του Ανθσγου (Ι) Σταυρινού Γεώργιου Επιμέλεια: Επγος (ΜΑ) Νεκ. Καρανίκας Είναι πλέον αναγνωρισμένο ότι απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα του ανθρώπινου παράγοντα στη συντήρηση των αεροσκαφών (από τα προγράμματα ΜRΜ-Maintenance Resource Management), όπως ήδη υπάρχει σε άλλους τομείς της αεροπορίας, όπως το πιλοτήριο Γενικά, τα ευρήματα και οι συστάσεις των θεμάτων σχετικά με τους ανθρώπινους παράγοντες που εφαρμόζονται σε άλλους τομείς είναι επίσης εφαρμόσιμες στη συντήρηση των αεροσκαφών. Για παράδειγμα, τα χαρακτηριστικά, τα αιτία, η κατηγοριοποίηση των ανθρωπίνων λαθών, και οι τρόποι πρόληψης τέτοιων λαθών. Όλα αυτά προέρχονται από τις βασικές ικανότητες και τις αδυναμίες του ανθρώπου που πρακτικά επηρεάζουν και την συντήρηση των αεροσκαφών. 30 η πτήση Γ 2012
Για να είναι ασφαλής και αποτελεσματική η διαδικασία συντήρησης, θα πρέπει το εργατικό δυναμικό να είναι αφοσιωμένο, εκπαιδευμένο και έμπειρο με υψηλά προσόντα. Αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο με την εκπαίδευση των τεχνικών αλλά επίσης χρειάζεται να αντιληφθεί πως στη πραγματικότητα η εργασία συντήρησης είναι δύσκολη και όχι μια απλή ρουτίνα. Γ 2012 η πτήση 31
Επικοινωνία Η επικοινωνία περιλαμβάνει έναν πομπό (αυτό που στέλνει το μήνυμα), ένα μέσο (όπως το τεχνικό/νομικό έγγραφο ή μια παραλαβή/παράδοση εργασίας), και έναν δέκτη (αυτό που λαμβάνει το μήνυμα). Χαρακτηριστικά, η συσκευή αποστολής σημάτων/ο αποστολέας στέλνει απλά το μήνυμα χωρίς να επιβεβαιώσει ότι το μήνυμα είναι λαμβανόμενο και έγινε κατανοητό από το δέκτη. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι, μερικές φορές απλά νομίζουμε ότι έχουμε στείλει το μήνυμα. Επομένως, για να κλείσει το βρόχο, ένα ανατροφοδοτικό σύστημα πρέπει να εφαρμοστεί. Αυτό το ανατροφοδοτικό σύστημα πρέπει όχι μόνο να επιβεβαιώνει ότι το μήνυμα έχει παραληφθεί, αλλά και να επιβεβαιώνει ότι έχει ερμηνευθεί υπό την προοριζόμενη έννοια. Από μελέτες παρατηρήθηκε πως οι ελλιπείς και μπερδεμένες οδηγίες συντήρησης, τα μη πρακτικά εργαλεία/εξοπλισμός, και οι συγκρουόμενες οργανωτικές τακτικές θα μπορούσαν να οδηγήσουν ένα μηχανικό να κάνει λάθη. Μια διαδικασία επικοινωνίας κλειστών βρόγχων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να επιδιώξει τη διευκρίνιση των οδηγιών συντήρησης ή να τους αλλάξει έτσι ώστε να ολοκληρωθούν όπως πρέπει. 24 ώρες χωρίς ύπνο ισούται με 0,10% αλκοόλ στο αίμα. Με αυτήν τη ποσότητα είναι παράνομο να οδηγήσει κάποιος στις περισσότερες δυτικές βιομηχανικές χώρες Η έλλειψη της διαπροσωπικής επικοινωνίας είναι ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα, όταν οι εργασίες εκτελούνται από τη μία βάρδια στην άλλη. Μερικές φορές ένα έργο που είχε οριστεί για μια βάρδια εκτελείται από την προηγούμενη βάρδια με την ευγενή πρόθεση να κερδίσει χρόνο, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες. Επίσης, οι κανονισμοί δεν ορίζουν εάν η διαδικασία αλλαγής θα πρέπει να είναι προφορική, γραπτή, ή συνδυασμός. Όμως, αν ληφθούν υπόψη μερικά παραδείγματα που σχετίζονται με σφάλματα επικοινωνίας, λόγω της αναποτελεσματικότητας της διαδικασίας αλλαγής βάρδιας, θα είναι προφανές ότι ίσως η ιδανική διαδικασία θα πρέπει να είναι συνδυασμός των προφορικών και γραπτών τροπών. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις, θα ήταν σοφό για τους μηχανικούς να Η επικοινωνία είναι απολύτως σημαντική στους τεχνικούς συντήρησης αεροσκαφών για τους εξής λόγους: (α) ελαχιστοποιεί την πιθανότητα για τραυματισμούς, (β) παρέχει πλήρη πληροφόρηση στους τεχνικούς σχετικά με τις διάφορες ενέργειες συντήρησης που τείνουν να διεξάγονται ταυτόχρονα και έχουν μια τάση να έχουν συνδεδεμένες συνέπειες, και (γ) ελαχιστοποιεί την τάση ικανοποίησης μεταξύ των ανθρώπων που έχουν εργαστεί μαζί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν εργάζονται σε βάρδιες, είναι αναγκαίο οι μηχανικοί από δύο συνδεδεμένες βάρδιες να έχουν μια κατανοητή επικοινωνία πριν την αλλαγή. δείξουν και να εξηγήσουν ο ένας στον άλλον την κατάσταση των εργασιών. Στην πραγματικότητα, όμως, η αλλαγές βαρδιών είναι σαν ένα παιχνίδι τηλεφώνου: ο απερχόμενος μηχανικός μεταφέρει το έργο στον επικεφαλή του, ο επικεφαλής το μεταφέρει στον προϊστάμενο του, ο απερχόμενος προϊστάμενος μεταφέρει το έργο στον εισερχόμενο προϊστάμενο, ο οποίος το μεταφέρει στον επικεφαλή της νέας ομάδας, και τελικά ο εισερχόμενος επικεφαλής μεταφέρει το έργο στους εισερχόμενους μηχανικούς. Προετοιμασία Η προετοιμασία περιλαμβάνει τη αξιολόγηση της φυσικής, πνευματικής 32 η πτήση Γ 2012
ρισσότερες δυτικές βιομηχανικές χώρες. Σύμφωνα με έρευνες των Patanker & Taylor (2004), σε μια εγκατάσταση συντήρησης, αποκαλύφθηκε πως η πλειοψηφία των μηχανικών μετακινούνται καθημερινά σε πάνω από 50 μίλια (one way). Δουλεύουν σε διαφορετικές θέσεις εργασίας, και εργάζονται 4- ημέρες, 10-ώρες βάρδιες. Επίσης, παραδέχονται ότι περπατάνε σαν «ζόμπι» την τρίτη και τέταρτη ημέρα. Οι πληροφορίες αυτές δεν είναι απλώς ανησυχητικές, αλλά είναι γεγονότα. Τα βασικά της προετοιμασίας είναι η αυτοαξιολόγηση των διανοητικών και φυσικών ικανοτήτων και η διαθεσιμότητα των πόρων. Για παράδειγμα, σκεφτείτε ότι βρίσκεστε σε θέση να όλα τα πράγματα που θα μπορούσαν να πάνε στραβά και να σας οδηγήσει να διαπράξετε λάθος. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείτε το σωστό εγχειρίδιο συντήρησης; Οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας είναι κατάλληλες για να ολοκληρωθεί η επισκευή, ειδικά αν είναι να γίνει έξω από το υπόστεγο; Από τη προοπτική της προετοιμασίας πριν την αποστολή, οι βασικοί τομείς που τονίζονται έχουν ως εξής: γνώση / επίπεδο δεξιότητας, την επάρκεια των πόρων, όπως οι οδηγίες συντήρησης, εργαλεία, εξαρτήματα, εξοπλισμός, κλπ., απόσπαση της προσοχής, η πίεσης του χρόνου, και η σωματική κούραση. και συναισθηματικής δυνατότητας του μηχανικού ο οποίος εκτελεί μια εργασία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μηχανικοί συντήρησης συχνά εργάζονται σε βάρδιες, είναι πολύ πιθανό να είναι εκτός συγχρονισμού με τον υπόλοιπο κόσμο. Όταν ένας εργαζόμενος σε νυχτερινή βάρδια έρχεται στο σπίτι, χρειάζεται να κοιμηθεί, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος είναι ενεργός και κάνει θορύβους. Ομοίως, οι εργαζόμενοι σε απογευματινές βάρδιες και οι εργαζόμενοι σε ημερήσιες βάρδιες πρέπει να προσαρμόσουν την ρουτίνα ύπνου τους. Οι οικογένειές τους πρέπει να αναπροσαρμό- σουν τις προσδοκίες τους, καθώς και τις ρουτίνες τους. Ως εκ τούτου, κάθε φορά που ένας μηχανικός έρχεται στην δουλειά, χρειάζεται να αξιολογήσει τη φυσική του κατάσταση, αν ο ίδιος έχει ξεκουραστεί αρκετά, τις δεξιότητες του, τη ικανότητα λήψης αποφάσεων και τη συναισθηματική δύναμη να χειριστεί πολλαπλά καθήκοντα και άλλες προτεραιότητες. Όλα αυτά επηρεάζονται από την έλλειψη ύπνου και την κόπωση. Σύμφωνα με μελέτες των Dawson και του Reid (1997) σχετικά με την κούραση, 24 ώρες χωρίς ύπνο ισούται με 0,10% αλκοόλ στο αίμα, με αυτήν τη ποσότητα είναι παράνομο να οδηγήσει κάποιος στις πε- επισκευάσετε μια σύνθετη επιφάνεια ελέγχου πτήσης. Η άμεση ανταπόκριση σας θα πρέπει να περιλαμβάνει τη εκτίμηση του κατά πόσον ή δεν έχετε την πνευματική, σωματική δυνατότητα, και τους πόρους που χρειάζονται για να ολοκληρώσετε το έργο. Είστε εκπαιδευμένοι να κάνετε τέτοια δουλειά; Στο παρελθόν, έχετε κάνει αυτό το είδος της επισκευής με ικανοποίηση του επιβλέποντα σας; Αισθάνεστε ικανοί σωματικά να το κάνετε; Έχετε τα μέσα για την εκτέλεση αυτής της επισκευής; Αν οι απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι ικανοποιητικά, μπορείτε να προχωρήσετε να σκεφτείτε Τεχνικές Οδηγίες Οι μηχανικοί είναι πάντοτε υποχρεωμένοι να χρησιμοποιούν τις πιο ενημερωμένες και εγκεκριμένες οδηγίες συντήρησης και εμπιστεύονται ότι το σύστημα παροχής οδηγιών συντήρησης είναι αξιόπιστο. Όμως, είναι πολύ εύκολο να διαπιστώσει κάνεις ότι μερικοί μηχανικοί θεωρούν τις οδηγίες συντήρησης ως μπερδεμένες και ελλιπείς. Μερικές φορές, υπάρχει απόκλιση μεταξύ των οδηγιών σε μια κάρτα εργασίας και εκείνες στο εγχειρίδιο συντήρησης. Άλλες φορές, η εργασία γίνεται τόσο συνηθισμένη σε ένα βαθμό ώστε οι μηχανικοί να έχουν την τάση να την ολοκληρώσουν χωρίς να συμβουλευτούν το Γ 2012 η πτήση 33
εγχειρίδιο συντήρησης, και κατά συνέπεια παραλείπουν κρίσιμες ενημερώσεις στις οδηγίες συντήρησης όπως φαίνονται παρακάτω: 1. Η χρήση του IPC και όχι του Εγχειρίδιου Συντήρησης: Πολλές φορές, οι μηχανικοί συναρμολογούν συστήματα / υποσυστήματα του αεροσκάφους παρατηρώντας ένα διάγραμμα στον Illustrated Parts Catalogue (IPC), και όχι το εγχειρίδιο συντήρησης επειδή το IPC έχει καλύτερα διαγράμματα και οι μηχανικοί πιστεύουν ότι «μια εικόνα αξίζει χίλιες λέξεις». Είναι πολύ πιο εύκολη η χρήση ενός διαγράμματος παρά την ανάγνωση των οδηγιών. Ενώ αυτή είναι η αλήθεια, το IPC δεν είναι μια εγκεκριμένη πηγή πληροφοριών συντήρησης και είναι πιθανό να χάσει κανείς ορισμένα κρίσιμα προειδοποιητικά μηνύματα που γράφονται στο εγχειρίδιο συντήρησης, και όχι στο IPC. 2. Υποθέτοντας ότι ένα ήδη εγκατεστημένο εξάρτημα είναι σωστό ή μια παλιά επισκευή έγινε σωστά: Ακούγονται φράσεις όπως «αυτό που βγαίνει από το αεροσκάφος, πρέπει να πάει πίσω στο αεροσκάφος». αυτό σημαίνει πως ό,τι βγει από το αεροσκάφος σε μια διαδικασία αποσυναρμολόγησης, θα πρέπει να εγκατασταθεί στη διαδικασία της συναρμολόγησης. Ενώ αυτή είναι μια έγκυρη δήλωση, παραβλέπει τη σημασία του ελέγχου της εγκυρότητας του προηγούμενου εξαρτήματος. Τι θα συμβεί εάν κάποιος άλλος είχε εγκαταστήσει ένα λάθος εξάρτημα; Ο κανόνας αυτός θα ενθαρρύνει το μηχανικό να επανεγκαταστήσει το λάθος εξάρτημα. Κάθε διαδικασία αποσυναρμολόγησης και συναρμολόγησης θα πρέπει να θεωρηθεί ως ευκαιρία για την επιβεβαίωση και έλεγχο των εξαρτημάτων και συστημάτων. Φυσικά, αυτό είναι μια χρονοβόρα διαδικασία και χρειάζεται υποστήριξη από τη διοίκηση. Κατάλληλα εργαλεία / εξοπλισμός Οι μηχανικοί αεροσκαφών συχνά θεωρούνται πολυμήχανοι είναι ειδήμονες στη εκτέλεση της εργασίας χωρίς τα καλύτερα εργαλεία, κάποιες φορές με τα δικά τους μέσα. Συχνά, είναι υποχρεωμένοι να εκτελούν τα καθήκοντα τους χωρίς τα κατάλληλα εργαλεία απλώς και μόνο λόγω οικονομικών προβλημάτων των Οργανισμών. Απόσπαση της προσοχής Η απόσπαση της προσοχής είναι ένα από τα κύρια αίτια των σφαλμάτων στη συντήρηση των αεροσκαφών. Αντίθετα από ένα πιλοτήριο, το περιβάλλον συντήρησης είναι ένα ανοιχτό περιβάλλον όπου είναι σύνηθες για έναν μηχανικό, να εργάζεται σε ένα αεροσκάφος και να κληθεί από τον ασύρματο για να παραστεί σε άλλη θέση εργασίας σε διαφορετικό αεροσκάφος (μερικές φορές αρκετά μακριά) σε πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα. Έτσι, δεν είναι έκπληξη ότι οι άνθρωποι κάνουν εύκολα λάθη της παράλειψης: ξεχνάνε να ασφαλίσουν το καπάκι του ελαίου, ξεχνάνε να κλείσουν μια πόρτα, ξεχνάνε να επαναφέρουν έναν διακόπτη, ξεχνάνε να αφαιρέσουν το πείρο ασφάλειας από το σύστημα προσγείωσης, κλπ. Έχει παρατηρηθεί ότι τα συνηθισμένα λάθη που συνδέονται με την απόσπαση της προσοχής στον χώρο εργασίας, είναι σφάλματα παράλειψης-ξεχνάνε να κάνουν κάτι. Για παράδειγμα, ένας μηχανικός ξεκινά σε μια θέση εργασίας και καλείται να εργαστεί σε άλλη θέση εργασίας πριν από την ολοκλήρωση της πρώτης εργασίας. Έτσι, όταν επιστρέψει στην αρχική θέση εργασίας, είναι πιθανό να έχει ξεχάσει το συγκεκριμένο σημείο από το οποίο έφυγε και μπορεί να είναι αυξημένη η πίεση του χρόνου, και έτσι ο μηχανικός θα πρέπει να βιαστεί να ολοκληρώσει αυτή τη δουλειά. Πίεση του χρόνου Το περιβάλλον της συντήρησης είναι ιδιαίτερα δύσκολο διότι ο χρόνος παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Έχει διαπιστωθεί ότι υπάρχει τεράστια πίεση από τη διοίκηση να είναι έγκαιρες οι απογειώσεις α/φ. Μερικοί υποστηρίζουν ότι η πλειοψηφία των εργασιών στη συντήρηση είναι τύπου «αφαίρεση και αντικατάσταση». Αυτή η «αφαίρεση και αντικατάσταση» όμως προσφέρει μεγάλη πιθανότητα να ξεχαστούν να ασφαλιστούν τα πάνελ, τα καλύμματα, τα καπάκια κλπ. 34 η πτήση Γ 2012
Ακεραιότητα Οι επαγγελματίες συντήρησης των αεροσκαφών είναι από τα πιο ηθικά και νομοταγή άτομα γιατί όλη η επαγγελματική τους κατάρτιση βασίζεται σε συμμόρφωση με τους κανονισμούς. Τον τελευταίο καιρό όμως, έχουν ανακαλυφθεί μερικές περιπτώσεις ηθικής χαλάρωσης, όπως: (α) οι μηχανικοί αποδεσμεύουν αεροσκάφη, όταν είναι «σχεδόν εντός ορίων», (β) προϊστάμενοι μηχανικοί / επιβλέποντες αναθέτουν σε μηχανικούς να εργάζονται σε αεροσκάφη όταν ξέρουν ότι οι μηχανικοί δεν έχουν τα απαραίτητα προσόντα, και (γ) οι μηχανικοί υπογράφουν όλα τα στοιχεία στην κάρτα εργασίας ταυτοχρόνως, και μερικές φορές υπογράφουν για εργασίες που δεν ολοκληρώθηκαν. Διαχείριση εργασίας Η διαχείριση της εργασίας είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συνολική παρακολούθηση και εκτέλεση του έργου, χωρίς τη λήψη αδικαιολόγητου κίνδυνου. Ως εκ τούτου δεν πρέπει μόνο να σχεδιάζεται η εργασία έτσι ώστε να είναι γνωστά μόνο τα καθήκοντα που πρέπει να πραγματοποιηθούν και με ποια σειρά, αλλά θα πρέπει να είναι γνωστά και τα ανταλλακτικά/εξαρτήματα που απαιτούνται και τα κατάλληλα τεχνικά υλικά. Η διαχείριση της εργασίας περιλαμβάνει την οργάνωση, την ιεράρχηση και την εκτέλεση του έργου. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι μηχανικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με την ανάγκη για νέο ανταλλακτικό ή τμήμα υλικού, και χρησιμοποιούν το παλιό ανταλλακτικό ως σημείο αναφοράς και όχι τα ορθά τεχνικά εγχειρίδια. Ο Ανθσγος (Ι) Σταυρινός Γεώργιος υπηρετεί στην 120ΠΕΑ και η εν λόγω δημοσίευση βασίζεται στην πτυχιακή του εργασία με θέμα: «Μελέτη του ανθρώπινου παράγοντα σε ατυχήματα της ΠΑ με συνεισφορά της τεχνικής υποστήριξης» (Σχολή Ικάρων, 2011). Γ 2012 η πτήση 35