιώργος Πιτσάκης, Λουίζα Σταθοπούλου Θεατροπαιδαγωγός: Νάσια Χολέβα Ειδική συνεργάτης αξιολόγησης: Ειρήνη Δημάκη Σύμβουλος ιστοσελίδας: Γιάννης Λαδάς Συντονιστές: Νίκος Γκόβας, Ελένη Κρητικού Στη Φρανκφούρτη πήραν μέρος οι: Εκπαιδευτικοί: Martin Bach (Klingerschule), Anna Gektidis (Liebigschule), Elisabeth Menelaou (Ludwig- Börne-Schule), Katja Pahn (Ernst-Reuter-Schule 1). Τεχνικός σύμβουλος: Nikolas Hamm Κινηματογραφιστές: Annika Lorz, Esther Kuhn, Sabine Westerhoff-Schroer, Merlin Heidenreich Θεατροπαιδαγωγοί: Georgios Slimistinos, Nikolas Hamm Σχεδιαστής ιστοσελίδας: Daniel Bagel Συντονιστές: Marion Wessling-Bagel, Nikolas Hamm, Joachim Reiss Ομάδα Καθοδήγησης της Σύμπραξης: Νίκος Γκόβας, Marion Wessling-Bagel, Ελένη Κρητικού, Nikolas Hamm, Μένης Θεοδωρίδης, Μαρία Λεωνίδα, Joachim Reiss Σημειώσεις 1. Θεοδωρίδης, Μ. (2012), «Βιντεομουσείο των νέων μιας κοινότητας: η προϊστορία ενός προγράμματος». Στο Ν. Γκόβας (επιμ.) Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας. Μια πρόταση Οπτικοακουστικής Παιδείας για νέους, Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ανατολικής Αττικής, Αθήνα. Ο Νίκος Γκόβας είναι παιδαγωγός θεάτρου με μεγάλη εμπειρία στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων για εκπαιδευτικούς. Έχει συνεργαστεί με πολλούς καλλιτεχνικούς και εκπαιδευτικούς φορείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (πανεπιστήμια, επιστημονικές ενώσεις, θέατρα, μουσικές ομάδες κ.ά.). Έχει γράψει και επιμεληθεί βιβλία και άρθρα για το θέατρο στην εκπαίδευση, είναι ιδρυτής και υπεύθυνος έκδοσης του περιοδικού Εκπαίδευση & Θέατρο, μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού Research in Drama Education (RiDE) και ιδρυτής και πρόεδρος κατά την περίοδο 1998-2008 της επιστημονικής ένωσης Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση. Υπήρξε μέλος της Επιτροπής Προγραμμάτων (2005-2007) του International Drama/Theatre & Education Association (IDEA) και μέλος της πρώτης Συντονιστικής Επιτροπής του IDEA-Europe (2006-2007). Έχει τιμηθεί με το διεθνές βραβείο Grozdanin Kikot, 2002. Εργάζεται ως υπεύθυνος Πολιτιστικών Θεμάτων στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Ανατολικής Αττικής, αναπτύσσοντας επιμορφωτικές δράσεις και δίκτυα εκπαιδευτικών. 28 Βιντεομουσεία: αποτυπώνοντας ίχνη της προσωπικής μας κουλτούρας