Η αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης στη φυλακή ως πρόληψη: η οπτική της δημόσιας υγείας

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης στη φυλακή ως πρόληψη: η οπτική της δημόσιας υγείας"

Ἠσαῦ Βαμβακάς
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Τομέας Κοινωνιολογίας Η αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης στη φυλακή ως πρόληψη: η οπτική της δημόσιας υγείας Γεώργιος Κουλιεράκης, Ph.D. Ψυχολόγος της Υγείας, Επιστημονικός Συνεργάτης 3 Οκτωβρίου 2016 Π.Μ.Ε. Αντιμετώπιση των εξαρτήσεων στο πλαίσιο του ποινικού σωφρονισμού Θεσσαλονίκη: 3 ος κύκλος H ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ...είναι η επιστήμη και η τέχνη: να προλαμβάνεται η νόσος να επιμηκύνεται η ζωή να προάγεται η φυσική υγεία και η αποδοτικότητα του ατόμου, μέσα από την οργανωμένη προσπάθεια της κοινότητας (Winslow, 1923) 2 1

2 H ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ Χαρακτηρίζεται περισσότερο από τις έννοιες: «οργανωμένη κοινωνική προσπάθεια» και «συστηματική κοινωνική δράση» Διευρύνει τους ορίζοντές της, έτσι ώστε να είναι: «κοινωνική δραστηριότητα για την προστασία και την προαγωγή της συλλογικής υγείας της κοινότητας» 3 H ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ.αποτελεί νεότερο σύνθετο κοινωνικό, πολιτικό και διοικητικό εγχείρημα για τη διαχείριση και τον έλεγχο των μειζόνων παραγόντων κινδύνου για την υγεία και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας του πληθυσμού, στη βάση επιστημονικής τεκμηρίωσης (evidence based medicine / public health), η οποία αντλείται από τα επιστημονικά πεδία της επιδημιολογίας, της δημογραφίας, των συμπεριφορικών επιστημών, των επιστημών υγείας, του περιβάλλοντος, καθώς και άλλων συναφών επιστημονικών κατευθύνσεων. 4 2

3 Εννοιολόγηση Κίνδυνος: Η πιθανότητα μιας δυσάρεστης έκβασης ή Tο σύνολο των παραγόντων που μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητες συνέπειες σε ένα συμβάν. Στο παρελθόν: Οι κίνδυνοι γίνονταν αντιληπτοί ως εξωγενείς (π.χ. φυσικές καταστροφές) απόδοση: ΕΞΩΓΕΝΕΙς ΠΑΡΑΓΟΝΤΕς Σήμερα: Οι κίνδυνοι γίνονται αντιληπτοί ως διακινδύνευση που παράγουμε εμείς οι ίδιοι. Διακινδύνευση: Ατομικές, συνειδητές δράσεις που «εμπεριέχουν» τη γνώση του κινδύνου. Προσδιορίζει κάθε τύπο συμβάντος, ατομικού ή συλλογικού, ελάσσονος σημασίας ή καταστροφικού Άρα, μιλάμε για κοινωνία της διακινδύνευσης (Beck, 1993) του «κατασκευασμένου ρίσκου», της αβεβαιότητας, της πολιτικής απροσδιοριστίας (Giddens, 1994) Οι διακινδυνεύσεις είναι τεράστιες και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν, ούτε να αντισταθμιστούν αποτελεσματικά. ΑΛΛΑ Αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την εξέλιξη της κοινωνίας, ως αποφάσεις των ανθρώπων που υπηρετούν την πρόοδο. Οι κίνδυνοι που προκύπτουν γίνονται αποδεκτοί, ως «η σκοτεινή πλευρά» της προόδου. 3

4 Ο έλεγχος της Διακινδύνευσης Με την ΠΡΟΛΗΨΗ δηλαδή, τις διαδικασίες και τις συμπεριφορές που στοχεύουν στην αποσόβηση και αποτροπή μιας κατάστασης ή ενός ατυχήματος Η πρόληψη θεωρείται ως ο μοναδικός «συνετός» τρόπος για να περιοριστούν οι κίνδυνοι ΑΛΛΑ Από την πρόληψη στην προφύλαξη Ανάλογα με το επίπεδο της διαθέσιμης επιστημονικής γνώσης Κίνδυνος (risk): Όταν υφίσταται η γνώση των επιβλαβών συνεπειών τότε επιβάλλεται η ΠΡΟΛΗΨΗ (prevention) π.χ. καρδιαγγειακά νοσήματα, HIV/AIDS, εξαρτήσεις Αβεβαιότητα (uncertainty): Όταν οι επιπτώσεις είναι γνωστές, αλλά οι πιθανότητες άγνωστες, τότε επιβάλλεται η ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΠΡΟΦΥΛΑΞΗ (preventive precaution) π.χ. γρίπη H1N1, νέες ουσίες (π.χ. Shisha) Άγνοια (ignorance): Όταν οι επιπτώσεις και κατ επέκταση, οι πιθανότητες είναι άγνωστες, τότε επιβάλλεται η λήψη μέτρων ΠΡΟΦΥΛΑΞΗΣ (precaution) π.χ. χειρισμός του ανθρώπινου γονιδιώματος 4

5 Πρόληψη / Προφύλαξη - Αρχές Η Αρχή της Πρόληψης: Η λήψη μέτρων / δράσεων για την προστασία από τους κινδύνους, γίνεται όταν ο κίνδυνος είναι βέβαιος και προβλέψιμος. Η αρχή αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη της κατάλληλης γνώσης. Η Αρχή της Προφύλαξης: Η λήψη μέτρων και δράσεων γίνεται όταν ΔΕΝ διαθέτουμε επαρκή γνώση των κινδύνων, ακόμα κι όταν ο κίνδυνος είναι απλά πιθανός. Ερωτήματα Είναι δυνατόν να ελεγχθεί η διακινδύνευση στις σύγχρονες κοινωνίες; Π.χ. Είναι δυνατόν να έχουμε φυλακές χωρίς ναρκωτικά; Υπάρχει θεσμός ή φορέας που μπορεί να είναι προετοιμασμένος για το χειρότερο δυνατό συμβάν; Π.χ. Η πολιτική «War against Drugs»; Μήπως, στην κοινωνία της διακινδύνευσης, όσο μεγαλώνει ο κίνδυνος, τόσο μειώνεται η προστασία; 5

6 Επίπεδα πρόληψης Το επίπεδο πρόληψης καθορίζεται, βασικά, από το χρονικό διάστημα που ασκείται, κατά τη διαδρομή ενός κινδύνου για την υγεία. Έναρξη νόσου Διάγνωση Μη νόσος Ασυμπτωματικό στάδιο Κλινική πορεία Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής Παράγοντες κινδύνου Πρόγνωση Μείωση των επιπτώσεων Πρωτογενής Πρόληψη Αποσκοπεί στο να αποτρέψει την έναρξη παθογεννετικών διαδικασιών, με την απομάκρυνση ή την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου. Ασκείται στην κοινότητα - Παραδείγματα: Εμβολιασμοί Προγράμματα μείωσης της βλάβης Χλωρίωση και φθορίωση του πόσιμου νερού Μέτρα ατομικής προστασίας στους εργαζόμενους Αγωγή υγείας για τροποποίηση βλαβερών συμπεριφορών (π.χ. χρήση ουσιών) 6

7 Δευτερογενής Πρόληψη Αποσκοπεί στην προ-συμπτωματική διάγνωση των νόσων και στην έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση για να αποτραπεί η εκδήλωση μιας ασθένειας. Παραδείγματα: Κυτταρολογικός έλεγχος κατά Παπανικολάου (test Pap). Ψηλάφηση μαστών, μαστογραφία. Εξέταση νεογνών για φαινυλοκετονουρία. Προ-συμπτωματικός έλεγχος (screening) στην κοινότητα για (π.χ. γλαύκωμα, υπέρταση, καρκίνοι κ.λ.π.) Τριτογενής Πρόληψη Αποσκοπεί στη μείωση των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών επιπτώσεων της νόσου. Συμβάλλει στην αποκατάσταση της υγείας, για να υπάρξει ικανοποιητική ποιότητα ζωής και ομαλή επαναπροσαρμογή στην κοινότητα. Παραδείγματα: Θεραπευτικά προγράμματα αντιμετώπισης της εξάρτησης Αλλαγή του τρόπου ζωής σε άτομα μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου 7

8 Εμπόδια στην Πρόληψη Πολιτισμικά εμπόδια: Ανταγωνιστικές στην υγεία, αξίες (π.χ. επαγγελματική πρόοδος, οικονομική εξέλιξη, ελευθερία) Στάσεις - Αντιλήψεις: Μοιρολατρικές: Έχει νόημα η πρόληψη του «αναπόφευκτου»; Εξίσωση της «καλής ζωής» με τις «κακές συνήθειες». Η πρόοδος της ιατρικής Οι προληπτικές συμπεριφορές δεν ενισχύονται από άμεσα θετικά αποτελέσματα Ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος (π.χ. φυλακές) Η Υγεία στη φυλακή είναι..δημοσια ΥΓΕΙΑ Οι φυλακές συνδέονται με την κοινότητα Οι κρατούμενοι παίρνουν άδειες, θα ξαναγυρίσουν στην κοινότητα Το προσωπικό βρίσκεται ανάμεσα («μέσα» - έξω») Η (μη) υγεία μέσα στη φυλακή επηρεάζει την δημόσια υγεία στην κοινότητα Ξέσπασμα TB στη φυλακή μπορεί να προκαλέσει αύξηση TB στην τοπική κοινότητα (Stuckler et al 2008) Στην Λευκορωσία, οι φυλακές συνιστούν σοβαρή απειλή για τη δημόσια υγεία, λόγω της υψηλής επικράτησης HIV & TB και της έλλειψης κατάλληλης πρόληψης και θεραπείας (UN Report, 2009) 8

9 Η καλή διαχείριση της υγείας στη φυλακή (1) Οι κρατούμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα στην υγεία, όπως όλοι. Οι κρατούμενοι προέρχονται από κοινωνικά αποστερημένα τμήματα της κοινότητας και μεταφέρουν υψηλότερο φορτίο ασθενειών συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό. Η φυλακή είναι ένα περιβάλλον υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη ασθενειών. Τα Κράτη οφείλουν να παρέχουν φροντίδα στους κρατούμενους & ευθύνονται για όλες τις (αποφεύξιμες) βλάβες στην υγεία τους που προκαλούνται από ελλιπή φροντίδα ή ακατάλληλες συνθήκες κράτησης αναφορικά με την υγιεινή, τη σίτιση, θέρμανση, φωτισμό, εξαερισμό, τον συγχρωτισμό, και φυσική δραστηριότητα. Η καλή διαχείριση της υγείας στη φυλακή (2) Οι υπηρεσίες υγείας στη φυλακή πρέπει να είναι τουλάχιστον ισοδύναμες (επαγγελματικά, ηθικά, τεχνικά) με αυτές της κοινότητας. Οι υπηρεσίες υγείας στη φυλακή πρέπει να παρέχονται αποκλειστικά για τη φροντίδα των κρατουμένων και να ΜΗΝ χρησιμοποιούνται ως μέσο τιμωρίας τους. Οι υπηρεσίες υγείας στη φυλακή πρέπει να είναι εντελώς ανεξάρτητες από τις διοικητικές. Οι υπηρεσίες υγείας στη φυλακή πρέπει να είναι ενσωματωμένες στις εθνικές πολιτικές και συστήματα υγείας. WHO (2013). Good governance for prison health in the 21st century. A policy brief on the organization of prison health. Geneva. 9

Σχετικά έγγραφα

H ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ. Τομέας Κοινωνιολογίας. (Winslow, 1923)

H ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ. Τομέας Κοινωνιολογίας. (Winslow, 1923) Τομέας Κοινωνιολογίας Η αντιμετώπιση της τοξικοεξάρτησης στη φυλακή ως πρόληψη: η οπτική της δημόσιας υγείας Γεώργιος Κουλιεράκης, Ph.D. Ψυχολόγος της Υγείας, Επιστημονικός Συνεργάτης 8 Μαΐου 2017 Π.Μ.Ε.