Αρχαιολογία ένα κλειδί για την πύλη του χρόνου ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1
Η επιστήμη της αρχαιολογίας μελετά τα Προϊστορικές, τότε που άνθισε ο μινωικός κατάλοιπα του παρελθόντος και αναζητά πολιτισμός στην Κρήτη και ο μυκηναϊκός απαντήσεις σε βασικές ερωτήσεις του στην ηπειρωτική Ελλάδα, η αρχαιολογική ανθρώπου για την ιστορία του. Κάποιες έρευνα είναι η μόνη πηγή πληροφοριών φορές οι απαντήσεις είναι πιο εύκολες. για την ανθρώπινη δραστηριότητα. Μπορεί να τις δίνουν οι ίδιοι οι άνθρωποι που έζησαν πριν Οι αρχαιολόγοι από εμάς μέσα αναζητούν απαντήσεις... από τα γραπτά στο μεγάλο βιβλίο της τους. Υπήρχαν γης και της θάλασσας. όμως και εποχές Εκεί κρύβονται πριν γεννηθεί η χιλιάδες μυστικά γραφή ή εποχές για πόλεις που όπου οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν Οι πρώτοι αρχαιολόγοι εν δράσει. βυθίστηκαν, καράβια που βούλιαξαν, λιμάνια που γραφές που δεν τις έχουμε διαβάσει ως ρούφηξε η αλμύρα της θάλασσας, λόφους τώρα, όπως η μινωική γραφή, η Γραμμική Α. και πεδιάδες που κρύφτηκαν κάτω από το Γι αυτές τις εποχές, που τις ονομάζουμε χώμα στο πέρασμα των χρόνων. 2
Ανασκάπτοντας το παρελθόν Αυτή είναι η δουλειά του αρχαιολόγου: να αναζητά τα ίχνη του παρελθόντος ανασκάπτοντας το έδαφος/τη γη, ερευνώντας σπήλαια, όχθες ποταμών και λιμνών, ακόμα και το βυθό της θάλασσας. Παντού, κάτω από τα πόδια μας, μπορεί να υπάρχουν αρχαία... Οι αρχαιολόγοι ψάχνουν να τα βρουν και να τα μελετήσουν. Η δουλειά τους απαιτεί συνεργασία με άλλους επιστήμονες και ειδικούς (γεωλόγους, αρχιτέκτονες, συντηρητές, φωτογράφους, σχεδιαστές κ.λπ.) Από τα πρώτα της βήματα η αρχαιολογία σχετίστηκε με την περιπέτεια. Σε κάποιους η δουλειά του αρχαιολόγου μπορεί να φαίνεται τρομακτική κι επικίνδυνη. Όταν ήμουν μικρός εντυπωσιαζόμουν από τον αρχαίο κόσμο. Όταν με ρωτούσαν τι θέλω να γίνω, έλεγα πάντα: Aρχαιολόγος! Όλη μου τη ζωή ονειρευόμουν να ανακαλύψω κάτι σημαντικό. Δεν είναι μόνο ένα επάγγελμα! Είναι μια περιπέτεια! 3
Για πολλούς το πρότυπο του αρχαιολόγου βρίσκεται στη μορφή του αυτοδίδακτου Ερρίκου Σλήμαν. Στο πρόσωπό του βλέπουμε τον μοναχικό ήρωα που κάνει ένα μακρινό ταξίδι γνώσης, πρότυπο το οποίο συναντάμε σε πολλές ταινίες και βιβλία που αναφέρονται στην αρχαιολογία. Ο Σλήμαν πίστευε και κατάφερε να αποδείξει ότι οι τοποθεσίες που αναφέρονται στα ομηρικά έπη υπήρχαν πραγματικά. Παρέμεινε στην ιστορία ως ο ανασκαφέας των μυθικών Μυκηνών, της Τροίας, της Τίρυνθας και του Ορχομενού. Πολλοί αρχαιολόγοι έχουν εμπνευστεί από τη ζωή του. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας πως ο Σλήμαν ήταν άνθρωπος της εποχής του, μιας εποχής κατά την οποία η αρχαιολογία ως επιστήμη έκανε το παρθενικό της ταξίδι. Αυτό που έχει σημασία είναι πως κάθε αρχαιολογική ανακάλυψη έχει μια δόση μυστηρίου. Ακόμη και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούν οι αρχαιολόγοι, όπως «ανακάλυψη» και «λύση», θυμίζουν αστυνομικά μυθιστορήματα. Γι αυτό ο κόσμος συχνά βλέπει τους αρχαιολόγους σαν ντετέκτιβ που λύνουν, με τη λογική τους και με πολύ διάβασμα, ένα μυστήριο. Για να δούμε τι θα ανακαλύψουμε αυτή τη φορά; 4
Πώς εντοπίζουν οι αρχαιολόγοι τα αρχαία; Κάθε χρόνο, ειδικά το καλοκαίρι, γίνονται ανασκαφές σε πολλά μέρη του κόσμου. Οι περισσότερες ανασκαφές είναι σωστικές, διασώζουν, δηλαδή, τα αρχαία κατάλοιπα και παραδίδουν το χώρο για χρήση στους ιδιώτες ή για την κατασκευή μεγάλων δημοσίων έργων. Διασώζουν έτσι πολύτιμες πληροφορίες για το ιστορικό παρελθόν του τόπου χωρίς να εμποδίζουν τη σύγχρονη ανάπτυξη. Κάποιες φορές, ωστόσο, η εύρεση σπουδαίων αρχαίων μπορεί να γίνει εντελώς τυχαία... Την άνοιξη του 1863 ένας αγωγιάτης που μετέφερε άμμο από το λοφάκι της Αγίας Τριάδας κοντά στην οδό Πειραιώς στην Αθήνα έκανε μια σπουδαία ανακάλυψη. Καθώς φόρτωνε την άμμο στο κάρο, το φτυάρι του χτύπησε πάνω σε ένα μάρμαρο. Ειδοποίησε τον ιδιοκτήτη της περιοχής για το εύρημά του και αυτός ήρθε αμέσως, έσκαψε και έφερε στο φως μία επιτύμβια στήλη με την επιγραφή Α[ΓΑΘΩΝ Α]ΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ. Αυτή ήταν η αφορμή για να ξεκινήσουν οι ανασκαφές και να αποκαλυφθεί ο Κεραμεικός, το σημαντικότερο νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας. Έτσι, τυχαία ευρήματα μπορούν να προκύψουν όταν ένας αγρότης σκάβει το χωράφι του, ένας μηχανικός ανοίγει θεμέλια για να κτίσει μια οικοδομή ή γίνονται εργασίες για να κατασκευαστούν δρόμοι και άλλα μεγάλα έργα. Θυμηθείτε και τα έργα για την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της Αθήνας. Τότε, καθώς έσκαβε ο μετροπόντικας, άρχισε να αποκαλύπτεται μια πόλη κάτω από την πόλη, δηλαδή η αρχαία και βυζαντινή Αθήνα που είχε θαφτεί κάτω από τη σύγχρονη πόλη. Οι αρχαιολόγοι περίμεναν με αγωνία να δουν τις αρχαιότητες που θα αποκαλύπτονταν. Στη συνέχεια το ενδιαφέρον του μετροπόντικα στράφηκε στις υπόγειες διαδρομές της Θεσσαλονίκης! 5
Η συστηματική έρευνα Τις περισσότερες φορές οι αρχαιολόγοι εντοπίζουν τα αρχαία ύστερα από συστηματική έρευνα και μελέτη. Μελετούν τους αρχαίους συγγραφείς, όπως τον Θουκυδίδη και τον Παυσανία, που περιγράφουν την εικόνα του δικού τους κόσμου και προσπαθούν να ταυτίσουν αυτή την εικόνα με το σήμερα. Έτσι, μπορεί να εντοπίσουν τη θέση μιας αρχαίας πόλης, ενός αρχαίου λιμανιού ή ενός ναού. Συχνά αυτές οι τοποθεσίες έχουν διατηρήσει το αρχαίο τους όνομα αυτούσιο ή παραφθαρμένο. Αυτό το στοιχείο είναι από μόνο του μια πολύτιμη πληροφορία, μια αφετηρία για να ξεκινήσει η έρευνα. Ο περιηγητής Παυσανίας γράφοντας για την ανατολική Αττική αναφέρει: Σε κάποια απόσταση από το Μαραθώνα βρίσκεται από τη μια μεριά η Βραυρώνα όπου λένε πως αποβιβάστηκε η Ιφιγένεια, η κόρη του Αγαμέμνονα, η οποία είχε ξεφύγει από τη χώρα των Ταύρων φέρνοντας μαζί της το άγαλμα της Άρτεμης (Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, Αττικά, κεφ. 33,1, Μετάφραση Ν. Παπαχατζή). Πρόκειται για μια περιοχή που στο πέρασμα των αιώνων είχε διατηρήσει την ανάμνηση του αρχαίου ονόματός της ελαφρά παραλλαγμένο, Βραώνα, όπου εντοπίστηκε ο ναός της Άρτεμης που ήταν γνωστός από τις αναφορές των αρχαίων συγγραφέων. 6
Η ανασκαφή βήμα προς βήμα Βήμα πρώτο: Η επιφανειακή έρευνα Αν σε ένα χωράφι σπαρμένο με στάρι υπάρχουν στο υπέδαφος θαμμένοι αρχαίοι τοίχοι, δείτε τι γίνεται με τα σπαρτά... Εξοπλισμένοι με σημειωματάρια, χάρτες και φωτογραφικές μηχανές οι αρχαιολόγοι ερευνούν την περιοχή όπου υπάρχουν υποψίες για την ύπαρξη αρχαίων. Ένας σωρός δουλεμένες πέτρες στην άκρη ενός χωραφιού, διάσπαρτα όστρακα (κομμάτια από σπασμένα αγγεία) στο έδαφος, μαρμάρινες στήλες και κιονόκρανα χτισμένα στους τοίχους παλιών εκκλησιών, αυτά και άλλα πολλά μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίων. Όμως κάποιες φορές, ακόμα και όταν τα αρχαία βρίσκονται τελείως θαμμένα στη γη, στέλνουν μηνύματα στους αρχαιολόγους αποκαλύπτοντας τη θέση τους! Όπου υπάρχει καθαρό χώμα οι ρίζες τους απορροφούν όσο νερό χρειάζονται και τα φυτά αναπτύσσονται κανονικά. Όπου υπάρχουν αρχαίοι τοίχοι οι ρίζες δεν απορροφούν την ίδια υγρασία και τα φυτά αναπτύσσονται λιγότερο ή κιτρινίζουν. Σχέδιο: Δημήτρης Κουκουλάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός 7
Η τεχνολογία στην υπηρεσία της αρχαιολογικής έρευνας Το προσωπικό της ανασκαφής Κοιτάζοντας τον κόσμο από ψηλά οι αρχαιολόγοι μπορούν να εντοπίσουν αλλοιώσεις στο χρώμα ή στο ανάγλυφο του εδάφους. Οι αλλοιώσεις αυτές, που δεν διακρίνονται από την επιφάνεια του εδάφους, συχνά υποδηλώνουν ότι κάτω από το έδαφος βρίσκονται θαμμένα ερείπια. Άλλη σύγχρονη μέθοδος εντοπισμού αρχαιολογικών καταλοίπων στο υπέδαφος είναι η γεωφυσική διασκόπηση, η καταγραφή, δηλαδή, του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου μίας περιοχής με ειδικά μηχανήματα, τα μαγνητόμετρα. Η ομάδα που αναλαμβάνει μια ανασκαφή αποτελείται από άτομα διαφόρων ειδικοτήτων. Εκτός από τους αρχαιολόγους, στην ομάδα συμμετέχουν αρχιτέκτονες, φωτογράφοι, σχεδιαστές, συντηρητές, γεωλόγοι, ανθρωπολόγοι και φυσικά οι εξειδικευμένοι εργάτες. Φτυάρια, κασμάδες και αξίνες, μυστράκια, καρότσια, σκουπάκια, βούρτσες και πινέλα, κόσκινα, σπάγκος και πασσαλάκια είναι τα βασικά εργαλεία μιας ανασκαφής. Μαζί με αυτά οι αρχαιολόγοι χρησιμοποιούν και κάποια πολύ λεπτά εργαλεία, ίδια με αυτά που χρησιμοποιούν οι οδοντίατροι. 8
Βήμα δεύτερο Η ανασκαφή ξεκινά Η ανασκαφή ξεκινά με δοκιμαστική τομή, δηλαδή με την έρευνα ενός μικρού μέρους του χώρου που έχουν αποφασίσει να ανασκάψουν οι αρχαιολόγοι. Αν τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά, τότε οι αρχαιολόγοι προχωρούν σε ανασκαφή. Πρώτα καθαρίζουν προσεκτικά το χώρο. Έπειτα τον χωρίζουν σε τετράγωνα 5x5 μ. τοποθετώντας πασσάλους και σπάγκο. Αριθμούν τα τετράγωνα με αριθμούς στη μία πλευρά και γράμματα στην άλλη. Έτσι, το κάθε ανασκαφικό τετράγωνο αποκτά μια ονομασία π.χ. Α1, Β3 κ.λπ. ώστε να μπορεί να οριστεί καλύτερα το σημείο εύρεσης κάθε αντικειμένου. Εικόνα από τις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της Αθήνας. Σταθμός ΑΚΡΟΠΟΛΗ. 9
Και τώρα επί το έργον... Κάθε τετράγωνο ανασκάπτεται χωριστά. Οι αρχαιολόγοι αφήνουν ελεύθερη μία λωρίδα γης πλάτους ενός μέτρου μεταξύ των τετραγώνων που ονομάζεται «μάρτυρας». Πάνω στο διάδρομο που σχηματίζουν οι «μάρτυρες» κυκλοφορούν οι εργάτες με τα καροτσάκια που απομακρύνουν τα χώματα. Στο ίδιο σημείο βρίσκονται καρφωμένοι οι πάσσαλοι που χωρίζουν μεταξύ τους τα τετράγωνα. Οι «μάρτυρες» δίνουν στον αρχαιολόγο μια εικόνα της στρωματογραφίας του κάθε τετραγώνου. Στρωματογραφία είναι η μελέτη των διαδοχικών στρωμάτων της γης. Τα στρώματα αυτά δημιουργήθηκαν με την πάροδο των αιώνων είτε από τη δραστηριότητα των ανθρώπων είτε από τη δραστηριότητα της φύσης. Όταν παρατηρεί τα τοιχώματα του ανασκαφικού τετραγώνου, ο αρχαιολόγος διακρίνει τα διαφορετικά στρώματα από τις διαφορές στο χρώμα (π.χ. κοκκινωπό, καστανό, καστανόμαυρο) και την υφή του χώματος (χώμα με χαλίκια, άμμος, αργιλόχωμα κ.λπ.). Κάθε στρώμα αντιστοιχεί σε μια διαφορετική περίοδο κατοίκησης στο χώρο αυτό και ίσως σε μια διαφορετική εποχή. Σχέδιο βασισμένο στη στρωματογραφία από τις ανασκαφές του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου της Αθήνας που βρίσκεται στο 1 ο υπόγειο επίπεδο του σταθμού ΑΚΡΟΠΟΛΗ. Σχέδιο: Δημήτρης Κουκουλάς, Αρχιτέκτων Μηχανικός 10
Ερευνώντας ένα ανασκαφικό τετράγωνο Όταν έρχεται η ώρα της ανασκαφής οι εργάτες αφαιρούν προσεκτικά τα χώματα και ο αρχαιολόγος παρατηρεί την οποιαδήποτε αλλαγή στο χώμα, την υφή ή το χρώμα του. Ο ίδιος καταγράφει τις παρατηρήσεις στο «ημερολόγιο της ανασκαφής» και φωτογραφίζει διαρκώς το χώρο αποτυπώνοντας τη μορφή του σε κάθε στάδιο της έρευνας. Οι εργάτες ρίχνουν τα χώματα στα ζεμπίλια και τα απομακρύνουν με το καροτσάκι τους. Οι αρχαιολόγοι συχνά κοσκινίζουν το χώμα για να αποκλείσουν το ενδεχόμενο να χάσουν κάποια μικρά αντικείμενα, όπως οστά μικρών ζώων, σπόρους, χάντρες ή κοσμήματα. Οι αρχαιολόγοι καθαρίζουν με το σκουπάκι την επιφάνεια για να διακρίνεται καλύτερα ό,τι είναι ακόμα θαμμένο. 11
Επιτέλους έχουμε ένα εύρημα! Η πιο ευτυχισμένη στιγμή για όλη την ομάδα! Μόλις αρχίσει να προβάλει ένα αντικείμενο οι αρχαιολόγοι δεν το βγάζουν αμέσως από το χώμα. Πρώτα ερευνούν το στρώμα μέσα στο οποίο βρίσκεται, το φωτογραφίζουν και έπειτα αφαιρούν προσεκτικά το χώμα που το καλύπτει με το μυστρί ή ένα μικρό μαχαίρι, καθαρίζοντάς το διαρκώς με το σκουπάκι. Σιγά-σιγά προβάλλουν και άλλα ευρήματα στην επιφάνεια. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να βγουν όλα τα αντικείμενα από το χώμα. Τα αντικείμενα, αφού φωτογραφηθούν για μια τελευταία φορά και αποτυπωθούν σχεδιαστικά, απομακρύνονται από το σκάμμα. Τοποθετούνται ανάλογα με το μέγεθός τους σε πλαστικές σακούλες ή σε χαρτοκιβώτια μαζί με καρτελάκια που γράφουν πού ακριβώς βρέθηκαν. Ανασκαφή Πικερμίου Αττικής 2010, Photo Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας, ΕΚΠΑ 12
Βήμα τρίτο Από την ανασκαφή στο εργαστήριο Καθώς τελειώνει η μέρα στην ανασκαφή, όλα τα κινητά ευρήματα, τοποθετημένα ανάλογα με το μέγεθός τους σε χαρτοκιβώτια και πλαστικές σακούλες, μεταφέρονται στο εργαστήριο. Εκεί τα παραλαμβάνει άλλη ομάδα για να τα καθαρίσει και να τα καταγράψει. Οι συντηρητές καθαρίζουν τα ευρήματα με νερό και μαλακές βούρτσες. Έπειτα τα απλώνουν σε πάγκους για να στεγνώσουν καλά. Τώρα ήρθε η σειρά της καταγραφής των ευρημάτων: κάθε ένα αντικείμενο, ακόμα και το πιο μικρό κομμάτι αγγείου, πρέπει να αποκτήσει την ταυτότητά του. Αυτή είναι ένας αριθμός που ο αρχαιολόγος σημειώνει πάνω στο αντικείμενο σε ένα σημείο που δεν φαίνεται πολύ. Έπειτα περνά από πάνω ένα διάφανο βερνίκι, ώστε να μην μπορεί να σβήσει ο αριθμός. Στη συνέχεια το αντικείμενο μπορεί να παραδοθεί στον συντηρητή για να το συγκολλήσει και να το συντηρήσει. Μετά από αυτό το στάδιο καταλήγει και πάλι στα χέρια των αρχαιολόγων για μελέτη. Ο συντηρητής επί το έργον. 13
Βήμα τέταρτο Η μελέτη των ευρημάτων...και η μελέτη του χώρου Ακόμη και το πιο μικρό εύρημα μπορεί να δώσει πολύτιμες πληροφορίες στον αρχαιολόγο. Μπορεί, για παράδειγμα, με τις κατάλληλες χημικές αναλύσεις να τον βοηθήσει να χρονολογήσει το στρώμα μέσα στο οποίο βρέθηκε ή να του δώσει μια ιδέα για τη χρήση του χώρου. Ο αρχαιολόγος καταγράφει όλες τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του στο «ημερολόγιο της ανασκαφής». Όποια ευρήματα κριθούν σημαντικά δίνονται στον σχεδιαστή και τον φωτογράφο. Έπειτα τακτοποιούνται στην αποθήκη της ανασκαφής. Ορισμένα από αυτά, τα πιο σημαντικά και ενδιαφέροντα καταλήγουν στις προθήκες των μουσείων. Τα υπόλοιπα παραμένουν στην αποθήκη. Εκτός από τη μελέτη των ευρημάτων οι αρχαιολόγοι πρέπει να μελετήσουν το χώρο που ανέσκαψαν συνδυάζοντας τις πληροφορίες που τους έδωσαν τα ευρήματα. Παράλληλα, οι αρχιτέκτονες σχεδιάζουν τα κτίρια που βρέθηκαν και οι συντηρητές επεμβαίνουν για να στερεώσουν τους τοίχους όπου αυτό είναι απαραίτητο. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η μελέτη των αντικειμένων στην ακριβή θέση που βρέθηκαν. Τα αντικείμενα που βρίσκονται έξω από το περιβάλλον εύρεσής τους, εκείνα, για παράδειγμα, που προέρχονται από τις λαθρανασκαφές, είναι «βουβά». Συχνά δεν γνωρίζουμε από πού προέρχονται, σε ποιον ανήκαν, με ποια άλλα αρχαιολογικά ευρήματα συνδέονται και δυσκολευόμαστε να τα χρονολογήσουμε. 14
Ενάλια αρχαιολογία Δεν είναι μόνο η γη που κρύβει αρχαιότητες, είναι και η θάλασσα, οι λίμνες, ακόμα και οι κοίτες των ποταμών. Σε αυτές τις περιπτώσεις την έρευνα αναλαμβάνουν αρχαιολόγοι-δύτες, που ασχολούνται με την ενάλια αρχαιολογία. Οι συνθήκες σε αυτές τις ανασκαφές είναι διαφορετικές από αυτές που περιγράψαμε. Το θολό νερό, η λάσπη του βυθού, το ότι ο δύτης δουλεύει χωρίς να πατά σε στερεό έδαφος, ο περιορισμένος χρόνος που μπορεί να μείνει στο βυθό, όλα αυτά κάνουν δύσκολη την ενάλια αρχαιολογία, αλλά συνάμα πολύ ελκυστική. Η μέθοδος της ανασκαφής και τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι βεβαίως διαφορετικά από αυτά που χρησιμοποιούνται στη στεριά. Για παράδειγμα, αντί για τα φτυάρια, τα καρότσια, τους κουβάδες και τα μυστριά που χρησιμοποιούν οι συνάδελφοί τους στην ξηρά για να απομακρύνουν τα χώματα, οι καταδυόμενοι αρχαιολόγοι Υποβρύχια ανασκαφή στο μυκηναϊκό ναυάγιο στο Μόδι. (photo Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών, φωτογράφος: Β. Μεντόγιαννης) 15
χρησιμοποιούν ειδικές ηλεκτρικές σκούπες που δουλεύουν κάτω από το νερό, τους αναρροφητήρες. Από τη στιγμή που εντοπίζουν ένα αντικείμενο, δουλεύουν με γυμνά χέρια για να το απελευθερώσουν από την άμμο. Χρησιμοποιώντας ειδικές φωτογραφικές μηχανές, μολύβια και μπλοκ κρατούν σημειώσεις όπως γίνεται και στις άλλες ανασκαφές. Εάν θέλετε τη γνώμη μου, η αρχαιολογία για εμένα είναι τόσο περιπετειώδης όσο κι αυτά τα βιβλία που πρέπει να διαβάσω!* Το έργο του αρχαιολόγου Ποια είναι η εικόνα που έχει ο κόσμος για τον αρχαιολόγο και το έργο του; Ο αρχαιολόγος αγαπά την περιπέτεια και το μυστήριο, κάνει σημαντικές αποκαλύψεις για την ανθρωπότητα και προστατεύει την πολιτιστική μας κληρονομιά. Συχνά βλέπουν να ενσαρκώνεται στο πρόσωπό τους το παλιό ιδεώδες, εκείνο του εξερευνητή, του λάτρη του παρελθόντος, της περιπέτειας και της δόξας. Είναι όμως πράγματι έτσι; Η καθημερινότητα των αρχαιολόγων διαφέρει πολύ από αυτή την ιδανική εικόνα. *C. Holtorf, Archaeology is a Brand! The meaning of Archaeology in contemporary popular culture, Oxford 2007. 16
Ένα μεγάλο μέρος του χρόνου τους οι αρχαιολόγοι το περνούν πίσω από ένα γραφείο συντάσσοντας δημόσια έγγραφα, γνωμοδοτήσεις, μελέτες ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, μελέτες επανέκθεσης μουσείων ή ασχολούμενοι με υποθέσεις των πολιτών. Ο περισσότερος κόσμος γνωρίζει ένα μόνο μέρος της δουλειάς του αρχαιολόγου, εκείνο της ανασκαφής. Ωστόσο, ο περισσότερος χρόνος του αφιερώνεται ουσιαστικά στη μελέτη και τη σύνταξη ερευνητικών εκθέσεων. Τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει σε σημασία ο ρόλος του αρχαιολόγου ως επιστήμονα που φροντίζει την πολιτιστική κληρονομιά, βοηθάει στη διατήρησή της για τις επόμενες γενιές και τη διάσωσή της από τις λαθρανασκαφές και το παράνομο εμπόριο. Τώρα που τα διάβασα όλα δεν έχω πια όρεξη για ανασκαφή! Για αυτούς τους αρχαιολόγους λοιπόν ισχύει το εξής... «Δεν είναι περιπέτεια, είναι μια δουλειά! Αλλά αυτή η δουλειά σε κάνει να ονειρεύεσαι περιπέτειες» 17
Αθήνα, 2015 Γενικός συντονισμός έργου Μαρία Λαγογιάννη, Δρ Αρχαιολόγος Σουζάνα Χούλια - Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιμέλεια Τόνια Κουτσουράκη, Aρχαιολόγος Αλεξάνδρα Σέλελη, Αρχαιολόγος - Μουσειολόγος Γραφιστική επιμέλεια Σπήλιος Πίστας, Γραφίστας Κείμενα Ηρώ Μαθιουδάκη, Δρ Αρχαιολόγος Διορθώσεις κειμένων Βιολέττα Ζεύκη, Αρχαιολόγος - Μεταφράστρια Δημιουργική/καλλιτεχνική επιμέλεια Σοφία Δεληγιάννη, Γραφίστρια Εικονογράφηση Ηλίας Καρράς, Ζωγράφος ISBN: 978-960-386-205-5 Copyright 2015 Υ.ΠΟ.ΠΑΙ.Θ. Το έντυπο «Αρχαιολογία, ένα κλειδί για την πύλη του χρόνου» δημιουργήθηκε και ψηφιοποιήθηκε το 2015 για την Πράξη με κωδικό MIS 339815 «Επικαιροποίηση και ψηφιοποίηση πολιτιστικού εκπαιδευτικού υλικού για την ενίσχυση της εκπαιδευτικής διαδικασίας», που υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. To περιεχόμενο του εντύπου βασίστηκε στην εμπειρία του Τμήματος σε εκπαιδευτικά προγράμματα σχετικά με την επιστήμη της Αρχαιολογίας σε μαθητές προσχολικής και σχολικής ηλικίας, καθώς και σε συνοδευτικά κείμενα των εφαρμογών που σχεδιάστηκαν από τις αρχαιολόγους Εύη Πίνη και Αλεξάνδρα Σέλελη.