Οι ανάγκες για πρόληψη στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Αν. Καθηγήτρια Μ. Τσιρώνη Τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Οι ανάγκες για πρόληψη στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα Αν. Καθηγήτρια Μ. Τσιρώνη Τμήμα Νοσηλευτικής Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Δημόσια Υγεία (1923, Winslow) «Δημόσια Υγεία είναι η επιστήμη και η τέχνη να προλαμβάνεται η νόσος, να επιμηκύνεται η ζωή, να προάγεται η φυσική υγεία και η αποδοτικότητα του ανθρώπου, μέσα από την οργανωμένη προσπάθεια της κοινωνίας για την εξυγίανση του περιβάλλοντος, τον έλεγχο των λοιμωδών νόσων, την εκπαίδευση κάθε ατόμου στην ατομική υγιεινή, την οργάνωση των ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών υγείας για την πρώιμη διάγνωση και προληπτική θεραπεία των νόσων και την ανάπτυξη μιας «κοινωνικής μηχανής» που να εξασφαλίζει σε κάθε άτομο ένα επίπεδο ζωής ικανό για τη διατήρηση της υγείας του».

Βασικές λειτουργίες της Δημόσιας Υγείας παρακολούθηση της υγείας του πληθυσμού, καθώς και των παραγόντων που την επηρεάζουν. προστασία και προαγωγή της υγείας, καθώς και πρόληψη ασθενειών. σχεδιασμός και αξιολόγηση υπηρεσιών υγείας. προάσπιση των αναγκών υγείας των διαφόρων ομάδων του πληθυσμού. έλεγχος των λοιμωδών νοσημάτων και άλλων υψηλής επικράτησης νοσημάτων, και αντιμετώπιση εκτάκτων κινδύνων και απρόβλεπτων ειδικών συνθηκών.

ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Η περίοδος της πείνας και της μάστιγας των λοιμωδών νόσων (Μεσαίωνας). Η περίοδος της επανεμφάνισης επιδημιών λοιμωδών νόσων (18ος αιώνας, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, με τελευταία μεγάλη πανδημία εκείνη της γρίπης του 1918-1920). Η περίοδος των χρόνιων και μη μεταδιδόμενων νόσων (1945 - σήμερα) Αρχές της δεκαετίας του νέα νοσήματα εμφανίζονται, ενώ άλλα, που είχαν περιθωριοποιηθεί, επανέρχονται στο προσκήνιο με νέα χαρακτηριστικά. Η παγκοσμιοποίηση και ο τρόπος οργάνωσης των σύγχρονων κοινωνιών (αστυφιλία,μετακινήσεις πληθυσμών, βιομηχανοποίηση κ.ά.) δημιούργησαν νέα δεδομένα στην επιδημιολογία των λοιμωδών νοσημάτων τα οποία πλέον θεωρούνται ότι δεν έχουν σύνορα.

ΠΡΟΛΗΨΗ Λεξικό Μπαµπινιώτη. Πρόληψη: η αποτροπή, η λήψη µέτρων(ενέργειες, δραστηριότητες) για την παρεµπόδιση (της εκδήλωσης δυσάρεστου φαινοµένου). Η πρόληψη των ατυχηµάτων, /της εγκληµατικότητας/µιας νόσου/µιας επιδηµίας Σύνθετη λέξη : λήψη+(πρόθεση)προ(=πρίν απο) prevention από το λατινικό praevenire (=πρίν έρθει). «Προληψη»: Πρόκειται για κάθε δράση-ενέργεια, η οποία στοχεύει στην αναχαίτιση της όποιας µορφής αρνητικοποίησης της ζωής. Αφορά σε παρεµβάσεις οι οποίες προάγουν συνέχειες vs. ασυνέχειες- στις λειτουργίες της ζωής

ΠΡΟΛΗΨΗ αποσκοπεί στην ελάττωση του κινδύνου εμφάνισης ή εξελικτικής επιδείνωσης νόσου, τραυματισμού, ανικανότητας Πρωτογενής πρόληψη : περιλαμβάνει τα μέτρα που αποσκοπούν στη μείωση της επίπτωσης μιας νόσου στον πληθυσμό, δηλ. τον περιορισμό της εμφάνισης νέων περιπτώσεων. Η πρωτογενής πρόληψη περιλαμβάνει μέτρα ατομικής και ομαδικής προστασίας. Σημαντικά δείγματα πρωτογενούς πρόληψης αποτελούν η χλωρίωση και φθορίωση του νερού, η διαχείριση των λυμάτων και οι μαζικοί εμβολιασμοί. Δευτερογενής πρόληψη : αποσκοπεί στη μείωση του επιπολασμού μιας αρρώστιας στον πληθυσμό, δηλ. την πρώιμη διάγνωση και θεραπεία. Παραδείγματα αποτελούν η εφαρμογή του test pap και της μαστογραφίας στις γυναίκες και ο έλεγχος όλων των νεογνών για συγγενή υποθυρεοειδισμό, φαινυλκετονουρία και έλλειψη ενζύμου G6PD. Τριτογενής πρόληψη : στοχεύει στη μείωση του επιπολασμού της χρόνιας ανικανότητας ή των υποτροπών της στον πληθυσμό, προσφέροντας προγράμματα αποκατάστασης και επαγγελματικής και κοινωνικής επανένταξης. Παράδειγμα η επανένταξη των εξαρτημένων ατόμων και το πρόγραμμα συστηματικών μεταγγίσεων των πασχόντων από θαλασσαιμία

ΠΡΟΔΟΚΙΜΟ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ

ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΑΝΔΡΙΚΗ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Στις αναπτυσσόμενες χώρες οι κακές συνθήκες υγιεινής, η απουσία κατάλληλων συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης, ο υπερπληθυσμός, ο μαρασμός, οι κακές συνθήκες στέγασης αποτελούν κάποιες από τις κυριότερες απειλές της υγείας. Στις αναπτυγμένες χώρες τα σημαντικότερα προβλήματα υγείας συνδέονται κυρίως με τον τρόπο ζωής (lifestyle), τα ατυχήματα, το κάπνισμα, την κατάχρηση αλκοόλ και ουσιών, τη βία, το εργασιακό sress, τη μόλυνση του περιβάλλοντος.

Ποσοστό (%) πληθυσμού που δηλώνει χρόνιο νόσημα κατά κοινωνικοοικονομική τάξη, στην Ελλάδα (2006)

Προτυποποιημένη θνητότητα ανάλογα με τον αιτιολογικό παράγοντα στην Ε.Ε.

Αιτίες χαμένων χρόνων αναμενόμενης ζωής ανά 100.000 άτομα στον ελληνικό πληθυσμό (2003)

Σημαντικότερες αιτίες χαμένων χρόνων αναμενόμενης ζωής στον ανδρικό πληθυσμό της Ελλάδας, ανά 100.000 άτομα του ίδιου φύλου (2003).

Σημαντικότερες αιτίες χαμένων χρόνων αναμενόμενης ζωής στο γυναικείο πληθυσμό της Ελλάδας, ανά 100.000 άτομα του ίδιου φύλου (2003)

Αριθμός εξελθόντων ασθενών, κατά κατηγορία αιτιών νοσηλείας, στην Ελλάδα (2003)

Ποσοστιαία κατανομή των εξελθόντων ασθενών, κατά κατηγορία πάθησης, στην Ελλάδα (2003)

Αριθμός εξελθόντων ασθενών, κατά κατηγορία αιτιών νοσηλείας, στην Ελλάδα (1997, 2003).

Παράγοντες Κινδύνου Ποσοστό θανάτων DALY s

Εξέλιξη της προτυπωμένης θνησιμότητας από νοσήματα του κυκλοφορικού στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. (1996-2004).

Προτυπωμένη θνησιμότητα από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος, συνολικά και κατά φύλο, σε Ελλάδα και Ε.Ε. (2004)

Προτυποποιημένη θνησιμότητα από ισχαιμική καρδιοπάθεια στις ηλικίες κάτω των 65 ετών, σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες 1970-2004 (θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους).

Παράγοντες Κινδύνου Καρδιαγγειακών Νοσημάτων

Στις ηλικίες 15-24 ετών: Η Ελλάδα παρουσιάζει στους μεν άνδρες το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό υπέρβαρων (30%) μετά τη Γερμανία, ενώ στις γυναίκες ένα ποσοστό 13% που βρίσκεται στα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα. Στις ηλικίες: 35-44 ετών: Η Ελλάδα παρουσιάζει στους μεν άνδρες το υψηλότερο ποσοστό υπέρβαρων (69,6%), ενώ στις γυναίκες το τρίτο υψηλότερο ποσοστό (41,9%). Στις ηλικίες 55-64 ετών: Στους μεν άνδρες το ποσοστό των υπέρβαρων φτάνει το 71,1% και είναι το τρίτο υψηλότερο μεταξύ των χωρών του πίνακα, ενώ στις γυναίκες το 68,9% και είναι το δεύτερο υψηλότερο.

Δείκτης Μάζας Σώματος (σε kg/m 2 ) στον ελληνικό πληθυσμό (2006) Σωματική δραστηριότητα στον ελληνικό πληθυσμό (2006)

ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ 0-29 ετών, κυριότερη αιτία θανάτου τα νεοπλάσματα του λεμφικού και αιμοποιητικού ιστού. 30 ετών και άνω, κυρίαρχη θέση καταλαμβάνουν οι νεοπλασίες του αναπνευστικού συστήματος 30-59 ετών, σημαντική είναι η θνησιμότητα από τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες, 75 έτη και άνω, νεοπλάσματα του παχέος εντέρου και του προστάτη, για τον ανδρικό πληθυσμό.

ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ Η πρώτη αιτία θανάτου μεταξύ των κακοήθων νεοπλασμάτων, είναι τα νεοπλάσματα της τραχείας, των βρόγχων και των πνευμόνων, με μεγάλη διαφορά από τη δεύτερη, που είναι ο καρκίνος του προστάτη. Η Ελλάδα απέτυχε να μειώσει ουσιαστικά την επίπτωση των νεοπλασμάτων του αναπνευστικού συστήματος στους άνδρες, καθώς τα τελευταία 15 χρόνια, η ελάττωση της θνησιμότητας από νεοπλάσματα του αναπνευστικού ήταν μόλις 3,2%.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΑ Στα νεοπλάσματα της τραχείας, των βρόγχων και του πνεύμονα, η θνησιμότητα στο γυναικείο φύλο είναι μικρότερη απ ό,τι στο ανδρικό. Κατά τα τελευταία 15 χρόνια, η θνησιμότητα στις γυναίκες από αυτά αυξήθηκε κατά 10,7%. Συγκρινόμενη, ωστόσο, με την αύξηση κατά 27,9% που σημειώθηκε στην Ε.Ε.,η αύξηση χαρακτηρίζεται ως σχετικά περιορισμένη, αν και είναι ανησυχητικό το ότι αποτελεί σταθερό φαινόμενο από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά. Για τις κακοήθεις νεοπλασίες του μαστού, αξίζει να σημειωθεί η αύξηση της θνησιμότητας στις γυναίκες άνω των 75 ετών (από 87,47 το 1990 σε 120,38 το 1996 και σε 179,87 το 2004), η οποία και αναχαιτίζει την πτωτική τάση που παρατηρείται στις νεότερες ηλικίες.

ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ α. Ατομικοί παράγοντες κινδύνου (με διαφορετική συμμετοχή ο καθένας απ αυτούς, ανάλογα με την επιδημιολογική μελέτη). Κάπνισμα Κατανάλωση αλκοόλ Διατροφή, Παχυσαρκία και Ελλειψη σωματικής άσκησης β. Κοινωνικο-οικονομικοί παράγοντες Από αρκετές μελέτες προκύπτει ότι το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο του ατόμου σχετίζεται με την πιθανότητα εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου. Οι καρκίνοι του πνεύμονα, του στομάχου και του οισοφάγου εμφανίζονται συχνότερα στα κατώτερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα. Ο καρκίνος του μαστού εντοπίζεται συχνότερα στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα,ενώ του τραχήλου της μήτρας στα κατώτερα. Το σύνολο δε της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες φαίνεται να σχετίζεται άμεσα και ισχυρά με το χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, τη χρόνια ψυχοκοινωνική επιβάρυνση (psycho-social burden) και καταστάσεις όπως η ανεργία κ.ο.κ. Έχει επίσης πλήρως τεκμηριωθεί ότι για τις περισσότερες μορφές καρκίνου (π.χ.του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του μαστού) άτομα χαμηλότερου κοινωνικοοικονομικού επιπέδου έχουν μειωμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, με αποτέλεσμα ανεπαρκή πρόληψη,διάγνωση του καρκίνου σε πιο προχωρημένα στάδια και πλημμελή θεραπεία. γ. Λοιμογόνοι και περιβαλλοντικοί παράγοντες Πιο σημαντικοί από αυτούς είναι οι ιοί της Ηπατίτιδας Β και C (ευθύνονται για την εμφάνιση μέρους των καρκίνων του ήπατος) και ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), κάποιοι τύποι του οποίου αποτελούν την κύρια αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ενώ και ο HIV φαίνεται ότι συνδέεται με την εμφάνιση μορφών καρκίνου. Επίσης, σειρά από παράγοντες που σχετίζονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής (π.χ. ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες) φαίνεται ότι σχετίζονται με συγκεκριμένες μορφές κακοηθών νεοπλασιών.

ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΡΑΧΗΛΟΥ ΚΑΙ ΜΑΣΤΟΥ Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι η περιοδική γυναικολογική εξέταση των γυναικών σε συνδυασμό με Pap test οδηγούν σε μείωση κατά 70% της θνησιμότητας από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ωστόσο, σύμφωνα με ανεπίσημα δεδομένα, μόνο το 25-30% των ελληνίδων που θα έπρεπε να κάνουν Pap test, υποβάλλονται σε έλεγχο και μάλιστα, μόλις μία φορά τα 2-3 έτη. Αντιστοίχως ο μαστογραφικός έλεγχος μπορεί να μειώσει την θνησιμότηταλόγω καρκίνου του μαστού σε γυναίκες έως και 35% (IARC 2008). Ωστόσο, σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία μόλις το 40-50% των γυναικών που πρέπει να κάνει κλινικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού ελέγχεται.

Εξέλιξη της προτυπωμένης θνησιμότητας από νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος σε Ελλάδα και Ε.Ε. (1996-2004

Εξέλιξη της προτυπωμένης θνησιμότητας από παθήσεις του πεπτικού συστήματος, σε Ελλάδα και Ε.Ε. (1996-2004)

Εκτίμηση του επιπολασμού του σακχαρώδη διαβήτη στην Ευρώπη.

Επανεμφάνιση παλαιών μεταδοτικών νοσημάτων Η μαζική και γρήγορη μετακίνηση του πληθυσμού με αερομεταφορές. Η μη ελεγχόμενη είσοδος μεταναστών και υπηκόων τρίτων χωρών Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας αρκετών μικροβίων στα αντιβιοτικά λόγω κατάχρησης των τελευταίων. Τα λάθη στη στρατηγική κατά την εφαρμογή ευρέων προγραμμάτων εμβολιασμών, όπως εφησυχασμός και έλλειψη επιδημιολογικής εποπτείας στις υπηρεσίες υγείας μετά την αρχική ραγδαία μείωση των κρουσμάτων. Η ανεπαρκής καταγραφή της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού - στόχου, η παρατηρούμενη αδυναμία προσπέλασης μειονοτικών ομάδων (π.χ. αθίγγανοι), η λανθασμένη επιλογή σχημάτων εμβολιασμών κ.λπ. (Λάγγας 2002). Η απουσία εκτεταμένων προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) του πληθυσμού για νοσήματα, όπως η φυματίωση.

Επίπτωση της Φυματίωσης στην Ελλάδα σε Έλληνες και Aλλοδαπούς

Global Immunization Vision and Strategy (2006-2015) Μέχρι το έτος 2015: α) να έχουν διατηρηθεί τα ποσοστά της εμβολιαστικής κάλυψης που τέθηκαν ως στόχοι για το έτος 2010 β) η παιδική νοσηρότητα και θνησιμότητα από προλήψιμα με εμβολιασμούς λοιμώδη νοσήματα να έχει ελαττωθεί τουλάχιστον κατά τα 2/3 της αντίστοιχης του έτους 2000 γ) να έχει επιτευχθεί πρόσβαση και εμβολιασμός των ενδεικνυόμενων ομάδων του πληθυσμού με διασφαλισμένης ποιότητας εμβόλια που περιέχονται στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών δ) τα νέα εμβόλια που εντάσσονται στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών να έχουν καθιερωθεί στο σύνολο του πληθυσμού για τον οποίο προορίζονται μέσα σε 5 χρόνια από την ένταξη τους σε αυτά ε) όλες οι χώρες να έχουν αναπτύξει αξιόπιστα συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης των προλήψιμων με εμβόλια λοιμωδών Νοσημάτων στ) όλα τα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών να έχουν βασιστεί σε σωστό προγραμματισμό του ανθρώπινου δυναμικού, επαρκή χρηματοδότηση και εξασφάλιση των απαιτούμενων προμηθειών

Σωματική κάκωση: διάφορα γεγονότα που έχουν ως κοινό στοιχείο την οξεία έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε ενεργειακούς παράγοντες (μηχανικούς, θερμικούς, χημικούς ή ηλεκτρικούς) ή σε ακτινοβολία, σε ποσότητα και χρονικό διάστημα που ξεπερνούν τη φυσική σωματική αντοχή, και έχουν ως αποτέλεσμα την πρόκληση τραυμάτων. Haddon (1963 & 1970)

Θνησιμότητα ατυχημάτων στην Ε.Ε. των 15 και στα 10 μέλη της διεύρυνσης ανά αιτία (Π.Ο.Υ. 2005). Θνησιμότητα ατυχημάτων στην Ε.Ε. των 25 (ανά 100.000 κατοίκους), κατά ηλικιακή ομάδα

Εξέλιξη της προτυπωμένης θνησιμότητας από ατυχήματα, στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. (1996-2004)

Προτυπωμένη θνησιμότητα από ατυχήματα, συνολικά και κατά φύλο, σε Ελλάδα και Ε.Ε. (2004)

Εξέλιξη της προτυπωμένης θνησιμότητας από ατυχήματα, κατά ηλικιακή ομάδα, στην Ελλάδα (1996-2004)

«Kάλλιον το προλαµβάνειν ή το θεραπεύειν»

ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ. 2005) η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να χαρακτηριστεί ως: Επικίνδυνη κατανάλωση αλκοόλ Ως επικίνδυνη κατανάλωση αλκοόλ έχει οριστεί το επίπεδο ή ο τρόπος κατανάλωσης που είναι πιθανόν να οδηγήσει σε βλάβη εάν οι συνήθειες κατανάλωσης επιμείνουν. Δεν υπάρχει καθορισμένη συμφωνία για το επίπεδο κατανάλωσης αλκοόλ. Ο ορισμός του Π.Ο.Υ. την περιγράφει ως τη μέση ημερήσια κατανάλωση 20-40gr αλκοόλης για τις γυναίκες και 40-60gr για τους άνδρες. Επιβλαβής κατανάλωση αλκοόλ Ως επιβλαβής κατανάλωση αλκοόλ ορίζεται η μορφή κατανάλωσης που σχετίζεται με πρόκληση βλάβης στην υγεία, είτε οργανική (όπως κίρρωση του ήπατος) είτε ψυχική (όπως η δευτερογενής κατάθλιψη που ακολουθεί τη χρήση αλκοόλ). Βασιζόμενος σε επιδημιολογικά στοιχεία που συσχετίζουν την κατανάλωση αλκοόλ με τη βλάβη, ο Π.Ο.Υ. υιοθέτησε ως ορισμό για την επιβλαβή κατανάλωση αλκοόλ τη μέση κατανάλωση άνω των 40gr αλκοόλης ημερησίως στις γυναίκες και άνω των 60gr για τους άνδρες. Bαριά επεισοδιακή κατανάλωση αλκοόλ «BINGE DRINKING» Ο όρος αυτός εμπεριέχει εκτός από τη βαριά κατανάλωση την έννοια του σε μία μόνη περίσταση ή «συνεδρία χρήσης» ή στην καθομιλουμένη στην «καθισιά». Η χρήση οδηγεί σε τοξίκωση. Ένας άλλος ορισμός θα μπορούσε να είναι η κατανάλωση σε μία μόνο περίσταση το λιγότερο 60gr αλκοόλης.

Σχετικός κίνδυνος για διάφορα νοσήματα σχετιζόμενα με το αλκοόλ.

Διαχρονική πορεία της θνησιμότητας από οξέα συμβάντα που σχετίζονται με το αλκοόλ στην Ελλάδα (πρωτογενής ή δευτερογενής παράγοντας θανάτου)

Μέχρι το έτος 2015, σε όλες τις χώρες, η κατά κεφαλή κατανάλωση αλκοόλ, δε θα πρέπει να υπερβαίνει τα 6 λίτρα ετησίως, και θα πρέπει να είναι κοντά στο 0 στις ηλικίες κάτω των 15 ετών.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ Ο κίνδυνος εκδήλωσης καρκίνου στους καπνιστές εξαρτάται από: Τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν. Ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο σε άνδρες που καπνίζουν κατά μέσο όρο κάτω από 10 τσιγάρα την ημέρα είναι 4-5 φορές μεγαλύτερος σε σύγκριση με τους μη καπνιστές, ενώ σε όσους καπνίζουν πάνω από 20 τσιγάρα, 15 20 φορές μεγαλύτερος (IARC 2002). Στις γυναίκες, ο σχετικός κίνδυνος φαίνεται να είναι κάπως μικρότερος από ότι στους άνδρες καπνιστές. Την ηλικία έναρξης του καπνίσματος. Σε όσους άρχισαν το κάπνισμα σε ηλικία κάτω των 15 ετών, η πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα είναι 17-19 φορές μεγαλύτερη από τους μη καπνιστές, ενώ σε όσους άρχισαν σε ηλικία άνω των 25 ετών ο κίνδυνος είναι 4-5 φορές μεγαλύτερος από τους μη καπνιστές (US DHHS 1989). Τη συνολική διάρκεια της καπνιστικής συνήθειας, παράγοντας που φαίνεται ότι έχει ιδιαίτερη σημασία. Αν υποθέσουμε ότι ο τριπλασιασμός του αριθμού των τσιγάρων που καταναλώνονται ημερησίως οδηγεί σε τριπλασιασμό του κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα, ο τριπλασιασμός της διάρκειας της καπνιστικής συνήθειας μπορεί να οδηγήσει σε 100πλασιασμό του κινδύνου (IARC 2002).

Ένταση καπνίσματος στους καθημερινούς καπνιστές, στον ελληνικό πληθυσμό (2006)

Εξέλιξη της προτυποποιημένης θνησιμότητας από καρκίνο τραχείας, βρόγχων και πνευμόνων σε διάφορες Ευρωπαϊκές Χώρες (1970-2004).

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΗΛΙΚΙΑ Η συχνότητα του καπνίσματος στην Ελλάδα, παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά στις ηλικίες 35-44 ετών κάτι που επιβεβαιώνεται και από μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Αττική. Σε άλλη μελέτη, το υψηλότερο ποσοστό παρατηρείται στις ηλικίες 25-35 ετών (Kokkevi et al. 2000). Μεταξύ των νέων, το κάπνισμα, συνολικά στην Ευρώπη, φαίνεται να φτάνει περίπου το 30%. Το ποσοστό είναι κατά κανόνα υψηλότερο στα αγόρια, αλλά σε πολλές χώρες της Δυτικής Ευρώπης έχει εξισωθεί μεταξύ των δύο φύλων. Στη μελέτη ESPAD που πραγματοποιήθηκε σε σπουδαστές ηλικίας 17-18 ετών, σε 7 χώρες, το ποσοστό καπνιστών στην Ελλάδα, ήταν στους άνδρες 50% και στις γυναίκες 47% (Andersson et al. 2007), ενώ σε μελέτη που έγινε το 2001 σε φοιτητές 17 30 ετών, το ποσοστό στους άνδρες βρέθηκε 44% και στις γυναίκες 42% (WHO 2008).

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ Σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία από διάφορες χώρες, το κάπνισμα συνδέεται άμεσα με το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο και την απασχόληση. Το 2002, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι κοινωνικές ομάδες με το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών ήταν οι άνεργοι (54%) και οι χειρωνάκτες εργάτες (51%) έναντι ενός μέσου όρου 35% (European Commission 2003). Στη Μ. Βρετανία, μόνο το 10% των γυναικών και το 12% των ανδρών των ανώτερων κοινωνικοοικονομικών στρωμάτων καπνίζουν, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα χαμηλότερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα είναι πάνω από τριπλάσιο (UK DH 1998). Στην Ισπανία, το 2003, η απόκλιση του ποσοστού καπνιστών ανάμεσα στα υψηλότερα και χαμηλότερα επαγγελματικά στρώματα έφτανε το 44,4% στους άνδρες και το 10,1% στις γυναίκες (WHO 2007). Σε σχέση με το μορφωτικό επίπεδο, το 2003, στη Γαλλία, η απόκλιση του ποσοστού καπνιστών μεταξύ των αποφοίτων πανεπιστημίου και των αποφοίτων στοιχειώδους εκπαίδευσης έφτανε το 60% ενώ ανάμεσα στα υψηλότερα και χαμηλότερα εισοδήματα το 30% (WHO 2007).

Ποσοστό διενέργειας προληπτικών εξετάσεων κατά κοινωνικοοικονομική τάξη, στην Ελλάδα (2006)

ΑΠΟΤΡΕΠΤΗ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Διαχρονική εξέλιξη των προτυποποιημένων δεικτών των αιτιών θανάτου που συγκροτούν την προλαμβανόμενη αποτρεπτή θνησιμότητα 1980-2003

Σκοπός κάθε συστήματος υγείας είναι η διασφάλιση και η βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού μέσω της πρόληψης, της περίθαλψης, της θεραπείας, με τελικό στόχο Εκπαίδευση στην πρόληψη των προβλημάτων υγείας και παράλληλα παροχή μεθοδολογίας τρόπων ελέγχου και πρώιμης διάγνωσης Προαγωγή της σωστής διατροφής και παροχή ποιοτικής σίτισης Παροχή ασφαλούς ύδρευσης και διαχείρισης των αποβλήτων Φροντίδα μητέρας και παιδιού και σωστός οικογενειακός προγραμματισμός Μαζικοί εμβολιασμοί έναντι των κυριοτέρων λοιμωδών νοσημάτων και ενίσχυση της έρευνας για την παραγωγή νέων εμβολίων Πρόληψη και έλεγχος τοπικών ενδημιών Αντιμετώπιση κοινών νοσημάτων και τραυμάτων Προληπτική χορήγηση φαρμάκων

Δεδομένης της πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής και ηθικής κρίσης σήμερα οι προτάσεις για την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος υγείας με αναπτυγμένη την πρωτοβάθμια φροντίδα και πρόληψη πρέπει να στηριχθούν στα εξής: Αξιολόγηση των πραγματικών αναγκών του πληθυσμού μέσω επιδημιολογικών ερευνών και όχι άλογη χρήση εξειδικευμένης και δαπανηρής ιατρικής τεχνολογίας. Διασύνδεση και επικοινωνία των υπηρεσιών υγείας σε διεθνές επίπεδο για την καταγραφή και αξιολόγηση των διεθνών επιδημιολογικών δεδομένων. Αποδοτική διαχείριση των πόρων, με αποτελεσματική χρηματοδότηση και περιφερειακή κατανομή. Μεταρρυθμιστικά πλάνα υπό κρατικό έλεγχο ώστε να διασφαλίζεται η καθολική και ισότιμη χρήση των υπηρεσιών πρόληψης από όλους τους πολίτες. Αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ προληπτικής και θεραπευτικής ιατρικής με αντίστοιχη αποκατάσταση της χρηματοδότησης τους.

Παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία το εισόδημα, ο πλούτος, η εκπαίδευση, η φροντίδα υγείας, οι εργασιακές πρακτικές, οι πρακτικές του ελεύθερου χρόνου, η οικογενειακή υποστήριξη, η στέγαση, η διατροφή, η χρήση εθιστικών ουσιών Maynard (WHO 1991) Η καλή υγεία του πληθυσμού αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ευημερία του, αλλά και τη διαθεσιμότητα του παραγωγικού-εργατικού δυναμικού και αντίστροφα. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης και υγείας έχει ιστορικά διαπιστωθεί..«η φτώχεια οδηγεί σε χαμηλό επίπεδο υγείας και το χαμηλό επίπεδο υγείας γεννά τη φτώχεια. (Dr. Gro Harlem Brundtland,50η Επέτειος της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Παρίσι,1998) «οι μεγαλύτεροι εχθροί για την υγεία δεν είναι τα μικρόβια, οι ιοί ή ο καρκίνος, αλλά η φτώχεια, η άγνοια και η εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο» (Δοξιάδης 1997).

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ