Tεύχος 5 - Mάιος 2011 υγεία > ψυχολογία > διατροφή ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΙΑΚΩΒΑΚΗΣ Ο αθλητισμός περνάει κρίση ΦΟΙΒΟΣ ΜΑΔΙΑΝΟΣ Το κάπνισμα απειλεί και τα δόντια ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑ Πείτε «όχι» στις δίαιτες της μόδας ΝΕΥΡΙΚΑ ΤΙΚ Πρέπει να μας ανησυχούν; ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Τα μυστικά της επιτυχίας www.lifepositive.gr ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
υγεία www.lifepositive.gr Tεύχος 5 - Mάιος 2011 υγεία > ψυχολογία > διατροφή Περιεχόμενα 16 36 56 46 8 12 16 30 36 42 46 50 56 60 life positive > life positive > life positive > life positive > life ΕΙΔΗΣΕΙΣ > Μικρές και ενδιαφέρουσες 10+1 ΑΠΟΡΙΕΣ > Για τη δυσκοιλιότητα και τις φυτικές ίνες ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ > Μην αφήσετε το στρες να τορπιλίσει την επιτυχία > Διατροφές που ευνοούν την απόδοση > Συμπληρώματα διατροφής για υψηλές επιδόσεις ΦΟΙΒΟΣ ΜΑΔΙΑΝΟΣ > «Το κάπνισμα απειλεί και την υγεία των δοντιών» ΨΩΡΙΑΣΗ > Νέες θεραπείες -πολλές ελπίδες... ΝΕΥΡΙΚΑ ΤΙΚ > Πρέπει να μας ανησυχούν; ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΚΑΥΓΑΔΕΣ > Όταν το παιδικό δωμάτιο μετατρέπεται σε...ρινγκ ΣΠΙΤΙ > Επικίνδυνα μικρόβια σε αντικείμενα...υπεράνω υποψίας ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΙΑΚΩΒΑΚΗΣ > «Αγωνίζομαι πάντα με αξιοπρέπεια» GUERILLA GARDENERS > Το «πράσινο»...αντάρτικο Πόλεων
72 υγεία >Life>Positive< ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ-ΕΚΔΟΣΗ > Μ. ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΣ Α.Ε. Αγ. Νικολάου 102, 16674 Γλυφάδα Τηλ: 210 8947002, Fax: 210 8941551 e-mail: info@lifepositive.gr www.pitsilidis.gr ΕΚΔΟΤΗΣ > Μιχάλης Πιτσιλίδης 76 96 www.lifepositive.gr 64 68 72 76 82 86 88 90 92 94 95 96 ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ > Νινέττα Βατικιώτη ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ > Θεόδουλος Παπαβασιλείου ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ > Νεκταρία Καρακώστα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ > Ειρήνη Πιτσιλίδη ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ > Γιώργος Παναγόπουλος ART DIRECTOR > Μάτα Παρασύρη life positive > life positive > life positive > life positive > life positive > life ΘΕΑΤΡΟ ΚΩΦΩΝ > Ένα θέατρο διαφορετικό από τα άλλα ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ: ΑΕΡΟΣΥΝΟΔΟΣ > Ε. Βαφειάδου: «Κάθε πτήση είναι μια ξεχωριστή εμπειρία» ΔΙΑΤΡΟΦΗ > Δεν υπάρχουν «μαγικές συνταγές» στο αδυνάτισμα ΟΜΟΡΦΙΑ > Επιλέξτε το σωστό αδυνατιστικό ΑΠΟΔΡΑΣΗ > Οινοτουρισμός στη βορειοελλαδίτικη Τοσκάνη PET LOVE > Xάθηκε κατοικίδιο: Kαι τώρα τι; ΘΕΑΜΑΤΑ > Θεατρικές παραστάσεις και μουσικές αποδράσεις ΓΕΥΣΗ > Μυρσίνη Λαμπράκη: «Η μαγειρική είναι χαρά» ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΑΓΟΡΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ Η ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΤΟΥ ΜΗΝΑ > Αντιμετωπίστε τους μύκητες των ποδιών ΔΗΜΟΣΙOΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ > Ραζμίκ Αγαμπατιάν > Νάντια Γιαννούλη > Ζέφη Κληρονόμου > Βιβέττα Λαϊνιώτη > Ρίτα Προδρόμου > Iωάννα Pάπτη ΕΙΔIΚΟΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ > Ορέστης Γιωτάκος, ψυχίατρος > Γρηγόρης Λάσκαρης, φαρμακοποιός > Θεόδωρος Ροκκάς, γαστρεντερολόγος > Στέλιος Σπαντιδέας, διατροφολόγος > Κώστας Σπίγγος, νευρολόγος Το επόμενο τεύχος του > Life > Positive < θα κυκλοφορήσει την Κυριακή 12 Iουνίου ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ > Βασιλική Κούτσικου ΥΠΟΔΟΧΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ > Σοφία Κολοβού ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ > Σταμάτης Κωνσταντάτος ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ > Όλγα Κοσσυβάκη ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ > istockphoto > shutterstock images ΕΚΤΥΠΩΣΗ -ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: > ΕΚΤΥΠΩΣΕΙΣ IRIS A.E.Β.Ε. Το >Life>Positive< είναι μηνιαίο περιοδικό και διανέμεται δωρεάν, τη δεύτερη Κυριακή κάθε μήνα, με τον «Τύπο της Κυριακής»
Æï îèóý ªðéîáìÞçëá...... åäñ ëáé 50 øòþîéá äåî ëáôïéëåýôáé ðéá áðþ áóõåîåý íå îþóï ôïù ÌÀîóåî ºáéîïôÞíá æàòíáëá óå Þìè ôè äéàòëåéá ôïù 20 ïù áéñîá Ûäöóáî áðïôåìåóíáôéëû õåòáðåýå óå ðìüõï äàóëïìöî ëáé óùøîà õáîáôèæþòöî áóõåîåéñî.»ýá áðþ áùôû Üôáî ëáé è îþóï ôïù ÌÀîóåî (ìûðòá). Ûòåùîá & è áîàðôùêè îûöî æáòíàëöî, çéá áóõûîåéå ðïù áëþíè äåî Ûøïùî ðìüòö áîôéíåôöðéóôåý, óùîåøýúåôáé...
> editοrial του Mιχάλη Πιτσιλίδη pitsilidis@gmail.com 6 Τα «ναρκωτικά» κι εμείς Η 26 η Ιουνίου καθιερώθηκε ως «Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και της Παράνομης Διακίνησής τους» το 1987, από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινή γνώμη για τις επιπτώσεις από τη χρήση και τη διακίνηση των «ναρκωτικών». Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τους τελευταίους 12 μήνες, 200 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας 15-64 ετών, με άλλα λόγια το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, έκαναν χρήση ναρκωτικών τουλάχιστον μία φορά. Στο ίδιο διάστημα, το εμπόριο ναρκωτικών έφθασε τα 320 δις δολάρια, περίπου δηλαδή το ΑΕΠ μιας χώρας όπως η Ελλάδα! Στη χώρα μας, τη δεκαετία 1995-2004 έχασαν τη ζωή τους από «ναρκωτικά» 2.479 άνθρωποι. Από αυτούς, οι 277 ήταν ηλικίας μέχρι 20 ετών, οι 1.198 από 21 έως 30 ετών και 1.004 από 31 χρόνων και πάνω. Οι 2.280 νεκροί από ναρκωτικά ήταν άνδρες και οι 199 γυναίκες, 165 από αυτούς αλλοδαποί. Η Ελληνική Αστυνομία, την περίοδο 1995-2005 χειρίστηκε 80.367 «υποθέσεις ναρκωτικών», συλλαμβάνοντας συνολικά 119.684 άτομα. Στην Ελλάδα, η μέση ηλικία έναρξης της χρήσης είναι τα 15,5 χρόνια, ενώ το 80% των χρηστών είναι άνεργοι ή περιστασιακά εργαζόμενοι. Η κάνναβη εμφανίζεται ως ουσία έναρξης για το 85% περίπου των χρηστών. Σε ηλικία 19 ετών περίπου σημειώνεται το πέρασμα στην ηρωίνη, συστηματική χρήση της οποίας κάνει σχεδόν το 85% των εξαρτημένων. Το 40% μοιράζεται τη σύριγγα με άλλους, με κίνδυνο μετάδοσης ηπατίτιδας, AIDS και άλλων νοσημάτων. Η οικονομική αδυναμία των περισσότερων χρηστών ευθύνεται για την εγκληματικότητα των «ναρκωτικών», μια παράμετρο που τροφοδοτεί τον κοινωνικό ρατσισμό εναντίον τους. Στην αντιμετώπιση του προβλήματος περισσεύει η υποκρισία. Ας αρχίσουμε από το γεγονός ότι είναι αδύνατον να υπάρξει κοινωνία ανθρώπων, χωρίς τη χρήση τοξικών ουσιών (και όχι «ναρκωτικών»!). Άλλωστε, το τσιγάρο και το οινόπνευμα ανήκουν σε αυτές και ευθύνονται για πολύ περισσότερους θανάτους κάθε χρόνο, από το σύνολο των παράνομων ουσιών. Είναι, ωστόσο, νόμιμες και γι αυτό χρησιμοποιούνται ευρύτατα, χωρίς ποινικοποίηση εξαιτίας των δραματικών τους επιπτώσεων. Η αγγελική κοινωνία, η καθαρή από ουσίες και χρήστες, είναι απολύτως ουτοπική. Αφού, επομένως, πάρουμε απόφαση ότι ναι, θα έχουμε πάρα πολλούς ανθρώπους που έχουν κάνει χρήση παράνομων ουσιών και πολλούς που κάνουν, θα εστιάσουμε την προσοχή μας στις επιπτώσεις οι οποίες, στο σύνολό τους σχεδόν, οφείλονται στο καθεστώς ΠΑ- ΡΑΝΟΜΙΑΣ. Η παρανομία εξακοντίζει τις τιμές των ουσιών και ευθύνεται για την εγκληματικότητα προς εξεύρεση της δόσης και για τα θύματα από τη νοθεία των ουσιών. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν άνθρωποι με οικονομική επάρκεια ή επαγγελματική εμπλοκή (π.χ. γιατροί) οι οποίοι περνάνε όλη τους τη ζωή χρησιμοποιώντας ουσίες, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα για τον εαυτό τους ή τους άλλους. Αυτό που χρειάζεται, επομένως, είναι η ευαισθητοποίηση αυτών που παίρνουν τις αποφάσεις, ώστε να εξουδετερωθεί ο πολιορκητικός κριός των ουσιών που είναι η παρανομία και μόνον αυτή <
ΦΥΣΙΚΟ ΛΙΠΟ ΙΑΛΥΤΙΚΟ SOLGAR LIPOTROPIC FACTORS Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ISO-PLUS Á.Å. ðñïôåßíåé...öõóéêü! ΒΡΕΙΤΕ ΞΑΝΑ ΤΟΝ ΠΙΟ Α ΥΝΑΤΟ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ ÁÈÇÍÁ: Τ. 210 95 79 707 F. 210 95 72 169 e-mail: info@iso-plus.gr www.iso-plus.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Τ. 2310 028 668 F. 2310 028 668 εσωτ. 2301
> υγεία > Μικρά & ενδιαφέροντα «Πιπέρι στο στόμα» και χάστε κιλά! > Ολοήμερα σχολεία κατά παιδικής παχυσαρκίας, σημειώσατε 1 8 Μπορείτε να χάσετε βάρος κάνοντας τη ζωή σας λίγο πιο... πικάντικη; Νέα έρευνα του πανεπιστημίου του Purdue απαντά καταφατικά στο παραπάνω ερώτημα, καθώς αποδεικνύει ότι λίγο περισσότερο πιπέρι καγιέν στο φαγητό, μπορεί να κόψει την όρεξή σας, και μάλιστα για τις πλέον θερμιδοφόρες τροφές, εκείνες δηλαδή που περιέχουν πολλά λιπαρά, αλάτι και ζάχαρη. «Ανακαλύψαμε πως η κατανάλωση κόκκινου, καυτερού πιπεριού μπορεί να θέσει υπό έλεγχο το αίσθημα της πείνας και να αυξήσει τις μεταγευματικές καύσεις, ιδίως σε όσους δεν το καταναλώνουν συχνά», δήλωσε ο καθηγητής Τροφίμων και Διατροφής, επικεφαλής ερευνητής, δρ Richard D. Mattes. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως με γεύματα «πατημένα» στο πιπέρι μπορεί κανείς να καταπολεμήσει την «πληγή» που λέγεται παχυσαρκία, σημειώνει ο ίδιος, προσθέ- τοντας ότι «η στροφή σε πιο καυτερά φαγητά θα πρέπει να συνοδευτεί κι από άλλες, μικρές αλλαγές την καθημερινή ζωή, ώστε να συμβάλλει στη διαχείριση του βάρους». Το «μυστικό» κρύβεται στην καψαϊκίνη, στην ουσία που δίνει στις καυτερές πιπεριές και στο πιπέρι την χαρακτηριστική γεύση τους. Η συγκεκριμένη ουσία, ελαττώνει την όρεξη, ενώ ταυτόχρονα, αυξάνει τη θερμοκρασία του σώματος και την καύση των θερμίδων. «Όταν το ερέθισμα της καυτερής γεύσης δεν είναι οικείο, έχει πιο ισχυρή επίδραση. Όταν γίνεται οικείο, χάνει την αποτελεσματικότητά του. Χρειαζόμαστε περισσότερες μελέτες, ώστε να διαπιστώσουμε τι προσαρμογές πρέπει να γίνουν στη δίαιτα ενός ατόμου, για να διατηρηθεί αυτό το αποτέλεσμα». Ήδη ακούστηκαν προτάσεις για τη λήψη πιπεριού με τη μορφή κάψουλας, ώστε να είναι ανεκτό κι από εκείνους που δεν αγαπούν τις καυτερές γεύσεις, όμως ο Mattes τόνισε: «Το αισθητηριακό ερέθισμα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Το αίσθημα του καύσου στη γλώσσα συμβάλλει πολύ στην αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος, στην ενεργειακή δαπάνη και στον έλεγχο της όρεξης». Τα ολοήμερα σχολεία θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας, γιατί οδηγούν σε αύξηση της σωματικής δραστηριότητας των παιδιών. Από την ανάλυση στοιχείων που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αξιολόγηση Σωματικής Διάπλασης, Διατροφικών Συνηθειών και Σωματικής Δραστηριότητας», του υπουργείου Παιδείας, που παρακολούθησε 867.000 μαθητές δημοτικού από όλη την Ελλάδα για 13 χρόνια, προέκυψε ότι το 90% των μαθητών στα ολοήμερα σχολεία πετυχαίνουν το στόχο των 60 λεπτών άσκησης την ημέρα που θέτουν οι διεθνείς οργανισμοί, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους μαθητές που περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους μπροστά στη μικρή οθόνη. Πολύ χειρότερα είναι, μάλιστα, τα πράγματα για τα κορίτσια, καθώς αποδεικνύει ότι μόνο το 56% των κοριτσιών που φοιτούν σε μη ολοήμερα σχολεία εκπληρώνουν τις διεθνείς συστάσεις για σωματική δραστηριότητα. Ως αποτέλεσμα των ανωτέρω, η αερόβια αντοχή των μαθητών δημοτικού, έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία, κατά 5%, ενώ σήμερα 4 στα 10 ελληνόπουλα είναι παχύσαρκα.
> υγεία μικρά & ενδιαφέροντα > Ένα μήλο την ημέρα 10 Επιστημονικά βάσιμη φαίνεται να είναι η γνωστή παροιμία «ένα μήλο την ημέρα, το γιατρό τον κάνει πέρα», τουλάχιστον όσον αφορά στις μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες. Σύμφωνα με τους καθηγητές Δρ. Bahram Arjmandi και Margaret Sitton από το Τμήμα Επιστήμης Διατροφής και Άσκησης του Πανεπιστημίου της Φλόριντα, τα μήλα αποτελούν πράγματι ένα «θαυματουργό φρούτο», με σημαντικά οφέλη. Μελέτες που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί σε ζώα, έχουν δείξει ότι η περιεκτικότητα των μήλων σε πεκτίνη και σε πολυφαινόλες βελτιώνουν τον μεταβολισμό των λιπιδίων και μειώνουν την παραγωγή μορίων που προάγουν τη φλεγμονή. Η έρευνα των Arjmandi και Sitton απέδειξε ότι η καθημερινή κατανάλωση μήλων έχει μακροπρόθεσμα καρδιοπροστατευτικά οφέλη και για τον άνθρωπο. Οι ερευνητές διαπίστωσαν μείωση 23% στα επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης σε γυναίκες που επί ένα εξάμηνο κατανάλωναν καθημερινά μήλα και μείωση των επιπέδων της C- αντιδρώσας πρωτεΐνης στον οργανισμό (τα αυξημένα επίπεδα της πρωτεΐνης στο αίμα, συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για έμφραγμα). «Δεν περίμενα ποτέ η κατανάλωση μήλων να μειώνει τόσο πολύ την κακή χοληστερόλη, αυξάνοντας παράλληλα την καλή (HDL) χοληστερόλη, κατά 4%», τόνισε ο καθηγητής Arjmandi. Πολύ σημαντικό εύρημα της μελέτης ήταν ότι, παρά το γεγονός ότι οι γυναίκες αυτές λάμβαναν περίπου 240 extra θερμίδες/ημέρα από τα μήλα που κατανάλωναν, όχι μόνο δεν πήραν βάρος, αλλά έχασαν κατά μέσο όρο 1,6 κιλά η καθεμία. Αυτή η απώλεια οφείλεται πιθανότατα στην πεκτίνη, ουσία που ευνοεί τον κορεσμό. «Η μείωση του σωματικού βάρους είναι ένα πρόσθετο πλεονέκτημα από την καθημερινή κατανάλωση μήλων», πρόσθεσε ο καθηγητής. Σε ένα επόμενο βήμα, οι ερευνητές θα προσπαθήσουν να επιβεβαιώσουν αυτά τα ευρήματα με μια μεγαλύτερη μελέτη, εθνικής εμβέλειας. > Και οι άνδρες θέλουν τον πλαστικό τους! Ολοένα αυξανόμενος βαίνει ο αριθμός των ανδρών που αποφασίζουν να δεχθούν το νυστέρι του πλαστικού χειρουργού για να βελτιώσουν την εμφάνισή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ακόμη και στη χώρα μας, δεκάδες άνδρες φτάνουν στα ιατρεία των πλαστικών χειρουργών, ζητώντας να βελτιώσουν την εμφάνισή τους, εν όψει κάποιας συνέντευξης για δουλειά. Μελέτη στις ΗΠΑ έδειξε ότι οι αισθητικές επεμβάσεις στους άνδρες αυξήθηκαν κατά 2% το 2010 σε σχέση με το 2009, με αύξηση 14% στα ανδρικά... λίφτινγκ και 7% άνοδο στις επεμβάσεις λιποαναρρόφησης. Συνολικά, το 2010 κατέφυγαν στην αισθητική χειρουργική 1,1 εκατομμύριο Αμερικανοί, έναντι 11,5 εκατομμυρίων Αμερικανίδων. «Περισσότερο από ποτέ αυτή η γενιά των ανδρών αγωνιά για την εμφάνισή της», τόνισε ο Φίλιπ Χεκ, πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρίας Πλαστικών Χειρουργών (Α.S.P.S). «Άνδρες που έχασαν τη δουλειά τους και ψάχνουν για άλλη, λένε ότι πρέπει κάτι να κάνουν για να φαίνονται νεότεροι και να μείνουν στις επάλξεις».
H Bristol-Myers Squibb είναι µια παγκόσµια βιοφαρµακευτική εταιρεία µε αποστολή της να ανακαλύπτει, να αναπτύσσει και να παρέχει καινοτόµα φάρµακα που συµβάλλουν στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση σοβαρών ασθενειών. Together we can prevail. Together we can prevail. www.bms-greece.gr Bristol-Myers Squibb A.E. Αττικής 49-53 & Προποντίδος 2, Τ.Κ. 152 35 Βριλήσσια, Αττική ΤΘ 63883 - Bριλήσσια, Τ.Κ. 152 03, Αττική Τηλ.: 210 6074 300 & 210 6074 400, Φαξ: 210 6074 333, ΑΡ.Μ.Α.Ε. 62772/01ΑΤ/Β/07/148
12 > υγεία 10+1 Aπορίες για τη δυσκοιλιότητα και τις φυτικές ίνες Υπολογίζεται ότι 1 στους 5 Έλληνες πάσχει από δυσκοιλιότητα, ενώ περίπου 7 στους 10 δυσκοίλιους είναι γυναίκες. Τι προκαλεί τη δυσκοιλιότητα; Μπορούν οι φυτικές ίνες να δώσουν λύση; Πώς πρέπει να αντιδράσει κανείς όταν το πρόβλημα επιμένει; Γιατί στην Αφρική η δυσκοιλιότητα είναι άγνωστο πρόβλημα; Με αφορμή την Ημέρα Ευαισθητοποίησης για τη δυσκοιλιότητα, στις 10 Μαΐου, λύνουμε όλες σας τις απορίες. δόν πάντα, σε συνήθειες της καθημερινότητας, όπως η πλούσια σε ζωικά λίπη και φτωχή σε φυτικές ίνες διατροφή, η καθιστική ζωή, η απουσία σωματικής άσκησης, το stress και η εκούσια αναστολή της ανάγκης για κένωση. Ποια είναι τα είδη των 3 φυτικών ινών; Οι φυτικές ίνες ταξινομούνται, ανάλογα με τη διαλυτότητά τους, Πότε κάποιος πάσχει 1 από δυσκοιλιότητα; Πρακτικά, δυσκοιλιότητα έχει ένας άνθρωπος με λιγότερες από 3 κενώσεις την εβδομάδα και/ή συχνά σημαντική δυσκολία στην αφόδευση, ακόμη και εάν έχει σχεδόν καθημερινές κενώσεις. Πού οφείλεται το 2 πρόβλημα; H δυσκοιλιότητα αποδίδεται, σχεσε διαλυτές και αδιάλυτες. Και τα δύο είδη υπάρχουν σε διαφορετικές αναλογίες σε πολλά τρόφιμα. Καλές πηγές διαλυτών φυτικών ινών είναι η βρώμη, το κριθάρι, τα φρούτα, τα λαχανικά και τα όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια). Τα δημητριακά και το ψωμί ολικής αλέσεως είναι πλούσιες πηγές αδιάλυτων φυτικών ινών. Πώς μειώνουν τη δυσκοιλιότητα οι φυτικές ίνες; 4 Η καταπολέμηση της δυσκοιλιότητας βασίζεται στη βελτίωση των διατροφικών συνηθειών και στην αύξηση των προσλαμβανόμενων φυτικών ινών, είτε μέσω της διατροφής, είτε με τη λήψη ειδικών συμπληρωμάτων. Οι φυτικές ίνες, συμβάλλουν στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας, αυξάνοντας το βάρος των κοπράνων και μειώνοντας τον χρόνο διέλευσής τους από το γαστρεντερικό σωλήνα. Δυστυχώς όμως, για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στη χώρα μας, η μέση ημερήσια πρόσληψη φυτικών ινών, υπολείπεται κατά 50% της ελάχιστης ποσότητας που απαιτείται για την ομαλή εντερική λειτουργία. Σε λαούς της Αφρικής, όπου οι φυτικές ίνες αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του καθημερινού διαιτολογίου, η δυσκοιλιότητα είναι άγνωστη. Υπάρχουν συνήθειες που 5 επιβαρύνουν την εντερική λειτουργία; Πράγματι, ορισμένες συνήθειες μπορούν να επιδεινώσουν σημαντικά τη δυσκοιλιότητα. H κυριότερη από αυτές είναι η έλλειψη σωματικής άσκησης. Για να κινητοποιηθεί επαρκώς το έντερο έχει ανάγκη την κίνηση του υπόλοιπου σώματος. Η καθιστική ζωή αποτελεί ένα από τα συχνά αίτια δυσκοιλιότητας. Η αναστολή της
> υγεία 14 ανάγκης για κένωση, συχνά λόγω φόρτου εργασίας ή του φόβου μετάδοσης ασθενειών από κοινόχρηστες τουαλέτες, αναστέλλει το αντανακλαστικό της αφόδευσης, με αποτέλεσμα τη δυσκοιλιότητα. Τέλος, το άγχος οδηγεί σε έκλυση ορμονών που μειώνουν την κινητικότητα του παχέος εντέρου και προκαλούν δυσκοιλιότητα. Ποια διατροφή βοηθά 6 στην καλή λειτουργία του εντέρου; Στην καθημερινή διατροφή όλων μας πρέπει να περιλαμβάνονται: άφθονα φρούτα, ιδιαίτερα ακτινίδια, δαμάσκηνα και εσπεριδοειδή, φρέσκοι, μη επεξεργασμένοι χυμοί, 3-4 μερίδες πράσινων λαχανικών, 8-10 ποτήρια νερό τους χειμερινούς μήνες και 10-12 ποτήρια τους θερινούς μήνες, προϊόντα ολικής αλέσεως, όπως ψωμί και παξιμάδια ή δημητριακά ολικής αλέσεως. Υπάρχουν τροφές που 7 πρέπει να αποφεύγει ο δυσκοίλιος; Σε αντίθεση με τις φυτικές ίνες, που αυξάνουν τον όγκο των κοπράνων και διεγείρουν την κινητικότητα του γαστρεντερικού, υπάρχουν τροφές οι οποίες, όχι μόνο δεν προσδίδουν όγκο στα κόπρανα, δεν αφήνουν δηλαδή υπόλειμμα, αλλά μειώνουν και την κινητικότητα του εντέρου. Στην κατηγορία αυτή, περιλαμβάνονται τροφές που είναι πλούσιες σε ζωικό λίπος (γαλακτοκομικά προϊόντα, κρέας και επεξεργασμένα παράγωγα κρέατος) και σε τεχνητά σάκχαρα (ζάχαρη και παράγωγά της). Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ότι οι έτοιμες τύπου fast food τροφές είναι, κατά κανόνα, πλούσιες σε λίπος και ζάχαρη και οδηγούν σε δυσκοιλιότητα. Παράλληλα με τη διατροφή, υπάρχουν άλλα 8 μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν; Σημαντική θεωρείται η ένταξη της σωματικής άσκησης στην καθημερινότητά μας. Η ήπια αεροβική άσκηση (περπάτημα, τρέξιμο, κολύμπι), έχει θεαματικά αποτελέσματα, όσον αφορά στην ομαλή κινητικότητα του εντέρου. Αντίθετα, η αναερόβια άσκηση (όπως η άρση βαρών) δεν προσφέρει στην αντιμετώπισή της. Ακόμα, σημαντική είναι η προσπάθεια για αφόδευση, αμέσως με την εμφάνιση της επιθυμίας και όχι μόνο όταν η ανάγκη γίνει επιτακτική. Ο φόβος μετάδοσης μολυσματικού νοσήματος από κοινόχρηστες τουαλέτες είναι αδικαιολόγητος. Υπάρχουν και παράλληλα 9 οφέλη από την κατανάλωση φυτικών ινών; Εκτός από την πρόληψη και την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας, η πλούσια σε φυτικές ίνες διατροφή οδηγεί σε μείωση της πιθανότητας εμφάνισης πολυπόδων και καρκίνου του παχέος εντέρου. Επίσης, μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μιας σειράς μεταβολικών νοσημάτων, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η λιπώδης διήθηση του ήπατος. Υπάρχουν κίνδυνοι 10 από την υπερβολική κατανάλωση φυτικών ινών; Οι κίνδυνοι είναι ελάχιστοι. Άτομα τα οποία λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή για καρδιολογικά νοσήματα ή νοσήματα των αγγείων, πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες με μέτρο, καθώς η υπερβολική κατανάλωση μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αποτελεσματικότητα της αντιπηκτικής αγωγής. Επίσης, άτομα που έχουν πρόσφατα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση στην κοιλιακή χώρα, πρέπει να καταναλώνουν φυτικές ίνες, έπειτα από συνεννόηση με το γιατρό τους. Υπάρχουν και νοσήματα που ευθύνονται για 11 τη δυσκοιλιότητα; Υπάρχουν παθήσεις του παχέος εντέρου (π.χ. πολύποδες), αλλά και συστηματικά (διαβήτης, νόσος Πάρκινσον, υποθυρεοειδισμός, πολλαπλή σκλήρυνση κ.ά.) που μπορούν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Καθένας πάνω από τα 50 και καθένας που παρουσιάζει πρόσφατη έναρξη δυσκοιλιότητας, ανεξαρτήτως ηλικίας, με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου, θα πρέπει να υποβάλλεται αμέσως σε έλεγχο. Τέλος, δυσκοιλιότητα προκαλούν ορισμένα φάρμακα (αντιδιαρροϊκά, καρδιολογικά, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά). Ευχαριστούμε για τη βοήθεια στη σύνταξη του παρόντος άρθρου, τον γαστρεντερολόγο- ηπατολόγο, Διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Αναστάσιο Ρούσσο.
> αφιέρωμα: Πανελλήνιες > Της Ζέφης Κληρονόμου
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ & ΣΤΡΕΣ Μην το αφήσετε να τορπιλίσει την επιτυχία Η εποχή του φροντιστηρίου είναι ευχάριστη. Μετακίνηση, παρέα, φλερτ, διάβασμα, όνειρα και αγωνίες για εκείνο το βλέμμα στο μετρό ή τη στάση του λεωφορείου. Την ώρα των εξετάσεων, τα πράγματα είναι αλλιώς. Χέρια ιδρωμένα πάνω σε μια κόλλα χαρτί, αγωνία μπροστά στα θέματα, ταχυκαρδία, αρνητικές σκέψεις Δεν είναι τα μόνα, αλλά είναι μερικά από τα συμπτώματα του άγχους που πλήττει με ιδιαίτερη σφοδρότητα τους διαγωνιζόμενους για μια θέση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Γιατί;
> αφιέρωμα: Πανελλήνιες πώς δεν θα... τορπιλίσει την επιτυχία «Είναι πολλοί οι παράγοντες που πυροδοτούν το άγχος των υποψηφίων για τις εισαγωγικές εξετάσεις στην Ελλάδα», επισημαίνει η Δρ. Σχολικής Ψυχολογίας, κ. Αναστασία Ψάλτη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Αλεξάνδρειου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος Θεσσαλονίκης και τους παραθέτει: «η υψηλή αξία που αποδίδεται στην ανώτερη και ανώτατη μόρφωση, καθώς και η αβεβαιότητα για τη μελλοντική επαγγελματική αποκατάσταση χωρίς ανώτατη εκπαίδευση. Ένας άλλος καθοριστικός παράγοντας είναι οι προσδοκίες των γονιών για την εισαγωγή των παιδιών τους στην ανώτατη εκπαίδευση και η υπερ-επένδυση που κάνουν για την προετοιμασία τους, οικονομική και κοινωνική. Το κόστος δηλαδή των ειδικών μαθημάτων και η αρνητική επίπτωση στο κοινωνικό πρόσωπο της οικογένειας από τυχόν αποτυχία του παιδιού. Το συναισθηματικό μέρος αφορά την εκπλήρωση προσωπικών ονείρων και σχεδίων των γονιών». > To Προφίλ αγχωμένου υποψηφίου 18 Υπάρχει μια συγκεκριμένη δομή προσωπικότητας, δηλαδή παιδιά με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που εμφανίζουν μεγαλύτερο βαθμό άγχους πριν τις εξετάσεις; ρωτάμε την κ.ψάλτη. «Έρευνες δείχνουν ότι πράγματι υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, που συνδέονται με την εκδήλωση αυξημένου άγχους σε διάφορες κρίσιμες καταστάσεις, όπως είναι οι εισαγωγικές εξετάσεις, αλλά και με τους τρόπους αντιμετώπισης του άγχους. Άτομα εσωστρεφή, με υψηλό επίπεδο διεγερσιμότητας, αλλά και αντιδραστικότητας κι ανησυχίας, καθώς και με συγκινησιακά προσανατολισμένα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά (απόσυρση, συστολή, νευρωτισμός, συγκινησιακή αντιδραστικότητα) φαίνεται πως εμφανίζουν μικρή ανοχή σε στρεσογόνες καταστάσεις. Επιπλέον, μεγαλύτερο άγχος εκδηλώνουν άτομα με εξωτερικό κέντρο ελέγχου, δηλαδή αυτά που θεωρούν ότι δεν έχουν έλεγχο των καταστάσεων της ζωής τους, καθώς παράγοντες έξω από τον εαυτό τους ευθύνονται για την απόδοση και επίδοσή τους». Ωστόσο, όπως επισημαίνει η κ. Ψάλτη, «τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά δεν είναι οι μόνοι παράγοντες που επιδρούν στο βαθμό εκδήλωσης του άγχους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για εφήβους, οι οποίοι βρίσκονται ακόμα σε φάση διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους. Άλλος παράγοντας είναι το φύλο. Τα κορίτσια εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά σε κλίμακες άγχους και κατάθλιψης. Σημαντικό είναι και το ιστορικό του ατόμου, οι μηχανισμοί άμυνας που έχει αναπτύξει, το στιλ της ζωής, το σύστημα αξιών, η τρέχουσα σωματική και ψυχολογική κατάσταση, αλλά και το πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει και κινείται: η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία, οι απαιτήσεις και προσδοκίες τους».
Mylan. Γιατί η ποιότητα της υγείας είναι αδιαπραγµάτευτη... O όµιλος Mylan αποτελεί µια από τις µεγαλύτερες φαρµακευτικές εταιρείες generics και ειδικών φαρµάκων, µε ηγετικό ρόλο στην παγκόσµια αγορά. Mέσα στην 50χρονη πορεία της, η Mylan έχει σαν πρώτη προτεραιότητα τη λειτουργία της - σε όλα τα επίπεδα - µε ήθος και υπευθυνότητα. H επιµονή της Mylan στην ποιότητα και την έρευνα, της δίνει τη δυνατότητα να παρέχει µια πλήρη σειρά πρωτοποριακών και υψηλής ποιότητας προϊόντων, προσιτών σε όλους. Γιατί στη Mylan ο,τιδήποτε λιγότερο δεν είναι αρκετό. H Mylan είναι επίσης από τους µεγαλύτερους προµηθευτές παγκοσµίως δραστικών ουσιών που χρησιµοποιούνται στην παρασκευή αντιρετροϊκών σκευασµάτων για τη θεραπεία ασθενών µε HIV/AIDS. Oι αριθµοί της Mylan µιλάνε από µόνοι τους... ñ 3η θέση παγκοσµίως στις εταιρείες generics ñ 45 δις δόσεις φαρµάκων ετήσια παραγωγή σε παγκόσµια κλίµακα ñ 50 χρόνια πορείας µε πρώτη προτεραιότητα τη λειτουργία - σε όλα τα επίπεδα - µε ήθος και υπευθυνότητα ñ 140 νέοι φάκελοι προϊόντων προς έγκριση ñ περισσότερα από 900 σκευάσµατα ήδη σε κυκλοφορία ñ περίπου 15.500 εργαζόµενοι σε περισσότερες από 140 χώρες Kι όλα αυτά µε µοναδικό στόχο την προσφορά και στην Eλλάδα, αξιόπιστων φαρµάκων, για κάθε θεραπευτική κατηγορία, τα οποία θα επιτρέψουν να γίνει προσιτή η......ποιότητα Yγείας για όλους GPH_AD_019_APR_11 Generics Pharma Hellas Ltd. a Subsidiary of Mylan Inc.:. BÔ ÏÈ ÁÌ ÓË 577A, 164 51 AÚÁ ÚÔ ÔÏË TËÏ.: 210 99.36.410 ñ Fax: 210 99.47.377 ñ e-mail: info@mylan.gr ñ www.mylan.com Ú. ÂÛ/Ó ÎË : T.. 8509, EÌ ÔÚÈÎfi K ÓÙÚÔ Philippos Center, 570 01 ÚÌË, TËÏ. & Fax: 2310 383.171 TËÏ. º ÚÌ ÎÔÂ ÁÚ ÓËÛË : 210 99.36.410 ñ e-mail: pharmacovigilance@mylan.gr
> αφιέρωμα: Πανελλήνιες πώς δεν θα... τορπιλίσει την επιτυχία 20 Όπως επισημαίνει κ. Ψάλτη, στη χώρα μας «οι Πανελλαδικές εξετάσεις μετατρέπονται σε μείζον οικογενειακό και κοινωνικό ζήτημα. Η ζωή ολόκληρης της οικογένειας στρέφεται γύρω από τις εξετάσεις. Οι γονείς περιμένουν ώρες έξω από τα εξεταστικά κέντρα. Συνάμα, ολόκληρη η επικράτεια κινείται σε ρυθμούς Πανελλαδικών, με αφιερώματα σε εφημερίδες, περιοδικά και δελτία ειδήσεων, σχετικά με τα θέματα των εξετάσεων, αν ήταν ή δεν ήταν βατά και τις απαντήσεις των υποψηφίων». Άγχος εξετάσεων: δημιουργικό ή επικίνδυνο; «Μέχρις ενός σημείου, το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μάς κινητοποιεί να καταβάλουμε το μέγιστο των προσπαθειών μας, προκειμένου να επιτύχουμε τον στόχο μας», εξηγεί ο Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής κ. Γρηγόρης Βασιλειάδης. «Το άγχος γίνεται επικίνδυνο όταν δεν μπορούμε πια να το ελέγξουμε, γιατί τότε περιορίζει την επίδοση και μας κάνει να υποφέρουμε». Όπως επισημαίνει, το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθουν τα παιδιά, μήπως απογοητεύσουν τους γονείς τους ή ματαιώσουν τις προσδοκίες που έχουν από τον εαυτό τους. Ως προς το μηχανισμό του, το άγχος ενεργοποιείται από αρνητικές σκέψεις, μεγαλώνει μέσα από αυτές και τελικά, στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να ακινητοποιήσει τα παιδιά, ενώ αν ξεφύγει τελείως από τον έλεγχό τους μπορεί να τα οδηγήσει να εγκαταλείψουν την προσπάθεια. «Μέσα από τις αρνητικές σκέψεις που κάνουμε όταν φοβόμαστε κάτι πολύ, άθελά μας προετοιμάζουμε την αποτυχία, αφού ασυνείδητα σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτύχουμε», καταλήγει ο ψυχολόγος. < i > ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΠΡΟΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ Ο κ. Βασιλειάδης εξηγεί στους υποψήφιους τι πρέπει να κάνουν για να διαχειριστούν το άγχος και να προετοιμαστούν ψυχολογικά πριν, κατά και μετά την εξέταση. ΠΡΙΝ AΠO KAΘE EΞETAΣH Φτιάξτε οργανόγραμμα. Κάντε επανάληψη μαζί με φίλους, για να τσεκάρετε πόσο έχετε κατανοήσει την ύλη. Γράψτε σε ένα χαρτί τι σας προκαλεί άγχος και σημειώστε δίπλα πώς μπορείτε πρακτικά να αντιμετωπίσετε το συγκεκριμένο πρόβλημα. Εκφράστε τους φόβους και τις αμφιβολίες σας στους γονείς σας και σε ανθρώπους που μπορούν να ακούσουν. Προσπαθήστε να αναπαραστήσετε νοητικά τις πραγματικές συνθήκες των εξετάσεων. Αν εξοικειωθείτε μαζί τους στη φαντασία σας, θα τις αντιμετωπίσετε πιο εύκολα και στην πραγματικότητα. Δοκιμάστε ασκήσεις χαλάρωσης 15 λεπτά την μέρα, συγκεντρωθείτε στη διαφραγματική αναπνοή και στο σώμα σας που βαραίνει καθώς χαλαρώνει. Συνδυάστε εισπνοές-εκπνοές με θετικές και ρεαλιστικές σκέψεις, όπως «ακόμα κι αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω», «θα κάνω ότι περνάει από το χέρι μου για να πετύχω». Κάνετε γυμναστική καθημερινά. Οπωσδήποτε ξεκούραση και καλός ύπνος. Χαλαρώστε με πρωινό μπάνιο σε χλιαρό νερό. ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Ξεκινήστε να γράφετε από τα θέματα που γνωρίζετε καλά. Συνδυάστε αναπνοές με θετική σκέψη. Αν νιώσετε σημάδια πανικού, επαναλάβετε μια λέξη ή φράση που σας ηρεμεί, π.χ. «ήρεμα», «χαλαρά». ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΕΞΕΤΑΣΗ Κάντε ένα δώρο στον εαυτό σας, όπως μια βόλτα με ένα φίλο. Οραματιστείτε την επιτυχία και προετοιμάστε τον εαυτό σας για την επόμενη ημέρα. Ο Dr. Γρηγόρης Βασιλειάδης, M.Sc. Ph.D. Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής (www.aftognosia.gr, e-mail: info@aftognosia, τηλ. 6977866461)
Ο ρόλος των γονιών Η κ. Ψάλτη συμβουλεύει τους γονείς των υποψηφίων. Κατ αρχάς να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στο τι κάνετε και λέτε κατά τη διάρκεια όχι μόνο των Πανελλαδικών εξετάσεων, αλλά και όλης της προετοιμασίας των παιδιών. Δεν είναι η καλύτερη εποχή για να λύσετε χρονίζοντα προβλήματα συμπεριφοράς ή σχέσεων! 1. Ελέγξτε το δικό σας άγχος, γιατί το μεταδίδετε στα παιδιά σας, συχνά χωρίς να το γνωρίζετε. Π.χ. ρωτώντας τα διαρκώς αν διάβασαν και πόσες ώρες διάβασαν, κυνηγώντας τα για να φάνε, απαγορεύοντάς τους την έξοδο και τις κοινωνικές συναναστροφές, απλώς επιβεβαιώνετε το άγχος σας και αυξάνετε το δικό τους. Εξετάστε τις δικές σας προσδοκίες από τα 2. παιδιά, τη σημασία που αποδίδετε στην επιτυχία τους στις Πανελλαδικές και το τι θα σημαίνει για σας τους ίδιους προσωπικά μια ενδεχόμενη αποτυχία των παιδιών. Αναρωτηθείτε κατά πόσο προβάλλετε πάνω στα παιδιά, δικά σας ανεκπλήρωτα όνειρα. Σταθείτε κοντά στα παιδιά, στηρίζοντάς τα 3. με τρόπο διακριτικό, χωρίς υπερβολές και υστερίες και διατηρώντας διαρκώς ανοιχτές τις διόδους επικοινωνίας με αυτά. Συζητήστε ανοιχτά με το παιδί τους φόβους του σχετικά με την επίδοσή στις εξετάσεις. Ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας 4. με σχόλια που δείχνουν ότι κατανοείτε τη σοβαρότητα της κατάστασης και την ανησυχία του παιδιού, ότι γνωρίζετε πως κατέβαλε προσπάθεια και προετοιμάστηκε κατάλληλα, ώστε να έχει όλες τις προϋποθέσεις να τα καταφέρει. Περάστε στο παιδί το μήνυμα πως δεν ήρθε 5. και το τέλος του κόσμου αν δεν τα καταφέρει. Ρωτήστε το να σας πει τι θα σημαίνει για το ίδιο μια ενδεχόμενη αποτυχία. Πείτε του ότι πάντα υπάρχει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Τονίστε του ότι, εφόσον έχει προετοιμαστεί σωστά και έχει δώσει τον καλύτερο εαυτό του, δεν έχει λόγο να μην τα καταφέρει. Εξηγήστε στο παιδί ότι δεν θα πρέπει να 6. αισθάνεται υποχρεωμένο απέναντί σας για τα έξοδα που κάνατε (π.χ. σε φροντιστήρια, ιδιαίτερα) ούτε να νιώθει ότι θα σας ντροπιάσει ή θα σας απογοητεύσει αν δεν τα καταφέρει. Επισημάνετε ότι αυτή είναι μια προσωπική του υπόθεση, στην οποία οι γονείς θα είναι συμπαραστάτες, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα. 7. Φροντίστε, ώστε το παιδί να ξεκουράζεται και να τρώει σωστά καθ όλη τη διάρκεια των εξετάσεων, να κάνει τακτικά διαλείμματα στο διάβασμά του και να μην απομονώνεται, αλλά να βρίσκει χρόνο για επαφές με τους φίλους/ες του και άλλα μέλη της οικογένειας. Μην κάνετε υπερβολικές αλλαγές στην 8. καθημερινή οικογενειακή ρουτίνα (π.χ. απόλυτη ησυχία, κλείσιμο τηλεόρασης, απομάκρυνση φίλων και γνωστών, υπερβολική ενασχόληση με το φαγητό και τις ώρες μελέτης). Μην συγκρίνετε το παιδί με άλλα παιδιά 9. (συγγενών, φίλων ή γειτόνων) ή με τα μεγαλύτερα αδέλφια τους. Ζητήστε τη βοήθεια ειδικών, αν το άγχος 10. των παιδιών (ή και το δικό σας) φαίνεται να παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. > Life > Positive < MAIOΣ 2011 # 05