ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ"

Άφροδίτη Σαμαράς
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Τσελεκούνης Μάρκος Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης Γραφείο 516 Ώρες Γραφείου: Τετάρτη 12:00-14:00

2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Περιεχόμενα Μορφές αγοράς Λόγοι δημιουργία μονοπωλίου Ελαστικότητα ζήτησης και καμπύλες εσόδων Βραχυχρόνια και μακροχρόνια ισορροπία Κοινωνικό κόστος μονοπωλίου Φορολογία και υποχρεωτική τιμολόγηση Μονοπώλιο και διακριτικές τιμές Μονοπώλιο με πολλά εργοστάσια Φυσικό μονοπώλιο 2

3 ΜΟΡΦΕΣ ΑΓΟΡΑΣ Τέλειος Ανταγωνισμός Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Ολιγοπώλιο Μονοπώλιο Αριθμός πωλητών Μεγάλος Μεγάλος Μικρός Ένας Εμπόδια εισόδου Κανένα Κανένα Σημαντικά Πολύ μεγάλα Πληροφόρηση Τέλεια Καλή Ομοιογένεια προϊόντων Βαθμός αλληλεξάρτησης Καμπύλη ζήτησης επιχείρησης Πλήρως ομοιογενή Διαφοροποιημένα Ομοιογενή ή διαφοροποιημένα Κανένα υποκατάστατο Μηδενικός Μικρός Μεγάλος Μηδενικός Τελείως ελαστική Αρνητική κλίση, σχετικά ελαστική Αρνητική κλίση, σχετικά ανελαστική Αρνητική κλίση, αρκετά ανελαστική Παράδειγμα Παραγωγή λαδιού Εστιατόρια Τηλεπικοινωνίες ΕΥΔΑΠ 3

4 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση Καμπύλη ζήτησης επιχείρησης ταυτόσημη με καμπύλη ζήτησης κλάδου Ο μονοπωλητής μπορεί να καθορίσει είτε την τιμή είτε την ποσότητα του προϊόντος Δεν μπορεί να ορίσει και την τιμή και την ποσότητα του προϊόντος Η τιμή ισορροπίας είναι υψηλότερη από αυτή του τέλειου ανταγωνισμού Κοινωνικό κόστος 4

5 ΛΟΓΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Η δημιουργία μονοπωλίου οφείλεται στην ύπαρξη εμποδίων που καθιστούν δύσκολη ή αδύνατη την είσοδο άλλων επιχειρήσεων στον κλάδο Εμπόδια εισόδου Νομικά εμπόδια Αποκλειστική ιδιοκτησία κάποιου πόρου Τεχνολογία, σήματα και ευρεσιτεχνίες Οικονομίες κλίμακας Μη ανακτήσιμη κόστος Ο ρόλος των συγχωνεύσεων και των εξαγορών 5

6 ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΕΣΟΔΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Q P ΣΕ=TR=P*Q ΜΕ=AR=TR/Q ΟΕ=MR=d(TR)/dQ

7 ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΕΣΟΔΩΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ 7

8 ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ Έσοδα: R= P*Q Οριακά έσοδα d( P* Q) P P Q P Q MR = = P + Q = P + P = P(1 + ) dq Q Q P Q P 1 1 MR = P(1 + ) = P(1 ) e e d d Αν e d >1, τότε τα οριακά έσοδα είναι θετικά και αν e d <1, τότε τα οριακά έσοδα είναι αρνητικά Άρα, μία μείωση της τιμής αυξάνει τα συνολικά έσοδα αν e d >1 και μειώνει τα συνολικά έσοδα αν e d <1 8

9 ΕΣΟΔΑ ΚΑΙ ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΖΗΤΗΣΗΣ 9

10 ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΟΥΣ 10

11 ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡΔΟΥΣ 11

12 ΑΛΓΕΒΡΙΚΑ Συνάρτηση κόστους: C=C(Q) Συνάρτηση εσόδων: R=R(Q) Συνάρτηση κέρδους: Π=R-C=R(Q)-C(Q) Μεγιστοποίηση κερδών: d dr dc dr dc = = 0 = MR = MC dq dq dq dq dq Μεγιστοποίηση, όχι ελαχιστοποίηση κερδών: d d R d C d R d C ( MR) ' ( MC) ' dq dq dq dq dq Κλίση MR < Κλίση MC 12

13 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ 13

14 ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ MR=MC Q 0 SOC<0 MMK<P 0 <MK Ελαχιστοποίηση ζημίας Ζημία: Ζ=ΣΚ-ΣΕ=ΑΒΓP 0 Ζημία σε περίπτωση διακοπή λειτουργίας: Ζ=ΣΣΚ=ΜΣΚ*Q= (ΜΚ-ΜΜΚ)*Q=ΒΓΕΔ ΒΓΕΔ > ΑΒΓP 0 Άρα η επιχείρηση έχει κίνητρο να συνεχίσει τη λειτουργία της 14

15 ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ MR=MC Q 0 SOC<0 P 0 < MMK<MK Ελαχιστοποίηση ζημίας Ζημία: Ζ=ΣΚ-ΣΕ=ΑΒΓP 0 Ζημία σε περίπτωση διακοπή λειτουργίας: Ζ=ΣΣΚ=ΜΣΚ*Q= (ΜΚ-ΜΜΚ)*Q=ΒΓΕΔ ΒΓΕΔ < ΑΒΓP 0 Άρα η επιχείρηση έχει κίνητρο να διακόψει την παραγωγή της 15

16 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Συνάρτηση κόστους: C=6q q 2 Συνάρτηση ζήτησης: P= q Συνάρτηση κέρδους: Π=( q)q-(6q q 2 ) Μεγιστοποίηση κερδών: 2 d d(94q q ) = = q= 0 q= 897 dq dq Μεγιστοποίηση, όχι ελαχιστοποίηση κερδών: 2 d d q dq 2 ( ) dq Άρα q=897, P=64.1 και Π=

17 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Μακροχρόνια ισορροπία: LOK=OE (σημείο Γ) Παραγωγή Q 0 και τιμή P 0 Στο συγκεκριμένο παράδειγμα η ποσότητα παραγωγής είναι μικρότερη του άριστου σημείου παραγωγής, δηλαδή του ελάχιστου σημείο LΜΚ (minimum efficient scale) Θα μπορούσε όμως να είναι μεγαλύτερη ή ίση με το mes Φυσικά το μονοπώλιο θα έχει κέρδη στη μακροχρόνια περίοδο P 1 OE 17

18 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Ισορροπία μονοπωλίου: OE=ΟΚ (σημείο Α) Παραγωγή Q 0 και τιμή P 0 Ισορροπία τέλειου ανταγωνισμού: P=ΟΚ (σημείο Γ) Παραγωγή Q 1 και τιμή P 1 P M >P C και Q M <Q C Το μονοπώλιο μειώνει το ΠΚ κατά P 1 P 0 ΒΓ Το μονοπώλιο αυξάνει το ΠΠ κατά P 1 P 0 ΔΒ - ΑΓΔ Κοινωνική ευημερία μειώνεται κατά ΑΒΓ (deadweight loss) 18

19 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ Το κράτος μπορεί να παρέμβει στη λειτουργία του μονοπωλίου και να επιχειρήσει να διορθώσει το κοινωνικό κόστος με πολιτική υποχρεωτικής τιμολόγησης και πολιτική φορολογίας Πολιτική φορολογίας Επιβολή σταθερού φόρου Επιβολή φόρου κερδών Επιβολή έμμεσου (αναλογικού) φόρου επί των ποσοτήτων ή των πωλήσεων 19

20 ΕΠΙΒΟΛΗ ΣΤΑΘΕΡΟΥ ΦΟΡΟΥ Ο σταθερός φόρος είναι ένα σταθερό κόστος Επομένως αυξάνει το συνολικό σταθερό κόστος αφήνοντας αμετάβλητο το οριακό κόστος Δεν μεταβάλλεται η συνθήκη ισορροπίας του μονοπωλίου MR=MC καθώς Π=R(q)-C(q)-T Παραγωγή Q 0 και τιμή P 0 ΜΚ αυξάνεται σε ΜΚ Μείωση κερδών από P 0 BΓΔ σε P 0 BEZ 20

21 ΕΠΙΒΟΛΗ ΦΟΡΟΥ ΚΕΡΔΩΝ Φόρος κερδών t% Π=R(q)-C(q)-t[R(q)-C(q)] Π =MR-MC-t(MR-MC)=0 (MR-MC)(1-t)=0 Δεν μεταβάλλεται η συνθήκη ισορροπίας του μονοπωλίου MR=MC καθώς t<1 Παραγωγή Q 0 και τιμή P 0 ΜΚ αυξάνεται σε ΜΚ Μείωση κερδών από P 0 BΓΔ σε P 0 BEZ 21

22 ΕΠΙΒΟΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΥ ΦΟΡΟΥ Επιβολή έμμεσου φόρου t ευρώ ανά μονάδα παραγωγής Π=R(q)-C(q)-tq Π =MR-MC-t=0 MR=MC+t Επομένως το οριακό κόστος αυξάνει κατά t (OK OK ) P, Q Τα κέρδη μειώνονται Συνολικό κόστος αυξάνεται λόγω φόρου Συνολικά έσοδα μειώνονται λόγω ισορροπίας σε Q<Q 2 e d >1 22

23 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ Το κράτος μπορεί να παρέμβει στη λειτουργία του μονοπωλίου και αν επιχειρήσει να διορθώσει το κοινωνικό κόστος με πολιτική υποχρεωτικής τιμολόγησης και πολιτική φορολογίας Πολιτική υποχρεωτικής τιμολόγησης Τιμή = Οριακό Κόστος Τιμή = Μέσο κόστος 23

24 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ P=MC Επιβολή P=MC αντί της συνθήκης MR=MC Το μονοπώλιο συμπεριφέρεται ως μία ανταγωνιστική επιχείρηση Παραγωγή Q 1 >Q 0 και τιμή P 1 <P 0 Τα κέρδη του μονοπωλίου εξαρτώνται από τις θέσεις των MR, AC και AR=D Σε κάθε περίπτωση, τα κέρδη του είναι μικρότερα από την περίπτωση που θα λειτουργούσε χωρίς κρατική παρέμβαση 24

25 ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ P=AC Επιβολή P=AC αντί της συνθήκης MR=MC Παραγωγή Q 2 > Q 1 > Q 0 και τιμή P 2 <P 1 <P 0 Τα κέρδη του μονοπωλίου είναι μηδέν καθώς το μέσο έσοδο (P) ισούται με το μέσο κόστος (AC) 25

26 ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Πολιτική φορολογίας 1. Επιβολή σταθερού φόρου 2. Επιβολή φόρου κερδών 3. Επιβολή έμμεσου (αναλογικού) φόρου επί των ποσοτήτων ή των πωλήσεων Η επιβολή σταθερού φόρου δεν έχει μεγάλη πρακτική εφαρμογή γιατί έχει τη μορφή προστίμου Πολιτική υποχρεωτικής τιμολόγησης 1. Τιμή = Οριακό Κόστος 2. Τιμή = Μέσο κόστος P=MC πιο εφαρμόσιμο λόγω θετικών κερδών 26

27 ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ Διακριτικές τιμές ή πολλαπλή τιμολόγηση Ο μονοπωλητής πωλεί το ίδιο αγαθό σε διάφορους πελάτες ή αγορές με διαφορετική τιμή, αν και το μέσο κόστος παραγωγής του δεν μεταβάλλεται μεταξύ των αγορών Προϋποθέσεις διαφοροποίησης τιμών Αγορά ατελώς ανταγωνισμού Δυνατότητα τμηματοποίησης των καταναλωτών Αδυναμία μεταπώλησης του αγαθού από μια κατηγορία πελατών (χαμηλής τιμής) προς άλλη κατηγορίας (υψηλής τιμής) ή από τη μία αγορά στην άλλη 27

28 ΔΙΑΚΡΙΤΙΚΗ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ Η κάθε αγορά διαφέρει στις συνθήκες ζήτησης (D), άρα διαφορετικά OE ΟΕ 1 + ΟΕ 2 = ΟΕ = ΟΚ ΟΕ 1 = ΟΚ και ΟΕ 2 = ΟΚ Q 1 + Q 2 = Q 0 Η αγορά με την πιο ανελαστική ζήτηση χρεώνεται την υψηλότερη τιμή ΟΕ 1 =ΟΕ 2 P 1 (1-1/ e d1 ) = P 2 (1-1/ e d2 ) 28

29 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ Παραγωγή σε 2 εργοστάσια με διαφορετικό οριακό κόστος παραγωγής Διάθεση προϊόντος σε μία αγορά με ζήτηση D και οριακά έσοδα OE ΟΚ 1 + ΟΚ 2 = ΟΚ = ΟΕ ΟΕ = ΟΚ 1 και ΟΕ = ΟΚ 2 Q 1 + Q 2 = Q 0 P 0 29

30 ΦΥΣΙΚΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Φθίνον LAC μέχρι P=LAC Ολικές οικονομίες κλίμακας Φυσικό Μονοπώλιο Δημιουργούνται σε κλάδους με μεγάλο σταθερό κόστος Η επιβολή τιμολόγησης οριακού κόστους οδηγεί σε ζημίες το μονοπώλιο Ανάγκη κρατικής επιδότησης Είναι προτιμότερο μία μόνο επιχείρηση να καλύπτει τη ζήτηση Αρύθμιστο μονοπώλιο: MR=LMC Q Μ και P Μ Κέρδη: (P Μ -LAC) Q Μ 30

31 ΑΝΥΠΑΡΞΙΑ ΚΑΜΠΥΛΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Δεν υπάρχει μοναδική αντιστοιχία μεταξύ τιμής και ποσότητας ισορροπίας Ανυπαρξία καμπύλης προσφοράς μονοπωλητή Οι καμπύλες ζήτησης D1 και D2 αντιστοιχούν στα ΟΕ 1 και ΟΕ 2 ΟΕ 1 = ΟΚ Q 1 P 0 και ΟΕ 2 = ΟΚ Q 2 P 0 31

32 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ? Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς 32

Σχετικά έγγραφα

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ

ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Τσελεκούνης Μάρκος Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Οικονομικής Επιστήμης mtselek@unipi.gr http://www.unipi.gr/unipi/en/mtselek.html Γραφείο 516 Ώρες Γραφείου: Τετάρτη 12:00-14:00 ΚΕΦΑΛΑΙΟ