UNIVERZITET U KRAGUJEVCU EKONOMSKI FAKULTET
INFORMACIONI SISTEMI Prof.dr Zora Arsovski Ekonomski fakultet E mail: zora@kg @kg. ac.rs
SISTEMI ZA UPRAVLJANJE BAZAMA PODATAKA - DBMS
DBMS DBMS softver omogućava korisniku da ostvari željene operacije nad bazom podataka: dodavanje, brisanje, ažuriranje, pretraživanje, selekciju, sortiranje, Štampanje i dr.
DBMS DBMS sadrži četiri komponente koje, integrisane u jednu celinu, predstavljaju efikasnu podršku bazama podataka jezik za definisanje podataka (DDL - Data Definition Language) jezike za manipulaciju podacima (DML - Data Manipulation Language) rečnik podataka i jezik za izradu izveštaja i pomoćni programi.
DBMS DDL jezik se koristi za: opisivanje i kreiranje baza podataka (NEW, CREATE), Opisivanje i kreiranje strukture tabela (NEW,CREATE)- Naziv polja,tip polja, dužina polja Ograničenja - očekivane vrednosti, način prikaza, obavezan unos (Default Value, Input Mask, Caption, Validation Rule, Validation Text), itd.), utvrdjivanje jednoznačnog nog identifikatora (primarni ključ) za slogove u tabeli (PRIMARY KEY),
DBMS DDL jezik koristi se za: Kreiranje relacija izmedju prethodno definisanih i opisanih tabela (RELATIONSHIP) - primer 4.8, - izbor tabela (SHOW TABLE, ADD), - uspostavljanje relacija (EDIT RELATIONSHIPS), - Definisanje tipa relacije (RELATION TYPE, JOIN TYPE)
DBMS DML jezik omogućava korisniku Dodavanje podataka, Pregled podataka, Ažuriranje podataka, Brisanje podataka, Sortiranje podataka i dr.,
DBMS DML jezik sadrži različite standardne programske funkcije kojima se iskazuje proces manipulacije sa podacima u bazama podataka kao što su : SELECT ili FILTER - za selektiranje MODIFY ili UPDATE - za modifikaciju (ažuriranje), DELETE - za brisanje, INSERT ili APPEND - za dodavanje, NEW, CREATE - za kreiranje, FIND - za traženje po zadatom sadržaju, SORT - za sortiranje itd.
SISTEMI ZA UPRAVLJANJE BAZAMA PODATAKA DBMS Data Base Managament Systems TRANSFORMACIJA MODELA PODATAKA DB ENTITETI TABELE, TABELE, DATOTEKE (TABLE, FILE) ATRIBUTI POLJA (FIELD) ZAVISNOST ENTITETA RELACIJE ZAPISI SLOGOVI SLOGOVI (RECORD) (RELATIONSHIP) FUNKCIJE TRANSAKCIJE (PROGRAMI)
DBMS DBMS Data Base Management Systems DIZAJN I KORIŠĆENJE DB SISTEMSKA ADMINISTRACIJA DB
DBMS DIZAJN DB 1. Opisivanje strukture i kreiranje DB (NEW, CREATE) 2. Opisivanje strukture i kreiranje TABELA (NEW, CREATE) 3. Kreiranje relacija izmedju tabela (RELATIONSHIP)
22.03 2010
DBMS KORIŠĆENJE DB 4. Kreiranje ekrana (FORMS) za - unos, - registrovanje i - održavanje podataka u tabelama 5. Generisanje izveštaja (REPORTS) 6. Kreiranje upita iz jedne ili više tabela (QUERIES)
DBMS KORIŠĆENJE DB 7. Manipulacija sa podacima - Dodavanje --- INSERT - Ažuriranje --- MODIFY, UPDATE - Brisanje --- DELETE - Otvaranje, pregled --- OPEN
DBMS KORIŠĆENJE DB Sprovodjenje matematičkih i logičkih operacija nad podacima u tabelama (+, -, *, /, >, <, =, >=, <=, LIKE, OR, AND, EQUAL, GROUP BY, SUM, AVG, COUNT, MIN, MAX) Preuzimanje podataka iz drugih DB (IMPORT) Predaja (izvoz) podataka u druge DB (EXPORT)
DBMS SISTEMSKE FUNKCIJE NAD DB Obnavljanje DB (REPAIR) Zaštita DB (SECURITY) Analiza DB (ANALYZE) i dr.
DBMS I. POKRETANJE ACCESS-A 1. START/PROGRAMS/MICROSOFT ACCESS 2. MS OFFICE TOOLBAR -- sa radne površine
II. KREIRANJE DB DBMS 1. FILE/NEW/BLANK DB/OK/IME DB/CREATE 2. Blank DB/Name DB/CREATE
DBMS III. KREIRANJE TABELA (TABLE) NAČINI KREIRANJA TABELA 1) DESIGN VIEW 2) TABLE WIZARD 3) DATASHEET VIEW i drugi
DBMS III. KREIRANJE TABELA (TABLE) Design View KORACI U KREIRANJU TABELA 1. TABLE/NEW/DESIGN VIEW 2. NAZIV POLJA, TIP POLJA, DUŽINA POLJA, ŠIRI OPIS 3. OGRANIČENJA, OČEKIVANE VREDNOSTI, NAČIN PRIKAZA, OBAVEZNI PODACI,... 4. UTVRĐIVANJE JEDNOZNAČNOG IDENTIFIKATORA (PRIMARY KEY) 5. DODELJIVANJE IMENA
DBMS TABELE FUNKCIJE U RADU SA TABELAMA FUNKCIJE ZA RAD SA STRUKTURAMA TABELA FUNKCIJE ZA RAD SA SLOGOVIMA U TABELI FUNKCIJE ZA PODEŠAVANJE IZGLEDA SLOGOVA
DBMS IV. KREIRANJE RELACIJA IZMEĐU TABELA (RELATIONSHIP) 1) STARTOVANJE PROGRAMSKE FUNKCIJE - TOOLS/RELATIONSHIP - TOOLBAR/RELATIONSHIPS 2) IZBOR TABELA - SHOW TABLE/ADD 3) USPOSTAVLJANJE RELACIJA - PREVLAČENJEM MIŠA ISTOG TIPA POLJA IZ JEDNE U DRUGU TABELU
IV. DBMS KREIRANJE RELACIJA IZMEĐU TABELA (RELATIONSHIP) 4)DEFINISANJE TIPA RELACIJA - EDIT RELATIONSHIPS - RELATIONSHIP TYPE One-To-One (1:1) One-To-Many (1:N) Many-To-Many (M:N) - REFERENTNI INTEGRITET KASKADNO AŽURIRANJE KASKADNO BRISANJE JOIN TYPE
II.KREIRANJE DB DBMS PRIMER DB UGOVORI 1)Kreirati DB UGOVORI sa sledećim tabelama: - PS, Dobavljač, Proizvod, Ugovor i Pozicije Ugovora 2) Kreirati relacije izmedju kreiranih tabela
MODEL PODATAKA UGOVOR Šifra PS, Naziv PS, ziro račun PS Šifra dob, Naziv dob, ziro račun dob šifra Pr, Naziv Pr, Jed. Mere Šifra Ps Šifra dob Šifra ugovora Vrednost U datum U Odgovorno lice PS Odgovorno lice dob Šifra Ps Šifra dob Šifra ugovora Šifra proizvoda Ugovorena količina Ugovorena cena
MODEL PODATAKA PS DOB PR UG PU
DBMS V. FIZIČKI UNOS PODATAKA U TABELE 1) REDOSLED UNOSA PODATAKA U TABELE - UNOS U NEZAVISNE, PA U ZAVISNE TABELE
DBMS FORMS programski modul za izradu ekrana za unos NAČINI Design View Forms Wizard Chart Wizard Autoform...
FORMS - NAČINI DBMS
FORMS - AUTOFORM
KORACI DBMS FORMS WIZARD Izbor načina (Design View, Form Wizard,......) Izbor tabela (Table Name), Izbor polja iz tabela (Selected Fields), Izbor pozadine (Layout), Izbor stila (Style), Naziv ekrana (Title), Ime programa (Save)
FORMS WIZARD DBMS
DBMS FORMS WIZARD
DBMS - REPORTS REPORTS programski modul za izradu izveštaja NAČINI Design View Report Wizard Chart Wizard Label Wizard AutoReport...
DBMS - REPORTS IZBOR PROGRAMSKOG MODULA REPORTS IZBOR PROGRAMSKE FUNKCIJE NEW IZBOR NAČINA DESIGN VIEW REPORT WIZARD AUTO REPORT COLUMNAR AUTO REPORT - TABULAR CHART WIZARD LABEL WIZARD
DBMS - REPORTS IZBOR TABELA IZBOR POLJA (Iz jedne ili više tabela) IZBOR POGLEDA (VIEW) GRUPISANJE PO ODREDJENIM POLJIMA (Grouping Options) SORTIRANJE I SUMIRANJE (Sort, Summary, %) LAYOUT (Stepped, block, outline..) STYLE (Bold, Corporate,..) IME REPORT-a
IZVEŠTAJI
DBMS - QUERIES UPITI VRSTE UPITA SELEKTIVNI (STATICKI, FLEKSIBILNI, NOVA RAČUNSKA POLJA ) AGREGATNI UPIT NAD UPITOM UNAKRSNI.
DBMS - QUERIES KREIRANJE UPITA
DBMS - QUERIES 1. IZBOR NAČINA (Design View, Crosstab Query Wizard, Update Query), 2. IZBOR TABELA koje učestvuju u izgradnji upita(show TABLE ADD), 3. IZBOR POLJA koja učestvuju u izgradnji upita (TABLE ), 4. IZBOR POLJA ZA PRIKAZ (SHOW ), 5. IZBOR POLJA ZA SORTIRANJE (SORT ASC, DSC),
DBMS - QUERIES 6. IZBOR POLJA ZA ISPITIVANJE - uslov (CRITERIA - SUM, COUNT, >, LIKE, ), 7. IZBOR POLJA ZA GRUPISANJE (TOTAL - Group by, Where,..), 8. FORMIRANJE NOVE KOLONE (TOTAL - EXPRESSION), 9. DODELJIVANJE IMENA UPITU (SAVE), 10. POKRETANJE UPITA (RUN,!,OPEN, DATASHEET VIEW),
DBMS - QUERIES OPERATORI MATEMATIČKI (+, -, *, /, ^) LOGIČKI (=, <, >, >=, <=, AND, OR, BETWEEN, NOT) AGREGATNI (GROUP BY, SUM, MIN, MAX, AVG, STDEV, COUNT, WHERE, EXPRESSION,) DŽOKER ZNAK - *
DBMS - QUERIES SELEKTIVNI UPITI PRIMER: PREGLED UGOVORA KOJI SU potpisani posle 1.10.2002.godine i
DBMS - QUERIES SELEKTIVNI UPITI PRIMER: PREGLED UGOVORA KOJI SU potpisani posle 1.10.2002.godine i čija je vrednost >10.000 Eu
DBMS - QUERIES SELEKTIVNI UPITI Pregled ugovora sa isporuciocima čija je vrednost ugovora > 10000 Pregled ugovora sa isporuciocima čija je - vrednost ugovora > 10000 i - datum ugovaranja > 01.01.2006 Pregled ugovora sa dobavljacima preduzeca čiji je - naziv PS = Ekonomski fakultet
DBMS - QUERIES FLEKSIBILNI UPITI PREGLED UGOVORA ZA zadatu šifru isporučioca i za proizvoljno zadati period
DBMS - QUERIES FLEKSIBILNI UPITI - Primeri Pregled ugovora sa isporuciocima čija je vrednost ugovora > [zadate vrednosti] Pregled ugovora sa isporuciocima čija je - vrednost ugovora > [zadate vrednosti] i - datum ugovaranja > [zadatog datuma] Pregled ugovora sa isporuciocima poslovnog sistema čiji je - naziv PS = [zadatog naziva] I - datum ugovaranja izmedju dva zadata datuma Between [zadatog datuma 1] and [zadatog datuma 2]
NOVO POLJE DBMS - QUERIES
DBMS - QUERIES NOVO POLJE Izračunati vrednost svake pozicije ugovora kao Vrednost poz: [Ugovorena kolicina]*[ ]*[Ugovorena cena]
DBMS - QUERIES NOVO POLJE Izračunati vrednost proizvoda u zadatoj valuti kao Cena u zadvaluti: [cena]/[unesi kurs]
DBMS - QUERIES AGREGATNI UPIT Σ TOTALS
DBMS - QUERIES AGREGATNI UPITI Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS i dobavljaca Izracunati ukupnu vrednost ugovora i uplata na nivou PS i dobavljaca Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS i dobavljaca a za proizvoljno zadati period Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS za proizvoljno zadati period Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS i dobavljaca a za proizvoljno zadati mesec i proizvoljno zadatu sifru PS
DBMS - QUERIES AGREGATNI UPITI Prikazati sve fakture koje su u celosti placene Prikazati sve fakture ciji je preostali iznos za uplatu veci od 10000 Prikazati sve fakture ciji je preostali iznos za uplatu veci od proizvoljno zadatog iznosa
DBMS - QUERIES Unakrsni UPITI CROSSTAB QUERY WIZARD
DBMS - QUERIES UNAKRSNI UPITI Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS I dobavljaca a po godinama Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS po mesecima Izracunati ukupan broj ugovora na nivou PS I isporucioca po godinama
DBMS - QUERIES UNAKRSNI UPITI Izracunati ukupnu vrednost ugovora na nivou PS po mesecima
DBMS - QUERIES UNAKRSNI UPITI Izracunati ukupan broj ugovora na nivou PS I dobavljaca po kvartalima
DBMS - QUERIES SQL UPITI Strukturirani sistem za upite (SQL - Strucured Query Language) najpoznatiji jezik za rad sa relacionim DB u kome su kombinovane osobine DDL i DML jezika. U poslednje vreme ovaj jezik je postao standard (ANSI) i za druge jezike. Korišćenjem SQL jezika moguće je selektirati podatke prema prethodno zadatim kriterijumima, menjati sadržaje, brisati podatke, dodavati nove slogove itd.
DBMS - QUERIES SQL UPITI Kao najčešće generičke forme, odnosno naredbe SQL jezika navode se upitne forme: SELECT -selektiranje, DELETE - brisanje, UPDATE - ažuriranje i INSERT - dodavanje
DBMS - QUERIES SQL UPITI SELECT < lista atributa > FROM < lista tabela > WHERE < uslovi >
DBMS - QUERIES SQL UPITI DELETE FROM < lista tabela > WHERE < uslovi >
DBMS - QUERIES SQL UPITI UPDATE < lista tabela > SET < atribut1=izraz1,. WHERE < USLOVI >,atributn=izrazn >
DBMS - QUERIES SQL UPITI INSERT INTO < TABELA X, [atr1, atr2,......., atrn] > VALUES < konst1, konst2,......., konstn >
INFORMACIONI SISTEMI Prof.dr ZORA ARSOVSKI Ekonomski fakultet E mail: zora@kg @kg. ac.rs