ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΦΑΣΗ 0 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 0.1.1 Γενικά για τον Οδηγό... 7 0.1.2 Η Γενική Κατάσταση σήμερα των Έργων Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων... 7 0.1.3 Η υλοποίηση ενός έργου Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων μέσω ΣΔΙΤ... 13 0.1.4 Ο Προγραμματισμός ενός έργου ΣΔΙΤ... 16 2. ΦΑΣΗ Α, ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ... 21 Κεφάλαιο Α.1, Οριοθέτηση Αντικειμένου Το Πλαίσιο του Έργου (ΟΑΠΕ)...23 Α.1.1 Αντικείμενο του έργου... 23 Α.1.2 Κύριοι στόχοι του έργου- Περιορισμοί και Παραδοχές... 25 Α.1.3 Ενδιαφερόμενοι Φορείς... 28 Α.1.4 Γενική Μεθοδολογική Προσέγγιση και Πηγές Πληροφοριών... 29 Α.1.5 Δομή Παρουσίασης του ΟΑΠΕ ΤΔΕ- ΟΑΠΕ... 31 Α.1.6 Υπηρεσίες και Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης... 31 1.1. Πλήρης τίτλος του έργου/ ενέργειας...33 1.2. Προσδιορισμός εύρους τμήματος έργου....33 1.3. Συνοπτική Περιγραφή του προτεινόμενου έργου/ ενέργειας, το οποίο προτείνεται να υλοποιηθεί με την μορφή ΣΔΙΤ, σε αρχικό στάδιο...33 2.1. Προσδιορίστε την περιοχή και το κοινό / πελατεία / ομάδα καταναλωτών στο οποίο θα απευθύνεται ή εκμετάλλευση του έργου π.χ. κάτοικοι Διαχειριστικής Ενότητας, Δήμου, Επιχειρήσεις, Βιομηχανίες, Αγρότες, επισκέπτες Δήμου (παραθεριστές ή τουρίστες), κ.λ.π....36 2.3. Αναμενόμενα οφέλη για τον ΟΤΑ, που θα προκύψουν από την υλοποίηση του έργου/ ενέργειας με την μορφή ΣΔΙΤ (σε σύγκριση με την υλοποίηση του έργου αποκλειστικά από τον ΟΤΑ);...36 3.1 Εκτίμηση του κόστους του προτεινόμενου έργου...37 (Ενδεικτική αναφορά εάν υπάρχει κάποια προεκτίμηση ή εκτίμηση τιμής μονάδος)...37 3.2. Εκτίμηση τμημάτων έργων που πιθανώς θα ανατεθούν στην ΣΔΙΤ.... 37 3.3. Λόγοι Διερεύνησης Υλοποίησης του Έργου μέσω ΣΔΙΤ....37 Κεφάλαιο Α.2, Προετοιμασία του Τεχνικού Δελτίου Έργου...39 Α.2.1 Αποτύπωση της Παρούσας Κατάστασης... 39 2α. Περιγραφή Συστήματος Αποκομιδής...42 2β. Περιγραφή Συστήματος Επεξεργασίας...42 3. Καταγραφή Υφιστάμενων Μελετών για το σύστημα ΔΣΑ...42 4. Στοιχεία για εκτελούμενα ή υπό εκτέλεση έργα και πηγές χρηματοδότησης...42 Α.2.2 Ανάλυση Αναγκών - Προβλέψεις... 43 Α.2.3 Επισκόπηση Κοινωνικών και Οικονομικών Δεδομένων... 46 Α14 Εκτίμηση Ανάληψης και Επιμερισμού Κινδύνων*...48 Ποιους κινδύνους είναι διατεθειμένος να αναλάβει ο ΟΤΑ για την υλοποίηση του προτεινόμενου έργου/ ενέργειας και ποιοι κίνδυνοι θα ανατεθούν στον ιδιωτικό φορέα;...48 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 1
Α.2.4 Συγκριτική Ανάλυση και Προσέγγιση SWOT... 49 Α.2.5 Τεχνικό Δελτίο Έργου (ΤΔΕ)... 51 Α.2.6 Υπηρεσίες και Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης... 52 1.1. Πλήρης τίτλος του έργου/ ενέργειας...54 1.2. Προσδιορισμός εύρους τμήματος έργου....54 1.3. Συνοπτική Περιγραφή του προτεινόμενου έργου/ ενέργειας, το οποίο προτείνεται να υλοποιηθεί με την μορφή ΣΔΙΤ, σε αρχικό στάδιο...54 3.2α. Περιγραφή Συστήματος Αποκομιδής...59 (Δίνεται περιγραφή συστήματος αποκομιδής, χρησιμοποιούμενα μέσα, τρόπος σχεδιασμού, διαθέσιμοι πόροι, ΣΜΑ, ΔσΠ κλπ, για την Διαχειριστική Ενότητα στο σύνολο και τους επί μέρους Δήμους)... 59 3.2β. Περιγραφή Συστήματος Επεξεργασίας...59 (Δίνεται περιγραφή συστήματος επεξεργασίας σήμερα π.χ. ΧΑΔΑ και ΧΥΤΑ, ΧΥΤΑ σε επέκταση, υφιστάμενα ΚΔΑΥ, συμφωνίες για ειδικά ρεύματα κλπ )...59 3.3. Καταγραφή Υφιστάμενων Μελετών για το σύστημα ΔΣΑ...59 (καταγραφή υφιστάμενων ή υπό εκτέλεση μελετών και αναφορά στο αντικείμενο τους, χρόνους παράδοσης και λοιπά χρήσιμα στοιχεία)...59 3.4. Στοιχεία για εκτελούμενα ή υπό εκτέλεση έργα και πηγές χρηματοδότησης...59 5.1. Προσδιορίστε την περιοχή και το κοινό / πελατεία / ομάδα καταναλωτών στο οποίο θα απευθύνεται ή εκμετάλλευση του έργου π.χ. κάτοικοι Δήμου, Επιχειρήσεις, Βιομηχανίες, Αγρότες, επισκέπτες Δήμου (παραθεριστές ή τουρίστες), κ.λ.π....61 5.3. Αναμενόμενα οφέλη για τον ΟΤΑ, που θα προκύψουν από την υλοποίηση του έργου/ ενέργειας με την μορφή ΣΔΙΤ (σε σύγκριση με την υλοποίηση του έργου αποκλειστικά από τον ΟΤΑ);...62 6.1. Εκτίμηση τμημάτων έργων που πιθανώς θα ανατεθούν στην ΣΔΙΤ... 62 6.2 Εκτίμηση του κόστους του προτεινόμενου έργου...63 (Ενδεικτική αναφορά εάν υπάρχει κάποια προεκτίμηση ή εκτίμηση τιμής μονάδος)...63 6.3. Λόγοι Διερεύνησης Υλοποίησης του Έργου μέσω ΣΔΙΤ....63 6.4 Εκτίμηση Ανάληψης και Επιμερισμού Κινδύνων*...63 Ποιους κινδύνους είναι διατεθειμένος να αναλάβει ο ΟΤΑ για την υλοποίηση του προτεινόμενου έργου/ ενέργειας και ποιοι κίνδυνοι θα ανατεθούν στον ιδιωτικό φορέα;...63 7.1 Μελέτες Εγκρίσεις *...64 7.2 Αδειοδοτήσεις *...64 7.3 Καθεστώς ιδιοκτησίας και χρήσεων γης*...65 ΑΛΛΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ...65 3. ΦΑΣΗ Β, ΑΝΑΛΥΣΗ και ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΥΜΠΡΑΞΗΣ... 68 Κεφάλαιο Β.1, Η εκτίμηση του βασικού σχεδίου υλοποίησης του έργου, του επενδυτικού και λειτουργικού κόστους...70 Β.1.1. Γενικά... 70 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 2
Β.1.2 Προσδιορισμός του λειτουργικού και επενδυτικού σχεδίου υλοποίησης του έργου (ΕΣΥ)... 70 Β1.1. Πλήρης τίτλος του έργου/ ενέργειας, Περιγραφή Απαιτήσεων...75 Β.1.2. Προσδιορισμός εύρους έργου....75 Β.1.4.α. Περιγραφή Συστήματος Αποκομιδής...76 (Δίνεται περιγραφή συστήματος αποκομιδής, χρησιμοποιούμενα μέσα, τρόπος σχεδιασμού, διαθέσιμοι πόροι, ΣΜΑ, ΔσΠ κλπ, για την Διαχειριστική Ενότητα στο σύνολο και τους επί μέρους Δήμους)... 76 Β.1.4.β. Περιγραφή Συστήματος Επεξεργασίας...76 (Δίνεται περιγραφή συστήματος επεξεργασίας σήμερα π.χ. ΧΑΔΑ και ΧΥΤΑ, ΧΥΤΑ σε επέκταση, υφιστάμενα ΚΔΑΥ, συμφωνίες για ειδικά ρεύματα κλπ )...76 Β.1.5. Στοιχεία για εκτελούμενα ή υπό εκτέλεση έργα και πηγές χρηματοδότησης...76 Β1.14 Καθεστώς ιδιοκτησίας και χρήσεων γης...79 Β.1.15. Συνοπτική Περιγραφή του προτεινόμενου έργου/ ενέργειας, το οποίο προτείνεται να υλοποιηθεί με την μορφή ΣΔΙΤ, * αναλυτικότερη δυνατή αναφορά...80 Β1.16 Εκτίμηση σεναρίων για το πλαίσιο του έργου που πιθανώς θα ανατεθεί στην ΣΔΙΤ....82 Β1.17 Εκτίμηση για το χρονικό διάστημα λειτουργίας και εκμετάλλευσης του έργου που θα ανατεθεί στην ΣΔΙΤ....82 Β.1.3 Οι παράγοντες κόστους και το κόστος επένδυσης και παγίων στοιχείων.. 84 Β.1.4 Οι αναμενόμενες λειτουργικές και άλλες εισροές... 87 Β.1.5 Τα αναμενόμενα λειτουργικά έξοδα... 94 Κεφάλαιο Β.2, Η Ανάλυση Επιχειρησιακών Σχεδίων και Σεναρίων και Μελέτη Βιωσιμότητας....99 Β.2.1 Οι χρηματοοικονομικές, τεχνικές και επιχειρηματικές υποθέσεις και παραδοχές ανά λειτουργικό σενάριο.... 100 Β.2.2 Οι Χρηματοοικονομικές Προβλέψεις για κάθε σενάριο και η ανάλυση ευαισθησίας.... 102 Β.2.3 Η εκτίμηση του οφέλους της Διαχειριστικής Ενότητας ανά Σενάριο...106 Κεφάλαιο Β.3, Ο Προσδιορισμός, Επιμερισμός και Διαχείριση Κινδύνων....109 Κεφάλαιο Β.4, Η Συγκριτική Ανάλυση και η επιλογή του Πλαισίου της Σύμπραξης...115 Β.4.1 Γενικές Παραδοχές... 115 Β.4.2 Συγκριτική Ανάλυση... 117 Κεφάλαιο Β 5, Το Επιλεχθέν Σχέδιο και ο Προγραμματισμός Ενεργειών. 123 Β.5.1 Γενικά... 123 Β.5.2 Παρουσίαση Προτεινόμενου Επιχειρηματικού Σχεδίου... 123 4. ΦΑΣΗ Γ, ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ... 127 Κεφάλαιο Γ. 1. Οι δράσεις εξέλιξης των Διαγωνιστικών Διαδικασιών...129 Γ.1.1. Γενικές συστάσεις επί του νομικού πλαισίου για τις ΣΔΙΤ... 129 Γ.1.2 Εξέλιξη των Διαδικασιών μέσω της ΕΓ ΣΔΙΤ... 130 Γ.1.3 Συνήθεις Διαγωνιστικές Διαδικασίες ΣΔΙΤ... 130 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 3
Γ.1.4 Στάδια και Άξονες Πρόσκλησης Ενδιαφέροντος σύμφωνα με τον ν.3389/2005... 134 Γ.1.5 Υλοποίηση της Διαγωνιστικής Διαδικασίας στα πλαίσια του ν.1418/1984... 146 Κεφάλαιο Γ.2. Δράσεις Επικοινωνίας και Ενημέρωσης του Εξωτερικού Περιβάλλοντος...149 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑTA... 155 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 4
ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Α1 Τεχνικό Δελτίο Έργου Πλαίσιο Έργου σελ. 30 Πίνακας Α2 Γεωγραφική-Χωρική ανάλυση Διαχειριστικής ενότητας.. σελ. 37 Πίνακας Α3 Παρουσίαση Διοικητικών Υποδομών και επισκόπηση Βασικών Γενικών Υποδομών..... σελ. 38 Πίνακας Α4 Παρουσίαση Διοικητικών δομών που σχετίζονται με την Διαχείριση Στερεών Απορριμμάτων... σελ. 38 Πίνακας Α5 Δημογραφικά στοιχεία... σελ. 39 Πίνακας Α6 Εξελίξεις -Οικονομική διάρθρωση κατά κλάδους.. σελ. 39 Πίνακας Α7 Εξελίξεις Διάρθρωση Απασχόλησης κατά κλάδους. σελ. 39 Πίνακας Α8 Τεχνικές Υποδομές και Δυνατότητες.. σελ. 40 Πίνακας Α9 Σύσταση των ΑΣΑ της Διαχειριστικής Ενότητας.. σελ. 41 Πίνακας Α10 Εξέλιξη Ποσοτικών δεδομένων ΑΣΑ και στοιχείων χρέωσης. σελ. 44 Πίνακας Α11 Ανάγκες κατασκευής/επέκτασης/προσθήκης/αντικατάστασης μέσων αποκομιδής, ειδικών μέσων αποκομιδής οχημάτων, ΣΜΑ.. σελ. 44 Πίνακας Α12 Έλλειμμα εξυπηρέτησης μονάδων επεξεργασίας ΜΕΑ, ΚΔΑΥ, ΧΥΤΑ... σελ. 44 Πίνακας Α13 Επισκόπηση Σύγκρισης Σεναρίων σελ. 46 Πίνακας Α14 Εκτίμηση Ανάληψης και Επιμερισμού Κινδύνων..... σελ. 47 Πίνακας Α15 Στοιχεία SWOT. σελ. 48 Πίνακας Α16 Τεχνικό Δελτίο Έργου... σελ. 52 Πίνακας Β1 Επενδυτικό και Λειτουργικό Σχέδιο.... σελ. 74 Πίνακας Β2 Κεφαλαιουχικές Δαπάνες Έργου Αποκομιδής (ΣΑΑ) ή Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ)... σελ. 85 Πίνακας Β3 Εκτιμώμενες Εισροές Έργου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων... σελ. 91 Πίνακας Β4 Εκτιμώμενες Εκροές Έργου Διαχείρισης Απορριμμάτων... σελ. 96 Πίνακας Β5 Παρουσίαση Εναλλακτικών Σεναρίων σελ. 101 Πίνακας Β6 Επενδυτικό Πρόγραμμα Κεφαλαιουχικά θέματα. σελ. 103 Πίνακας Β7 Επενδυτικό Πρόγραμμα Κεφαλαιουχικά θέματα Δόσεις Τοκοχρεωλυτικού Δανείου.. σελ. 103 Πίνακας Β8 Λειτουργικές Εισροές.. σελ. 104 Πίνακας Β9 Λειτουργικά Έξοδα και Κόστη σελ. 104 Πίνακας Β10 Προβλεπόμενα Αποτελέσματα Εκμετάλλευσης σελ. 104 Πίνακας Β11 Προβλεπόμενοι Ισολογισμοί. σελ. 104 Πίνακας Β12 Προβλεπόμενες Ταμειακές Ροές... σελ. 105 Πίνακας Β13 Δείκτες Χρηματοοικονομικής Ανάλυσης.. σελ. 106 Πίνακας Β14 Ανάλυση Ευαισθησίας... σελ. 106 Πίνακας Β15 Σημαντικοί Κίνδυνοι για το Έργο..... σελ. 112 Πίνακας Β16 Προτεινόμενη Κατανομή Κινδύνων.. σελ. 113 Πίνακας Β17 Στοιχεία SWOT. σελ. 117 Πίνακας Β18 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, Κεφαλαιουχικές Δαπάνες σελ. 118 Πίνακας Β19 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση Αποτελεσμάτων Εκμετάλλευσης.... σελ. 118 Πίνακας Β20 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, ΚΠΑ.... σελ. 118 Πίνακας Β21 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, ΕΣΑ. σελ. 119 Πίνακας Β22 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, Άμεσα Οφέλη, Ποιοτικά- Ποσοτικά κριτήρια. σελ. 119 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 5
Πίνακας Β23 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, Έμμεσα Οφέλη σελ. 119 Πίνακας Β24 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, οφέλη πλαισίου συνεργασίας.. σελ. 120 Πίνακας Β25 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, οφέλη πλαισίου συνεργασίας.. σελ. 120 Πίνακας Β26 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, πολυκριτηριακή προσέγγιση σελ. 121 Πίνακας Β27 Συγκριτική Ανάλυση και Αξιολόγηση, Συγκεντρωτική Βαθμολογία σεναρίων. σελ. 122 TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 6
1. ΦΑΣΗ 0 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 0.1.1 Γενικά για τον Οδηγό Το εγχειρίδιο αυτό στοχεύει στην παροχή ενός πλαισίου οδηγιών και εργαλείων προς τους ΟΤΑ και κάθε άλλο ενδιαφερόμενο, για τον σχεδιασμό, προετοιμασία και επιλογή σχήματος συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού φορέα, στο τομέα των έργων Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων. Ο οδηγός απευθύνεται τόσο σε μη ειδικούς, σε τεχνικό και οικονομικό επίπεδο όσο και στους εξειδικευμένους συνεργάτες των, με σκοπό την δημιουργία ενός πρακτικού εργαλείου υλοποίησης, επικοινωνίας και υποστήριξης της απόφασης σε πολιτικό και τεχνικό επίπεδο, για την υλοποίηση ενός έργου με την μορφή της συνεργασίας Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον ν.3389/2005. Βασική επιδίωξη είναι η κατάλληλη προετοιμασία για την ολοκλήρωση της προσυμβατικής διαδικασίας και την προσέλκυση του επενδυτικού ενδιαφέροντος. Στον παρόντα οδηγό δεν επιχειρείται ανάλυση και σύγκριση των τεχνικών λύσεων των έργων αυτών, αλλά προσέγγιση της πορείας υλοποίησης της προσυμβατικής διαδικασίας και της προέλκυσης επενδυτών, με βασική παράμετρο τα τεχνικά δεδομένα. Για το λόγο αυτό ο Οδηγός διαιρείται σε δύο βασικά κείμενα. 1. Τον κυρίως οδηγό που καθοδηγεί την πορεία σχεδιασμού και υλοποίησης του έργου ΣΔΙΤ, μέχρι του σταδίου προκήρυξης για την επιλογή αναδόχου, από την πλευρά του επιχειρησιακού σχεδιασμού και 2. Τα παραρτήματα στα οποία δίνονται συνοπτικές ενημερωτικές πληροφορίες για τις τεχνικές λύσεις, την νομοθεσία, την διεθνή εμπειρία και τις βιβλιογραφικές πηγές για την άντληση περαιτέρω πληροφοριών. Το παρόν έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα ΘΗΣΕΑΣ και συμπληρώνεται από τις οδηγίες και εκδόσεις της Ειδικής Γραμματείας ΣΔΙΤ του ΥΠΟΙΟ. Η ανάγκη του προέκυψε, από την μεγάλη ανταπόκριση των Δήμων για τον σχεδιασμό έργων ΣΔΙΤ, μετά από την πρόσκληση και χρηματοδότηση του ΥΠΕΣΔΔΑ για σχετικά έργα και ενέργειες και επιδιώκει την σωστή προετοιμασία των Δήμων και των τοπικών κοινωνιών για βιώσιμα έργα αυτής της μορφής χρηματοδότησης. 0.1.2 Η Γενική Κατάσταση σήμερα των Έργων Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων Βασικό Οδηγό που διατρέχει την υλοποίηση έργων Αποκομιδής και Διαχείρισης Στερεών Απορριμμάτων ή Αποβλήτων (ΣΑΑ και ΜΕΑ), αποτελούν οι βασικές ευρωπαϊκές οδηγίες και το πλήρες πλέον εθνικό νομικό πλαίσιο. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 7
Και τα δύο στηρίζονται στην αρχή ότι η μεγάλη παραγωγή σκουπιδιών προέρχεται από αναποτελεσματικές διαδικασίες παραγωγής, χαμηλή ανθεκτικότητα και διάρκεια ζωής των προϊόντων και μη βιώσιμα καταναλωτικά πρότυπα και συμπεριφορές. Όλα αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν από ένα ορθολογικά Σύστημα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, αποδεκτό από την κοινωνία, λειτουργικό, που προκαλεί το μικρότερο δυνατό περιβαλλοντικό κόστος, σε συνδυασμό όμως με πρακτικές Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) και Αειφορίας, από το σύνολο των φορέων της Οργανωμένης Κοινωνίας. Σύμφωνα με τις προσεγγίσεις του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2007-2013, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην επιτάχυνση των έργων και ενεργειών στον Τομέα της Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που συνάδουν με τις υποχρεώσεις συμμόρφωσης της χώρας μας στις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Προστασία του Περιβάλλοντος. Το κείμενο του ΕΠΠΕΡ 2007-2013 προσδιορίζει 1. την σημερινή κατάσταση στην χώρα στον τομέα των στερεών Αποβλήτων, 2. τις υποχρεώσεις της σε σχέση με την διεθνή προσπάθεια προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και 3. την αγορά που δημιουργείται στον χώρο της ΔΣΑ. Ο Γενικός Στόχος του ΕΠΠΕΡ 2007-2013 είναι, η διασφάλιση της προστασίας της δημόσιας υγείας, των εδαφικών πόρων και των υπόγειων υδροφορέων από τη ρύπανση που προκαλείται από την ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών στερεών αποβλήτων. Ο στόχος αυτός επιδιώκεται να υλοποιηθεί με: 1. Την Συμβολή στην κάλυψη των αναγκών της χώρας σε αστικές περιβαλλοντικές υποδομές διαχείρισης στερεών αποβλήτων 2. Την Υλοποίηση περιφερειακών σχεδιασμών διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων και προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης με τη βελτίωση της ελκυστικότητας των περιφερειών ως τόπων προσέλκυσης επενδύσεων και κατοικίας 3. Την Ολοκλήρωση έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων που ξεκίνησαν κατά την περίοδο 2000-2006 4. Την Επίτευξη των εθνικών στόχων για διαχείριση βιοαποδομήσιμου κλάσματος αστικών στερεών αποβλήτων και ανακύκλωσης 5. Την Προστασία δημόσιας υγείας και ποιότητας εδαφικών συστημάτων και υπόγειων υδροφορέων Οι προβλεπόμενες βασικές κατηγορίες παρεμβάσεων αφορούν: 1. Την Κατασκευή εγκαταστάσεων διαχείρισης στερεών αποβλήτων (Σταθμοί Μεταφόρτωσης Στερεών Αποβλήτων, Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων, Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Αποβλήτων, Μονάδες Κομποστοποίησης) 2. Τα Έργα αποκατάστασης χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης στερεών αποβλήτων 3. Τα Έργα διαχείρισης αποβλήτων και αποκατάστασης εδάφους σε χώρους αρμοδιότητας Ενόπλων Δυνάμεων καθώς και σε χώρους ρυπασμένους από παρελθούσα βιομηχανική ή συναφή δραστηριότητα. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 8
Το συνολικό πεδίο εφαρμογής αφορά τις δεκατρείς Περιφέρειες της χώρας (στόχου 1, στατιστικής σύγκλισης, μεταβατικής στήριξης). Η χώρα έχει προβεί στους 13 περιφερειακούς σχεδιασμούς και έχει προχωρήσει διαδικασίες που αφορούν στην σύσταση και λειτουργία των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΣΔΑ) (Σχετικά δείτε σε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1). Στον τομέα της Διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ) χαρακτηριστικό είναι ότι το 83% των παραγόμενων απορριμμάτων συλλέγετε κανονικά, ενώ το υπόλοιπο 17%, που αντιστοιχεί σε απομονωμένες ορεινές & νησιωτικές περιοχές, συλλέγετε και διατίθεται πλημμελώς. Κατά την τελευταία δεκαετία δόθηκε έμφαση στην κατασκευή υποδομών μεταφοράς και τελικής διάθεσης αστικών στερεών αποβλήτων και ειδικότερα στην κατασκευή Χώρων Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων. Στην παρούσα φάση είναι: 1. Σε λειτουργία 42 ΧΥΤΑ ενώ είναι υπό υλοποίηση (αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί εντός του 3 ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης) 47 και 18 επεκτάσεις υφισταμένων ΧΥΤΑ. 2. Σε λειτουργία 16 ΣΜΑ ενώ 41 ΣΜΑ είναι υπό υλοποίηση (αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί εντός του 3ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης), σήμερα (2007) 15 ΣΜΑ κατασκευάζονται, 24 έχουν χρηματοδότηση και 2 δημοπρατούνται. 3. Σε λειτουργία 3 Μονάδες Επεξεργασίας. 4. Σε λειτουργία 9 ΚΔΑΥ, ενώ υπό υλοποίηση 7 Η κατανομή των υποδομών αυτών ανά περιφέρεια, καθώς και οι προτεινόμενοι προς υλοποίηση ΧΥΤΑ για την ολοκλήρωση των απαιτούμενων υποδομών διάθεσης αποβλήτων (σύμφωνα με τους ΠΕΣΔΑ), όπως και συγκεντρωτικά στοιχεία για την υφιστάμενη κατάσταση στον τομέα της ΔΣΑ, παρουσιάζονται στο παράρτημα Ι, όπου δίνονται στοιχεία για το θεσμικό πλαίσιο και την υφιστάμενη κατάσταση. Σήμερα ένα σημαντικό τμήμα των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων διατίθεται ακόμα σε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ). Ειδικότερα, όσον αφορά στους ΧΑΔΑ, σε όλη την ελληνική επικράτεια υπήρχαν 2626 ΧΑΔΑ (2005). Έχει ήδη προχωρήσει η άμεση αποκατάσταση 2081 ΧΑΔΑ, με τους υπόλοιπους 545 να αποκαθίστανται μετά τη δημιουργία των απαραίτητων ΧΥΤΑ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, στην Ελλάδα, η ανά κάτοικο και έτος παραγόμενη ποσότητα αστικών στερεών αποβλήτων (απορριμμάτων) ανέρχεται σε 435-441 kg (2003), ποσότητα η οποία είναι μικρότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο των 580 kg, ωστόσο βαίνει συνεχώς αυξανόμενη (+22% κατά την 8-ετία 1996-2003) ακολουθώντας την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και την αλλαγή του τρόπου διαβίωσης. Παρά τη σχετική πρόοδο σε εγκαταστάσεις μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) και τελικής διάθεσης αποβλήτων (ΧΥΤΑ), δεν έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα επαρκής πρόοδος όσον αφορά στην ολοκληρωμένη διαχείριση των αστικών στερεών αποβλήτων (πρόληψη χωριστή συλλογή - επαναχρησιμοποίηση ανακύκλωση αξιοποίηση TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 9
βιοαποδομήσιμου κλάσματος (ΒΑΑ) κλπ), η οποία προωθείται από τις Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές της Κοινότητας για τη Συνοχή στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής ρύπανσης στις πηγές της. Περιορισμένη πρόοδο υπάρχει επίσης στην υλοποίηση έργων υποδομής για τη διάθεση αδρανών υλικών σύμφωνα με τις απαιτήσεις της υφιστάμενης νομοθεσίας. Τα βασικά σημεία της στρατηγικής της ΕΕ στον τομέα της Διαχείρισης Αποβλήτων απαιτούν τη μείωση της παραγόμενης ποσότητας που οδηγείται προς ταφή και η μεγιστοποίηση της αξιοποίησης των στερεών αποβλήτων. Σε αυτά τα πλαίσια, αναπτύχθηκε : Η θεματική στρατηγική για τη αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων που έχει ως αντικείμενο την μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από τη χρήση τους. Η θεματική στρατηγική για την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων που αποβλέπει στη μετατροπή της Ευρώπης σε μια κοινωνία ανακύκλωσης, κοινωνία που θα επιδιώκει να αποφεύγει την δημιουργία αποβλήτων και θα χρησιμοποιεί τα απόβλητα ως πόρο. Ο κύριος στόχος της στρατηγικής για τη διαχείριση των αποβλήτων είναι να μετατρέψει την Ευρώπη σε κοινωνία της ανακύκλωσης, η οποία πρέπει να επιδιώκει να προλάβει τη δημιουργία αποβλήτων και, στις περιπτώσεις που δεν το μπορεί, να τα χρησιμοποιεί ως πόρο. Πιο συγκεκριμένα η στρατηγική αποβλέπει : στη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στην προώθηση της πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων, στην ενίσχυση των δραστηριοτήτων ανακύκλωσης, στον εκσυγχρονισμό και στην απλοποίηση της νομοθεσίας για τα απόβλητα, στη βελτίωση της εφαρμογής των νομοθετικών πράξεων, Το θεσμικό πλαίσιο της Ελλάδας, στην βάση των παραπάνω, για τα μη επικίνδυνα στερεά απόβλητα έχει ολοκληρωθεί και δεν υπάρχουν εκκρεμότητες εισαγωγής κοινοτικών Οδηγιών στο εθνικό δίκαιο που να αφορούν την διαχείριση αποβλήτων. Οι βασικές αρχές της πολιτικής της ΕΕ για τα απόβλητα, οι οποίες έχουν καθορισθεί εδώ και αρκετά χρόνια και έχουν ενσωματωθεί στο Εθνικό δίκαιο με την ΚΥΑ 50910/2727/2003 περιλαμβάνουν : Α. Την ιεράρχηση στη διαχείριση των αποβλήτων και ειδικότερα : την καταρχήν πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση του προϊόντος, την ανακύκλωση ή λιπασματοποίηση του προϊόντος, την ανάκτηση της ενέργειας μέσω αποτέφρωσης, τη διάθεση σε χώρο υγειονομικής ταφής, και Β. Την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει Την αρχή της ευθύνης του παραγωγού Στο πλαίσιο αυτό κινήθηκε και η νέα οδηγία για τα απόβλητα (2006/12/ΕΚ) η οποία αποσκοπεί στη σύνδεση μεταξύ αποβλήτων και κύκλο ζωής των πόρων με σκοπό την μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Βασικός στόχος της νέας νομοθεσίας είναι η περαιτέρω ωρίμανση της αγοράς ανακυκλώσιμων προϊόντων και δευτερογενών καυσίμων. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 10
Σύμφωνα με την ΚΥΑ. 29407/3508/2002, η τιμή που θα χρεώνει ο φορέας εκμετάλλευσης ΧΥΤΑ για την εναπόθεση των αποβλήτων, πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από τα κόστη κατασκευής και λειτουργίας και: 1. Το κόστος της χρηματοοικονομικής ή ισοδύναμης εγγύησης, προκειμένου να εξασφαλίζονται η εκπλήρωση των υποχρεώσεων της άδειας και η τήρηση των διαδικασιών της παύσης λειτουργίας 2. Το κόστος της μετέπειτα φροντίδας του ΧΥΤΑ για μια περίοδο τουλάχιστον 30 ετών Ο τρόπος που ο φορέας εκμετάλλευσης του ΧΥΤΑ θα παράσχει επαρκή οικονομικά εχέγγυα πρέπει να καθορισθεί από κάθε κράτος -μέλος, το οποίο πρέπει επιπλέον να εξασφαλίζει και τη διαφάνεια κατά τη συλλογή και χρήση όλων των αναγκαίων πληροφοριών σχετικά με το κόστος. Η νομοθεσία επιβάλλει επιπλέον τη μείωση του βιοαποδομήσιμου κλάσματος που οδηγείται προς ταφή (Οδηγία 99/31/ΕΚ, ΚΥΑ 29407/3508/2003, ΚΥΑ 50910/27272/2003), καθώς και την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και ανάκτησης υλικών ή/ και ενέργειας (Οδηγίες 94/62 & 2004/12 και Ν. 2939/2001). Ελάχιστες απαιτήσεις κοινοτικής και εθνικής νομοθεσίας: 1. Οι εθνικοί στόχοι για την εκτροπή των βιοαποδομήσιμων από την ταφή, σε υλοποίηση του άρθρου 4 της ΚΥΑ. 29407/3508, ΚΥΑ 50910/27227/2003, σε εναρμόνιση με τις απαιτήσεις της κοινοτικής οδηγίας 99/31, έχουν ως εξής : Το έτος 2010, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα εκτρέπονται από τους ΧΥΤΑ δεν θα είναι λιγότερα από 1.100.000 τόνους. Το έτος 2013, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα εκτρέπονται από τους ΧΥΤΑ δεν θα είναι λιγότερα από 1.950.000 τόνους. Το έτος 2020, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα εκτρέπονται από τους ΧΥΤΑ δεν θα είναι λιγότερα από 2.700.000 τόνους Κάθε ΦοΣΔΑ οφείλει να εφαρμόσει τούς ανωτέρω στόχους κατ αναλογίαν του φορτίου ΑΣΑ σε σχέση με το σύνολο της χώρας 2. Το σύνολο των ΧΥΤΑ που θα λειτουργήσουν από το 2003 και έπειτα, δεν θα δέχεται μη επεξεργασμένα απόβλητα, υπό την έννοια της επεξεργασίας που δίνεται στο άρθρο 2 της ΚΥΑ. 29407/3508 (ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο της οδηγίας 99/31). Οι υφιστάμενοι ΧΥΤΑ οφείλουν να θέσουν σε λειτουργία συστήματα ΜΕΑ των αποβλήτων τους, υπό την έννοια του ανωτέρω άρθρου έως το τέλος του 2010. 3. Οι ποσοτικοί στόχοι έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011 (Οδηγία 2004/12/ΕΚ), έχουν ως εξής: Αξιοποίηση τουλάχιστον 60% κατά βάρος των αποβλήτων συσκευασίας. Ανακύκλωση μεταξύ 55% τουλάχιστον και 80% το πολύ κατά βάρος των αποβλήτων συσκευασίας. Ανακύκλωση τουλάχιστον 60% κατά βάρος για το γυαλί, 60% κατά βάρος για το χαρτί και χαρτόνι, 50% κατά βάρος για τα μέταλλα, 22,5% κατά βάρος για τα πλαστικά λαμβάνοντας αποκλειστικά υπόψη υλικά που ανακυκλώνονται εκ νέου σε πλαστικά και 15% κατά βάρος για το ξύλο. Με βάση τα παραπάνω κάθε αρμόδιος φορέας Διαχείρισης, σε Περιφερειακό επίπεδο είναι υποχρεωμένος να προχωρήσει σε κατασκευή και λειτουργία TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 11
Μονάδας επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ), εναρμονιζόμενος με την Κοινοτική και Εθνική νομοθεσία και τις απαιτήσεις της που αναφέρονται παρακάτω. Συνεπώς τα οφέλη από την κατασκευή και λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας θα είναι πολύ σημαντικά και σε σχέση με τη νομοθεσία περιλαμβάνουν: Συνεισφορά σε εθνικούς στόχους για Βιοαποδομήσιμα Απόβλητα, Κάλυψη στόχων Περιφέρειας για Βιοαποδομήσιμα Απόβλητα, Πλήρης Εφαρμογή Οδηγιών 99/31, 2004/12 και της ΚΥΑ 29407/2002, Μείωση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, Δυνατότητα παραγωγής ανακτήσιμων προϊόντων, ενέργειας από ανανεώσιμες ή μη πηγές οι οποίες θα αντικαταστήσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων, Εξοικονόμηση φυσικών πόρων Η ΜΕΑ αποτελεί κεντρικό σημείο ενός Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης ΑΣΑ και προβλέπεται και από τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Οι περισσότερες μάλιστα εφαρμογές ΣΔΙΤ στον τομέα της ΔΣΑ αφορούν τις ΜΕΑ, λιγότερο τις συμπληρωματικές διαδικασίες ανακύκλωσης, ενώ πολύ μικρό μέρος τους αφορά την Αποκομιδή. Η συνολική δαπάνη για την προσαρμογή της χώρας στις Ευρωπαϊκές οδηγίες αλλά και στις σύγχρονες αντιλήψεις για την προστασία του περιβάλλοντος, υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει το 1,2 δις ευρώ, την επόμενη τετραετία, χωρίς να υπολογίζονται δαπάνες λειτουργίας συντήρησης, επεκτάσεων ή αποκαταστάσεων όπως θα προσδιοριστούν από την κατά χρονικά διαστήματα αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ. Το οικονομικό αυτό μέγεθος δημιουργεί από μόνο του σημαντική αγορά που απαιτεί οργανωμένες εταιρείες, φορείς με τεχνογνωσία και εφαρμογή στην πράξη σημαντικών επιστημονικών εργαλείων και καινοτομιών, με ιδιαίτερα σημαντικό χρονικό βάθος επενδύσεων και λειτουργίας που ξεπερνά τα 25 έτη. Ειδικά για τα θέματα αυτά τονίζετε με σαφήνεια στο εγκεκριμένο ΕΠΠΕΡ, ότι σε συνέργεια με τα Περιφερειακά Προγράμματα, θα χρηματοδοτηθούν τα απαραίτητα έργα ώστε να διασφαλιστεί, σε εθνικό επίπεδο, η εκτροπή από τους ΧΥΤΑ της απαραίτητης ποσότητας ΒΑΑ κλάσματος προς μονάδες ανακύκλωσης και κομποστοποίησης, με ιδιαίτερη αναφορά στην μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του Ιδιωτικού Τομέα μέσω ΣΔΙΤ στην δημιουργία και διαχείριση των ΜΕΑ. Τα μεγέθη αυτά καθώς και τα προκύπτοντα από την λειτουργία των ΜΕΑ και Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦοΔΣΑ), σε συνάρτηση με την αξιοποίηση ενεργειακών φορτίων ή υποπροϊόντων επεκτείνουν αυτή την ειδική αγορά ιδιωτικού επενδυτικού ενδιαφέροντος, με αποτέλεσμα να απαιτείται η διερεύνηση του πιθανού επενδυτικού ενδιαφέροντος, το οποίο, εκτός των άλλων: 1. Συμπληρωματικά στις Δημόσιες χρηματοδοτήσεις θα υποστηρίξει την ταχύτερη προσαρμογή στις κοινοτικές απαιτήσεις με εξαιρετικά οφέλη στην προστασία του περιβάλλοντος 2. Θα υποστηρίξει σύγχρονες απόψεις Οργάνωσης και Διοίκησης Έργων και Επιχειρήσεων, που θα αποτρέψουν κοστοβόρες και γραφειοκρατικές καθαρά Δημόσιες δομές, χωρίς να αποτρέπετε ο Δημόσιος Έλεγχος και Αξιολόγηση. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 12
Από την άλλη πλευρά έχει πλέον δημιουργηθεί σημαντικό απόθεμα τεχνογνωσίας, επενδύσεων και σε βάθος κατανόησης των προβλημάτων οργάνωσης και λειτουργίας τέτοιων συνόλων έργων, 1. Στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ιδιαίτερα στους ΦοΔΣΑ και στις ΔΕΥΑ, 2. Στις κατασκευαστικές εταιρείες και συναφείς προμηθευτικές εταιρείες, οι οποίες την τελευταία δεκαετία, έχουν αποκτήσει σχετική τεχνογνωσία και οικονομικό μέγεθος (μερικές ανταγωνιστικό σε διεθνή κλίμακα), έχουν επενδύσει σε γνώση και πάγιο εξοπλισμό. Οι περισσότερες από αυτές επιδιώκουν να αναδιοργανωθούν, με ενσωμάτωση νέων αντικειμένων, όπως οι ΣΔΙΤ στον συγκεκριμένο τομέα, συνεργαζόμενες με χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, διεθνείς οίκους, με σχετική εμπειρία και επενδυτικά σχήματα, ώστε όχι μονό να επιβιώσουν αποτελεσματικά αλλά και να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους σε Ελλάδα και εξωτερικό. 3. Στις εξειδικευμένες μελετητικές εταιρείες του κλάδου, αλλά και του κλάδου των συμβουλευτικών υπηρεσιών, οι οποίες έχοντας δημιουργήσει εξαιρετικό αποθέματα στελεχιακού δυναμικού και γνώσης, σε επίπεδο σχεδιασμού, παρακολούθησης, επίβλεψης, ελέγχου και αξιολόγησης και έχοντας αποκτήσει ανταγωνιστικό και σε διεθνές επίπεδο οικονομικό μέγεθος, αποτελούν έτοιμες δομές υποστήριξης της αποτελεσματικής συνεχούς λειτουργίας των διαμορφωμένων εγκαταστάσεων και της επιχειρηματικής εξωστρέφειας. Συνεπώς οι δυνατότητες χρηματοδότησης έργων Διαχείρισης και Επεξεργασίας ΑΣΑ, από επενδυτικά κεφάλαια της ιδιωτικής αγοράς, πρέπει να εξεταστούν σοβαρά και να αποτελέσουν πιθανώς ένα νέο πεδίο εξεύρεσης υγιών χρηματοδοτικών πόρων αλλά και επιτάχυνσης της εθνικής και τοπικής ανάπτυξης, ώστε να αποφευχθούν σημαντικές επιβαρύνσεις τόσο της χώρας από πρόστιμα μη συμμόρφωσης όσο και του περιβάλλοντος 0.1.3 Η υλοποίηση ενός έργου Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων μέσω ΣΔΙΤ Τα έργα Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, που θα μπορούσαν να υλοποιηθούν μέσω ΣΔΙΤ μπορεί να είναι: 1. Λειτουργία Συστήματος Αποκομιδής 2. Κατασκευή και Λειτουργία ΧΥΤΑ και ΜΕΑ, με οποιαδήποτε μέθοδο επεξεργασίας. 3. Κατασκευή και Λειτουργία συνολικού Συστήματος Διαχείρισης ΑΣΑ 4. Κατασκευή και Λειτουργία ΚΔΑΥ 5. και πολλές άλλες ενδιάμεσες κατηγορίες. Η βασική επιχειρηματολογία για την υλοποίηση έργων μέσω ΣΔΙΤ είναι η μερική αδυναμία δημόσιας χρηματοδότησης έργων αυτής της μορφής, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως και η αξιοποίηση διαθέσιμων πόρων της αγοράς. Επιπλέον η επείγουσα ανάγκη προστασίας του Περιβάλλοντος και της προσαρμογής στις κοινοτικές οδηγίες αλλά και η μερική έλλειψη ειδικής τεχνογνωσίας από τους φορείς, απαιτεί την αξιοποίηση αξιόπιστων ιδιωτικών σχημάτων συνεργασίας. Παράλληλα όμως η αξιοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων και πολιτικών ιδιωτικού τομέα, όσον αφορά την διοίκηση και την διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, αξιοποιεί ή/και TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 13
απελευθερώνει σημαντικούς πόρους, οι οποίοι μπορούν να υποστηρίξουν συμπληρωματικά, το μεγάλο εύρος έργων υποδομής, σε άλλους τομείς, που καλείται να υλοποιήσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση. Συνεπώς για την βιώσιμη αλλά και αποτελεσματική υλοποίηση και λειτουργία έργων αυτής της μορφής, τόσο όσον αφορά την βιωσιμότητα των ως επένδυση όσο και την ικανοποίηση του καταναλωτή, θα πρέπει να εξεταστούν όλοι οι παράγοντες σε τεχνικό, θεσμικό και οικονομικό επίπεδο, στην βάση των αρχών της αειφορίας και των συνεπαγόμενων καταναλωτικών συμπεριφορών όπως της υποχρεωτικής αρχής ότι «ο ρυπαίνων πληρώνει» και της προστασίας του περιβάλλοντος. Οι κύριες φάσεις υλοποίησης ενός έργου Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων με την μορφή ΣΔΙΤ είναι: 1. Οι προπαρασκευαστικές ενέργειες για την προετοιμασία της διερεύνησης της βιωσιμότητας ενός έργου ΣΔΙΤ. 2. Ο Επιχειρησιακός Σχεδιασμός και η Οικονομική Ανάλυση, από όπου προκύπτει και η απόφαση για την υλοποίηση ή όχι ενός έργου μέσω ΣΔΙΤ και ο τύπος της σύμπραξης όπως και το θεσμικό πλαίσιο. 3. Η προετοιμασία της προσέλκυσης επενδυτών και της διενέργειας της πρόσκλησης ενδιαφέροντος και επιλογής σχήματος συνεργασίας. 4. Η Λειτουργία και η Επίβλεψη της πορείας Υλοποίησης του Έργου 5. Ο Έλεγχος και οι διαδικασίες ανάδρασης για την διαφοροποίηση και επανεξέταση των όρων υλοποίησης του έργου κλπ, δεδομένου όταν αποτελεί ένα ανοικτό σύστημα, με στόχο πάντα την βιώσιμη και αποτελεσματική λειτουργία. Οι τρεις πρώτες φάσεις ανήκουν στην λεγόμενη «προσυμβατική διαδικασία» και καταλήγουν στην επιλογή αναδόχου σχήματος ΣΔΙΤ, ενώ οι δυο επόμενες στην φάση «λειτουργίας του έργου». Η οργάνωση του ιδίου του έργου ΣΔΙΤ, ακολουθεί τρεις παράλληλες γραμμές διαδικασιών, που είναι, όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα: 1. Οι πέντε κύριες φάσεις υλοποίησης, που αναφέρθηκαν παραπάνω 2. Οι Υποστηριχτικές διαδικασίες και δομές 3. Οι Ρυθμιστικές διαδικασίες και δομές. Οι πέντε κύριες φάσεις, αποτελούν τον κορμό διαδικασιών και ενεργειών για την υλοποίηση και λειτουργία του έργου, Οι Υποστηριχτικές διαδικασίες και δομές, αφορούν τις απαραίτητες ενέργειες και μηχανισμούς για την απρόσκοπτη συνεργασία και επικοινωνία των ενδιαφερομένων μερών για την ομαλή υλοποίηση του έργου, ενώ Οι Ρυθμιστικές διαδικασίες και δομές, αφορούν την ενσωμάτωση ενεργειών και δράσεων αλλά και ευέλικτων δομών για την ομαλή λειτουργία του συστήματος και τις απαραίτητες αναπροσαρμογές του, όπως και του θεσμικού και νομοθετικού πλαισίου, για την επιτυχή τήρηση του συμφωνηθέντος πλαισίου κανόνων Οι ανωτέρω διαδικασίες συνοδεύονται από παράγοντες κλειδιά (key factors), οι οποίοι εφαρμόζονται σε κάθε στάδιο υλοποίησης του κύκλου ζωής του έργου, από την αρχική προετοιμασία και λήψη της απόφασης υλοποίησης, που αποτελεί αντικείμενο του παρόντος έργου έως την τελική ολοκλήρωση του κύκλου του. Ο παρόν οδηγός αναφέρεται στις τρεις πρώτες κύριες φάσεις υλοποίησης. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 14
Σχέδιο 1. Οργάνωση ενός έργου ΣΔΙΤ- Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων - Κατευθυντήριες οδηγίες υλοποίησης Διαδικασίες Υποστήριξης Δομή και μηχανισμοί των Εμπλεκόμενων- Ενδιαφερόμενων φορέων Διαχείριση Επικοινωνίας Διεργασίες ανάπτυξης δεξιοτήτων (capacity building) Κύριες διαδικασίες Προετοιμασία σύμβασης Τήρηση σύμβασης ΦΑΣΗ Α Προετοιμασία > ΦΑΣΗ Β Σχεδιασμός > ΦΑΣΗ Γ Διαγωνισμός > Λειτουργία & παρακολούθηση > Ανανέωση Ανάλυση: Κοινωνική, τεχνική, οικονομική, περιβαλλοντική ΟΑΠΕ Ανάγκες, στόχοι, εμπόδια ΤΔΕ Master Plan Οικονομικός σχεδιασμός Σενάρια Επενδύσεις, τιμολόγηση Βιωσιμότητα ΣΔΙΤ ναι/όχι, είδος ΣΔΙΤ Σχεδιασμός διαδικασιών Διαγωνισμού Υποβολή προσφοράς, αξιολόγηση, διαπραγματεύσεις Κατακύρωση σύμβασης Λειτουργία, συντήρηση Παρακολούθηση Επέκταση, κατασκευή Λύση διαφωνιών Ανανέωση σύμβασης Επαναδιαπραγματεύσεις Διαιτησία Ρυθμιστική διαδικασία Διαδικασίες παρατήρησης και αναπροσαρμογών στο θεσμικό πλαίσιο Λειτουργία και συνεργασία με τον ρυθμιστικό φορέα Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Λ Proactive Διαχείριση κινδύνων Διαφάνεια Αξιοπιστία (Accountability) Εστίαση στον καταναλωτή Συμπράξεις με ισορροπία δυνάμεων Προσανατολισμός αποτελεσμάτων Κοινά κίνητρα Προστασία υδάτινων πόρων Πρόνοιες ασφαλούς λειτουργίας Χρήση χρηματοδοτικών μέσων TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 15
0.1.4 Ο Προγραμματισμός ενός έργου ΣΔΙΤ Στο ανώτερο πολιτικό επίπεδο του Δήμου, έχει προκύψει η ανάγκη να αντιμετωπιστεί το θέμα του Συστήματος Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, με τις πιθανές ενδιάμεσες κατηγοριοποιήσεις έργων αυτής της μορφής. Τα έργα αυτής της μορφής υπόκεινται στις αρχές του Περιφερειακού σχεδιασμού, όπως παρουσιάζετε στο Παράρτημα Ι, συνεπώς τα περισσότερα θέματα των έργων αυτής της μορφής απαιτούν την επεξεργασία και εφαρμογή διαδικασιών σε επίπεδο Διαχειριστικής Ενότητας, σύμφωνα με τον Περιφερειακό Σχεδιασμό. Αυτό απαιτεί την Διαδημοτική συνεργασία και συνεπώς την εφαρμογή διαδικασιών τόσο σε επίπεδο Δήμου όσο και σε επίπεδο Διαχειριστικής Ενότητας. Το αντικείμενο του έργου είναι προσδιορισμένο σε πολύ γενικές γραμμές, η πίεση συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του Περιφερειακού Σχεδιασμού και τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες είναι μεγάλη, ενώ η πληροφόρηση επί των διατιθεμένων πηγών και πόρων, συνήθως καταλήγουν σε αδυναμία συνολικής χρηματοδότησης της κατασκευής του Έργου μέσω Δημοσίων Επενδύσεων ή/και χρηματοδοτήσεις από τα Κοινοτικά Πλαίσια, τουλάχιστον στο σύνολο του. Συνεπώς αποφασίζετε η Διερεύνηση της Υλοποίησης του Έργου μέσω ΣΔΙΤ, η οποία ακολουθεί τα παρακάτω στάδια: 1. Απόφαση επί της αρχής για την Προετοιμασία για την Διερεύνηση των δυνατοτήτων υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ (Φάση 0). a. Για την απόφαση επί της αρχής απαιτείται η απόφαση σε πολιτικό επίπεδο και στο ανώτερο συλλογικό όργανο (π.χ. ΓΣ ΦοΔΣΑ, αν έχει συσταθεί, σύσκεψη σε επίπεδο Διαχειριστικής Ενότητας και προετοιμασία εισηγήσεων, αποφάσεις στο Δημοτικό Συμβούλιο και κατόπιν αποφάσεις στον ΦοΔΣΑ) (πρώτη βασική απόφαση). Η απόφαση αναφέρεται στον προσδιορισμό του προβλήματος και στην διερεύνηση υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ, προβλέποντας ενδιάμεσες αποφάσεις με την υλοποίηση κάθε σταδίου του έργου, εφ όσον κριθεί ότι προκύπτουν ενδείξεις επιτυχούς υλοποίησης του έργου με ιδιωτική χρηματοδότηση. b. Στο στάδιο αυτό απαιτείται εισήγηση από το αρμόδιο τμήμα του ΦοΔΣΑ και του Δήμου στο Δημοτικό Συμβούλιο για έκδοση απόφασης διερεύνησης και σύσταση Ομάδας Επεξεργασίας Έργου (ΟΕΕ) από τον ΦοΔΣΑ με συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών. c. Στη φάση εμπλέκονται οι Δημοτικές Αρχές και οι παρατάξεις μειοψηφίας, οι υπηρεσίες του Δήμου και ιδιαίτερα η ΔΕΥΑ, τα στελέχη του ΦοΔΣΑ, εφ όσον υφίσταται και κοινωνικοί φορείς.. d. Παραδοτέο της ενέργειας αυτής είναι οι αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου και των αρμοδίων οργάνων του ΦοΔΣΑ. e. Σημαντική Δομή αποτελεί η ομάδα επεξεργασίας έργου (ΟΕΕ) στην οποία απαιτείται η συνεργασία αρμόδιου πολιτικού προσώπου π.χ. (μέλους του ΔΣ του ΦοΔΣΑ ή Αντιδημάρχου), με υπηρεσιακά στελέχη και ανάλογα το επίπεδο τεχνογνωσίας, ειδικό σύμβουλο με εμπειρία σε θέματα στα οποία εντοπίζονται ελλείψεις τεχνογνωσίας από τις αρχές. Η ΟΕΕ συνιστάται να διατηρηθεί καθ όλη την διάρκεια υλοποίησης των τριών πρώτων φάσεων του έργου, σε συνεργασία με TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 16
τους κατά φάση επιλεγέντες ειδικούς συμβούλους- εταιρείες, για την καλύτερη συνέχεια στην αντίληψη του έργου αλλά και την υποστήριξη της επικοινωνίας με τους ενδιαφερόμενους φορείς. f. Η χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης αυτής της ενέργειας εκτιμάται 30 ημέρες. g. Συνιστάται από την Φάση Α, οι Δήμοι έστω και με ίδιους πόρους, να εκπονήσουν ή να διαθέτουν έστω Προκαταρτικές μελέτες σε τεχνικό επίπεδο ή αυτές να έχουν ολοκληρωθεί, στο στάδιο των προκαταρτικών μελετών ή ακόμη καλύτερα προμελετών, πριν την λήξη της Α Φάσης ή έστω την έναρξη της Β Φάσης αυτού. Η ενέργεια αυτή προτείνεται λόγω του εξειδικευμένου των έργων αυτής της μορφής και εκτιμάται ότι θα υποστηρίξει και τον καλύτερο σχεδιασμό αλλά και την τελική διαπραγμάτευση. 2. Φάση Α, Προετοιμασία. Το πλαίσιο του Έργου και προετοιμασία του Τεχνικού Δελτίου Έργου a. Οι εργασίες της ΟΕΕ, στοχεύουν στον καθορισμό του Πλαισίου (οριοθέτηση αντικειμένου) του Έργου (ΟΑΠΕ), σε μορφή Τεχνικού Δελτίου ΤΔΕ-ΟΑΠΕ, το οποίο περιλαμβάνει προσεγγίσεις για: Το Αντικείμενο του έργου Τους κύριους Στόχους του Έργου Περιορισμοί και Παραδοχές Την Γενική Μεθοδολογική Προσέγγιση- Πηγές Πληροφοριών Του Ενδιαφερόμενους- Εμπλεκόμενους Φορείς b. Μετά την σύνταξη του ΤΔΕ- ΟΑΠΕ, η ΟΕΕ, διερευνά, σε επίπεδο επισκόπησης, Την Υφιστάμενη κατάσταση (Αποτύπωση Παρούσας Κατάστασης) Την Ανάλυση Αναγκών με Εκτιμήσεις και Προβλέψεις Την Επισκόπηση Οικονομικών- Κοινωνικών Δεδομένων και Την αρχική Συγκριτική Ανάλυση και Προσέγγιση SWOT Τον Προσδιορισμό του προϋπολογισμού και των πηγών χρηματοδότησης στην περίπτωση συνέχισης του έργου στην επόμενη φάση Β. c. Παραδοτέο της ενέργειας αυτής είναι το Τεχνικό Δελτίου Έργου, με ενδιάμεσο παραδοτέο το ΤΔΕ- ΟΑΠΕ, το οποίο αποτελεί και το πρώτο βασικό ντοκουμέντο για την επικοινωνιακή πολιτική. d. Στην ενέργεια αυτή εμπλέκονται η ΟΕΕ, η Πολιτική ηγεσία του Δήμου και ο ΦοΔΣΑ (αν υπάρχει) και οι υπηρεσίες του Δήμου καθώς και κοινωνικοί φορείς e. Με απόφαση του Δημάρχου και της Δημαρχιακής Επιτροπής, εισάγεται το ΤΔΕ του έργου, στο Δημοτικό Συμβούλιο για απόφαση συνέχισης του έργου στην Φάση Β του Σχεδιασμού, και στην συνέχεια συζήτηση και απόφαση σε επίπεδο αρμοδίων οργάνων του ΦοΔΣΑ η οποία αποτελεί και την έναρξη της προσυμβατικής διαδικασίας (δεύτερη βασική απόφαση). f. Σε περίπτωση θετικής απόφασης, προσδιορίζεται η πηγή χρηματοδότησης της προσυμβατικής διαδικασίας (ίδιοι ή άλλοι πόροι), όπως και η χρηματοδότηση τυχόν συμπληρωματικών μελετών. Στην δεύτερη περίπτωση το ΤΔΕ υποβάλλεται ως απαραίτητο ντοκουμέντο για την λήψη συμπληρωματικής χρηματοδότησης. g. Η χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης της φάσης αυτής, μέχρι την έκδοση της απόφασης του ΔΣ, είναι 60 ημέρες. 3. Φάση Β, Σχεδιασμός, Επιχειρηματικό Σχέδιο, Επιλογή Επικρατέστερου Σεναρίου και Πλαισίου Σύμπραξης a. Ως έναρξη της Φάσης Β, θεωρούνται οι ενέργειες επιλογής συμβούλου. Οι σχετικές αποφάσεις Δημοτικού Συμβουλίου θεωρούνται ενδιάμεσες διαδικασίες. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 17
b. Η ανάδοχος συμβουλευτική εταιρεία, σε συνεργασία με την ΟΕΕ, αποτελούν την Ομάδας Σχεδιασμού του έργου (ΟΣΕ), η οποία θα εκπονήσει το σύνολο των χρηματοοικονομικών μελετών που θα οδηγήσουν στην επιλογή του επικρατέστερου σεναρίου και του πλαισίου σύμπραξης. Η ΟΣΕ θα προχωρήσει στις ενέργειες για Την εκτίμηση του βασικού σχεδίου, του επενδυτικού και λειτουργικού κόστους. Την Ανάλυση Επιχειρησιακών Σχεδίων και Σεναρίων και την Μελέτη Βιωσιμότητας. Τον Προσδιορισμό, Επιμερισμός και Διαχείριση Κινδύνων. Την Συγκριτική Ανάλυση και η επιλογή του Πλαισίου της Σύμπραξης c. Παραδοτέο της ενέργειας αυτής είναι το Master Plan και το Επιχειρηματικό Σχέδιο του Έργου, το οποίο αποτελεί βασικό ντοκουμέντο επικοινωνιακής πολιτικής και διερεύνησης του επενδυτικού ενδιαφέροντος αλλά και το βασικό έγγραφο για την υποβολή αιτήματος στην ΕΓΣΔΙΤ για την ένταξη του έργου στον σχετικό κατάλογο έργων ΣΔΙΤ ή την υλοποίηση του έργου μέσω άλλων διαδικασιών. d. Στην ενέργεια αυτή εμπλέκονται η ΟΕΕ, η Πολιτική ηγεσία του Δήμου και ο ΦοΔΣΑ (αν υπάρχει) και οι υπηρεσίες του Δήμου καθώς κοινωνικοί φορείς και ενδιαφερόμενοι επενδυτές. e. Με απόφαση των αρμοδίων οργάνων του ΦοΔΣΑ εισάγεται το ΤΔΕ στα αρμόδια όργανα της και αφού έχουν ακολουθηθεί οι σχετικές διαδικασίες στους Δήμους, για απόφαση υποβολής του αιτήματος στην ΕΓΣΔΙΤ και της συνέχισης του έργου στην Φάση Γ του Διαγωνισμού για την επιλογή Αναδόχου (τρίτη βασική απόφαση). f. Η χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης της φάσης αυτής, μέχρι την έκδοση της απόφασης του ΔΣ, είναι 90 ημέρες, από την υπογραφή της σύμβασης με τον Σύμβουλο και 180 ημέρες συνολικά. g. Λόγω της ιδιαιτερότητας των έργων Διαχείρισης Αστικών Στερεών Αποβλήτων, εκτιμάται ότι ανάλογα με την έκταση του έργου, απαιτείται και συνεργασία με εξειδικευμένο τεχνικό σύμβουλο- εταιρεία, που συμμετέχει στην ΟΣΕ. 4. Φάση Γ, Διαγωνισμός για την επιλογή Αναδόχου Ιδιώτη Επενδυτή Η φάση αυτή ξεφεύγει από τα πλαίσια του παρόντος οδηγού, δεδομένης της πολυπλοκότητας των αποφάσεων και των υπηρεσιών που εμπλέκονται. Στον παρόντα οδηγό παρουσιάζεται επισκόπηση των σχετικών διαδικασιών όπως και βασικά κεφάλαια και άξονες των προκηρύξεων. Η φάση αυτή αρχίζει με την υποβολή του αιτήματος στην ΕΓΣΔΙΤ ή την απόφαση υλοποίησης της μέσω άλλης διαδικασίας π.χ. ν.1418/1983. Περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια: a. Σχεδιασμό των Διαδικασιών και Ντοκουμέντων (Τεύχη Πρόσκλησης Ενδιαφέροντος) του Διαγωνισμού, με πρόβλεψη πιθανών ενδιάμεσων σταδίων επιλογής. b. Επικοινωνιακή Προβολή για την προσέλκυση Επενδυτών c. Διαδικασίες Ενδιάμεσων Αξιολογήσεων και Διαπραγματεύσεων και Τελικής Αξιολόγησης Επιλογής Αναδόχου. d. Διαπραγμάτευση με τον τελικό Ανάδοχο e. Προετοιμασία Σύμβασης και Υπογραφή της. f. Παραδοτέα της ενέργειας αυτής είναι τα τεύχη προκήρυξης, το σχέδιο επικοινωνιακής πολιτικής, η τελική αξιολόγηση και η σύμβαση με τον τελικό ανάδοχο. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 18
g. Στην ενέργεια αυτή εμπλέκονται η ΟΣΕ, η Πολιτική ηγεσία των Δήμου, ο ΦοΔΣΑ (αν υπάρχει) και οι υπηρεσίες των Δήμου, κοινωνικοί φορείς και οι συμμετέχοντες επενδυτές. h. Με απόφαση των αρμοδίων οργάνων που έχουν εξουσιοδοτηθεί για αποφάσεις επί του αποτελέσματος του Διαγωνισμού και για την επιλογή Αναδόχου, εκδίδεται η σχετική απόφαση ή διενεργούνται οι κατάλληλες διαδικασίες αν απαιτείται σε υψηλότερο επίπεδο εξουσιοδοτική ρύθμιση, π.χ. νομοθετικού περιεχομένου (τέταρτη απόφαση, στην ουσία δέσμη αποφάσεων για διενέργεια κλπ). i. Η χρονική διάρκεια ολοκλήρωσης της φάσης αυτής, μέχρι την έκδοση της απόφασης, μπορεί να είναι 6 έως 18 μήνες, ενώ περίπου 3 μήνες υπολογίζεται το διάστημα που απαιτείται από την ΕΓΣΔΙΤ για την έγκριση και υποβολή της αρχικής πρότασης στην ΔΕΣΔΙΤ. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 19
TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 20
2. ΦΑΣΗ Α, ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ Κεφάλαιο Α.1, Οριοθέτηση Αντικειμένου Το Πλαίσιο του Έργου (ΟΑΠΕ) 1. Οριοθέτηση του Αντικείμενο του έργου 2. Κύριοι στόχοι του έργου- Περιορισμοί και παραδοχές 3. Γενική μεθοδολογική προσέγγιση- Πηγές πληροφοριών 4. Ενδιαφερόμενοι Φορείς 5. Δομή παρουσίασης του Παραδοτέου Πλαισίου ΕΡΓΟΥ 6. Υπηρεσίες και Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης Κεφάλαιο Α.2, Προετοιμασία του Τεχνικού Δελτίου Έργου 1. Αποτύπωση της Παρούσας Κατάστασης 2. Ανάλυση Αναγκών- Προβλέψεις 3. Επισκόπηση Οικονομικών- Κοινωνικών Δεδομένων 4. Συγκριτική Ανάλυση και Προσέγγιση SWOT 5. Τεχνικό Δελτίο Έργου 6. Υπηρεσίες και Χρονοδιάγραμμα Υλοποίησης TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 21
TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 22
Κεφάλαιο Α.1, Οριοθέτηση Αντικειμένου Το Πλαίσιο του Έργου (ΟΑΠΕ) Σκοπός του κεφαλαίου Σκοπός του κεφαλαίου αυτού είναι να προσδιοριστούν, με συνοπτικό και σαφή τρόπο, τα βασικά στοιχεία του συγκεκριμένου έργου, ώστε να δημιουργηθεί κοινή αντίληψη σε όλους τους ενδιαφερόμενους, η οποία θα αποτελέσει και την βάση σχεδιασμού, επεξεργασιών, κατανόησης των δεδομένων, διαλόγου και λήψης αποφάσεων, από τα αρχικά στάδια επεξεργασίας. Η φάση αυτή άρχεται με την απόφαση για την διερεύνηση υλοποίησης του έργου μέσω ΣΔΙΤ και στη συνέχεια, με συνεργασία υπηρεσιακών στελεχών ή/και συμβούλων (ομάδα επεξεργασίας) και το εξουσιοδοτημένο πολιτικό πρόσωπο (π.χ. Μέλος ΔΣ ΦοΔΣΑ ή Αντιδήμαρχος) που αποτελούν την ομάδα επεξεργασίας έργου(οεε), καταρτίζεται το Τεχνικό Δελτίο Πλαισίου Έργου (ΤΔΕ- ΟΑΠΕ). Επειδή τα Έργα Συστημάτων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων είναι σύνθετα με πολλαπλές επιρροές, συνιστάται από το στάδιο αυτό του έργου, στο βαθμό που δεν διαθέτει ο ΦοΔΣΑ ή κάποιος Δήμος της Διαχειριστικής Ενότητας, η συνεργασία με εξειδικευμένο σύμβουλο σε θεάματα Συστημάτων ΔΣΑ και Χρηματοδοτήσεων. Α.1.1 Αντικείμενο του έργου Η Οριοθέτηση του Αντικειμένου (το Πλαίσιο του Έργου- ΟΑΠΕ), αποτελεί το κρίσιμο εργαλείο για την προετοιμασία και τον σχεδιασμό του έργου που θα ασχοληθεί η ΣΔΙΤ. Με βάση το πλαίσιο του έργου μπορεί να εξελιχθεί η διαδικασία για την εκπόνηση των μελετών βιωσιμότητας και της οικονομικής ανάλυσης αλλά και του διαλόγου με τα ενδιαφερόμενα μέρη και των υπολοίπων διαδικασιών, αφού: Θα έχουν, σε αρχικό επίπεδο, καθοριστεί το αντικείμενο και τα παραδοτέα του έργου, τα οποία πρέπει να καταλήγουν σε ποσοτικά και μετρήσιμα στοιχεία. Με την κατανόηση των βασικών στοιχείων και στόχων, μπορούν να προωθηθούν οι διαδικασίες διαλόγου και η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών που είναι ο ΟΤΑ, το κράτος, οι πολίτες χρήστες, οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές, ενδιαφερόμενοι κοινωνικοί φορείς κλπ. Διευκολύνεται ο επιχειρησιακός σχεδιασμός του έργου και οι απαραίτητες προσυμβατικές ενέργειες. Δημιουργείται σταδιακά κατανοητή αντίληψη- βάση, για την συνεχή αξιολόγηση του έργου και την αναπροσαρμογή του με πιθανές διορθωτικές παρεμβάσεις στο στάδιο υλοποίησης. Απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανόηση όλων των επόμενων σταδίων αποτελεί η κατανόηση του νομικού πλαισίου και των υποχρεώσεων στα θέματα ΔΣΑ, αλλά και των βασικών αρχών επί τεχνικών θεμάτων. Για το σκοπό αυτό συνιστάται η κατανόηση των αναφερομένων στα Παραρτήματα, ιδιαίτερα στα Ι και ΙΙ, και η πιθανή ευρύτερη διερεύνηση ανάλογα με το είδος του προβλήματος που επιδιώκεται να αντιμετωπιστεί. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 23
Στην ενότητα αυτή, θα πρέπει με σαφή τρόπο να αναφέρεται το θέμα και τις υπό διερεύνηση παραμέτρους. Αναλυτικότερα πρέπει να παρατίθενται με σαφή τρόπο εποπτικά στοιχεία για τις παρακάτω ενότητες: 1. Αναφορά στην περιοχή εφαρμογής π.χ. Όλη η Διαχειριστική Ενότητα, Όλος ο Δήμος, Ομάδα Δήμων ή Δημοτικών Διαμερισμάτων κλπ 2. Κύριοι Στόχοι του Έργου με αναφορά σε Παραδοχές και Περιορισμούς που προσδιορίζουν τους στόχους 3. Πρόβλημα προς επίλυση π.χ. Παραχώρηση λειτουργίας του Συστήματος Αποκομιδής (ΣΑΑ) συμπεριλαμβανομένων των σταθμών Μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) Κατασκευή και Λειτουργία της Μονάδας Επεξεργασία Αποβλήτων (ΜΕΑ) Κατασκευή Εργοστασίου Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας επί της ΜΕΑ Λειτουργία ήδη κατασκευασθείσας ΜΕΑ Κατασκευή και Λειτουργία ΚΔΑΥ ή Μονάδων Ανακύκλωσης Συνδυασμός των ανωτέρω 4. Λόγος Διερεύνησης υλοποίησης μέσω ΣΔΙΤ π.χ. Έλλειψη όλων αναγκαίων χρηματοοικονομικών πόρων ή μερική έλλειψη αυτών. Αδυναμία έγκαιρης υλοποίησης, στα χρονικά πλαίσια του ΕΣΠΑ, μελετών και ενεργειών προετοιμασίας (αδειοδοτήσεις, εγκρίσεις κλπ) ή χρονικών καθυστερήσεων της γραφειοκρατίας. Πιεστικές Ανάγκες και έλλειψη άμεσης χρηματοδότησης για άμεση υλοποίηση, λόγω της ανάγκης συμμόρφωσης με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες Έλλειψη τεχνογνωσίας και αδυναμία κάλυψης λειτουργικών δαπανών Άμεση ανάγκη κατασκευής μονάδων για την αντιμετώπιση Περιβαλλοντικού Προβλήματος Ύπαρξη υποδομών που υπολειτουργούν λόγω έλλειψης κεφαλαίων, προσωπικού, αδυναμίας αποδοτικού management κλπ 5. Αρχή που διερευνά το θέμα και διαδικασίες πουν ακολουθήθηκαν για την αρχική διερεύνηση π.χ. ΦοΔΣΑ Δήμος, Απόφαση Δημαρχιακής Επιτροπής ή Δημοτικού Συμβουλίου ΔΕΥΑ Διαδημοτική Συνεργασία, Αποφάσεις Δημοτικών Συμβουλίων Άλλο σχήμα 6. Φορείς που έχουν ενδιαφέρον ή εμπλέκονται στο έργο, με αναφορά αρχικών σκέψεων π.χ. ΦοΔΣΑ Περιφέρεια Νομαρχία Δήμος Επενδυτές Πολίτες- Χρήστες Περιβαλλοντικοί Φορείς Ιδιοκτήτες υπό απαλλοτρίωση περιοχών κλπ όπως αναλύονται στα επόμενα. TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 24
Α.1.2 Κύριοι στόχοι του έργου- Περιορισμοί και Παραδοχές Στην ενότητα αυτή γίνεται σαφής και συνοπτική αναφορά στους στόχους του έργου, με αρχικό προσδιορισμό των περιορισμών και των πιθανών παραδοχών που λαμβάνονται υπ όψιν. Τα στοιχεία αυτά είναι καθοριστικά για την συνέχιση της διαδικασίας προετοιμασίας και σχεδιασμού του έργου αλλά και της διαδικασίας πρόσκλησης ενδιαφέροντος και επιλογής αναδόχου. Ο στόχος του έργου πρέπει να είναι σαφής και κατανοητός από το αρχικό στάδιο. Μπορεί στην εξέλιξη ενός έργου να επιλεγούν διαδικασίες που θα καταλήξουν σε ενδιάμεσα έργα ή συνεργασίες, πρέπει όμως να είναι κατανοητό πώς λειτουργούν συμπληρωματικά και αθροιστικά στον τελικό στόχο. Ο προσδιορισμός ενός πραγματικού στόχου πρέπει να προκύπτει λαμβάνοντας υπ όψιν συγκεκριμένες παραδοχές αλλά και περιορισμούς τοπικού ή υπερτοπικού χαρακτήρα, σε όλους τους τομείς όπως δημογραφικό, τεχνικό, θεσμικό, χρηματοοικονομικό κλπ, που συνήθως γνωρίζουν ή αντιλαμβάνονται οι τοπικοί ενδιαφερόμενοι φορείς, στο πρώιμο αυτό σημείο της ανάλυσης. Οι στόχοι ενός έργου Διαχείρισης Απορριμμάτων, είναι σύνθετοι. Επίσης αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερο σκεπτικισμό από τους πολίτες, οι οποίοι, πολλές φορές, δεν έχουν πλήρη αντίληψη του προβλήματος Για την επιτυχία λοιπόν του έργου καλό είναι οι στόχοι να προσδιορίζονται, σε αρχικό επίπεδο, ποσοτικά, ποιοτικά, χρονικά και να κατηγοριοποιούνται σε διαθέσιμους πόρους (φυσικούς, υπηρεσιών κλπ), ενέργειες και παραδοτέα. Παράδειγμα προσδιορισμού στόχων: Η Διαχειριστική Ενότητα Α της Περιφέρειας Β, αποτελείται από ένα μεσαίου μεγέθους αστικό κέντρο (50.000 κατοίκων) και πολλούς Καποδιστριακούς Δήμους με αρκετά Δημοτικά Διαμερίσματα, δύο από αυτούς με πληθυσμό περί τους 10.000 κατοίκους. Το σύστημα Αποκομιδής απαιτεί εκσυγχρονισμό, καλύπτεται από εποχιακούς υπαλλήλους, λείπουν υποδομές και μέσα, με αποτέλεσμα, η πόλη αλλά και τα Δημοτικά Διαμερίσματα να μην καλύπτονται πλήρως. Επιπλέον λειτουργεί πλέον ένας ΧΑΔΑ (από τους πέντε το 2004), αλλά λόγω της βιομηχανικής και γεωργικής δραστηριότητας, δεν υπάρχει έλεγχος. Με βάση τον ΠΕΣΔΑ, ολοκληρώνεται η κατασκευή ΧΥΤΑ με χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής. Δεν έχει αποφασισθεί η κατασκευή της ΜΕΑ του ΧΥΤΑ και των ΣΜΑ. Έχει συσταθεί ΦοΔΣΑ, στελεχωμένος από ένα στέλεχος μιας Αναπτυξιακής ενός Δήμου και ένα ακόμη υπάλληλο, χωρίς επιχειρησιακό πρόγραμμα. Ο ΧΥΤΑ θα κορεσθεί σε περίπου 7 έτη, αν δέχεται το 100% των ΑΣΑ χωρίς επεξεργασία. Η πίεση των άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων για χρήση του ΧΥΤΑ είναι έντονη, ενώ δέχεται αιτήματα και από όμορες περιοχές της Διαχειριστικής Ενότητας. Το τελευταίο έτος εφαρμόζεται πρόγραμμα ανακύκλωσης στο σύνολο των ρευμάτων, με πολύ μικρά μέχρι στιγμής αποτελέσματα. Στόχος της πολιτικής ηγεσίας της Διαχειριστικής Ενότητας είναι: TEC ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Α.Ε. 25