Ενιαία ΜΠΚΕ Ελλάδας Παράρτημα Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για την GR

Παράρτημα 8.9 - Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση για την

Σελίδα 2 από 93 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 1.1 Σκοπός της Αναφοράς 5 1.2 Νομικό καθεστώς προστασίας για την εκπόνηση της ΕΟΑ σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000. 5 1.3 Προκαταρκτικά Βήματα: Στάδιο 1 Έλεγχος 7 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 10 2.1 Γενική Θεώρηση 10 2.1.1 Επισκόπηση Έργου 10 2.2 Κατασκευή του Αγωγού και Δοκιμαστική Λειτουργία 11 2.2.1 Μέθοδοι Κατασκευής 11 2.2.1.1 Τοπογραφική Αποτύπωση και Καθαρισμός Ζώνης Εργασίας 11 2.2.1.2 Απομάκρυνση Επιφανειακής Στοιβάδας Εδάφους 13 2.2.1.3 Διαμόρφωση 13 2.2.1.4 Διάνοιξη Τάφρου 14 2.2.1.5 Χρήση Εκρηκτικών 15 2.2.1.6 Επίχωση 15 2.2.1.7 Διασταυρώσεις Υδάτινων Ρευμάτων 15 2.2.1.8 Καθαρισμός και Αποκατάσταση 17 2.2.2 Δοκιμές Πίεσης κατά την Κατασκευή (Υδραυλικές Δοκιμές) 18 2.2.2.1 Φιλοσοφία των Υδραυλικών Δοκιμών 18 2.2.2.2 Πηγές Απομάστευσης Υδάτων 19 2.2.2.3 Επιλογές Απόρριψης / Διάθεσης 20 2.3 Λειτουργία και Συντήρηση 20 2.4 Φάση Τερματισμού Λειτουργίας 21 2.5 Ασφάλεια και Έκτακτα Περιστατικά 22 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 23 3.1 Εισαγωγή 23 3.2 Αξιολόγηση της Σημασίας 24 3.2.1 Οικότοποι 26 3.2.1.1 Ευπάθεια / Κριτήρια Ευαισθησίας για Οικοτόπους / Οικοσυστήματα 26 3.2.1.2 Κριτήρια Μεγέθους των Επιπτώσεων για τους Οικοτόπους/ Οικοσυστήματα 27 3.2.2 Είδη 28 3.2.2.1 Ευπάθεια / Κριτήρια Ευαισθησίας για τα Είδη 28 3.2.2.2 Κριτήρια Μεγέθους Επίπτωσης για τα Είδη 29 4 Δέουσα εκτίμηση της περιοχής Natura 2000 31 4.1 Εισαγωγή 31 4.2 Συλλογή Δεδομένων κατά τις εργασίες πεδίου 32 4.3 Δραστηριότητες που πιθανόν θα επηρεάσουν την Περιοχή Natura 2000 (ΕΖΔ) 35

Σελίδα 3 από 93 4.3.1 Έργο TAP 35 4.3.2 Άλλα Σχετικά Έργα και Σχέδια 38 4.4 Υφιστάμενη Περιγραφή της Περιοχής Natura 2000 38 4.4.1 Γενική Περιγραφή 38 4.4.2 Στόχοι Καθορισμού και Διατήρησης 39 4.4.2.1 Περιοχή Οδηγίας Οικοτόπων ΕΖΔ 42 4.4.3 Ειδικά χαρακτηριστικά: Είδη της Προστατευόμενης Περιοχής ΕΖΔ 46 4.4.4 Ευαισθησία προστατευόμενων περιοχών 59 4.5 Εκτίμηση των Επιπτώσεων για τους τύπους Οικοτόπων λόγω των Δραστηριοτήτων του Έργου 59 4.5.1 Προσδιορισμός των ενδεχόμενων επιπτώσεων 59 4.5.2 Αξιολόγηση Επιπτώσεων 60 4.5.2.1 Απώλεια Οικοτόπων 60 4.5.2.2 Κατακερματισμός Οικοτόπου 62 4.6 Εκτίμηση των επιπτώσεων στα είδη του Παραρτήματος ΙΙ λόγω των Δραστηριοτήτων του Έργου 62 4.6.1 Προσδιορισμός των Ενδεχόμενων Επιπτώσεων 62 4.6.2 Εκτίμηση επιπτώσεων 63 4.6.2.1 Απώλεια Οικοτόπου 63 4.6.2.2 Κατακερματισμός Οικοτόπου 67 4.6.2.3 Όχληση και απώλεια ατόμων 68 4.7 Σωρευτικές επιπτώσεις 71 4.8 Μέτρα Αντιμετώπισης 72 4.8.1 Απώλεια Οικοτόπων / Υποβάθμιση και Κερματισμός των Οικοτόπων 73 4.8.2 Όχληση 75 4.8.3 Απώλεια ατόμων 76 4.9 Αξιολόγηση Υπολειμματικών Επιπτώσεων 77 4.10 Εναλλακτική (Συμπεριλαμβανομένης της Μηδενικής Εναλλακτικής) 80 4.11 Σύγκριση των Εναλλακτικών 81 4.11.1 Απώλεια Οικοτόπων και Κερματισμός 81 4.11.2 Όχληση 81 4.11.3 Απώλεια ατόμων 81 4.11.4 Μηδενική Εναλλακτική 82 4.12 Αντισταθμιστικά Μέτρα 82 4.13 Περίληψη 82 4.14 Οικότοποι 82 4.15 Είδη 83 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 85

Σελίδα 4 από 93 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1-1 Διαδικασία ελέγχου προστατευόμενων περιοχών που ενδέχεται να επηρεαστούν από το έργο 9 Πίνακας 2-1 Απαιτήσεις νερού για τις υδραυλικές δοκιμές 19 Πίνακας 3-1 Εκτίμηση ευπάθειας/ ευαισθησίας για Οικότοπους 27 Πίνακας 3-2 Εκτίμηση Ευπάθειας/ Ευαισθησίας για τα Είδη 29 Πίνακας 4-1 Τύποι οικοτόπων που υπάρχουν στην περιοχή 43 Πίνακας 4-2 ΕΖΔ : Ειδικά χαρακτηριστικά: Είδη στη Λίστα του Πίνακας 4-3 Παραρτήματος IΙ της Οδηγίας του Συμβουλίου 92/43/ΕΟΚ 47 ΕΖΔ : Ειδικά χαρακτηριστικά: Είδη πτηνών στη Λίστα του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας του Συμβουλίου 2009/14 52 Πίνακας 4-4 Πιθανές επιπτώσεις λόγω των δραστηριοτήτων του Έργου 60 Πίνακας 4-5 Οικότοποι που Επηρεάζονται από τα επιμέρους έργα 61 Πίνακας 4-6 Πιθανές επιπτώσεις λόγω των δραστηριοτήτων του Έργου 62 Πίνακας 4-7 Επίπεδα θορύβου από τις κατασκευαστικές εργασίες. 70 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1-1 Περιοχές Νatura 2000 που ενδέχεται να επηρεαστούν από το έργο. 8 Σχήμα 2-1 Τυπική Ζώνη Εργασίας 12 Σχήμα 2-2 Μειωμένη Ζώνη Εργασίας 12 Σχήμα 2-3 Τυπική διατομή του αγωγού μέσα στην τάφρο 14 Σχήμα 2-4 Οριζόντια Κατευθυνόμενη Διάτρηση (HDD) 17 Σχήμα 3-1 Αξιολόγηση σημασίας επίπτωσης 25 Σχήμα 4-1 ΕΖΔ GR 1130009 Χάρτης προσανατολισμού και καλυπτόμενης έκτασης 32 Σχήμα 4-2 Διέλευση του αγωγού ΤΑΡ μέσω της ΕΖΔ 36 Σχήμα 4-3 Διέλευση του ποταμού Κομψάτου με μέθοδο χωρίς διάνοιξη τάφρου 37 Σχήμα 4-4 Θέση των οικοτόπων στην περιοχή του Έργου (Διέλευση του ποταμού Κομψάτου) 45 Σχήμα 4-5 Κύρια ενδιαιτήματα σημαντικών ειδών 57 Σχήμα 4-6 Αποικίες οχθοχελίδονου (Riparia riparia) εντός της ΕΖΔ 66

Σελίδα 5 από 93 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Σκοπός της Αναφοράς Η παρούσα Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση (ΕΟΑ) συντάχθηκε με βάση τα συμπεράσματα που παρουσιάζονται στην Έκθεση Ελέγχου Εφαρμογής της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (Παράρτημα 8.6) και αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της Μελέτης Περιβαλλοντικών και Κοινωνικών Επιπτώσεων. Η παρούσα έκθεση έχει ως στόχο να παράσχει την λεπτομερή οικολογική περιγραφή της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης GR 1130009 Λίμνες και λιμνοθάλασσες της Θράκης Ευρύτερη περιοχή και παράκτια ζώνη. του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000 από την οποία διέρχεται η προτεινόμενη όδευση του αγωγού TAP και να αξιολογήσει τις πιθανές επιπτώσεις του έργου όσον αφορά στη διατήρηση της οικολογικής ακεραιότητας της περιοχής. Η ΕΟΑ εκπονήθηκε εστιάζοντας στις πιθανές επιπτώσεις του έργου και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και περιλαμβάνει τον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι το έργο δεν θα βλάψει την ακεραιότητα της ΕΖΔ. Η παρούσα αξιολόγηση περιλαμβάνει, ως σημείο αναφοράς, το αποτέλεσμα της διαδικασίας Ελέγχου Εφαρμογής της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης που διενεργήθηκε στο πλαίσιο της δέουσας εκτίμησης. Για περισσότερες λεπτομέρειες γίνεται παραπομπή στην Έκθεση Ελέγχου Εφαρμογής της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (Παράρτημα 8.6) (όπως φάση διαδικασίας ελέγχου, νομικό πλαίσιο και διαδικασίες της ΕΕ). 1.2 Νομικό καθεστώς προστασίας για την εκπόνηση της ΕΟΑ σε περιοχές του Δικτύου Natura 2000. Το Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura2000 έχει ως στόχο να εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη επιβίωση των πλέον πολύτιμων και απειλούμενων ειδών και ενδιαιτημάτων της Ευρώπης. Αποτελείται από Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) καθορισμένες από την Οδηγία

Σελίδα 6 από 93 Οικοτόπων και Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) καθορισμένες από την Οδηγία για τα Πουλιά της ΕΕ (2009/147/ΕΚ). Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τους οικοτόπους (92/43/ΕΟΚ) καθορίζει τις διάφορες διαδικασίες και τις υποχρεώσεις που απορρέουν για τα κράτη-μέλη σε σχέση με τη διαχείριση των περιοχών του δικτύου Natura 2000, τους τύπους οικοτόπων και τα είδη που δραστηριοποιούνται εντός αυτών. Μεταξύ των υποχρεώσεων, προβλέπεται μια σειρά από διαδικαστικές ενέργειες και πράξεις, οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε προτεινόμενο σχέδιο που ενδέχεται να προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις. Οι εν λόγω διατάξεις της Οδηγίας για τους οικοτόπους έχουν ενσωματωθεί στην εθνική νομοθεσία με το Ν. 3937/2011 και Ν. 4014/2011, που ορίζει την υποχρέωση να διεξαχθεί Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, ως αναπόσπαστο μέρος της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, όταν ένα έργο που μπορεί να προκαλέσει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις έχει προγραμματιστεί εντός ή πλησίον του χώρου του ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου Natura 2000. Ελλείψει Εθνικών προδιαγραφών για την εκπόνηση της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης, η παρούσα αξιολόγηση έχει βασιστεί κυρίως στις κατευθύνσεις που δίνονται στην Αξιολόγηση των σχεδίων και έργων που επηρεάζουν σημαντικά τις περιοχές του δικτύου Φύση 2000. Μεθοδολογικές οδηγίες και κατευθύνσεις σχετικά με τις διατάξεις του άρθρου 6 (3) και (4) της οδηγίας περί οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ. Με βάση τις αρχές που προβλέπονται στην Οδηγία Πλαίσιο της ΕΕ, έχει γίνει γενικά αποδεκτό ότι οι απαιτήσεις αξιολόγησης του άρθρου 6 ακολουθούν την προσέγγιση των διαδοχικών σταδίων (stage-by-stage approach). Τα συγκεκριμένα στάδια συνοψίζονται διαγραμματικά στο ακόλουθο σχήμα (Σχήμα 1-1), ενώ ακολουθεί και μια συνοπτική περιγραφή των βημάτων και των διαδικασιών που εμπλέκονται για την ολοκλήρωση του κάθε σταδίου. Σχήμα 1-1 Στάδια Δέουσας Εκτίμησης Στάδιο 1 Αρχική αναγνώριση Στάδιο 2- Δέουσα Εκτίμηση επιπτώσεων Στάδιο 3 - Εκτίμηση εναλλακτικών λύσεων Στάδιο 4 Αντισταθμιστικ ά μέτρα

Σελίδα 7 από 93 Στάδιο 1: Αρχική αναγνώριση η διαδικασία κατά την οποία αναγνωρίζονται οι πιθανές επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει η υλοποίηση ενός έργου ή δραστηριότητας σε μια περιοχή Natura 2000, είτε μόνο του είτε σε συνδυασμό με άλλα έργα ή δραστηριότητες, και εν συνεχεία εκτιμάται εάν και κατά πόσο οι επιπτώσεις αυτές θα είναι σημαντικές. Στάδιο 2: Δέουσα εκτίμηση επιπτώσεων - η εξέταση των επιπτώσεων σχετικά με την ακεραιότητα των περιοχών Natura 2000 του έργου ή του σχεδίου, είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με άλλα προγράμματα ή σχέδια, όσον αφορά στη δομή, στη λειτουργία και τους στόχους διατήρησής τους. Επιπλέον, όταν υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις θα πρέπει να γίνεται, η εκτίμηση της δυνατότητας μετριασμού των επιπτώσεων. Στάδιο 3: Εκτίμηση εναλλακτικών λύσεων η διαδικασία κατά την οποία εξετάζονται πιθανοί εναλλακτικοί τρόποι για την επίτευξη των στόχων ενός έργου ή σχεδίου ενώ παράλληλα να αποφευχθούν οι αρνητικές επιπτώσεις για την ακεραιότητα της περιοχής Natura 2000 Στάδιο 4: Αντισταθμιστικά μέτρα - η διαδικασία εκτίμησης των αντισταθμιστικών μέτρων, όπου δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και οι αρνητικές επιπτώσεις παραμένουν και που για λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος θεωρείται ότι η υλοποίηση του έργου ή σχεδίου είναι επιτακτική. 1.3 Προκαταρκτικά Βήματα: Στάδιο 1 Έλεγχος Εννέα περιοχές Natura 2000 έχουν εντοπιστεί στην ευρύτερη περιοχή του προτεινόμενου έργου στην Ελλάδα οι οποίες ενδέχεται να επηρεαστούν από τις δραστηριότητες του έργου, είτε επειδή διασταυρώνονται με τον αγωγό ή βρίσκονται πλησίον της περιοχής του αγωγού και των συνοδών εγκαταστάσεων βλέπε Σχήμα 1-1.

Σελίδα 8 από 93 Σχήμα 1-1 Περιοχές Νatura 2000 που ενδέχεται να επηρεαστούν από το έργο. Σύστημα Συντεταγμένων: WGS 1984 Web Mercator Auxiliary Sphere Ημερ.: 10/05/2013 Πηγή: NCC (2013) Μια άσκηση ελέγχου διεξήχθη για αυτές τις περιοχές 1 και εξήχθη το συμπέρασμα ότι υπάρχει η δυνατότητα το έργο να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις επιλέξιμες αξίες ή την ακεραιότητα του δικτύου Natura 2000 της περιοχής Λίμνες και λιμνοθάλασσες της Θράκης Ευρύτερη περιοχή και παράκτια ζώνη (ΕΖΔ GR 1130009) (Πίνακας 1-1). Η απαίτηση για την Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση βασίζεται στην άμεση διέλευση του δικτύου Natura 2000 με τον προτεινόμενο αγωγό 1 Περαιτέρω λεπτομέρειες της διαδικασίας ελέγχου παρέχονται στην Έκθεση Διαδικασίας Ελέγχου Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης Παράρτημα 8.6

Σελίδα 9 από 93 από τη Χ.Θ. 112,6 έως την Χ.Θ. 113,2, στο βόρειο-ανατολικό τμήμα της περιοχής και στο βόρειο τμήμα της περιοχής Natura από τη Χ.Θ. 120 έως τη Χ.Θ. 123,5. Για το λόγο αυτό, το δεύτερο στάδιο της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης ακολουθήθηκε και παρουσιάζεται λεπτομερώς στo Παράρτημα 8.6 Έκθεση Ελέγχου Εφαρμογής Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης της παρούσας έκθεσης. Πίνακας 1-1 Διαδικασία ελέγχου προστατευόμενων περιοχών που ενδέχεται να επηρεαστούν από το έργο Ονομασία περιοχής/κωδικός ΕΕ: Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) (): Λίμνες και λιμνοθάλασσες της Θράκης Ευρύτερη περιοχή και παράκτια ζώνη Χ.Θ. Αγωγού: 112.6-113.2 και 120-123.5 Περιγραφή Natura 2000: Η περιοχή βρίσκεται στην Ανατολική Μακεδονία - Θράκη και καλύπτει έκταση 29,455.98 εκταρίων. Περιλαμβάνει μία σειρά από λίμνες που βρίσκονται κοντά στη θάλασσα. Η μεγαλύτερη από αυτές, η λίμνη Βιστωνίδα είναι η μισή με υφάλμυρο νερό και η άλλη μισή με γλυκό νερό, με εισροή γλυκού νερού από τους ποταμούς Κόσυνθο, Κομψάτο και Τράβο. Από την άλλη πλευρά, οι λιμνοθάλασσες Μητρικού, Βάλτος, Έλος, Πτελέα, Αλυκή, Καρατζά, Ξηρολίμνη, Λάφρη-Λαφρούδα και Πόρτο Λάγος είναι αλμυρού νερού. Οι λίμνες Μέση και Λάφρη- Λαφρούδα έχουν αλυκές (Νέα Κεσσάνη). Υπάρχουν επίσης διάφοροι βιότοποι: μεγάλοι καλαμώνες, θαμνώνες με Tamarix (οι μεγαλύτεροι στην Ελλάδα), αλμυρά έλη, αμμοθίνες, λόφοι με μακκί και λόφοι και ψευδομακκί, και ακόμη αγροτικές καλλιέργειες που εκτείνονται κοντά στις πεδινές εκτάσεις των υγροτοπικών βιοτόπων. Μεμονωμένα στοιχεία του έργου που ενδέχεται να προκαλέσουν επιπτώσεις στη Natura 2000: Η όδευση του αγωγού διέρχεται από τη περιοχή Natura 2000, νότια του οικισμού Κοπτερό και κοντά στο χωριό Γαλήνη. Οι εργασίες κατασκευής, όπως ο καθαρισμός της ζώνης κατασκευής, η διάνοιξη τάφρου, η εγκατάσταση του αγωγού και η αποκατάσταση, αναμένεται να προκαλέσουν επιπτώσεις στην προστατευόμενη περιοχή. Η όδευση του αγωγού διασταυρώνεται με τον ποταμό Κομψάτο από τη Χ.Θ. 112,6 έως τη Χ.Θ. 113,2, στο βορειοανατολικό τμήμα της περιοχής και στο βόρειο τμήμα της περιοχής Natura 2000 από τη Χ.Θ. 120 έως τη Χ.Θ. 123,5. Αναμένονται άμεσες επιπτώσεις κατά την εφαρμογή της μεθόδου διέλευσης χωρίς τη διάνοιξη ορύγματος, όπως η διάτρηση, η εγκατάσταση των χώρων συναρμολόγησης εισόδου γεωτρύπανου (drilling side πλευρά εισόδου γεωτρύπανου) και εξόδου γεωτρύπανου (pulling side πλευρά έλξης γεωτρύπανου). Έμμεσες επιπτώσεις στη περιοχή, όπως η διατάραξη των ειδών, αναμένονται, επίσης. Πιθανές επιπτώσεις/πιθανές αλλαγές στην περιοχή: Απώλεια οικοτόπων (κυρίως αγροτική γη), κατακερματισμός και όχληση αναμένονται ως αποτέλεσμα των έργων κατασκευής. Προσωρινή απώλεια ενδιαιτημάτων περιορίζεται στη ζώνη εργασίας κατά τη διάρκεια της κατασκευαστικής φάσης. Κατά τη φάση λειτουργίας του έργου αναμένεται μόνιμη απώλεια ενδιαιτημάτων στη ζώνη προστασίας του αγωγού (PPS), πλάτους 8 μέτρων. Η εφαρμογή της μεθόδου Οριζόντιας Κατευθυνόμενης Διάτρησης (HDD) θα αποτρέψει τις αρνητικές επιπτώσεις στα ευαίσθητα χαρακτηριστικά της περιοχής (ποταμός Κομψάτος γνωστός και ως Ξηροπόταμος και η παρόχθια βλάστηση του). Για τις ανάγκες της διαδικασίας της υδραυλικής δοκιμής θα πραγματοποιηθεί άντληση και απόρριψη νερού στο κυρίως σώμα του ποταμού Κομψάτου, και ως εκ τούτου ορισμένες πιθανές επιπτώσεις αναμένονται από την εφαρμογή της συγκεκριμένης διαδικασίας στη περιοχή και τα χαρακτηριστικά της. Αποτέλεσμα ελέγχου: Η περιοχή ενδεχομένως επηρεαστεί από την υλοποίηση του έργου και ως εκ τούτου απαιτείται η εκπόνηση της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης. Πηγή: NCC (2013)

Σελίδα 10 από 93 2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 2.1 Γενική Θεώρηση Αυτό το κεφάλαιο περιλαμβάνει μια σύντομη περιγραφή των δραστηριοτήτων του έργου, που πιθανώς να προκαλέσουν επιπτώσεις στην χλωρίδα, την πανίδα, και τους αντίστοιχους οικοτόπους. Οι δραστηριότητες του έργου που περιγράφονται εν συντομία εδώ, αναλύονται λεπτομερώς στην Ενότητα 4 της ΜΠΚΕ και στο Παράρτημα 8.6 - Έκθεση Διαδικασίας Ελέγχου Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης 2.1.1 Επισκόπηση Έργου Ο Διαδριατικός Αγωγός (TransAdriaticPipeline, TAP) είναι ένας υπό μελέτη αγωγός στον Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου που θα μεταφέρει αέριο από νέες πηγές στην περιοχή της Κασπίας προς τη Δυτική και Νοτιοανατολική Ευρώπη. Ο αγωγός TAP θα συνδεθεί σε υπάρχοντα δίκτυα Φυσικού Αερίου και θα ξεκινάει από την Ελλάδα, θα διασχίζει την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και θα καταλήγει στη νότια Ιταλία. Το Ελληνικό τμήμα του ΤΑΡ θα αποτελείται έναν αγωγό συνολικού μήκους ~ 543 χιλιόμετρα. Ο αγωγός θα κατασκευαστεί από σωλήνες με συγκολλημένο ατσάλι διαμέτρου 48" (1.2 m) και μήκους 18 m κατά μέσο όρο. Εξωτερικά θα επικαλυφθεί με ένα πολυαιθυλένιο 3 στρωμάτων, προκειμένου να προστατεύεται από τη διάβρωση. Εσωτερικά θα εφαρμοστεί εποξειδική επίστρωση, για να μειώσει την τριβή της ροής του αερίου. Ο αγωγός θα είναι υπόγειος μέσα σε τάφρο για ολόκληρο το μήκος του και θα προστατεύεται από τη διάβρωση από ένα σύστημα καθοδικής προστασίας. Συνολικά το έργο αποτελείται από διάφορα συνοδά όπως 22 βαλβιδοστάσια (BVSs), 2 σταθμούς συμπίεσης, 8 εργοτάξια και 17 χώρους αποθήκευσης τμημάτων του αγωγού.

Σελίδα 11 από 93 Σχήμα 2-1 Όδευση του Αγωγού Πηγή: TAP (2012) 2.2 Κατασκευή του Αγωγού και Δοκιμαστική Λειτουργία 2.2.1 Μέθοδοι Κατασκευής 2.2.1.1 Τοπογραφική Αποτύπωση και Καθαρισμός Ζώνης Εργασίας Η ζώνη εργασίας, δηλαδή η απαιτούμενη έκταση για την κατασκευή του αγωγού, πρέπει να παρέχει χώρο για την κατασκευή του αγωγού καθώς και για ταυτόχρονες κινήσεις των οχημάτων, και τα δύο με ασφαλή τρόπο. Σε γενικές γραμμές, η ζώνη εργασίας απαιτεί μια λωρίδα πλάτους περίπου 38 m (Σχήμα 2-1), αλλά και σε περιοχές όπου υπάρχουν περιορισμοί κατασκευής (π.χ. περιβαλλοντικοί ή περιορισμοί χρήσης γης) και γενικά όπου ο χώρος είναι περιορισμένος, η ζώνη εργασίας μπορεί να είναι μειώνεται από 38 m έως 28 m) (Σχήμα 2-2).

Σελίδα 12 από 93 Σχήμα 2-1 Τυπική Ζώνη Εργασίας Πηγή: CPL00-ENT-100-F-DFT-0011_02 Σχήμα 2-2 Μειωμένη Ζώνη Εργασίας Πηγή: CPL00-ENT-100-F-DFT-0011_02

Σελίδα 13 από 93 Η ζώνη εργασίας θα οριοθετηθεί και η προετοιμασία της θα περιλαμβάνει δραστηριότητες αποψίλωσης και διαμόρφωσης. Ο καθαρισμός θα περιλαμβάνει την απομάκρυνση όλων των δομών, δέντρων, θάμνων, πετρών, κλπ, καθώς και την αφαίρεση ριζών και κορμών δέντρων από την τάφρο, έτσι ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε παρεμβολή με τη λειτουργία του μηχανήματος διάνοιξης. Η περιγραφή των απαιτούμενων δραστηριοτήτων διαμόρφωσης παρουσιάζεται παρακάτω στην Ενότητα 2.2.1.3. 2.2.1.2 Απομάκρυνση Επιφανειακής Στοιβάδας Εδάφους Οι επιφανειακές στοιβάδες εντός της ζώνης εργασίας θα αφαιρεθούν προσεκτικά, χρησιμοποιώντας εκσκαφείς με επίπεδους πλάτους 2 m / 3 m κάδους. Το γόνιμο επιφανειακό έδαφος (συνήθως 0,3-0,5 m πάχος) θα πρέπει να αφαιρεθεί πάνω από πλάτος περίπου 22-24 m. Οι επιφανειακές στοιβάδες του εδάφους αποθηκεύονται προσωρινά σε ένα άκρο της ζώνης εργασίας. Το μη-γόνιμο "υπο-έδαφος" που λαμβάνεται από την εκσκαφή των τάφρων του αγωγού θα πρέπει να αποθηκεύεται στην αντίθετη πλευρά της ζώνης εργασίας. Το γόνιμο επιφανειακό έδαφος θα τοποθετηθεί εκ νέου στην κορυφή του μη γόνιμου εδάφους, ώστε να εξασφαλιστεί η επαρκής ανάπτυξη καλλιεργειών ή βλάστησης. 2.2.1.3 Διαμόρφωση Όπως περιγράφεται ανωτέρω, η ζώνη εργασίας πρέπει να παρέχει επαρκή χώρο εργασίας για την κατασκευή του αγωγού και για ταυτόχρονες κινήσεις των οχημάτων. Κατά συνέπεια, η οριοθετημένη ζώνη διαμορφωθεί με ειδικό εξοπλισμό, όπως μπουλντόζες και γκρέιντερ στο απαιτούμενο πλάτος και έτσι ώστε να προσομοιάζει κατά κάποιον τρόπο με μη ασφαλτοστρωμένο δρόμο. Ωστόσο, η διαβάθμιση θα είναι λιγότερο εκλεπτυσμένη από αυτό που απαιτείται για ένα δρόμο, καθώς ο εξοπλισμός της κατασκευής μπορεί να κινηθεί σε πιο απότομο και ανώμαλο έδαφος από ό, τι τα επιβατικά οχήματα. Όλες οι δραστηριότητες διαμόρφωσης θα γίνουν με προσοχή, έτσι ώστε να διευκολυνθούν πιθανά μέτρα αποκατάστασης που ενδεχομένως θα εφαρμοστούν μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του έργου.

Σελίδα 14 από 93 2.2.1.4 Διάνοιξη Τάφρου Ο αγωγός θα τοποθετηθεί υπόγεια μέσα σε μια τάφρο σε όλο το μήκος του και θα προστατεύεται από τη διάβρωση με σύστημα καθοδικής προστασίας. Οι απαιτούμενες εργασίες εκσκαφής θα πραγματοποιηθούν κυρίως από εκσκαφείς, Το πλάτος της τάφρου θα καθορίζεται από το διαθέσιμο βάθος, έτσι ώστε να αποφευχθεί οποιοδήποτε περιστατικό αστάθειας. Σε κάθε περίπτωση το πλάτος της τάφρου θα επιτρέπει την εύκολη τοποθέτηση του σωλήνα και την προστασία της εξωτερικής επικάλυψης του. Για λόγους ασφαλείας και προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις σε ήδη υφιστάμενες χρήσεις γης (π.χ. γεωργία) ο υπόγειος αγωγός θα έχει τουλάχιστον 1μ κάλυψη εδάφους, ωστόσο, μεγαλύτερο βάθος θα απαιτηθεί κατά τη διέλευση υφιστάμενων υποδομών (1.2-1.5m). Μια τυπική διατομή του αγωγού μέσα στην τάφρο αποτυπώνεται στο Σχήμα 2-3. Σχήμα 2-3 Τυπική διατομή του αγωγού μέσα στην τάφρο Πηγή: ENT (2012) Είναι πιθανό να χρειαστεί αποστράγγιση υδάτων του ορύγματος εάν το έδαφος είναι πολύ υγρό. Σε αυτά τα τμήματα, το νερό θα οδηγείται σε ρέματα, ποτάμια ή αρδευτικά κανάλια σε συνεννόηση με τις αρμόδιες αρχές.

Σελίδα 15 από 93 2.2.1.5 Χρήση Εκρηκτικών Σε σκληρό έδαφος, όπου οι παραδοσιακές μέθοδοι διάνοιξης δεν είναι αποτελεσματικές, απαιτείται χρήση εκρηκτικών. Σε τέτοιες περιπτώσεις, γίνεται ελεγχόμενη χρήση εκρηκτικών υλών για να σπάσουν και να αφαιρεθούν τυχόν βράχοι και ως εκ τούτου να ανασκαφεί η τάφρος. Συνήθως τοποθετούνται πάνω από τις εκρήξεις, πατάκια ανατίναξης για να απορροφήσουν την ενέργεια που ελευθερώνεται και για να μειώσουν το θόρυβο και τη σκόνη που δημιουργείται. Δεν αναμένεται να πραγματοποιηθούν ανατινάξεις κατά τη διέλευση από την περιοχή Natura GR113009. 2.2.1.6 Επίχωση Η επίχωση θα γίνεται επάνω από τον αγωγό αμέσως μετά την καταβίβαση κάθε τμήματος του αγωγού μέσα στην τάφρο. Το υλικό επίχωσης θα έχει συμπιεστεί σε στρώματα. Θα χρησιμοποιηθούν μπουλντόζες για την επιστροφή του υλικού εκσκαφής στην τάφρο και την κάλυψη του αγωγού. Σε περιοχές με μεγάλες ποσότητες βράχων, επιλεγμένο υλικό επιχωμάτωσης μπορεί να προστεθεί στο πρώτο στρώμα επίχωσης του αγωγού, ή ειδικές μηχανές παραγεμίσματος ώστε να κοσκινίσουν τους βράχους από την επίχωση. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή κατά την αρχική επίχωση, ώστε να αποτραπεί τυχόν φθορά της επίστρωσης του αγωγού. Μετά την τοποθέτηση του αρχικού στρώματος από κοσκινισμένο υλικό στην τάφρο, η επίχωση μπορεί να ολοκληρωθεί με χρήση του υπόλοιπου μείγματος χώματος και βράχων. 2.2.1.7 Διασταυρώσεις Υδάτινων Ρευμάτων Η όδευση του αγωγού εντός της ΕΖΔ διασταυρώνεται με τον ποταμό Κομψάτο στις Χ.Θ. 112.5-113 και το ρεύμα «Διαβολόρεμα» της περιοχής στη Χ.Θ. 120. Επιπλέον, διασταυρώνεται με το ρεύμα «Κούκος» της περιοχής σε KP118, που δεν επικαλύπτεται με την περιοχή Natura 2000. Η μέθοδος ανοικτής εκσκαφής είναι η προτιμώμενη επιλογή για τη διέλευση από υδάτινα ρεύματα. Οι μέθοδοι ανοικτής εκσκαφής απαιτούν άνοιγμα ορύγματος κατά μήκος του υδάτινου ρεύματος. Η τάφρος σχηματίζεται ανάλογα της σταθερότητας του εδάφους και είναι τόσο βαθιά όσο απαιτείται ώστε να προσφέρει την ελάχιστη κάλυψη στον αγωγό μετά την εγκατάσταση του. Η επιφάνεια (η κοίτη του ποταμού ή του ρεύματος) τότε επανέρχεται στην αρχική της κατάσταση

Σελίδα 16 από 93 μετά την επίχωση της τάφρου. Ένα κύριο μειονέκτημα της μεθόδου ανοικτής εκσκαφής είναι ότι στα υδάτινα συστήματα, το άνοιγμα ορύγματος μπορεί να δημιουργήσει αιωρούμενα στερεά, που μπορεί να φτάσουν τιμές που είναι μεγαλύτερες από τις τωρινές συγκεντρώσεις. Ειδική μέριμνα πρέπει να ληφθεί κατά την εκτέλεση των χωματουργικών εργασιών στα υδάτινα αυτά ρεύματα τα οποία εμπλουτίζουν τη λεκάνη απορροής της Λίμνης Βιστωνίδας με ετήσια εισροή. Ωστόσο, η μέθοδος διέλευσης χωρίς διάνοιξη ορύγματος θα χρησιμοποιηθεί για τη διασταύρωση του Ποταμού Κομψάτου, δηλαδή η μέθοδος της Οριζόντιας Κατευθυνόμενης Διάτρησης (HDD) όπως απεικονίζεται στο Σχήμα 2-4. Η ΟΚΔ (ή HDD) είναι μια εναλλακτική τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την εγκατάσταση αγωγών κάτω από ευαίσθητες περιοχές ή υποδομές. Η μέθοδος ξεκινάει με διάτρηση μίας οριζόντιας οπής μικρής διαμέτρου (οπή οδηγός) κάτω από το σημείο διέλευσης (π.χ. ποταμός) με χαλύβδινο διατρητικό στέλεχος. Μόλις το χαλύβδινο διατρητικό στέλεχος εμφανιστεί στην απέναντι πλευρά της διέλευσης, προσαρμόζεται ένα ειδικό κοπτικό εξάρτημα και έλκεται και πάλι πίσω μέσα από την πιλοτική οπή. Το κοπτικό εξάρτημα διευρύνει την πιλοτική οπή ώστε να μπορεί να περάσει ο αγωγός από μέσα της. Συνήθως, ο αγωγός έλκεται από την πλευρά της διέλευσης που είναι απέναντι από το διατρητικό εξοπλισμό. Η ΟΚΔ είναι μια μέθοδος διασταύρωσης που τυπικά προσφέρει σταθερότητα και σχεδόν χωρίς απαιτήσεις συντήρησης, με ελάχιστη όχληση στην κοίτη του ποταμού ή του ρεύματος.

Σελίδα 17 από 93 Σχήμα 2-4 Οριζόντια Κατευθυνόμενη Διάτρηση (HDD) Πηγή: ΤΑΡ (2011) 2.2.1.8 Καθαρισμός και Αποκατάσταση Μετά την ολοκλήρωση της επίχωσης θα ξεκινήσουν οι εργασίες αποκατάστασης. Το επιφανειακό χώμα που είχε αφαιρεθεί, θα τοποθετείται ξανά επάνω στο διάδρομο εργασίας. Οι αρχικές ισοϋψείς του εδάφους θα αποκατασταθούν με όσο το δυνατόν πιστότερο τρόπο. Ως μέρος της διαδικασίας αποκατάστασης, θα απομακρυνθούν όλα τα σημεία πρόσβασης του εξοπλισμού. Όπου είναι απαραίτητο οι όχθες των ποταμών θα σταθεροποιηθούν, θα αποκατασταθούν και σταδιακά θα αναμορφωθούν ώστε να επιστρέψει η περιοχή στην αρχική της κατάσταση. Κάθε ζημιά προερχόμενη από τις δραστηριότητες του Έργου στα αποχετευτικά και αρδευτικά συστήματα θα αποκατασταθεί σε συμφωνία με τον ιδιοκτήτη τους. Το ίδιο ισχύει για κάθε ζημιά σε δημόσιο δρόμο ή καλλιεργήσιμα τμήματα. Αγροτικές δραστηριότητες όπως το όργωμα και η βόσκηση μπορούν να συνεχιστούν μετά την κατασκευή μέσα στη ζώνη εργασίας 8μ, ωστόσο δεν

Σελίδα 18 από 93 επιτρέπεται το φύτεμα βλάστησης βαθιών ριζών (δηλαδή δέντρα). Η όδευση του αγωγού θα μαρκαριστεί ώστε να μπορεί να επιθεωρηθεί από το έδαφος και τον αέρα. 2.2.2 Δοκιμές Πίεσης κατά την Κατασκευή (Υδραυλικές Δοκιμές) 2.2.2.1 Φιλοσοφία των Υδραυλικών Δοκιμών Η υδραυλική δοκιμή είναι η συνηθέστερη μέθοδος δοκιμής της ακεραιότητας ενός αγωγού και ελέγχου πιθανών διαρροών (π.χ. από ρωγμές στον αγωγό) πριν από τη θέση σε λειτουργία. Η δοκιμή περιλαμβάνει την εισαγωγή νερού στον αγωγό υπό συγκεκριμένη πίεση προκειμένου να ελεγχθεί ότι ο αγωγός δεν έχει βλάβες και δεν θα παρουσιάσει διαρροή κατά τη λειτουργία. Το πρώτο βήμα της υδραυλικής δοκιμής είναι ο καθαρισμός του αγωγού. Αυτό πραγματοποιείται με συσκευή ελέγχου της διαμέτρησης αγωγού ή «γουρουνάκι (pig)», το οποίο είναι ένα εργαλείο που εισάγεται στον αγωγό και προωθείται από την πίεση του ίδιου του προϊόντος μέσα στον αγωγό π.χ. του νερού που χρησιμοποιείται στην υδραυλική δοκιμή ή του αέρα που χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό των σωλήνων. Υπάρχουν τρεις βασικές δραστηριότητες που θα πραγματοποιούνται από τα γουρουνάκια πριν και μετά την υδραυλική δοκιμή: 1. Καθαρισμός του εσωτερικού του αγωγού, ο οποίος πραγματοποιείται με γουρουνάκι τύπου βούρτσας, το οποίο κινείται κατά μήκος του αγωγού με αέρα πριν από την υδραυλική δοκιμή. 2. Έλεγχο διαμετρήματος του αγωγού χρησιμοποιώντας γουρουνάκι το οποίο φέρει δίσκο διαμέτρησης αγωγού. Αυτό το γουρουνάκι διέρχεται από όλο το μήκος του αγωγού για έλεγχο για κοψίματα, ατέλειες και φθορές. Όταν εντοπίζεται κάποια γίνεται επισκευή του φθαρμένου τμήματος του αγωγού πριν από την υδραυλική δοκιμή. 3. Στέγνωμα του αγωγού χρησιμοποιώντας γουρουνάκια με αφρώδη υλικά για καθαρισμό, μετά την υδραυλική δοκιμή Ο αγωγός στη συνέχεια πληρώνεται με νερό υπό πίεση. Η υδραυλική δοκιμή θα πραγματοποιηθεί κατά τμήματα το μήκος των οποίων φτάνει τα 20 km. Οι δραστηριότητες υδραυλικής δοκιμής αναμένονται να απαιτήσουν 5 έως 6 μήνες συνολικά και θα ολοκληρωθούν πριν από τις δραστηριότητες θέσης σε λειτουργία.

Σελίδα 19 από 93 Το χρησιμοποιούμενο νερό θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ρύπους και να είναι σχετικά ουδέτερο (ph μεταξύ 5 και 8), ενώ δεν θα χρησιμοποιούνται πρόσθετα, αντιδιαβρωτικές ουσίες ή χημικά. Στη συνέχεια πραγματοποιείται συμπίεση με αντλία υψηλής πίεσης. Μετά την πλήρωση και συμπίεση του αγωγού, και τη μέτρηση όλων των απαραίτητων παραμέτρων, πραγματοποιείται αποστράγγιση και αφύγρανση του αγωγού. 2.2.2.2 Πηγές Απομάστευσης Υδάτων Έχει εξεταστεί η χρήση πηγών επιφανειακών υδάτων με μεγάλη ροή νερού για την απομάστευση και την απόρριψη του νερού. Ο Πίνακας 2-1 δείχνει τις εν δυνάμει πηγές υδάτων που εντοπίζονται κατά μήκος της όδευσης του αγωγού ΤΑΡ και τους όγκους που απαιτούνται για την υδραυλική δοκιμή κάθε κύριου τμήματος. Ο χρόνος εκτέλεσης των δραστηριοτήτων υδραυλικών δοκιμών θα λαμβάνει υπόψη τις εποχικές μεταβολές των ποτάμιων ροών και των μειωμένων ροών κατά τους θερινούς μήνες. Πίνακας 2-1 Απαιτήσεις νερού για τις υδραυλικές δοκιμές Σημείο άντλησης νερού (Χ.Θ.) Σημείο απόρριψης νερού (Χ.Θ.) Απαιτούμενος κατά προσέγγιση όγκος (m 3 ) Ποταμός Έβρος (Χ.Θ. 0) Ποταμός Έβρος (Χ.Θ. 0) 51880 Ποταμός Φιλιούρης (Χ.Θ. 77,4) Ποταμός Φιλιούρης (Χ.Θ. 77,4) 40200 Ξηροπόταμος (Χ.Θ. 113,0) Ξηροπόταμος (Χ.Θ. 113,0 33820 Ποταμός Κόσυνθος (Ξάνθης)(Χ.Θ. 136,0) Ποταμός Κόσυνθος (Ξάνθης) (Χ.Θ. 136,0) 31170 Ποταμός Νέστος (Χ.Θ. 153,6) Ποταμός Νέστος (Χ.Θ. 153,6) 25230 Αγγίτης I (Χ.Θ. 223,7) Αγγίτης I (KP 223,7) 55620 Στρυμόνας (Χ.Θ. 290,3) Στρυμόνας (Χ.Θ. 290,3) 62230 Παρθενόρεμα (Χ.Θ. 382,3) Αξιός (Χ.Θ. 376) 55070 Ποταμός (Χ.Θ. 419,9) Αμμορυχεία (Χ.Θ. 469,3) 52870 Αμμορυχεία (Χ.Θ. 469,3) Αμμορυχεία (Χ.Θ. 469,3) 33040 Αλιάκμονας (Χ.Θ. 524,6) Αλιάκμονας (Χ.Θ. 524,6) 43200 Πηγή: ASPROFOS (2013) Ο ανάδοχος της υδραυλικής δοκιμής θα λάβει έγγραφες εγκρίσεις από τις κατά τόπους αρχές και τον ιδιοκτήτη ή ιδιοκτήτες όπου βρίσκεται η πηγή νερού, πριν από την απομάστευση.

Σελίδα 20 από 93 2.2.2.3 Επιλογές Απόρριψης / Διάθεσης Εφόσον οι δοκιμές πραγματοποιηθούν με επιτυχία, το χρησιμοποιημένο νερό θα επιστραφεί σε υδάτινο σώμα μετά την παραμονή του σε λεκάνη ιζηματοποίησης, διαμέσου της οποίας το νερό θα ρέει με πολύ χαμηλή ταχύτητα. Αυτές οι λεκάνες είναι διαστασιολογημένες έτσι ώστε να παρέχουν χρόνο κατακράτησης 5 λεπτών, ο οποίος θεωρείται επαρκής προκειμένου να επιτρέπει στα στερεά σωματίδια που έχουν απομακρυνθεί από τον αγωγό να επικάθονται και να παραμένουν στον πυθμένα της λεκάνης. Μετά την ολοκλήρωση των υδραυλικών δοκιμών, ο ρυθμός απόρριψης θα ακολουθεί τους αντίστοιχους κανόνες του ρυθμού άντλησης. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αναμένεται να είναι ελάχιστες ή αμελητέες όταν τα ποσοστά απόρριψης είναι κάτω από το 10% της ροής του ποταμού. Το νερό απόρριψης θα είναι απαλλαγμένο από τυχόν χημικές ουσίες. Ο ανάδοχος των υδραυλικών δοκιμών θα λάβει έγγραφες εγκρίσεις από τις τοπικές αρχές και τον ιδιοκτήτη ή ιδιοκτήτες για το σημείο όπου θα απορριφθεί το νερό των υδραυλικών δοκιμών. Δεν θα πραγματοποιηθεί απόρριψη νερού σε οποιοδήποτε υδάτινο σώμα χωρίς την άδεια της αρμόδιας τοπικής αρχής. 2.3 Λειτουργία και Συντήρηση Επειδή ο αγωγός στην Ελλάδα θα είναι υπόγειος σε όλο το μήκος του, δεν αναμένονται αλληλεπιδράσεις με το περιβάλλον κατά την ομαλή λειτουργία του, ούτε επιπτώσεις. Το σύστημα του ΤAP θα βρίσκεται υπό παρακολούθηση και συντήρηση ώστε να εξασφαλίζεται ότι το σύστημα, όπως σχεδιάστηκε, κατασκευάστηκε και δοκιμάστηκε, παραμένει «κατάλληλο για την προοριζόμενη χρήση» καθ' όλη τη σχεδιασμένη διάρκεια λειτουργίας, ενώ παράλληλα ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο (βλ. Ενότητα 2.5). Γενικά, θα γίνεται επόπτευση του αγωγού, έλεγχοι λειτουργίας και παρακολούθηση της κατάστασης προκειμένου να προβλέπονται προβλήματα του συστήματος και να δίνεται η δυνατότητα για έγκαιρη διόρθωσή τους. Οι εργασίες επιθεώρησης και συντήρησης κατά τη λειτουργία του αγωγού, θα περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

Σελίδα 21 από 93 παρακολούθηση αγωγού, επόπτευση διαδρομής αγωγού (πιθανότατα με οχήματα και ελικόπτερα), επιθεώρηση σημείων ειδικών διασταυρώσεων, παρακολούθηση του πληθυσμού και των δραστηριοτήτων που πραγματοποιούνται από τρίτους κοντά στην περιοχή του αγωγού, παρακολούθηση συστήματος καθοδικής προστασίας, παρακολούθηση απογραφής μηχανημάτων και εξοπλισμού, ελέγχους λειτουργίας και επαλήθευση της κατάστασης της εγκατάστασης και του εξοπλισμού, και τακτική συντήρηση εγκατάστασης και εξοπλισμού σε προκαθορισμένα διαστήματα. Ο εσωτερικός έλεγχος (με ξέστρα) του αγωγού θα πραγματοποιείται σε τακτική βάση, με σκοπό την επιβεβαίωση της γεωμετρίας του αγωγού, τον έλεγχο και παρακολούθηση του πάχους των τοιχωμάτων του αγωγού, ειδικότερα, μετά από πιθανή φθορά ή σεισμό. 2.4 Φάση Τερματισμού Λειτουργίας Η διάρκεια ζωής του αγωγού είναι σχεδιασμένη για 50 χρόνια και του εξοπλισμού του σταθμού συμπίεσης για 25 χρόνια. Σήμερα δεν μπορεί να προβλεφθεί η προσέγγιση που θα υιοθετηθεί κατά τον τερματισμό της λειτουργίας, αλλά η TAP AG δεσμεύεται ότι θα είναι η πλέον σύγχρονη τη στιγμή που θα συμβεί. Οποιεσδήποτε δραστηριότητες τερματισμού λειτουργίας θα υπόκεινται στις απαιτήσεις αδειοδότησης που θα ισχύουν εκείνη τη στιγμή και σε διαβουλεύσεις με τους επηρεαζόμενους ιδιοκτήτες και άλλους εμπλεκόμενους των ιδιοκτησιών και υποδομών που θα επηρεάζονται. Θα καταρτιστεί Σχέδιο Εγκατάλειψης Αγωγού που θα καλύπτει όλα τα συναφή ζητήματα πριν από οποιεσδήποτε εργασίες τερματισμού λειτουργίας. Αυτό το Σχέδιο θα υποβληθεί στις ελληνικές αρχές εγκαίρως πριν από το πέρας της διάρκειας ζωής του Έργου. Το Σχέδιο θα περιλαμβάνει επίσης μία αξιολόγηση των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιπτώσεων των προτεινόμενων μέτρων τερματισμού λειτουργίας. Οι επιπτώσεις θα εξαρτηθούν προφανώς από την προσέγγιση τερματισμού λειτουργίας και από τις διαθέσιμες τεχνικές αποσυναρμολόγησης τη στιγμή του τερματισμού λειτουργίας. Η τρέχουσα διεθνής βέλτιστη

Σελίδα 22 από 93 πρακτική 2, είναι να μένει ο αγωγός στο έδαφος (εγκατάλειψη στη θέση του) και να εξασφαλίζεται από δομική κατάρρευση η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει καθιζήσεις εδάφους. Σε αυτή την περίπτωση, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, τη χρήση της γης και τις υποδομές θα είναι ελάχιστες. Αν ο αγωγός ανασυρθεί, π.χ. για την ανάκτηση του χαλύβδινου σωλήνα, οι επιπτώσεις θα είναι παρεμφερείς με το στάδιο κατασκευής. Για τις διασταυρώσεις υποδομών και υδάτινων ρευμάτων ωστόσο, φαίνεται πιθανότερο το αντίστοιχο τμήμα του αγωγού να παραμείνει απλά στη θέση του και να διασφαλιστεί μόνο η δομική του κατάσταση. 2.5 Ασφάλεια και Έκτακτα Περιστατικά Πραγματοποιήθηκε μια προκαταρκτική εκτίμηση κινδύνου της όδευσης του αγωγού, με σκοπό να επιβεβαιωθεί η ασφάλεια του. Η προκαταρκτική εκτίμηση έδειξε πως η όδευση είναι εφικτή με σεβασμό προς την ασφάλεια του αγωγού και των παρακείμενων πληθυσμών. Σε λίγα πιο πυκνοκατοικημένα τμήματα αναγνωρίστηκε μια πιθανή βελτιστοποίηση της όδευσης ώστε να μειώσει ακόμα περισσότερο τη γειτνίαση με οικισμούς. Επιπλέον, τα πιο πυκνοκατοικημένα τμήματα που αναγνωρίστηκαν είναι σχετικά μικρά, επιτρέποντας να εφαρμοστεί μια ικανή τεχνική μετρίασης του κινδύνου όπου χρειάζεται ή απαιτείται. Μια λεπτομερής ανάλυση ασφαλείας θα πραγματοποιηθεί στις επόμενες φάσεις σχεδιασμού και επιπλέον θα είναι μέρος της διαδικασίας αδειοδότησης. 2 Αναφορές: http://www.neb.gc.ca/clfnsi/rsftyndthnvrnmnt/sfty/rfrncmtrl/pplnbndnmnttchnclnvrnmntleng. html;http://www.ukooaenvironmentallegislation.co.uk/contents/topic_files/offshore/decommissioning_pi pelines.htm

Σελίδα 23 από 93 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ 3.1 Εισαγωγή Η Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση εκπονήθηκε με σκοπό την αξιολόγηση των ενδεχόμενων επιπτώσεων από την κατασκευή και λειτουργία του έργου ιδίως ως προς την οικολογική ακεραιότητα και τους στόχους διατήρησης της περιοχής. Με βάση αυτήν την προσέγγιση η δέουσα εκτίμηση στοχεύει στο να αναλύσει και αξιολογήσει τις εκτιμώμενες επιπτώσεις με ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία επί: των τύπων οικοτόπων του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας για τους οικοτόπους και της ΚΥΑ Η.Π.14849/853/Ε103/4.4.2008 (Β 645), ιδίως ως προς την αντιπροσωπευτικότητα, τη σχετική επιφάνεια και το καθεστώς διατήρησής τους, των ειδών χλωρίδας και πανίδας του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας για τους οικοτόπους και της ΚΥΑ Η.Π.14849/853/Ε103/4.4.2008 (Β 645), ιδίως ως προς το μέγεθος και την πυκνότητα των πληθυσμών, την κατάσταση διατήρησής τους και την απομόνωσή τους, των ειδών ορνιθοπανίδας του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας για τα πουλιά και της ΚΥΑ Η.Π. 37338/1807/Ε.103 (Β 1495), καθώς και άλλων ειδών μεταναστευτικής ορνιθοπανίδας με σημαντική παρουσία στην περιοχή Natura 2000, ιδίως ως προς το μέγεθος και την πυκνότητα των πληθυσμών, την κατάσταση διατήρησής τους και την απομόνωσή τους ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία σχετικά με το αν διασφαλίζεται η ακεραιότητα των περιοχών Η αξιολόγηση αποσκοπεί στην αντιμετώπιση διαφόρων τύπων επιπτώσεων συμπεριλαμβανομένων: Θετικών και δυσμενών (αρνητικών) επιπτώσεων, Επιπτώσεων που δημιουργούνται άμεσα από το Έργο ή έμμεσα σαν συνέπεια αλλαγών που δημιουργούνται από το Έργο, και Επιπτώσεων που δημιουργούνται μόνιμα ως συνέπεια της ανάπτυξης (απώλεια οικοτόπων ή χρήση γης), προσωρινά κατά την περίοδο κατασκευής (θόρυβος από κίνηση γης), και μακροπρόθεσμα κατά τη λειτουργία της εγκατάστασης (επιπτώσεις

Σελίδα 24 από 93 σους οικοτόπους από τον καθαρισμό της βλάστησης στην ζώνη προστασίας του αγωγού). Οι επιπτώσεις αξιολογούνται συγκρίνοντας την υφιστάμενη κατάσταση (δηλαδή την κατάσταση πριν την πραγματοποίηση του Έργου) με τις καταστάσεις που θα επικρατήσουν εάν το Έργο κατασκευαστεί και λειτουργήσει. Για αυτό το λόγο υπάρχουν τέσσερα στάδια κλειδιά της αξιολόγησης: Αναγνώριση της υφιστάμενης κατάστασης χωρίς το Έργο και την ευαισθησία και σημασία των αποδεκτών και πηγών κινδύνου. Πρόβλεψη του μεγέθους της επίπτωσης σε αυτούς τους αποδέκτες και πηγές, συμπεριλαμβανομένης και της φύσης, βαθμίδας, έκτασης και διάρκειας της αλλαγής και στην περίπτωση των επιπτώσεων εκτός προγράμματος, την πιθανότητα ή συχνότητα εμφάνισης τους. Αξιολόγηση της σημασίας των επιπτώσεων έτσι ώστε αυτοί που αποφασίζουν να καταλαβαίνουν το βάρος που πρέπει να δώσουν σε αυτές παίρνοντας αποφάσεις για το Έργο. Διερεύνηση επιλογών για την αντιμετώπιση των σημαντικών δυσμενών επιπτώσεων και συμφωνία ώστε να ενσωματωθούν μέτρα στις προτάσεις του Έργου με τον κύριο του Έργου. 3.2 Αξιολόγηση της Σημασίας Η σημασία μιας επίπτωσης εξαρτάται στο υπολογιζόμενο μέγεθος της (βασιζόμενο στη βαθμίδα, έκταση και διάρκεια), και στην τιμή ή σημασία του επηρεαζόμενου αποδέκτη ή πόρου. Η αξιολόγηση της σημασίας της επίπτωσης παρουσιάζεται στο Σχήμα 3-1.

Σελίδα 25 από 93 Σχήμα 3-1 Αξιολόγηση σημασίας επίπτωσης Πηγή: ERM (2012) Την ίδια στιγμή, η σημασία των επιπτώσεων θα πρέπει να προσδιορίζεται σε σχέση με τα ειδικά χαρακτηριστικά και τις περιβαλλοντικές συνθήκες της προστατευόμενης περιοχής που αφορά το έργο, λαμβάνοντας υπόψη τους στόχους διατήρησης της περιοχής. Σε γενικές γραμμές, οι δείκτες σημαντικότητας μπορεί να περιλαμβάνουν: επιπτώσεις στους τύπους οικοτόπων του Παραρτήματος Ι (συμπεριλαμβανομένης της απώλειας ή μείωσης του μεγέθους - ποσοστό σχετικό με τη συνολική έκταση του οικοτόπου στην περιοχή, διαταραχή της λειτουργίας)

Σελίδα 26 από 93 κατακερματισμός του τύπου οικοτόπου ή του πληθυσμού (ανάλογα με τη διάρκεια ή σταθερότητα) διαταραχή (θόρυβος, φως, κλπ. - απόσταση, διάρκεια) επιπτώσεις στους πληθυσμούς των ειδών (άμεση ή έμμεση βλάβη στο μέγεθος, μοτίβα αναπαραγωγής κλπ.) αλλαγές στην ποιότητα του νερού. 3.2.1 Οικότοποι Η σημασία των πιθανών επιπτώσεων στους οικοτόπους έχει εκτιμηθεί λαμβάνοντας υπόψη, τους ακόλουθους παράγοντες: Το μέγεθος των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων, όπως καθορίζονται από την ένταση, συχνότητα και έκταση, Την ευπάθεια/ ευαισθησία του οικοτόπου ή του είδους (αποδέκτη) στην αλλαγή που προκαλείται από την ανάπτυξη, Την ικανότητα του οικοτόπου να επανέλθει, λαμβάνοντας υπόψη πόσο εύθραυστος και ανεκτικός είναι, και Την αξία, με όρους διατήρησης της φύσης και οικολογίας, των επηρεασμένων αποδεκτών συμπεριλαμβανομένων ειδών, πληθυσμών, κοινοτήτων, οικοτόπων και οικοσυστημάτων. 3.2.1.1 Ευπάθεια / Κριτήρια Ευαισθησίας για Οικοτόπους / Οικοσυστήματα Στον Πίνακα 3-1 παρουσιάζονται τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της ευπάθειας/ ευαισθησίας των οικοτόπων κατά μήκος της προτεινόμενης όδευσης του αγωγού

Σελίδα 27 από 93 Πίνακας 3-1 Εκτίμηση ευπάθειας/ ευαισθησίας για Οικότοπους Ευπάθεια/Ευαισθησία Χαμηλή Μέτρια Υψηλή Κριτήρια Τύποι Οικοτόπων βάση της 92/43 ΕΕΚ Κατάσταση διατήρησης/ Ανθρώπινη επίδραση Πηγή: ERM (2012) Διαδεδομένοι στην Ελλάδα οικότοποι Κοντά σε αστικά κέντρα ή βιομηχανικές περιοχές Σπάνιοι οικότοποι στην Ελλάδα, δεν περιλαμβάνονται αυτοί που θεωρούνται ως τύποι προτεραιότητας βάση της 92/43 ΕΕΚ Πεδινές περιοχές όπου υπάρχει βόσκηση ή αγροτικές δραστηριότητες Σπάνιοι οικότοποι στην Ελλάδα και τύπος προτεραιότητας βάση της 92/43 ΕΕΚ Δασικά τμήματα (ή άλλος οικότοπος) που δεν έχουν συνδεθεί ή βρίσκονται κάτω από ειδικά σχέδια διαχείρισης ή δεν είναι οδικώς προσβάσιμες 3.2.1.2 Κριτήρια Μεγέθους των Επιπτώσεων για τους Οικοτόπους/ Οικοσυστήματα Το μέγεθος της επίπτωσης είναι συνδυασμός διάφορων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων: Τη χωρική έκταση όπου βιώνεται η επίπτωση, Τη διάρκεια της επίπτωσης και/ ή την έκταση που επαναλαμβάνεται, Το βαθμό του κατακερματισμού του οικοτόπου, Αν είναι συνολική απώλεια για το αποτύπωμα του Έργου ή προσωρινή που μπορεί να αποκατασταθεί, Για άλλες φυσικές αλλαγές (υδρολογικός κύκλος), η έκταση της αλλαγής, και Το μέγεθος του αποτυπώματος στο πλαίσιο της ευρύτερης περιοχής του οικοτόπου που υπάρχει. Για έκτακτα περιστατικά όπως μία έκρηξη, η πιθανότητα του γεγονότος να συμβεί στην πραγματικότητα είναι μέρος του μεγέθους.

Σελίδα 28 από 93 Πλαίσιο 3-1 Κριτήρια μεγέθους των επιπτώσεων για τους Οικότοπους/ Οικοσυστήματα Υψηλό Μέγεθος Επίπτωσης: Το Έργο (είτε μόνο του ή μαζί με άλλα έργα) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ακεραιότητα ενός οικοτόπου, αλλάζοντας ουσιαστικά μακροπρόθεσμα τα οικολογικά του χαρακτηριστικά, σε όλη ή στο μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής του, που του επιτρέπουν τη διατήρηση του οικοτόπου, συγκρότημα των οικοτόπων και /ή τα επίπεδα των ειδών πληθυσμού που τον κάνουν σημαντικό. Μέτριο Μέγεθος Επίπτωσης: Η ακεραιότητα του οικοτόπου δεν θα επηρεαστεί αρνητικά μακροπρόθεσμα, αλλά η επίπτωση θα είναι σημαντική βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα σε τμήμα, αν όχι σε όλα τα οικολογικά χαρακτηριστικά, δομές και λειτουργίες του. Ο οικότοπος μπορεί να επανέλθει βάση της φυσικής αναγέννησης και αποκατάστασης, στην κατάσταση του την περίοδο της υφιστάμενης μελέτης. Μικρό Μέγεθος Επίπτωσης: Δεν εφαρμόζεται κανένα από τα παραπάνω, αλλά κάποιες μικρές επιπτώσεις μικρής έκτασης ή σε κάποια στοιχεία του οικοτόπου, αλλά ο οικότοπος θα επανέλθει άμεσα μέσω της φυσικής αναγέννησης Πηγή: ERM (2012) 3.2.2 Είδη Η σημασία στις πιθανές επιπτώσεις στην πανίδα έχουν εκτιμηθεί λαμβάνοντας υπόψη τους ακόλουθους παράγοντες: Το μέγεθος των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων, όπως καθορίζονται από την ένταση, συχνότητα και έκταση, Την ευπάθεια/ ευαισθησία του είδους (αποδέκτη) στην αλλαγή που προκαλείται από την ανάπτυξη, Την ικανότητα του να επανέλθει, λαμβάνοντας υπόψη πόσο εύθραυστος και ανεκτικός είναι, και Την αξία, με όρους διατήρησης της φύσης και οικολογίας, των επηρεασμένων αποδεκτών συμπεριλαμβανομένων ειδών, πληθυσμών, κοινοτήτων, οικοτόπων και οικοσυστημάτων. 3.2.2.1 Ευπάθεια / Κριτήρια Ευαισθησίας για τα Είδη Ο Πίνακας 3-2 παρουσιάζει τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της ευπάθειας/ ευαισθησίας των ειδών κατά μήκος της προτεινόμενης όδευσης του αγωγού.

Σελίδα 29 από 93 Πίνακας 3-2 Εκτίμηση Ευπάθειας/ Ευαισθησίας για τα Είδη Σημασία Χαμηλή Μέτρια Υψηλή Κατάσταση προστασίας Κατάσταση Διατήρησης Πηγή: ERM (2012) Όχι προστατευόμενα ή σε λίστα Εισηγμένα ή ξενικά είδη Τρωτά (VU), Εξαρτώμενο από Μέτρα Διατήρησης (CD), Σχεδόν Απειλούμενα (NT) ή Μειωμένου Ενδιαφέροντος (LC) στη παγκόσμια IUCN Κόκκινη Λίστα. Εθνικά Προστατευόμενα Είδη Είδη στο Παράρτημα III της Σύμβασης της Βέρνης Τρωτά, Σχεδόν Απειλούμενα ή Μειωμένου Ενδιαφέροντος στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο Είδη Ανεπαρκώς Γνωστά (DD), ή Μη Αξιολογηθέντα (NE) σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο που είναι πιθανό να απαιτηθεί διατήρηση. Κοινά/αφθονία Είδος κοινό παγκοσμίως αλλά σπάνιο στην Ελλάδα Σπάνιο ή ο πληθυσμός σε μείωση. Τοπικά ενδημικό ή τοπικά διακριτοί υποπληθυσμοί. Στα όρια της εμβέλειας του. Είδη που βρίσκονται κάτω από ενεργό πρόγραμμα διαχείρισης. Ομάδες που ήταν ή βρίσκονται κάτω από ενεργές επιστημονικές μελέτες. Κρισίμως Κινδυνεύοντα (CR) ή Κινδυνεύοντα (EN) είτε στη Παγκόσμια IUCN Λίστα, είτε στην Εθνική Κόκκινη Λίστα Μείωση του αριθμού των ειδών που είναι τρωτά (VU) ή χαμηλότερα στο Ελληνικό Κόκκινο Βιβλίο. Σπάνια, Απειλούμενα ή Κινδυνεύοντα στη IUCN. Είδη στο Παράρτημα II της Σύμβασης της Βέρνης Είδη στο Παράρτημα II,IV της Οδηγίας των Οικοτόπων Είδη στο Παράρτημα I της Οδηγίας των Πτηνών Προστατευόμενα όπως παραπάνω 3.2.2.2 Κριτήρια Μεγέθους Επίπτωσης για τα Είδη Το μέγεθος της επίπτωσης είναι συνδυασμός διάφορων παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων: Την χωρική έκταση όπου βιώνεται η επίπτωση, Την έκταση που επηρεάζεται ο οικότοπος στον οποίο βρίσκονται τα είδη (όπως εκτιμήθηκε στο Κεφάλαιο 3.2.1), Ο πληθυσμός ή το ποσοστό που επηρεάστηκε, Τη διάρκεια της επίπτωσης και/ ή την έκταση που επαναλαμβάνεται, Το μέγεθος του στοιχείου (θόρυβος, φώς, αριθμός κίνησης αυτοκινήτων),

Σελίδα 30 από 93 Το μέγεθος του αποτυπώματος στο πλαίσιο της ευρύτερης περιοχής που ζει ένα είδος, Ο βαθμός της προκαλούμενης αλλαγής (ποιότητα νερού), και Η έκταση που ένα φυσικό ή χημικό χαρακτηριστικό εισάγεται στο περιβάλλον (το μέγεθος μιας δομής ή η τοξικότητα ενός χημικού). Τα κριτήρια που έχουν χρησιμοποιηθεί για να εκτιμήσουν το μέγεθος των οικολογικών επιπτώσεων (βασιζόμενα στους Duinker και Beanlands 1986) δίνονται στο Πλαίσιο 3-2. Πλαίσιο 3-2 Κριτήριο μεγέθους της επίπτωσης για τα Είδη Ένα Υψηλό Μέγεθος Επίπτωσης επηρεάζει έναν ολόκληρο πληθυσμό ή είδη σε επαρκή βαθμό ώστε να προκαλέσει μείωση της αφθονίας και/ή αλλαγή στην κατανομή τους, ώστε οι φυσικές προσθέσεις (αναπαραγωγή, μετανάστευση από ανεπηρέαστες περιοχές) δεν θα επιστρέψουν στον πληθυσμό ή το είδος, ή οποιονδήποτε άλλο πληθυσμό ή είδος που εξαρτάται από αυτόν, στο προηγούμενο επίπεδο για πολλές γενεές*. Μια επίπτωση υψηλού μεγέθους στα είδη θα έχει αρνητική επίπτωση στην ακεραιότητα της περιοχής, οικοτόπου ή οικοσυστήματος. Μια δευτερεύουσα επίπτωση υψηλού μεγέθους μπορεί επίσης να επηρεάσει τη διαβίωση ή την εμπορική χρήση των πόρων (αλιεία) στο βαθμό που η ευημερία του χρήστη επηρεάζεται μακροπρόθεσμα. Ένα Μέτριο Μέγεθος Επίπτωσης επηρεάζει ένα μέρος του πληθυσμού και μπορεί ίσως να επιφέρει κάποια αλλαγή στην αφθονία και/ή στην κατανομή μίας ή περισσότερων γενεών*, αλλά δεν απειλούν την ακεραιότητα του πληθυσμού ή οποιοδήποτε πληθυσμού που εξαρτάται από αυτόν. Ένα μέτριο μέγεθος επίπτωσης μπορεί επίσης να επηρεάσει την οικολογική λειτουργία μιας περιοχής, οικοτόπου ή οικοσυστήματος αλλά χωρίς να επηρεάσει αρνητικά την ολική ακεραιότητα της. Το μέγεθος της επίπτωσης είναι επίσης σημαντικό. Ένα μέτριο μέγεθος επίπτωσης πολλαπλασιαζόμενο σε μια ευρύτερη περιοχή θα ληφθεί ως υψηλό. Η ευημερία του χρήστη επηρεάζεται βραχυπρόθεσμα και αποτελεί μια δευτερεύουσα μέτρια επίπτωση. Ένα Μικρό Μέγεθος Επίπτωσης επηρεάζει μια συγκεκριμένη ομάδα τοπικών ατόμων μέσα σε ένα πληθυσμό βραχυπρόθεσμα (μια γενιά* ή λιγότερο), αλλά δεν επηρεάζει άλλα τροφικά επίπεδα ή τον πληθυσμό. [*σημείωση: Αυτές οι γενεές των ειδών ζώων/ φυτών είναι υπό εξέταση.] Πηγή: ERM (2012)

Σελίδα 31 από 93 4 Δέουσα εκτίμηση της περιοχής Natura 2000 4.1 Εισαγωγή Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η αξιολόγηση της περιοχής Natura 2000 Λίμνες και λιμνοθάλασσες της Θράκης ευρύτερη περιοχή και παράκτια ζώνη, καθορισμένη ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) GR 1130009 βάση της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Η περιοχή έπειτα από το στάδιο της διαδικασίας Ελέγχου Εφαρμογής (σχετικός ο Πίνακας 1-1 και το Παράρτημα 8.6 Έλεγχος Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης) αξιολογήθηκε ως περιοχή που ενδεχομένως η υλοποίηση και λειτουργία του έργου επιφέρει επιπτώσεις, δεδομένου ότι προτείνεται η διέλευση του αγωγού εντός των ορίων της. Το Σχήμα 4-1 αποτυπώνει την έκταση που καταλαμβάνει η προστατευόμενη περιοχή. Η Οδηγία Οικοτόπων της ΕΕ περιέχει λίστα οικοτόπων (Παράρτημα I) και ειδών (Παράρτημα II) για το ποιες Ειδικές Περιοχές Διατήρησης πρέπει να δημιουργηθούν από τα Κράτη Μέλη. Αυτές αναφέρονται ως Ειδικής Διατήρησης. Για αυτό το λόγο αυτό το κεφάλαιο εστιάζει στα ειδικά ενδιαφέροντα (προστατευτέα είδη) της περιοχής, ειδικά στις ευαισθησίες και στους στόχους διατήρησης. Η πληροφόρηση για τη στήριξη αυτής της περιγραφής προέρχεται από τα ακόλουθα: Τυποποιημένα Δελτία Δεδομένων Natura 2000, Το Ελληνικό Έργο Οικοτόπων Natura 2000, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Επιτροπή Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (1996), και Προσδιορισμός των συμβατών δραστηριοτήτων που αφορούν τα ειδικά είδη των Ειδικών Προστατευόμενων Περιοχών, Υπουργείο Περιβάλλοντος (Ιούλιος 2009).

Σελίδα 32 από 93 Σχήμα 4-1 ΕΖΔ GR 1130009 Χάρτης προσανατολισμού και καλυπτόμενης έκτασης Υπόμνημα Λιμνές και λιμνοθάλασσες τις Θράκης Ευρύτερη περιοχή και παράκτια ζώνη Πηγή: NCC (2013) 4.2 Συλλογή Δεδομένων κατά τις εργασίες πεδίου Για τους σκοπούς της παρούσας αξιολόγησης πραγματοποιήθηκε εκτεταμένη μελέτη πεδίου με στόχο να παρέχει δεδομένα υφιστάμενης κατάστασης για την ΜΠΚΕ σχετικά με την πανίδα, χλωρίδα, βλάστηση όπως και για άλλες οικολογικές παραμέτρους που μπορεί να επηρεαστούν και/ή πρέπει να ελεγχθούν κατά τη διάρκεια της φάσης κατασκευής και λειτουργίας του αγωγού. Η οικολογική μελέτη πεδίου διενεργήθηκε την περίοδο Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2012 και Απρίλιος Μάιος 2013 και κινητοποίησε μια διεπιστημονική ομάδα είκοσι τριών (23)

Σελίδα 33 από 93 επιστημόνων, που πέρασαν συνολικά περίπου εκατόν τριάντα επτά (137) ημέρες στο πεδίο, καλύπτοντας τη συνολική απόσταση του αγωγού από την Θεσσαλονίκη έως την Ελληνοτουρκική μεθόριο. Η ομάδα κυρίως εργάστηκε εντός της ζώνης των 500 m αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η μεγάλη έρευνα των θηλαστικών, έπρεπε να βγει έξω από την περιοχή του Έργου ώστε να παρέχει αξιόπιστη πληροφόρηση για τους οικολογικούς παράγοντες που λειτουργούν σε μεγαλύτερη γεωγραφική κλίμακα. Εκτεταμένη βιβλιογραφική έρευνα πριν και μετά τη μελέτη πεδίου προσέφεραν πολύτιμα δεδομένα στα βιογεωγραφικά και οικολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής, παρόλα αυτά η μελέτη πεδίου εστίασε σε ορισμένα στοιχεία της πανίδας, χλωρίδας και βλάστησης της Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας. Αυτά τα στοιχεία, είτε taxa ή κοινότητες: Είναι ισχυρού ενδιαφέροντος διατήρησης σε Ευρωπαϊκό ή και ακόμα παγκόσμιο επίπεδο ή είναι σπάνια στην Ελλάδα Θεωρούνται ότι θα επηρεαστούν κατά τη διάρκεια της κατασκευής ή σε μερικές περιπτώσεις στην λειτουργία του αγωγού Παρέχουν ένα αξιόπιστο μέσο για τον έλεγχο ορισμένων περιβαλλοντικών παραγόντων του Έργου Δεν έχουν ταξινομικές ή βιογεωγραφικές ασάφειες Είναι εφικτό να παρατηρηθούν και να καταγραφούν λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες και τους περιορισμούς του Έργου Η έρευνα για τα θηλαστικά εστίασε στην πιθανή παρουσία των ειδών θηλαστικών που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από πλευράς διατήρησης κατά μήκος της διαδρομής του αγωγού. Είχε ως στόχο να αξιολογήσει τις βιβλιογραφικές αναφορές και καταγραφές πεδίου, έτσι ώστε να εκτιμηθεί κατά πόσον οι χαρακτηριστικοί οικότοποι των θηλαστικών, με έμφαση στα είδη Lutra lutra, Spermophilus citellus, Canis lupus και το Canis aureus, θα μπορούσαν ενδεχομένως να επηρεαστούν από την κατασκευή και λειτουργία του προτεινόμενου έργου. Οι οικότοποι που μελετήθηκαν και αξιολογήθηκαν για τα είδη αυτά περιλαμβάνουν: περιοχές τροφοληψίας περιοχές ανάπαυσης και αναπαραγωγής διαδρόμους για μετακίνηση και διασπορά

Σελίδα 34 από 93 Η έρευνα για τα πτηνά εστίασε στην παρουσία ορνιθοπανίδας κατά μήκος της διαδρομής του αγωγού. Ο σκοπός ήταν η εκτίμηση των οικοτόπων των πτηνών που θα μπορούσαν ενδεχομένως να επηρεαστούν από το έργο TAP. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη μελέτη των ειδών που αναφέρονται στο παράρτημα I της οδηγίας 2009/147/EEC για τα πτηνά, καθώς και για τα αποδημητικά πουλιά. Η έρευνα για την ερπετοπανίδα επικεντρώθηκε στην παρουσία των ειδών κατά μήκος της διαδρομής του αγωγού. Ο σκοπός ήταν η αξιολόγηση των ενδιαιτημάτων των αμφιβίων και ερπετών που θα μπορούσαν δυνητικά να επηρεαστούν από το έργο TAP. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη μελέτη των ειδών που προστατεύονται από την εθνική νομοθεσία (ΦΕΚ 645/B/2008) και των ειδών που περιλαμβάνονται στα παραρτήματα ΙΙ και IV της οδηγίας για τους οικοτόπους. Η έρευνα για τη χλωρίδα και τους τύπους οικοτόπων έχει επικεντρωθεί στον εντοπισμό και την τεκμηρίωση των πληθυσμών των φυτικών taxa (είδη και υποείδη) με υψηλό ενδιαφέρον διατήρησης (προστατευόμενα, σπάνια ή ενδημικά είδη) σε προστατευόμενες περιοχές κατά μήκος της ζώνης 500 μ. γύρω από την όδευση του αγωγού, και στη χαρτογράφηση των ευρωπαϊκών τύπων οικοτόπων (όπως ορίζονται στην οδηγία 92/43/ΕΟΚ) κατά μήκος της διαδρομής, προκειμένου να εντοπιστούν οι τύποι οικοτόπων που χρήζουν προστασίας (προτεραιότητας, προστατευόμενοι, σπάνιοι, απειλούμενοι ή οικότοποι που φιλοξενούν σπάνια και προστατευόμενα είδη). Η μελέτη οικολογίας/υδροβιολογίας των ποταμών εστίασε σε όλες τις βασικές διασταυρώσεις του αγωγού TAP με τα ποτάμια και τα ρέματα συνεχούς ροής. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας Πλαίσιο για τα ύδατα, μέτρησαν διάφορες φυσικο-χημικές παραμέτρους και παρείχαν ποσοτικά στοιχεία για τον υπολογισμό ορισμένων δεικτών της οικολογικής ποιότητας των υδάτων που αφορούν στην παραποτάμια βλάστηση, τα ψάρια του γλυκού νερού, τα μακροασπόνδυλα και τα διάτομα. Έχουν αποκτηθεί πληροφορίες σχετικά με τις κοινότητες των ψαριών του γλυκού νερού στα σημεία διασταύρωσης με τους ποταμούς.