Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση

Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εισαγωγή στην Οικονομική Ανάλυση Νίκος Θεοχαράκης Διάλεξη 7 Ιανουάριος 2014

Μορφές αγοράς 1. Τέλειος ανταγωνισμός [Perfect competition] 2. Μονοπωλιακός ανταγωνισμός [Monopolistic competition] 3. Ολιγοπώλιο [Oligopoly] 4. Δυοπώλιο [Duopoly] 5. Καθαρό μονοπώλιο [Pure monopoly] Ο τρόπος με τον οποίον είναι οργανωμένος ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων μεταξύ τους και σε σχέση με τους (δυνητικούς) αγοραστές

Τέλειος ανταγωνισμός Αποτελεί το μέτρο σύγκρισης των μορφών αγοράς μεταξύ τους Αποτελεί μια αφαίρεση. Σπάνια υπάρχουν πραγματικά τέλεια ανταγωνιστικές αγορές. Είναι για τα οικονομικά ότι και το υπόδειγμα χωρίς τριβές στην φυσική Αποτελεί ένα ιδεατό κατασκεύασμα. Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι προσπαθούν να κάνουν τις αγορές να μοιάζουν με τον Τ.Α. Στη νεοκλασική θεωρία ο Τ.Α. οδηγεί σε κατανομή άριστη κατά Pareto [αόρατο χέρι] Έχει δεχθεί κριτικές από πολλούς οικονομολόγους ως προς το αβάσιμο των υποθέσεων του

Υποθέσεις Τ.Α. 1. Υπάρχει μεγάλος [άπειρος] αριθμός αγοραστών και πωλητών στην αγορά 2. Τα αγαθά που προσφέρονται είναι ομοιογενή 3. Ελευθερία εισόδου και εξόδου από τον κλάδο [χωρίς κόστος] Επιπλέον υποθέσεις 4. Πλήρης πληροφόρηση 5. Αδυναμία σύμπραξης (collusion) 6. Απουσία εξωτερικοτήτων (externalities) 7. Μη αύξουσες αποδόσεις κλίμακας 8. Μηδενικά κόστη συναλλαγών (transaction costs) και έρευνας (search) 9. Πλήρης κινητικότητα παραγωγικών συντελεστών 10. Πλήρης και ίση πρόσβαση στην τεχνολογία και πόρους 11. Καλώς καθορισμένα δικαιώματα ατομικής ιδιοκτησίας

Υποθέσεις Τ.Α. 1. Υπάρχει μεγάλος [άπειρος] αριθμός αγοραστών και πωλητών στην αγορά Η υπόθεση αυτή σημαίνει ότι κάθε αγοραστής και πωλητής είναι ασήμαντος (negligible) μπροστά στην αγορά, έτσι ώστε οι ενέργειές του να μην επηρεάζουν την τιμή. Έτσι μια επιχείρηση γνωρίζει ότι αν αυξήσει την παραγόμενη ποσότητα αυτό δεν θα ρίξει την τιμή Αυτό σημαίνει ότι παρόλον ότι η καμπύλη ζήτησης του κλάδου είναι κατερχόμενη, η καμπύλη που αντιμετωπίζει η ατομική επιχείρηση είναι οριζόντια [απείρως ελαστική] Οι επιχειρήσεις είναι αποδέκτες τιμών [price takers]

Υποθέσεις Τ.Α. 2. Τα αγαθά που προσφέρονται είναι ομοιογενή Υποθέτουμε ότι όλα τα αγαθά που προσφέρουν οι επιχειρήσεις του κλάδου στην αγορά είναι τα ίδια και πλήρως υποκατάστατα μεταξύ τους. Ακόμα και αν δεν είναι πράγματι τα ίδια οι καταναλωτές τα εκλαμβάνουν ως ταυτόσημα. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο τις φυσικές ιδιότητες του αγαθού, αλλά και τις υπηρεσίες των πωλητών, την απόσταση της επιχείρησης από τον καταναλωτή, προσωπικές σχέσεις, κλπ. Οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται μόνο μέσα από την τιμή. Δεν υπάρχει διαφοροποίηση στην ποιότητα των αγαθών, δεν δημιουργείται επιθυμία μέσα από διαφήμιση, στην τοποθεσία της επιχείρησης, κλπ.

Υποθέσεις Τ.Α. 3. Ελευθερία εισόδου και εξόδου από τον κλάδο [χωρίς κόστος] Μακροπρόθεσμα οι επιχειρήσεις πρέπει να μπορούν να εισέρχονται και να εγκαταλείπουν τον κλάδο ελεύθερα και με μηδενικό κόστος. Δεν υπάρχει περιορισμός ως προς τον αριθμό τους [περιορισμένος αριθμός αδειών, π.χ.] και μόνο η ύπαρξη ή μη κέρδους είναι το μόνο κίνητρο για είσοδο ή έξοδο. Δεν υπάρχουν κανενός είδους εμπόδια ή κόστη στην είσοδο ή έξοδο αυτή.

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 4. Πλήρης πληροφόρηση (Perfect information) Οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές γνωρίζουν χωρίς κόστος και με ακρίβεια ποιες είναι οι τιμές στις οποίες κάθε επιχείρηση πωλεί το προϊόν της. Άρα αν κάποια επιχείρηση πωλήσει ακριβότερα από τις άλλες, οι καταναλωτές θα στραφούν σε αυτές και έτσι θα επικρατήσει ενιαία τιμή στην αγορά [Ο νόμος της ενιαίας τιμής]. [Στην πράξη σκεφθείτε διάφορα λογισμικά price comparison που συγκρίνουν τις τιμές [με τα έξοδα αποστολής] από διάφορα sites στο Internet. Οι δρώντες στην αγορά γνωρίζουν επίσης με ακρίβεια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά κάθε αγαθού [αυτό αποτελεί μέρος της ομοιογένειας των αγαθών. Σκεφθείτε τη διαφορά στην αγορά καινούργιων και μεταχειρισμένων αυτοκινήτων]

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 5. Αδυναμία σύμπραξης (collusion) Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να «τα βρουν μεταξύ τους» και να αποφασίσουν από κοινού να καθορίσουν την τιμή. Δεν υπάρχουν κώδικες τιμής ή ενώσεις που υποχρεώνουν τα μέλη τους να τιμολογήσουν σύμφωνα με συγκεκριμένο τρόπο. Η αδυναμία σύμπραξης προκύπτει από το γεγονός Α. ότι ακόμα και αν συμφωνήσουν οι επιχειρήσεις, μετά την συμφωνία κάθε μία έχει κίνητρο να αποστεί από τη συμφωνία αυτή και Β. ακόμα και αν όλες οι επιχειρήσεις του κλάδου συμφωνήσουν ώστε να έχουν κέρδος, η ελευθερία εισόδου επιτρέπει σε νέες επιχειρήσεις να εισέλθουν στον κλάδο χωρίς να είναι δεσμευμένες από τέτοιες συμφωνίες

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 6. Απουσία εξωτερικοτήτων (externalities) Την έννοια της εξωτερικότητας θα την εξηγήσουμε αργότερα, αλλά ουσιαστικά σημαίνει ότι δεν υπάρχει διάσταση μεταξύ ιδιωτικού και κοινωνικού οφέλους [ή κόστους] από την χρήση και παραγωγή του αγαθού. Η υπόθεση αυτή είναι σημαντική και για την αποτίμηση του Τ.Α. από πλευράς ευημερίας του καταναλωτή.

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 7. Μη αύξουσες αποδόσεις κλίμακας (increasing returns to scale) Ο λόγος που αποκλείουμε τις αύξουσες αποδόσεις κλίμακας είναι διότι αν το κόστος μειώνεται με την κλίμακα παραγωγής, τότε μόνο μία επιχείρηση θα μονοπωλούσε την αγορά, εφόσον αν παρήγαγε το σύνολο της ζήτησης θα είχε το μικρότερο δυνατό κόστος, θα είχαμε δηλ., «φυσικό μονοπώλιο» (natural monopoly).

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 8. Μηδενικά κόστη συναλλαγών (transaction costs) και έρευνας (search costs) Το μόνο κόστος απόκτησης ενός αγαθού είναι η τιμή του. Δεν υπάρχει κόστος για να γίνει η συναλλαγή ή κόστος για να ερευνήσουμε την αγορά προκειμένου να δούμε ποια επιχείρηση προσφέρει την καλύτερη τιμή.

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 9. Πλήρης κινητικότητα παραγωγικών συντελεστών Μακροχρόνια οι παραγωγικοί συντελεστές μπορούν να κινηθούν ελεύθερα έτσι ώστε να μπορούν οι επιχειρήσεις να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγορά

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 10. Πλήρης και ίση πρόσβαση στην τεχνολογία και στους πόρους Αυτή είναι μια υπόθεση που αργότερα μπορεί να την τροποποιήσουμε. Πρακτικά όμως σημαίνει ότι όλες οι επιχειρήσεις έχουν τις ίδιες συναρτήσεις κόστους. Αυτό σημαίνει ότι μέσα από τον Τ.Α. θα έχουμε μηδενικά κέρδη για όλες τις επιχειρήσεις και οριζόντια καμπύλη προσφοράς μακροχρόνια [τουλάχιστον αν οι καμπύλες προσφοράς των παραγωγικών συντελεστών είναι μακροχρόνια ελαστικές].

Υποθέσεις Τ.Α. Επιπλέον υποθέσεις 11. Καλώς καθορισμένα δικαιώματα ατομικής ιδιοκτησίας Καλώς καθορισμένα δικαιώματα ατομικής ιδιοκτησίας καθορίζουν τι μπορεί να πωληθεί και τι δικαιώματα έχει ο αγοραστής πάνω στο αγαθό. Στην πραγματικότητα το αγαθό στον τέλειο ανταγωνισμό είναι ένα ιδιωτικό αγαθό με Ανταγωνιστική χρήση ή αντιπαλότητα (rivalry) και Δυνατότητα αποκλεισμού (excludability)

Ανταγωνιστική χρήση ή αντιπαλότητα (rivalry) Όταν χρησιμοποιείται από ένα άτομο μειώνεται η δυνατότητα χρήσης από άλλο άτομο. Παράδειγμα με υψηλή αντιπαλότητα: Χρήση μιας οδοντόβουρτσας [δεν μπορεί να την χρησιμοποιήσει ταυτόχρονα και άλλος] Επίσκεψη στον γιατρό ή στον κουρέα Παράδειγμα με χαμηλή αντιπαλότητα: Χρήση του διαφορικού λογισμού [μπορεί να τον εφαρμόσει ταυτόχρονα και άλλος] Παρακολούθηση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα από τηλεοπτικό κανάλι

Δυνατότητα αποκλεισμού από τη χρήση (excludability) Όταν είναι δυνατό να αποκλείσω ως ιδιοκτήτης ενός αγαθού κάποιον τρίτο από τη χρήση του. Παράδειγμα με υψηλή δυνατότητα αποκλεισμού: Χρήση μιας οδοντόβουρτσας [αν δεν την κλέψω, πρέπει να την αγοράσω από το φαρμακείο] Χρήση εμπορικού λογισμικού [δε μπορώ να το χρησιμοποιήσω αν δεν τον πληρώσω την εταιρεία παραγωγής του] Παράδειγμα με χαμηλή δυνατότητα αποκλεισμού: Χρήση του Πυθαγόρειου θεωρήματος [μπορεί να το εφαρμόσω χωρίς να πληρώσω τον Πυθαγόρα] Παρακολούθηση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα από ελεύθερο τηλεοπτικό κανάλι

Ανταγωνιστική Χρήση Υψηλή Χαμηλή Δυνατότητα αποκλεισμού Υψηλή Ιδιωτικό αγαθό (οδοντόβουρτσα, κούρεμα) Φυσικό μονοπώλιο (δορυφορική τηλεόραση) Χαμηλή Κοινόκτητοι πόροι (Αλιεία σε λίμνη) Δημόσιο αγαθό (Εθνική Άμυνα)

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Η καμπύλη ζήτησης της ατομικής επιχείρησης του κλάδου είναι απείρως ελαστική [οριζόντια], παρόλον ότι η καμπύλη ζήτησης του κλάδου είναι κατερχόμενη. Άρα το οριακό έσοδο της ατομικής επιχείρησης είναι ίσο με την τιμή: MR=P.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Θυμηθείτε ότι η οριακή συνθήκη ισορροπίας είναι ότι το οριακό έσοδο είναι ίσο με το οριακό κόστος, δηλ., MR=MC Θυμηθείτε ότι η μέση συνθήκη ισορροπίας προκειμένου να μη διακόψει η επιχείρηση τη λειτουργία της βραχυχρόνια είναι ότι το η τιμή πρέπει να είναι μεγαλύτερη από το μέσο μεταβλητό κόστος P>SAVC

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Εφόσον η τιμή είναι ίση με το οριακό έσοδο για κάθε τιμή Ρ, το σημείο τομής της τιμής αυτής με την καμπύλη του οριακού κόστους είναι και το σημείο ισορροπίας της επιχείρησης: Μας δείχνει δηλ., την ποσότητα που θα παράγει η επιχείρηση για κάθε δεδομένη τιμή. Αυτό όμως ισχύει μόνο για τιμές που βρίσκονται πάνω από το βραχυχρόνιο μέσο μεταβλητό κόστος, διότι κάτω από αυτό η επιχείρηση σταματάει προσωρινά τη λειτουργία της. Άρα η καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό στη βραχυχρόνια περίοδο είναι το τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του βραχυχρόνιου μέσου μεταβλητού κόστους

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Προκειμένου να γίνει κατανοητό ας δούμε τις παρακάτω καμπύλες βραχυχρόνιου μέσου μεταβλητού κόστους, βραχυχρόνιου μέσου συνολικού κόστους και βραχυχρόνιου οριακού κόστους (SAVC, SATC, SMC).

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Τα σημεία Α και Β είναι τα ελάχιστα των καμπυλών καμπύλες βραχυχρόνιου μέσου συνολικού κόστους και βραχυχρόνιου μέσου μεταβλητού κόστους αντίστοιχα και τέμνονται από την καμπύλη βραχυχρόνιου οριακού κόστους (SAVC, SATC, SMC). Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει όταν έχουμε μια τιμή P 1 η οποία είναι πάνω από το σημείο Α. Η τιμή αυτή αποτελεί ταυτόχρονα και το οριακό έσοδο για την ατομική επιχείρηση η οποία αντιμετωπίζει μια απείρως ελαστική (οριζόντια) καμπύλη ζήτησης. Η επιχείρηση ισορροπεί στο σημείο όπου το οριακό κόστος τέμνει το οριακό έσοδο, όπου στο παρακάτω σχήμα συμβαίνει στο σημείο Γ. Η ποσότητα που αντιστοιχεί στο σημείο Γ είναι η Q 1. Άρα για τιμή P 1 η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της στο σημείο Q 1.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Το ερώτημα είναι αν η επιχείρηση θα παράγει σε αυτό το σημείο. Η απάντηση είναι καταφατική, διότι σε αυτό το σημείο η επιχείρηση έχει θετικά κέρδη. Ποια είναι τα κέρδη αυτά; Στο σημείο Γ για ποσότητα Q 1 η επιχείρηση για κάθε μονάδα έχει έσοδα ίσα με την τιμή P 1 και μέσο συνολικό κόστος SATC 1 που μας δίνεται από το σημείο Δ. Άρα το κέρδος της επιχείρησης ανά μονάδα είναι (P 1 SATC 1 ), ενώ τα συνολικά κέρδη είναι ίσα με π=(p 1 SATC 1 ) Q 1. Τα κέρδη αυτά φαίνονται από το σκιασμένο ορθογώνιο ΓΔΕΖ. Άρα το σημείο Γ αποτελεί τμήμα της καμπύλης προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει όταν έχουμε μια τιμή P 2 η οποία είναι πάνω από το σημείο Β και κάτω από το σημείο Α. Όπως και πριν η τιμή αυτή αποτελεί ταυτόχρονα και το οριακό έσοδο για την ατομική επιχείρηση. Η επιχείρηση ισορροπεί στο σημείο όπου το οριακό κόστος τέμνει το οριακό έσοδο, δηλ., στο σημείο Η. Η ποσότητα που αντιστοιχεί στο σημείο Η είναι η Q 2. Άρα για τιμή P 2 η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της στο σημείο Q 2.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Το ερώτημα είναι αν η επιχείρηση θα παράγει σε αυτό το σημείο. Παρατηρείστε ότι στο σημείο Η τα κέρδη της επιχείρησης είναι αρνητικά. Ποια είναι τα κέρδη αυτά; Στο σημείο Η για ποσότητα Q 2 η επιχείρηση για κάθε μονάδα έχει έσοδα ίσα με την τιμή P 2 και μέσο συνολικό κόστος SATC 2 που μας δίνεται από το σημείο Θ. Άρα η ζημία της επιχείρησης ανά μονάδα είναι (SATC 2 P 2 ), ενώ η συνολική ζημία της επιχείρησης είναι ίση με π=(satc 2 P 2 )Q 2. Η ζημία αυτή φαίνεται από το σκιασμένο ορθογώνιο ΗΘΙΚ. Η επιχείρηση όμως δε θα σταματήσει τη λειτουργία της βραχυχρόνια, διότι αν και έχει ζημίες οι ζημιές οφείλονται στο σταθερό κόστος για το οποίο δε μπορεί να κάνει τίποτε. Όσο μπορεί για κάθε μονάδα που παράγει να εισπράττει μια τιμή που καλύπτει το μέσο μεταβλητό της κόστος θα συνεχίζει να λειτουργεί. Άρα το σημείο Η αποτελεί τμήμα της καμπύλης προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στη βραχυχρόνια περίοδο.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Προκειμένου να γίνει καλύτερα κατανοητό γιατί η επιχείρηση επιλέγει να μη διακόψει τη λειτουργία της παρόλο που έχει ζημίες, παρατηρείστε το επόμενο διάγραμμα. Το σκιασμένο ορθογώνιο ΗΛΜΚ δείχνει τα κέρδη που θα αποκόμιζε η επιχείρηση αν δεν είχε να καταβάλει το σταθερό κόστος SFC. Τα κέρδη αυτά είναι η διαφορά της τιμής από το μέσο μεταβλητό κόστος επί τον αριθμό των μονάδων, δηλ., (P 2 SAVC 2 )Q 2. Ποιο είναι το SFC και ποιο είναι το σταθερό κόστος F; Παρατηρείστε ότι SFC=SATC SAVC=F/Q. Στο σχήμα μας το SFC δίνεται από την απόσταση ΗΛ, για ποσότητα Q 2. Άρα το σταθερό κόστος F είναι ίσο με το εμβαδό του ορθογώνιου ΘΛΜΙ. Αυτό θα ήταν η ζημιά που θα επωμιζόταν η επιχείρηση αν διέκοπτε την παραγωγή. Επειδή όμως παράγει ποσότητα Q 2 μπορεί και απομειώνει τη ζημιά αυτή κατά (P 2 SAVC 2 )Q 2 που δίνεται από το εμβαδό του ΗΛΜΚ. Άρα, παρά το γεγονός ότι η επιχείρηση έχει ζημιές ΘΗΚΙ, την συμφέρει να παράγει αντί να έχει συνολικές ζημίες F [εμβαδό ΘΛΜΙ].

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Ας δούμε τώρα τι συμβαίνει όταν έχουμε μια τιμή P 3 η οποία είναι κάτω από το σημείο Β. Όπως και πριν, η τιμή αυτή αποτελεί ταυτόχρονα και το οριακό έσοδο για την ατομική επιχείρηση. Η επιχείρηση, αν συνεχίσει να παράγει, μεγιστοποιεί τα κέρδη στο σημείο όπου το οριακό κόστος τέμνει το οριακό έσοδο, δηλ., στο σημείο Ν. Η ποσότητα που αντιστοιχεί στο σημείο Ν είναι η Q 3. Παρατηρείστε όμως ότι επειδή η τιμή είναι χαμηλότερη από το μέσο μεταβλητό κόστος, η επιχείρηση αν παράγει δεν θα έχει να καλύψει μόνο τη ζημιά που προκύπτει από το σταθερό κόστος F, αλλά και τη ζημιά που προκύπτει από την ίδια την παραγωγή, δηλ., (SAVC P 3 ) Q 3. Άρα η επιχείρηση θα επιλέξει να σταματήσει προσωρινά τη λειτουργία της. Συνεπώς για τιμές χαμηλότερες από το ελάχιστο του μέσου μεταβλητού κόστους (σημείο Β) η επιχείρηση παύει τη λειτουργία της.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Άρα, η καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό στη βραχυχρόνια περίοδο ταυτίζεται με το τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη του μέσου μεταβλητού κόστους.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Έχοντας εξάγει την βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό μπορούμε τώρα να ρωτήσουμε: Πως προκύπτει η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό; Καταρχήν υποθέτουμε ότι στη βραχυχρόνια περίοδο ο αριθμός των επιχειρήσεων στον κλάδο παραμένει σταθερός. Οι επιχειρήσεις μπορούν να παύουν προσωρινά τη λειτουργία τους αλλά δεν φεύγουν από τον κλάδο, ούτε μπορούν να εισέλθουν σε αυτόν. Ας σημειωθεί ότι η διαφορά της προσωρινής παύσης (shutdown) από την έξοδο (exit) από τον κλάδο δεν επηρεάζει την συνολική ποσότητα, ενώ η υπόθεση ότι νέες επιχειρήσεις δεν εισέρχονται στον κλάδο προκύπτει άμεσα από το γεγονός ότι η ποσότητα του σταθερού συντελεστή παραμένει σταθερή στην βραχυχρόνια περίοδο. Άρα η υπόθεση ότι βραχυχρόνια ο αριθμός των επιχειρήσεων παραμένει σταθερός βραχυχρόνια δεν αποτελεί στην πραγματικότητα νέα υπόθεση. Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου προκύπτει λοιπόν από το οριζόντιο άθροισμα των καμπυλών προσφοράς των ατομικών επιχειρήσεων.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Η βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό προκύπτει λοιπόν από το οριζόντιο άθροισμα των καμπυλών προσφοράς των ατομικών επιχειρήσεων. Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι υπάρχουν Ν επιχειρήσεις στον κλάδο με πανομοιότυπες καμπύλες κόστους, τότε αν για τιμή Ρ η κάθε επιχείρηση προσφέρει ποσότητα q i, δηλ., έχει καμπύλη προσφοράς q i =S i (P) τότε η αγοραία καμπύλη προσφοράς θα είναι Q =S(P) = Σ i S i (P) = Σ i q i =Nq i

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Ας πάμε τώρα στη μακροχρόνια περίοδο. Πως προκύπτει η μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό; Καταρχήν στην μακροχρόνια περίοδο υπάρχει μόνο καμπύλη μέσου κόστους. Η διαφορά μεταξύ μεταβλητού και σταθερού κόστους εξαλείφεται. Όπως αναλύσαμε και στην περίπτωση της βραχυχρόνιας περιόδου, αν η τιμή που αντιμετωπίζει η ατομική επιχείρηση είναι πάνω από το ελάχιστο μέσο κόστος, τότε η επιχείρηση προσφέρει ποσότητα που αντιστοιχεί στο σημείο όπου η τιμή αυτή είναι ίση με το οριακό κόστος. Αν η τιμή είναι κάτω από το ελάχιστο μέσο κόστος, τότε η επιχείρηση έχει ζημιές σε όποιο επίπεδο και αν παράγει και εγκαταλείπει τον κλάδο. Άρα η μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς της επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό ταυτίζεται με το τμήμα της καμπύλης του οριακού κόστους που βρίσκεται πάνω από την καμπύλη μέσου κόστους.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Στο επόμενο διάγραμμα έχουμε σχεδιάσει μια καμπύλη μέσου μακροχρόνιου κόστους (LAC) με την αντίστοιχη καμπύλη οριακού κόστους (LMC). Το ελάχιστο της LAC βρίσκεται στο σημείο Α όπου τέμνεται με την LMC. Αν η τιμή είναι Ρ 1 τότε η επιχείρηση θα ισορροπήσει στο σημείο Β με ποσότητα ισορροπίας Q 1. Στο σημείο αυτό η επιχείρηση θα έχει μέσο κόστος LAC 1 (σημείο Γ) Το κέρδος της δίνεται από το εμβαδό του ορθογωνίου ΒΓΔΕ. Το κέρδος αυτό είναι ίσο με (Ρ 1 LAC 1 )Q 1.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Έχοντας εξάγει την μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς της ατομικής επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό μπορούμε τώρα να ρωτήσουμε: Πως προκύπτει η μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό; Σε αντίθεση με τη βραχυχρόνια περίοδο υπάρχει η δυνατότητα εισόδου και εξόδου των επιχειρήσεων στον κλάδο. Άρα δε μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων παραμένει σταθερός. Τι κάνει μια επιχείρηση να εισέλθει ή να εγκαταλείψει τον κλάδο; Το κέρδος! Στον βαθμό λοιπόν που υπάρχει κέρδος νέες επιχειρήσεις θα εξακολουθούν να μπαίνουν στον κλάδο και θα αυξάνουν την προσφορά του προϊόντος. Το γεγονός αυτό θα κατεβάζει την τιμή του προϊόντος μέχρις ότου δεν θα υπάρχει κίνητρο για την είσοδο νέων επιχειρήσεων. Συνεπώς, η τιμή ισορροπίας θα είναι ίση με το ελάχιστο σημείο της LAC. Άρα η μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου θα είναι οριζόντια στο σημείο όπου το μέσο μακροχρόνιο κόστος είναι ελάχιστο και ίσο με το οριακό κόστος.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Τι συνεπάγεται αυτό το αποτέλεσμα; 1. Μακροχρόνια το κέρδος κάθε επιχείρησης στον τέλειο ανταγωνισμό είναι μηδέν. 2. Τα συνολικά κέρδη του κλάδου είναι μηδενικά 3. Το αγαθό παράγεται με το ελάχιστο δυνατό μέσο κόστος 4. Η τιμή είναι ίση με το οριακό κόστος 5. Η ποσότητα ισορροπίας στην αγορά προκύπτει από την αγοραία καμπύλη ζήτησης στο σημείο όπου η τιμή είναι ίση με το ελάχιστο μέσο κόστος 6. Ο αριθμός των επιχειρήσεων στην μακροχρόνια ισορροπία προκύπτει αν διαιρέσουμε την ποσότητα ισορροπίας στην αγορά με την ποσότητα όπου το μέσο κόστος είναι ελάχιστο.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. Θα εξετάσουμε δύο επιμέρους θέματα: 1. Τι συμβαίνει όταν αλλάξουν τα δεδομένα στη ζήτηση του κλάδου; 2. Είναι δυνατόν η καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό να ανέρχεται μακροχρόνια

Χαρακτηριστικά Τ.Α. 1. Τι συμβαίνει όταν αλλάξουν τα δεδομένα στη ζήτηση του κλάδου; Έστω ότι η αγορά ισορροπεί μακροχρόνια στο σημείο Α όπου τέμνεται η καμπύλη ζήτησης με την μακροχρόνια καμπύλη προσφοράς η οποία είναι οριζόντια. Έστω τώρα ότι η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται προς τα πάνω και αριστερά [περισσότεροι καταναλωτές ζητούν το ίδιο προϊόν για την ίδια τιμή] Τι θα συμβεί τότε; Σκεφθείτε ότι από το σημείο Α διέρχεται και μια βραχυχρόνια καμπύλη προσφοράς του κλάδου, η οποία αποτελεί το άθροισμα των βραχυχρόνιων καμπυλών προσφοράς των επιχειρήσεων που αποτελούν τον κλάδο στην μακροχρόνια ισορροπία.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. 1. Τι συμβαίνει όταν αλλάξουν τα δεδομένα στη ζήτηση του κλάδου; Βραχυχρόνια η αγορά θα ισορροπήσει στο σημείο Β όπου η νέα καμπύλη ζήτησης θα τμήσει την βραχυχρόνια αγοραία καμπύλη προσφοράς. Στο σημείο όμως αυτό, η τιμή θα είναι πάνω από το ελάχιστο μέσο βραχυχρόνιο κόστος με αποτέλεσμα να υπάρχει μακροχρόνια κέρδος για κάθε επιχείρηση που βρίσκεται στον κλάδο. Το κέρδος αυτό θα κάνει και άλλες επιχειρήσεις να εισέλθουν στον κλάδο και η αγορά θα ισορροπήσει σε ένα νέο σημείο (το C) όπου η τιμή θα παραμείνει η ίδια δηλ., το ελάχιστο μακροχρόνιο μέσο κόστος ενώ θα αυξηθεί η ποσότητα ισορροπίας και ο αριθμός των επιχειρήσεων που είναι στον κλάδο. Το επόμενο διάγραμμα είναι από το διδακτικό εγχειρίδιο των Mankiw & Taylor.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. 1. Είναι δυνατόν η καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό να ανέρχεται μακροχρόνια; Κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί σε δύο περιπτώσεις Α. Όταν οι επιχειρήσεις δεν έχουν όλες τις ίδιες καμπύλες κόστους και Β. Όταν η αύξηση της παραγωγής του κλάδου επηρεάζει το μέσο κόστος παραγωγής κάθε επιχείρησης ακόμα και αν όλες οι καμπύλες κόστους είναι ίδιες.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. 1. Είναι δυνατόν η καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό να ανέρχεται μακροχρόνια; Α. Όταν οι επιχειρήσεις δεν έχουν όλες τις ίδιες καμπύλες κόστους Στις βασικές παραδοχές που κάναμε για τον Τ.Α. θεωρήσαμε ότι όλες οι επιχειρήσεις έχουν την ίδια πρόσβαση στην τεχνολογία και στους παραγωγικούς συντελεστές. Αν «χαλαρώσουμε» αυτήν την υπόθεση, τότε θεωρούμε ότι κάποιες επιχειρήσεις βρίσκονται σε καλύτερη θέση από τις άλλες, έχουν δηλ., καμπύλες μέσου κόστους που βρίσκονται «πιο κάτω» από αυτές των άλλων. Στην περίπτωση αυτή για πολλές επιχειρήσεις με διαφορετικές καμπύλες κόστους, τα κέρδη του κλάδου παύουν να είναι μηδενικά. Μόνον η λεγόμενη «οριακή επιχείρηση» (marginal firm) έχει μηδενικά κέρδη και οι επιχειρήσεις με αποτελεσματικότερες καμπύλες κόστους απολαμβάνουν την παραγωγική τους διαφορά ως κέρδος. Η καμπύλη προσφοράς είναι ανερχόμενη διότι για μικρές ποσότητες ισορροπίας στην αγορά εισέρχονται στον κλάδο πρώτα οι πλέον αποτελεσματικές επιχειρήσεις, αλλά για μεγαλύτερες ποσότητες οι επιχειρήσεις που θα μπουν στον κλάδο θα είναι λιγότερο αποτελεσματικές και το ελάχιστο μέσο κόστος των νεοεισερχομένων θα είναι υψηλότερο από αυτό των παλαιών. Ο λιγότερο αποτελεσματικός από τις νεοεισερχόμενες επιχειρήσεις θα έχει μηδενικό κέρδος και οι πρώην οριακές επιχειρήσεις θα έχουν τώρα κέρδη.

Χαρακτηριστικά Τ.Α. 2. Είναι δυνατόν η καμπύλη προσφοράς του κλάδου στον τέλειο ανταγωνισμό να ανέρχεται μακροχρόνια; Β. Όταν η αύξηση της παραγωγής του κλάδου επηρεάζει το μέσο κόστος παραγωγής κάθε επιχείρησης ακόμα και αν όλες οι καμπύλες κόστους είναι ίδιες. Στην περίπτωση αυτή όταν αυξηθεί η ζήτηση για το προϊόν, οι επιχειρήσεις θα αναγκαστούν να αυξήσουν την ζήτηση των παραγωγικών τους συντελεστών. Αν οι καμπύλες προσφοράς στις αγορές των παραγωγικών συντελεστών δεν είναι οριζόντιες, τότε η αύξηση της ζήτησης των παραγωγικών συντελεστών θα αυξήσει την τιμή τους. Αυτό θα αυξήσει το κόστος των επιχειρήσεων και θα μετατοπίσει την καμπύλη του μέσου μακροχρόνιου κόστους προς τα επάνω. Συνεπώς η καμπύλη προσφοράς θα είναι ανερχόμενη ακόμα και στον τέλειο ανταγωνισμό.