Επιμορφώνοντας γονείς στις ΤΠΕ με το Μεικτό Μοντέλο Μάθησης

Επιμορφώνοντας γονείς στις ΤΠΕ με το Μεικτό Μοντέλο Μάθησης Σκάρκος Χρήστος 1, Βιντζηλαίος Νικόλαος 2, Κλουβάτος Κωνσταντίνος 3 Τζιμόπουλος Νίκος 4 1 Δ/ντής Δημ Σχολείου Βίβλου Νάξου skarkchr@sch.gr 2 Εκπαιδευτικός ΠΕ 70 vatzalasn@gmail.com 3 Σχολικός Σύμβουλος 3 ης Περιφ. Δημοτ. Εκπ/σης Κυκλάδων klouvatos@sch.gr 4 Υπεύθυνος ΚΕΠΛΗΝΕΤ Κυκλάδων ntzimop@sch.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία περιγράφεται ένα πιλοτικό επιμορφωτικό πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με το μεικτό μοντέλο επιμόρφωσης, στο Δημοτικό Σχολείο Βίβλου Νάξου και αφορούσε στην επιμόρφωση των γονέων και κηδεμόνων των μαθητών/τριών που φοιτούν στο συγκεκριμένο σχολείο. Αφού ανιχνεύτηκαν ο διαθέσιμος τεχνολογικός εξοπλισμός και οι επιμορφωτικές ανάγκες, το πρόγραμμα υλοποιήθηκε και αξιολογήθηκε πάλι με τη χρήση ερωτηματολογίου. Η αξιολόγηση του προγράμματος από τους γονείς έδειξε ότι το πρόγραμμα ικανοποίησε απόλυτα τις ανάγκες τους και παρά τις όποιες δυσκολίες αντιμετώπισαν εκφράστηκαν θετικά για το πρόγραμμα, αναμένοντας την επανάληψή του. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Επιμόρφωση γονέων, ΤΠΕ, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, web 2.0, Πλατφόρμα moodle, μικτό μοντέλο μάθησης ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Δημοτικό Σχολείο Βίβλου Νάξου είναι εξοπλισμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να χρησιμοποιούνται καθημερινά στην εκπαιδευτική διαδικασία οι ΤΠΕ. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει εργαστήριο πληροφορικής, γωνιά υπολογιστή σε κάθε τάξη, διαδραστικός πίνακας σε κάθε τάξη και σύνδεση στο διαδίκτυο σε οποιοδήποτε χώρο του σχολείου. Επιπροσθέτως, οι εκπαιδευτικοί του σχολείου προσφέρουν καθημερινά ποικίλα ερεθίσματα στους μαθητές, τα οποία αφορούν στις ΤΠΕ, κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας (Ράπτης, Ράπτη, 2000). Επιπλέον, το σχολικό έτος 2014-15 ο κάθε μαθητής απέκτησε το δικό του λογαριασμό ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, με στόχο την αύξηση του παιδαγωγικού χρόνου. Δε θα μπορούσε, όμως, να μείνει αδιάφορο το γεγονός της ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου, όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στο σπίτι. Έτσι μας απασχόλησε το γεγονός του κατά πόσο οι γονείς όχι μόνο είναι ενημερωμένοι για τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης χρήσης του διαδικτύου, αλλά και το κατά πόσο είναι τεχνολογικά εγγράμματοι, ώστε να μπορούν να προστατέψουν τα παιδιά τους. Με βάση το παραπάνω σκεπτικό αποφασίστηκε να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα για τους γονείς των μαθητών του σχολείου μας προκειμένου να συμβάλλουμε στην καλύτερη λειτουργία του σχολείου και στην ασφάλεια των μαθητών. Ο νομός Κυκλάδων και ο νομός Δωδεκανήσων συνθέτουν ένα σύμπλεγμα 41 (κατοικημένων) νησιών, κάποια από τα οποία απέχουν δεκάδες μίλια μακριά από κάποιο αστικό κέντρο. Η πρόσβαση ειδικότερα κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Με βάση λοιπόν τη νησιωτική πραγματικότητα,

θεωρήθηκε χρήσιμο το σχεδιαζόμενο επιμορφωτικό πρόγραμμα να δοκιμαστεί πιλοτικά σε συνθήκες που θα ελάμβαναν υπόψη τους τις δυσκολίες που δημιουργεί ο παράγοντας αυτός. Έτσι το πρόγραμμα αυτό σχεδιάστηκε με βάση τις λογική και τις αρχές του μικτού μοντέλου μάθησης, στο οποίο θα συμμετείχαν όσοι από τους γονείς των μαθητών επιθυμούσαν. 1. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1.1. Εξ αποστάσεως εκπαίδευση: έννοιες και παιδαγωγικές προσεγγίσεις Κατά τον Καραλή (2005) «η εξ αποστάσεως μάθηση είναι εκείνη η μάθηση που συντελείται όταν ο διδάσκων και ο εκπαιδευόμενος βρίσκονται σε απόσταση, συνήθως με την υποβοήθηση ειδικών διδακτικών υλικών. Οι εκπαιδευόμενοι είναι διαχωρισμένοι από τον διδάσκοντα, στο χώρο και το χρόνο, αλλά εξακολουθούν να καθοδηγούνται από αυτόν». Τα βασικά χαρακτηριστικά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σύμφωνα με τον Kαραλή (2007) είναι: η απόσταση που χωρίζει τον διδάσκοντα με τον διδασκόμενο, στοιχείο που διαφοροποιεί την εξ αποστάσεως από την πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία η παρεμβολή ενός εκπαιδευτικού οργανισμού στη μαθησιακή διαδικασία, στοιχείο που διαφοροποιεί αυτόν τον τρόπο εκπαίδευσης από την αυτομόρφωση και την αυτοεκπαίδευση (self-learning) η χρήση τεχνικών μέσων για τη μεταφορά του περιεχομένου της εκπαίδευσης (έντυπα υλικά, λογισμικά) η εξασφάλιση αμφίδρομης επικοινωνίας μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένου η δυνατότητα συναντήσεων, τόσο για διδακτικούς όσο και για κοινωνικούς σκοπούς Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες όσον αφορά στον χρόνο πραγματοποίησης (Aναστασιάδης, 1999). Η σύγχρονη, στην οποία ο Εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενοι αλληλεπιδρούν σε διαφορετικό χώρο αλλά στον ίδιο χρόνο. Η σύγχρονη εκπαίδευση μπορεί να περιλαμβάνει πολυμεσικές εφαρμογές όπως ομάδες συζητήσεων ομάδων (group, chats), διαδικτυακά σεμινάρια και τηλεδιάσκεψη με ήχο και/ή βίντεο. Η άλλη μορφή είναι η Ασύγχρονη, στην οποία Εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενοι αλληλεπιδρούν σε διαφορετικό χώρο και χρόνο. Η ασύγχρονη εκπαίδευση μπορεί να περιλαμβάνει επικοινωνία μέσω πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης, (ηλεκτρονικής) αλληλογραφίας, πίνακες ανακοινώσεων και μαγνητοσκοπημένα ή ηχογραφημένα μηνύματα. (εισήγηση). Στο συγκεκριμένο μοντέλο ο ρόλος του εκπαιδευτή απομακρύνεται από τα παραδοσιακά πρότυπα και αποκτά έναν περισσότερο συμβουλευτικό καθοδηγητικό ρόλο (Δημητρακοπούλου, 2004). Υποστηρίζει την αυτόνομη πορεία του εκπαιδευόμενου και παρεμβαίνει μόνο στην περίπτωση που του ζητηθεί. Για το σχεδιασμό εξ αποστάσεως επιμόρφωσης καλό είναι να ληφθούν υπόψη και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ενήλικων επιμορφούμενων. 1.2. Μικτό μοντέλο μάθησης Το μοντέλο της μικτής μάθησης (blended learning/hybrid courses) ήδη εφαρμόζεται τα τελευταία 10 χρόνια σε ακαδημαϊκό και εμπορικό πλαίσιο, και φαίνεται να παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα σε ότι αφορά τα μαθησιακά αποτελέσματα, σε σχέση με μαθήματα που διεξάγονται μόνο εξ αποστάσεως (online learning) ή μόνο με συμβατικό τρόπο (Means, Toyama, Murphy, Bakia, & Jones, 2010). Η μικτή μάθηση συνδυάζει τις δια ζώσης, συμβατικές συνεδρίες ή μαθήματα με δραστηριότητες και υλικό που παρέχονται μέσω διαδικτύου. Ανάμεσα στα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει είναι η ενισχυμένη αίσθηση της κοινότητας που

υποστηρίζει μεταξύ των εμπλεκομένων, η μεγαλύτερη συγκράτηση της γνώσης (retention), η μεγαλύτερη ικανοποίηση μαθητών και εκπαιδευτών, η ευκολότερη επικοινωνία μεταξύ των εμπλεκομένων, η ευκολότερη διαχείριση μεγάλου αριθμού μαθητών, η ευελιξία στο χώρο και το χρόνο της μάθησης, και η συγκέντρωση δεδομένων για την ανάλυση της πρόσβασης και της δράσης των μαθητών στο εκπαιδευτικό υλικό (Vaughan & Garrison, 2005). Πιο συγκεκριμένα, ο όρος μικτό μοντέλο μάθησης (blended learning), είναι μία κατηγορία ηλεκτρονικής μάθησης, η οποία αναφέρεται στο συνδυασμό της κατά πρόσωπο διδασκαλίας στην τάξη με τη μάθηση μέσω διαδικτύου (Anastasiades, 2008). Μπορεί να θεωρηθεί ως μια παιδαγωγική προσέγγιση που συνδυάζει την αποτελεσματικότητα και τις ευκαιρίες κοινωνικοποίησης της σχολικής τάξης με τη δυνατότητα της ενεργητικής μάθησης με τη βοήθεια της τεχνολογίας. Επιπροσθέτως, συνδυάζει την πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία με τη μάθηση μέσω διαδικτύου, μειώνοντας έτσι το χρόνο παρακολούθησης στη φυσική τάξη (Dziuban et al., 2004). Επίσης αναμιγνύεται η πρόσωπο με πρόσωπο διδασκαλία με την ηλεκτρονική μάθηση με τέτοιο τρόπο ώστε η μια μέθοδος να στηρίζει λειτουργικά την άλλη (Ginns & Ellis, 2007). Δεν πρόκειται δηλαδή ούτε για μάθηση που συντελείται στην τάξη με «διαδικτυακή» ενίσχυση αλλά ούτε και για «διαδικτυακή» μάθηση που ενισχύεται με διδασκαλία στην τάξη. Για τις ανάγκες της συγκεκριμένης επιμόρφωσης χρησιμοποιήθηκε το εν λόγω μοντέλο, καθώς απευθύνεται κυρίως σε ενήλικες, καλύπτει ποικίλες ανάγκες και ενδιαφέροντα και οργανώνεται με το κατάλληλο περιεχόμενο, στην κατάλληλη μορφή, την κατάλληλη στιγμή (Κόκκος, 2004). 1.3. Πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης Moodle Το Moodle είναι ένα σύστημα διαχείρισης μαθημάτων (Course Management System CMS), ένα σύστημα διαχείρισης μάθησης Learning Management System (LMS) ή ένα σύστημα εικονικής μάθησης (Virtual Learning Environment VLE), ή πιο απλά ένα πακέτο λογισμικού για τη διεξαγωγή ηλεκτρονικών μαθημάτων μέσω Διαδικτύου, που προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης. Δημιουργήθηκε το 1999 από τον Αυστραλό Martin Dougiamas ως τμήμα του PhD του. Το όνομα Moodle είναι το ακρώνυμο του Modular Object- Oriented Dynamic Learning Environment (Αρθρωτό αντικειμενοστραφές περιβάλλον μάθησης). Το Moodle παρέχεται δωρεάν ως λογισμικό ανοικτού κώδικα (κάτω από την GNU Public License) και μπορεί να τρέξει σε οποιοδήποτε σύστημα που υποστηρίζει PHP, ενώ έχει τη δυνατότητα να συνδυάζεται με πολλούς τύπους βάσεων δεδομένων (ιδιαίτερα MySQL). Το Moodle βρίσκει εφαρμογή και στη συμπλήρωση της κλασσικής εκπαίδευσης. Μέσα από το γραφικό περιβάλλον του Moodle ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρουσιάσει ένα αντικείμενο με την εισαγωγή εκπαιδευτικού υλικού σε διάφορες μορφές, την ανάθεση εργασιών στους εκπαιδευόμενους, την επικοινωνία μαζί τους μέσω εργαλείων ασύγχρονης ή σύγχρονης επικοινωνίας και την αξιολόγηση της επίδοσης των εκπαιδευομένων. Κατ αυτόν τον τρόπο, οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να αυτενεργούν, να αναλύουν, να ερευνούν και κυρίως να συνεργάζονται τόσο με τους εκπαιδευτικούς όσο και μεταξύ τους. Η πλατφόρμα δίνει τη δυνατότητα εξατομικευμένης μάθησης, επιτρέποντας στους εκπαιδευτές να προσαρμόσουν το πρόγραμμα σπουδών βάσει των αναγκών των εκπαιδευομένων τους. 2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ 2.1. Α Φάση

Πριν από την υλοποίηση του επιμορφωτικού προγράμματος πραγματοποιήθηκε ανίχνευση του επιπέδου του πληροφορικού γραμματισμού των γονέων, των επιμορφωτικών αναγκών τους, αλλά και καταγραφή της άποψής τους αναφορικά με το σχολείο ως φορέα παροχής επιμόρφωσης. Έτσι διανεμήθηκαν ανώνυμα ερωτηματολόγια τα αποτελέσματα των οποίων παρουσιάζονται στη συνέχεια. Όπως συνηθίζεται και στις συναντήσεις ενημερώσεις στα ελληνικά σχολεία, η συντριπτική πλειοψηφία των γονέων και κηδεμόνων που συμμετέχουν σε αυτές είναι η μητέρες των μαθητών/τριών. Έτσι και στη συμμετοχή στην έρευνα η συντριπτική πλειονότητα των συμμετεχόντων είναι γυναίκες. Συγκεκριμένα στη φάση αυτή συμμετείχαν 40 γονείς εκ των οποίων οι 37 είναι γυναίκες και από τους συμμετέχοντες το 79% θεωρεί λίγο ή καθόλου ενημερωμένο σχετικά με τον υπολογιστή και το διαδίκτυο. Ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι το 47% περίπου θεωρεί έχει αρκετή έως πολύ μεγάλη ανάγκη επιμόρφωσης σχετικά με το θέμα. Το αξιοσημείωτο, όμως, είναι ότι το 66% από τους συμμετέχοντες πιστεύει πως το σχολείο μπορεί να τους βοηθήσει αρκετά και πολύ ώστε να αποκτήσουν καλύτερη γνώση του θέματος. Το επόμενο βήμα στο προπαρασκευαστικό στάδιο του πιλοτικού προγράμματος που υλοποιήθηκε ήταν η καταγραφή του τεχνολογικού εξοπλισμού που διαθέτει ο καθένας στο σπίτι του, αλλά και η το περιεχόμενο της επιμόρφωσης που θεωρείο καθένας πως έχει ανάγκη.

Έτσι, το 77,5% των ερωτηθέντων απαντά ότι διαθέτει ηλεκτρονικό υπολογιστή και σύνδεση στο διαδίκτυο, ενώ αν σε αυτό το ποσοστό αθροίσουμε και όσους διαθέτουν υπολογιστή και σκοπεύουν να αποκτήσουν και σύνδεση στο διαδίκτυο, αλλά και όσους δε διαθέτουν υπολογιστικό εξοπλισμό αλλά θα αποκτήσουν σύντομα τότε το ποσοστό αυτό ανεβαίνει 95% περίπου. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις προκειμένου να μπορέσει ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) να αποδώσει. Τέλος, μόνο το 10% δεν επιθυμεί κάποια επιμόρφωση, ποσοστό το οποίο βρίσκεται σε συμφωνία και με το ποσοστό όσων θεωρούν ότι το σχολείο δεν μπορεί να τους προσφέρει κάτι στον τομέα των γνώσεων στις ΤΠΕ. 2.2. Β Φάση Με βάση τα όσα περιεγράφηκαν παραπάνω και σε συνεργασία με τον υπεύθυνο ΚΕ.ΠΛΗ.ΝΕ.Τ. Κυκλάδων και με το Σχολικό Σύμβουλο της 3ης Περιφέρειας Δημοτικής Εκπαίδευσης Κυκλάδων, καταρτίστηκε ένα επιμορφωτικό πρόγραμμα διάρκειας 10 εβδομάδων βασισμένο στις αρχές του μεικτού μοντέλου επιμόρφωσης. Σχηματίστηκαν 2 τμήματα των 9 επιμορφούμενων. Στο καθένα από αυτά κάθε εβδομάδα πραγματοποιούνταν 2 ώρες μάθημα δια ζώσης και κάθε ένας από τους επιμορφούμενους αναλάμβανε να υλοποιήσει δραστηριότητες από το σπίτι σε ειδικά διαμορφωμένη πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης Moodle, στην οποία αποκτούσε πρόσβαση με προσωπικά στοιχεία σύνδεσης. Το πρόγραμμα περιλάμβανε διδασκαλία βασικών γνώσεων χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών και βασικές έννοιες χρήσης διαδικτύου καθώς και θέματα που αφορούσαν στην ασφάλεια στο διαδίκτυο. Μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος διανεμήθηκε και πάλι ερωτηματολόγιο στους συμμετέχοντες από τους οποίους ζητήθηκε να αξιολογήσουν το πρόγραμμα.

Από τους 18 συμμετέχοντες οι 16 επέστρεψαν τα ανώνυμα ερωτηματολόγια συμπληρωμένα, από τους οποίους 1 ήταν άντρας και κυρίαρχη ηλικιακή ομάδα 35-44 χρόνων, ενώ το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων είναι σε ποσοστό 62,6% απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το σύνολο των επιμορφούμενων θεώρησε ότι οι στόχοι που τέθηκαν από την αρχή για το σεμινάριο ήταν γι αυτούς κατανοητοί και ότι οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες ήταν άμεσα συνδεδεμένες με τους στόχους που είχαν τεθεί.

Ένας δείκτης της επιτυχίας του προγράμματος μπορεί να θεωρηθεί η απαίτηση των επιμορφούμενων για μεγαλύτερη διάρκεια του προγράμματος, καθώς το 44% αυτών θεωρεί ότι η διάρκεια του ήταν μικρή και θα πρέπει να συνεχιστεί και την επόμενη σχολική χρονιά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζουν τα παραπάνω γραφήματα. Πριν όμως αναλυθεί το περιεχόμενό τους, αξίζει να αναφερθεί ότι η πρακτική άσκηση στο μεγαλύτερο βαθμό γινόταν στο σπίτι, όπου ο κάθε επιμορφούμενος είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει όσες φορές θέλει στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης Moodle βιντεοσκοπημένες τις διαδικασίες που διδάχτηκε στο δια ζώσης μάθημα, και έπειτα να υλοποιήσει τις εβδομαδιαίες εργασίες που του είχαν ανατεθεί. 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ενδιαφέρον, λοιπόν, παρουσιάζουν οι απαντήσεις των επιμορφούμενων καθώς παρατηρείται να δηλώνουν αρκετά έως πολύ ικανοποιημένοι από την πρακτική άσκηση σε ποσοστό 87,6%, ενώ όλοι τους θα προτιμούσαν περισσότερη εξάσκηση να γίνεται δια ζώσης. Αναφορικά όμως με τις θεματικές περιοχές της πρακτικής άσκησης δηλώνουν όλοι ικανοποιημένοι.

Τέλος, αναφορικά με την γενική αξιολόγηση του επιμορφωτικού προγράμματος, το 87% δηλώνει ικανοποιημένο ενώ οι υπόλοιποι που εκφράζουν ότι ικανοποιήθηκαν λίγο από αυτό είναι εκείνοι οι οποίοι εκφράζουν πιο έντονη την ανάγκη για μεγαλύτερη διάρκεια του προγράμματος. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνοψίζοντας τα όσα έχουν αναφερθεί στις παραπάνω γραμμές μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το πιλοτικό επιμορφωτικό αυτό πρόγραμμα πέτυχε το βασικό του σκοπό, που δεν ήταν άλλος από το να φέρει με το σωστό τρόπο σε επαφή τους γονείς του σχολείου με τις νέες τεχνολογίες και να δοκιμαστεί η εφαρμογή του μεικτού μοντέλου εκπαίδευσης σε γονείς σχολείου. Όπως έχει γίνει φανερό και από τις απαντήσεις των γονέων που περιγράφηκαν παραπάνω έμεινα πολύ ευχαριστημένοι από την ιδέα την οργάνωση και την υλοποίηση του προγράμματος, παρ όλα αυτά εντοπίστηκαν και κάποιες αδυναμίες. Αυτές ήταν η έλλειψη ελεύθερο χρόνου τόσο από την πλευρά των επιμορφωτών, οι οποίοι ήταν εκπαιδευτικοί του σχολείου, όσο και από τους επιμορφούμενους. Καθώς οι μεν πρώτοι έπρεπε να προσφέρουν επιπλέον υπηρεσίες στο σχολείο σε ημέρες εργασίες και εκτός εργασιακού ωραρίου, αλλά και οι επιμορφούμενοι ως ενήλικες, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και ο Παρούτσας (2010), έχουν να διευθετήσουν πολλές ευθύνες κατά τη διάρκεια των σπουδών τους και ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν είναι η έλλειψη χρόνου. Ένας ακόμη περιοριστικός παράγοντας του προγράμματος ήταν η έλλειψη στοιχειώδους εμπειρίας των συμμετεχόντων γονέων αναφορικά με την χρήση του υπολογιστή, γεγονός το οποίο σε συνδυασμό με τη χρήση της πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης δημιουργούσε επιπλέον δυσκολίες στους επιμορφούμενους. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα, ως καθαρά επιμορφωτικό πρόγραμμα, στέφθηκε από μεγάλη επιτυχία. Επειδή, όμως, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που υλοποιήθηκε από ένα σχολείο όπως και κάθε παρόμοιο πρόγραμμα οδηγεί σε ερωτηματικά που χρήζουν μελλοντικής διερεύνησης. Πιο συγκεκριμένα: τέτοιου είδους δράσεις συμβάλλουν στη βελτίωση των σχέσεων και της ποιότητας επικοινωνίας μεταξύ σχολείου και οικογένειας; Έχουν προστιθέμενη αξία αναφορικά με την ασφαλή πλοήγηση των μαθητών του σχολείου στο διαδίκτυο; Βελτιώνει την επικοινωνία των γονέων με τα παιδιά τους, εφόσον οι

τεχνολογικά εγγράμματοι γονείς μπορούν να επικοινωνούν καλύτερα με τα παιδιά τους για τέτοιου είδους θέματα; Τέλος, ένα τέτοιου είδους επιμορφωτικό πρόγραμμα θα ήταν προτιμότερο αποδοτικότερο να διοργανώνονται από την κάθε σχολική μονάδα ή κεντρικά σε επίπεδο περιφέρειας; ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αναστασιάδης, Π. (1999). Ανοιχτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση, το νέο μοντέλο της εκπαίδευσης στην αναδυόμενη Κοινωνία της Πληροφορίας Κοινωνικές προεκτάσεις, προσδοκίες και προβληματισμοί. Πανελλήνιο Συνέδριο Εκπαιδευτικού Λογισμικού και Πληροφορικής στην Εκπαίδευση με θέμα: Το σχολείο στην Κοινωνία της Πληροφορίας, Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστηρίων Ελλάδας, Αθήνα. Δημητρακοπούλου, Α. (2004). Διαστάσεις αξιοποίησης των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας στην ελληνική εκπαίδευση: υπάρχουσα κατάσταση και ενέργειες βελτίωσης. Στο Μ. Ιωσηφίδου & Ν. Τζιμόπουλος (επιμ.), Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη, 30-41, Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών. Καραλής, Θ. (2007). Εισαγωγή στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, Τμήμα Επιστημών στην εκπαίδευση και της αγωγής στην προσχολική ηλικία., Πανεπιστήμιο Πατρών. Καραλής, Θ. (2005). Σχεδιασμός Προγραμμάτων Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, σ. 65 Κόκκος, Α. (2004). Οι εκπαιδευτές ενηλίκων και η εκπαίδευσή τους, Εκπαίδευση Ενηλίκων, 1, 12-23. Παρούτσας, Δ. (2010). Εκπαίδευση ενηλίκων: Προβλήματα και θεωρητικές απόψεις, ανακτήθηκε από http://paroutsas.jmc.gr/adlt_edu.htm Μαυρογιώργος, Γ. (2003). Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου. Στο Α. Κόκκος (επιμ.), Διδακτικό υλικό του Εθνικού Προγράμματος Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών, Αθήνα: Υπουργείο Εργασίας. Ράπτης, Α. & Ράπτη, Α. (2000). Εκπαιδευτική Πολιτική και Εισαγωγή των Νέων Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση. Στο Β. Κόμης (επιμ.), Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση, 15-28. Αθήνα: Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών Anastasiades, P. (2008). Blending interactive videoconferencing and asynchronous learning in adult education: towards a constructivism pedagogical approach a case study at the University of Crete (E.DIA.M.ME.). In N. Solomon, M.E. Whitman, A.B. Woszczynski, K. Hoganson & H. Mattord (Eds.), Handbook of Distance Learning for Real-time and Asynchronous Information Technology Education (pp. 24-64). New York: Hershey, Information Science reference. Dziuban, C., Hartman, J. & Moskal, P. (2004). Blended learning. EDUCAUSE Center for Applied Research Research Bulletin. Ginns, P., Ellis, R. (2007). Quality in blended learning: Exploring the relations between on-line and face-to-face teaching and learning. Internet and Higher Education, 10, 53-64. Jarvis, P. (2004). Adult Education and Lifelong Learning. London: Routledge-Falmer. Means, B., Toyama, Y., Murphy, R., Bakia, M., & Jones, K. (2010). Evaluation of evidence-based practices in online learning: A meta-analysis and review of online learning studies. US: U.S. Department of Education Office of Planning, Evaluation, and Policy Development Policy and Program Studies Service.

Tzimopoulos N., Karanasiou E., Gamvrouli O., Porpoda Ariadni, Lappas I. (2010). Participating in the REVIT project as a pilot application area: Experiences and Benefits for Ios and Koufonisi islands, Ios. Vaughan, N. & Garrison, D. R. (2005). Creating cognitive presence in a blended faculty development community. Internet and Higher Education, 1(2). doi:10.1016/j.iheduc.2004.11.001