4. Τιμές και συναλλαγματική ισοτιμία μακροχρόνια 1. Ο νόμος της μιας τιμής και η ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων (ΡΡΡ) 2. Η νομισματική προσέγγιση της συναλλαγματικής ισοτιμίας 3. Ερμηνεύοντας τα εμπειρικά δεδομένα αναφορικά με την ΡΡΡ 4. Η προσέγγιση των πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών
Εισαγωγή Έχουμε δει ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες (ΣΙ) προσδιορίζονται από τις προσδοκίες για τις μελλοντικές εξελίξεις και τα επιτόκια, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζονται από τις συνθήκες στις εθνικές αγορές χρήματος. Εδώ, θα εξετάσουμε τις μακροχρόνιες μεταβολές των ΣΙ. Για να το κάνουμε αυτό θα εξετάσουμε (α) τις διασυνδέσεις μεταξύ τιμών, επιτοκίων και ΣΙ, και (β) τις μεταβολές της προσφοράς και της ζήτησης στις αγορές προϊόντων. Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε πρώτα τη νομισματική προσέγγιση της ΣΙ, η οποία βασίζεται στη θεωρία της ισοδυναμίας των αγοραστικών δυνάμεων (ΡΡΡ) προκειμένου να ερμηνεύσει τις μεταβολές της ΣΙ των νομισμάτων δύο χωρών μέσω των μεταβολών των εθνικών επιπέδων τιμών. Στη συνέχεια, θα δούμε ότι η ΡΡΡ δεν παρέχει ακριβείς μακροπρόθεσμες προβλέψεις για το επίπεδο της ΣΙ. Τέλος, θα παρουσιάσουμε την προσέγγιση των πραγματικών ΣΙ, η οποία αποτελεί μια τροποποίηση της ΡΡΡ, και θα εξετάσουμε τις προβλέψεις της. 2
1. Ο νόμος της μίας τιμής και η ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων (ΡΡΡ) Ο νόμος της μίας τιμής (law of one price) Ο νόμος της μίας τιμής λέει ότι το ίδιο αγαθό σε διαφορετικές ανταγωνιστικές αγορές, όταν τα κόστη μεταφοράς και τα εμπόδια εμπορίου ανάμεσα στις αγορές είναι αμελητέα, πρέπει να πωλείται στην ίδια τιμή όταν οι τιμές εκφράζονται στο ίδιο νόμισμα. Φανταστείτε ένα αγαθό i που πωλείται στο Σιάτλ και στο Βανκούβερ (βρίσκονται στα σύνορα μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά). Ο νόμος της μιας τιμής λέει ότι η τιμή για το ίδιο αγαθό i (χρησιμοποιώντας ένα κοινό νόμισμα για τον υπολογισμό της τιμής) πρέπει να είναι ίδια στις δύο πόλεις. P i ΗΠΑ = (E ΗΠΑ$/Κ$ ) x (P i Κ) => E ΗΠΑ$/Κ$ = P i ΗΠΑ / P i Κ (1) όπου: P i ΗΠΑ = τιμή αγαθού i στο Σιάτλ, P i Κ = τιμή αγαθού i στο Βανκούβερ, E ΗΠΑ$/Κ$ = ΣΙ δολαρίου ΗΠΑ/δολαρίου Καναδά. 3
1. (συνέχεια) Ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων (Purchasing Power Parity, PPP) Η ισοδυναμία των αγοραστικών δυνάμεων (ΡΡΡ) είναι η εφαρμογή του νόμου της μίας τιμής στις διάφορες χώρες για το ίδιο αντιπροσωπευτικό καλάθι αγαθών και υπηρεσιών. Σύμφωνα με την ΡΡΡ, η ΣΙ μεταξύ των νομισμάτων δύο χωρών ισούται με τον λόγο των επιπέδων των τιμών των χωρών αυτών (υπενθύμιση: επίπεδο τιμών = η χρηματική τιμή ενός αντιπροσωπευτικού καλαθιού αγαθών): E $/ = P ΗΠΑ / P E => P ΗΠΑ = E $/ x P E (2) όπου P ΗΠΑ είναι η τιμή σε $ ενός αντιπροσωπευτικού καλαθιού στις ΗΠΑ, P E είναι η τιμή σε του ίδιου καλαθιού στην Ευρωζώνη, E $/ είναι η ΣΙ δολαρίου/ευρώ. Επίσης, σύμφωνα με τη δεύτερη εξίσωση στη σχέση (2), η ΡΡΡ λέει ότι τα επίπεδα τιμών όλων των χωρών είναι ίσα όταν μετριούνται στο ίδιο νόμισμα (και επομένως, στην τρέχουσα ΣΙ, η αγοραστική δύναμη ενός νομίσματος είναι η ίδια και εντός και εκτός χώρας). Επιπλέον, P ΗΠΑ (= πτώση εγχώριας αγοραστικής δύναμης του $) => E $/ (= ανατίμηση, υποτίμηση $). P ΗΠΑ (= άνοδος εγχώριας αγοραστικής δύναμης του $) => E $/ (= υποτίμηση, ανατίμηση $). 4
1. (συνέχεια) Οι δύο μορφές της ΡΡΡ: απόλυτη και σχετική PPP Απόλυτη PPP: η ισοτιμία των αγοραστικών δυνάμεων που έχει ήδη συζητηθεί. Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες είναι ίσες με το επίπεδο των σχετικών τιμών στις διάφορες χώρες: E $/ = P ΗΠΑ /P E Σχετική PPP: η ποσοστιαία μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας σε μια χρονική περίοδο είναι ίση με τη διαφορά των ποσοστιαίων μεταβολών των εθνικών επιπέδων τιμών (πληθωρισμός): (E $/,t E $/, t 1 )/E $/, t 1 = ΗΠΑ,t E,t (3) όπου t = (P t P t 1 )/P t 1 = η ποσοστιαία μεταβολή του επιπέδου τιμών μεταξύ περιόδων t και t 1 (πληθωρισμός). Παράδειγμα: αν ΗΠΑ,t = 10% και E,t = 5%, τότε η σχετική ΡΡΡ προβλέπει υποτίμηση του $ έναντι του κατά 5%, ώστε να αντισταθμιστεί ο υψηλότερος πληθωρισμός των ΗΠΑ και να μείνουν αμετάβλητες οι σχετικές εγχώριες και ξένες αγοραστικές δυνάμεις και των δύο νομισμάτων. 5
1. (συνέχεια) Απόλυτη και σχετική PPP (συνέχεια) H απόλυτη PPP προϋποθέτει ότι τα συγκρινόμενα καλάθια αγαθών έχουν την ίδια σύνθεση. Η σχετική ΡΡΡ δεν προϋποθέτει κάτι τέτοιο, ακριβώς επειδή χρησιμοποιεί ποσοστιαίες μεταβολές των μεταβλητών. Η σχετική ΡΡΡ μπορεί να ισχύει ακόμη και όταν δεν ισχύει η απόλυτη: εφόσον οι παράγοντες που προκαλούν αποκλίσεις από την απόλυτη ΡΡΡ μένουν λίγο ως πολύ σταθεροί διαχρονικά, οι ποσοστιαίες μεταβολές των τιμών μπορούν να προσεγγίσουν την ποσοστιαία μεταβολή της ΣΙ. Από εμπειρικές μελέτες: η σχετική ΡΡΡ μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά ισχύει για την περίοδο 1970-1990. Στη περίοδο αυτή, οι τιμές στον Καναδά αυξήθηκαν 16% περισσότερο από ό,τι οι τιμές στις ΗΠΑ, και το καναδικό δολάριο υποτιμήθηκε κατά 16% σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ : (E Κ$/ΗΠΑ$,1990 E Κ$/ΗΠΑ$,1970 )/E Κ$/ΗΠΑ$,1970 = Κ,1990 ΗΠΑ,1990 = 16% 6
2. Η νομισματική προσέγγιση της συναλλαγματικής ισοτιμίας Ονομάζεται έτσι επειδή θεωρεί ότι μόνο οι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση χρήματος καθορίζουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες (M s, M d P E). Αναφέρεται στη μακροχρόνια περίοδο: άμεση προσαρμογή τιμών ώστε να διατηρηθεί το επίπεδο πλήρους απασχόλησης και η PPP. Υποθέτει ότι μακροπρόθεσμα η ΣΙ προσδιορίζεται στην αγορά συναλλάγματος έτσι ώστε να ισχύει η απόλυτη εκδοχή της PPP. Δηλ. στην περίπτωση των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης: E $/ = P ΗΠΑ /P E (4) 7
2. (συνέχεια) Επιπλέον, θεωρεί ότι σε κάθε χώρα i, το μέσο επίπεδο των τιμών (P i ) προσαρμόζεται έτσι ώστε η προσφερόμενη ποσότητα των πραγματικών χρηματικών περιουσιακών στοιχείων (M s i/p i ) να είναι ίση με τη ζητούμενη ποσότητα των πραγματικών χρηματικών περιουσιακών στοιχείων L(R i, Y i ). Επομένως, P ΗΠΑ = M s ΗΠΑ / L(R $, Y ΗΠΑ ) (5) P E = M s E / L(R, Y E ) (6) όπου τα R i και Y i συμβολίζουν επιτόκιο και πραγματικό προϊόν (ή εισόδημα). Υπενθύμιση! Συνθήκη ισορροπίας αγοράς χρήματος: M s /P = L(R,Y). Η συνολική πραγματική ζήτηση χρήματος L(R,Y) είναι φθίνουσα (αύξουσα) συνάρτηση του R (Υ). (βλ. προηγούμενη διάλεξη) Γενική πρόβλεψη της νομισματικής προσέγγισης: Η ΣΙ προσδιορίζεται μακροχρόνια από τις τιμές [εξίσωση (4)], οι οποίες και προσδιορίζονται από τη σχετική προσφορά και πραγματική ζήτηση χρηματικών περιουσιακών στοιχείων στις αγορές χρήματος των διάφορων χωρών [εξισώσεις (5)-(6)]. 8
2.1 Προβλέψεις της νομισματικής προσέγγισης για τις επιπτώσεις των μεταβολών των M s, R και Y στην ΣΙ Υπενθύμιση: E $/ = P ΗΠΑ /P E, P ΗΠΑ = M s ΗΠΑ/L(R $,Y ΗΠΑ ), P E = M s E/L(R,Y E ) 1. Προσωρινή αύξηση της M s ΗΠΑ (εφάπαξ αύξηση, μία-και-μόνη-φορά) => ανάλογη αύξηση του P ΗΠΑ => ανάλογη υποτίμηση του $ ( E $/ ). 2. Αύξηση της M s ΗΠΑ με ένα σταθερό ρυθμό (συνεχής αύξηση) => => αύξηση του R $ => => υποτίμηση του $ ( E $/ ). 3. Αύξηση του Y ΗΠΑ => αύξηση της L(R $, Y ΗΠΑ ) => μείωση του P ΗΠΑ => ανατίμηση του $ ( E $/ ). 4. Αύξηση του R $ => μείωση της L(R $, Y ΗΠΑ ) => αύξηση του P ΗΠΑ => υποτίμηση του $ ( E $/ ). Βρείτε τι θα συμβεί στην E $/ αν μεταβληθούν τα M s Ε, Y Ε, R! Επομένως, μια αύξηση (μείωση) της εγχώριας M s ή του εγχώριου R οδηγεί σε υποτίμηση (ανατίμηση) του εγχώριου νομίσματος. Επίσης, μια αύξηση (μείωση) του εγχώριου Υ οδηγεί σε ανατίμηση (υποτίμηση) του εγχώριου νομίσματος. 9
Σημαντικές παρατηρήσεις: 2.1 (συνέχεια) Το αποτέλεσμα της νομισματικής προσέγγισης ότι R $ => E $/ βρίσκεται σε αντίθεση με το αποτέλεσμα της βραχυχρόνιας ανάλυσης της προηγούμενης Διάλεξης, όπου R $ => E $/. Ο λόγος είναι ότι η αύξηση του επιτοκίου σε κάθε ανάλυση οφείλεται σε διαφορετικούς παράγοντες. Βραχυχρόνια περίοδος: ισχύει η ακαμψία των τιμών. M s US => R $ (για διατήρηση ισορροπίας αγοράς χρήματος αφού το Ρ δεν πέφτει αμέσως) => E $/. Αιτία της αύξησης των επιτοκίων στην βραχυχρόνια ανάλυση είναι η μείωση της προσφοράς χρήματος σε συνδυασμό με την ακαμψία τιμών. Η αιτία της αύξησης των επιτοκίων στη νομισματική προσέγγιση (μακροχρόνια περίοδος) είναι εντελώς διαφορετική: είναι η συνεχής αύξηση της προσφοράς χρήματος με ένα σταθερό ρυθμό σε συνδυασμό με την ευκαμψία τιμών. 10
2.1 (συνέχεια) Η αιτία της αύξησης των επιτοκίων στη νομισματική προσέγγιση Οι κεντρικές τράπεζες συνήθως επιλέγουν έναν σταθερό ρυθμό αύξησης της προσφοράς χρήματος (και όχι μία εφάπαξ αύξησή της). Ένας σταθερός ρυθμός αύξησης της προσφοράς χρήματος έχει ως αποτέλεσμα τη συνεχή αύξηση των τιμών με τον ίδιο σταθερό ρυθμό (συνεχής πληθωρισμός), με δεδομένους τους υπόλοιπους παράγοντες. Μακροχρόνια, ο συνεχής πληθωρισμός δεν επηρεάζει την παραγωγική δυναμικότητα της οικονομίας και το πραγματικό εισόδημα από την παραγωγή (μακρ/χρόνια ουδετερότητα του χρήματος, long-run money neutrality). Ωστόσο, ο συνεχής πληθωρισμός επηρεάζει τα ονομαστικά επιτόκια μέσα από το αποτέλεσμα Fisher. 11
2.1 (συνέχεια) Η αιτία της αύξησης των επιτοκίων στη νομισματική προσέγγιση Το αποτέλεσμα Fisher (που οφείλει το όνομά του στον Irving Fisher) περιγράφει τη σχέση μεταξύ ονομαστικών επιτοκίων και πληθωρισμού. - Εξάγουμε το αποτέλεσμα Fisher ξεκινώντας από τη συνθήκη ισοδυναμίας των επιτοκίων για την ισορροπία στην αγορά συναλλάγματος, η οποία ισχύει και βραχυχρόνια και μακροχρόνια [βλ. διάλεξη IMF_2016_02.pdf, σχέση (2)]: R $ - R = (E e $/ - E $/ )/E $/ - Αν οι συμμετέχοντες στην αγορά συναλλάγματος αναμένουν ότι θα ισχύει η σχετική PPP, τότε η ποσοστιαία μεταβολή της αναμενόμενης συναλλαγματικής ισοτιμίας θα είναι ίση με τη διαφορά του αναμενόμενου πληθωρισμού στις δύο χώρες: (E e $/ - E $/ )/E $/ = e US - e EU (7) - Επομένως: R $ - R = e US - e EU (8) - Αποτέλεσμα Fisher: μια αύξηση του εγχώριου αναμενόμενου πληθωρισμού προκαλεί μακροχρόνια μια ίση αύξηση του επιτοκίου των καταθέσεων σε εγχώριο νόμισμα, ceteris paribus. 12
2.1 (συνέχεια) Συνοψίζοντας... Βραχυχρόνιος ορίζοντας: Ακαμψία τιμών + Εφάπαξ M s => R $ => E $/ (ανατίμηση $). Μακροχρόνιος ορίζοντας: Ευκαμψία τιμών + Συνεχής M s => e => R $ => P $ => E $/ (υποτίμηση $). Αναλυτικότερα: Ευκαμψία τιμών + Συνεχής M s => τα άτομα αναμένουν ότι θα υπάρχει συνεχής αύξηση τιμών (δηλ. e ) => αύξηση του ονομαστικού επιτοκίου (δηλ. R $ ) μέσω του αποτελέσματος Fisher => μείωση της ζήτησης για πραγματικά χρηματικά περιουσιακά στοιχεία (δηλ. L(R $, Y US ) ) => αύξηση του επιπέδου τιμών (δηλ. P $ ) ώστε η αγορά χρήματος να διατηρήσει τη μακροχρόνια ισορροπία της και να ισχύει η συνθήκη ισορροπίας P US = M s US/L (R $, Y US ) => υποτίμηση $ (δηλ. E $/ ) ώστε να διατηρηθεί η PPP, E $/ = P US /P EU 13
3. Ερμηνεύοντας τα εμπειρικά δεδομένα αναφορικά με την PPP Πόσο ικανοποιητικά ερμηνεύει τα πραγματικά δεδομένα για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες και τα εθνικά επίπεδα τιμών η θεωρία της ισοδυναμίας των αγοραστικών δυνάμεων; Οι εμπειρικές ενδείξεις υπέρ της απόλυτης ΡΡΡ είναι ισχνές. Οι τιμές ταυτόσημων καλαθιών διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα, όταν μετατρέπονται σε ένα κοινό νόμισμα. Η σχετική PPP είναι πιο συνεπής με τα εμπειρικά δεδομένα, αλλά η επιτυχία της στην πρόβλεψη των συναλλαγματικών ισοτιμιών είναι περιορισμένη. Ποια είναι τότε η χρησιμότητα της θεωρίας της ΡΡΡ; Αποτελεί τμήμα-κλειδί των υποδειγμάτων συναλλαγματικής ισοτιμίας που είναι πιο ρεαλιστικά από τη νομισματική προσέγγιση. 14
3.1 Γιατί δεν επαληθεύεται εμπειρικά η PPP; Η ΡΡΡ και ο νόμος της μιας τιμής μπορεί να μην ισχύει λόγω των ακόλουθων παραγόντων: 1. Εμπόδια στο εμπόριο και μη-εμπορεύσιμα (μη-εξαγώγιμα) προϊόντα Το κόστος μεταφοράς και κρατικοί περιορισμοί στο εμπόριο κάνουν το εμπόριο δαπανηρό και σε ορισμένες περιπτώσεις εμποδίζουν το εμπόριο κάποιων αγαθών και υπηρεσιών μεταξύ των χωρών. Οι υπηρεσίες είναι συχνά μη-εμπορεύσιμες: οι υπηρεσίες γενικά προσφέρονται σε μια περιορισμένη γεωγραφικά περιοχή (για παράδειγμα, το κούρεμα). Όσο υψηλότερο είναι το κόστος μεταφοράς, τόσο περισσότερο μπορεί να αποκλίνει η ΣΙ από την τιμή της με βάση την ΡΡΡ. 2. Ατελής ανταγωνισμός Ο ατελής ανταγωνισμός μπορεί να έχει ως συνέπεια τη διάκριση τιμών: «τιμολόγηση σύμφωνα με την αγορά». Μια επιχείρηση πωλεί το ίδιο προϊόν με διαφορετικές τιμές σε διαφορετικές αγορές για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της, με βάση το ποσό που εκτιμά ότι οι καταναλωτές είναι πρόθυμοι να πληρώσουν. Βλ. Πίνακα για την συναλλαγματική ισοτιμία του Big Mac. 15
3.1 (συνέχεια) Πίνακας. Η συναλλαγματική ισοτιμία του Big Mac, Ιανουάριος2013 16
3.1 (συνέχεια) Πίνακας. Η συναλλαγματική ισοτιμία του Big Mac, Ιανουάριος2013 (συνέχεια) 17
3.1 (συνέχεια) 3. Διαφορές στα καταναλωτικά πρότυπα και στη μέτρηση του επιπέδου των τιμών Τα αντιπροσωπευτικά καλάθια των αγαθών και υπηρεσιών δεν είναι ίδια σε κάθε χώρα, επειδή τα καταναλωτικά πρότυπα δεν είναι ίδια σε κάθε χώρα. Τα στοιχεία για τον πληθωρισμό που ανακοινώνουν οι χώρες βασίζονται σε διαφορετικά καλάθια προϊόντων και σε διαφορετικούς δείκτες τιμών. Δεν υπάρχει λόγος οι μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας να αντισταθμίζουν τις επίσημες μετρήσεις των διαφορών πληθωρισμού, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν εμπόδια στο εμπόριο και όλα τα προϊόντα είναι εμπορεύσιμα. 18
4. Η προσέγγιση των πραγματικών συναλλαγματικών ισοτιμιών Επιχειρεί να ερμηνεύσει τις μακροχρόνιες αποκλίσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών από την αρχή της PPP λαμβάνοντας υπόψη και τις μεταβολές στην αγορά προϊόντος (κι όχι μόνο τις μεταβολές στην αγορά χρήματος) Δεν κάνει την παραδοχή ότι τα επίπεδα τιμών υπολογίζονται με βάση το ίδιο καλάθι προϊόντων. Αντιθέτως, υποθέτει ότι το επίπεδο τιμών σε κάθε χώρα υπολογίζεται βάσει του αντιπροσωπευτικού καλαθιού της χώρας αυτής. 19
4. (συνέχεια) Ορισμός: Η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία (ΠΣΙ) μεταξύ των νομισμάτων δύο χωρών είναι η σχετική τιμή των καλαθιών προϊόντος των δύο χωρών. Συγκεκριμένα, για τις ΗΠΑ και Ευρωζώνη, η ΠΣΙ δολαρίου/ευρώ q $/ είναι ο λόγος της τιμής σε δολάρια του ευρωπαϊκού καλαθιού αγαθών και υπηρεσιών ως προς την τιμή (σε δολάρια) του αμερικανικού καλαθιού: q $/ = (E $/ x P E )/P ΗΠΑ (9) Υπενθυμίζουμε ότι η συναλλαγματική ισοτιμία (θα την αναφέρουμε και ως ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία, ΟΣΙ) μεταξύ των νομισμάτων δύο χωρών (το γνωστό μας E $/ ) είναι η σχετική τιμή των νομισμάτων των δύο χωρών. Ειδική περίπτωση της ΠΣΙ: σύμφωνα με την εξίσωση (9), όταν q $/ =1, η απόλυτη ΡΡΡ ισχύει. 20
4. (συνέχεια) q $/ = (E $/ x P E )/P ΗΠΑ Παράδειγμα: Αν το κόστος του ευρωπαϊκού και του αμερικανικού καλαθιού είναι, αντίστοιχα, P E = 100 ανά ευρ. καλάθι και P ΗΠΑ = $120 ανά αμερ. καλάθι, και η ΟΣΙ είναι E $/ = $1,20/, τότε η ΠΣΙ είναι: q $/ = 1 αμερικανικό καλάθι ανά ευρωπαϊκό καλάθι. Όπως και με την ΟΣΙ, q $/ => πραγματική υποτίμηση του $ έναντι του, ενώ q $/ => πραγματική ανατίμηση του $ έναντι του. Μια πραγματική υποτίμηση του $ έναντι του ( q $/ ) σημαίνει τη μείωση της αγοραστικής δύναμης του $ για ευρωπαϊκά προϊόντα σε σχέση με την αγοραστική δύναμη του $ για αμερικανικά προϊόντα. Δηλαδή, η αξία (σε $) των αμερικανικών αγαθών μειώνεται σε σχέση με την αξία (σε $) των ευρωπαϊκών αγαθών. Δηλαδή, τα αμερικανικά αγαθά γίνονται φτηνότερα, και επομένως περισσότερο ανταγωνιστικά, σε σχέση με τα ευρωπαϊκά αγαθά. Τα αντίθετα ισχύουν όταν q $/. 21
4. (συνέχεια) q $/ = (E $/ x P E )/P ΗΠΑ Μια πραγματική υποτίμηση του $ έναντι του ( q $/ ), π.χ. κατά 10%, μπορεί να προκύψει: - είτε από μια ονομαστική υποτίμηση του $ έναντι του κατά 10% ( E $/ ), - είτε από μια αύξηση του επιπέδου τιμών της Ευρωζώνης κατά 10% ( P E ), - είτε από μια μείωση του επιπέδου τιμών των ΗΠΑ κατά 10% ( P ΗΠΑ ). Τα αντίθετα ισχύουν στην περίπτωση μιας πραγματικής ανατίμησης του $ έναντι του. 22
4.1 Πως οι μεταβολές των αγορών προϊόντος επηρεάζουν την ΠΣΙ; q $/ = (E $/ x P E )/P ΗΠΑ. Τι επηρεάζει την ΠΣΙ; Οι μεταβολές στις αγορές προϊόντος των χωρών (μεταβολές της σχετικής ζήτησης και προσφοράς προϊόντων). Αύξηση της διεθνούς ζήτησης για αμερικάνικα προϊόντα σε σχέση με τα ευρωπαϊκά => υπερβάλλουσα ζήτηση για αμερ. προϊόντα => αύξηση της τιμής των αμερ. προϊόντων (P ΗΠΑ ) σε σχέση με την τιμή των ευρ. προϊόντων (E $/ x P E ) => μείωση της q $/ = μακροπρόθεσμη πραγματική ανατίμηση του $ έναντι του. Αύξηση της σχετικής προσφοράς αμερ. προϊόντων (λόγω μιας αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ) => υπερβάλλουσα προσφορά αμερ. προϊόντων => μείωση της τιμής των αμερ. προϊόντων (P ΗΠΑ ) σε σχέση με την τιμή των ευρ. προϊόντων (E $/ x P E ) => αύξηση της q $/ = μακροπρόθεσμη πραγματική υποτίμηση του $ έναντι του. Τα αντίθετα ισχύουν όταν έχουμε μείωση της διεθνούς σχετικής ζήτησης ή της σχετικής προσφοράς αμερικανικών προϊόντων. Στη διαγραμματική απεικόνιση των παραπάνω αλλαγών μετακινούνται οι καμπύλες σχετικής προσφοράς (RS) και σχετικής ζήτησης (RD). 23
4.1 (συνέχεια) Σχήμα 16.4: Προσδιορισμός της μακροχρόνιας ΠΣΙ Η μακροχρόνια πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία ισορροπίας εξισώνει τη διεθνή σχετική ζήτηση με την μακροχρόνια σχετική προσφορά (σημείο 1). Λόγος της αμερικανικής προς την ευρωπαϊκή ποσότητα πραγματικού προϊόντος (Υ ΗΠΑ /Υ Ε ) 24
4.1 (συνέχεια) Στο Σχήμα 16.4: Η RS είναι κάθετη στον οριζόντιο άξονα, στο επίπεδο σχετικού προϊόντος-πλήρους-απασχόλησης (των συντελεστών παραγωγής). Μακροχρόνια, η προσφορά αγαθών και υπηρεσιών σε κάθε χώρα εξαρτάται από τους συντελεστές παραγωγής (π.χ., εργασία, κεφάλαιο) και την τεχνολογία και όχι από τις τιμές ή τη συναλλαγματική ισοτιμία. Γιατί η RD έχει θετική κλίση; Η ζήτηση για αμερικανικά προϊόντα σε σχέση με τη ζήτηση για ευρωπαϊκά προϊόντα εξαρτάται από τη σχετική τους τιμή, δηλ. την ΠΣΙ. Όταν αυξάνεται η ΠΣΙ, q $/ = (E $/ x Ρ E )/P ΗΠΑ, τα αμερικάνικα προϊόντα γίνονται φθηνότερα, και η σχετική ζήτηση για αμερικανικά προϊόντα αυξάνεται (κίνηση κατά μήκος της RD). Απεικονίστε διαγραμματικά τις δύο ακόλουθες περιπτώσεις: Επειδή η διεθνής τιμή της βενζίνης μειώνεται, τα αμερικάνικα σπορ αυτοκίνητα γίνονται ελκυστικότερα (hint: η RD μετατοπίζεται προς τα δεξιά). Το αμερικάνικο σύστημα υγείας βελτιώνεται και αυτό οδηγεί σε βελτίωση της υγείας των εργαζομένων και σε αύξηση της παραγωγικότητας της αμερικάνικης οικονομίας (hint: η RS μετατοπίζεται προς τα δεξιά). 25
4.2 Συνοψίζοντας την προσέγγιση της πραγματικής συναλλαγματικής ισοτιμίας Σύμφωνα με νομισματική προσέγγιση της συναλλαγματικής ισοτιμίας, μακροπρόθεσμα ισχύει η απόλυτη PPP, δηλ. οι ΟΣΙ προσδιορίζονται από τις σχετικές μέσες τιμές: E $/ = P ΗΠΑ /P E Σύμφωνα με την πιο γενική προσέγγιση της ΠΣΙ, οι ΟΣΙ μπορεί να επηρεάζονται και από την ΠΣΙ : Πώς επηρεάζεται η ΟΣΙ; E $/ = q $/ x P ΗΠΑ /P E (10) Για δεδομένο επίπεδο q $/, οι μεταβολές νομισματικών παραγόντων (δηλ. μεταβολές της προσφοράς και της ζήτησης χρήματος σε ΗΠΑ ή Ευρώπη) επηρεάζουν τη μακροχρόνια E $/ όπως στην περίπτωση της νομισματικής προσέγγισης (δηλ. η ΟΣΙ προσδιορίζεται από την ΡΡΡ). 26
4.2 (συνέχεια) Πώς επηρεάζεται η ΟΣΙ; (συνέχεια) Όταν μεταβάλλονται οι παράγοντες που επηρεάζουν το πραγματικό προϊόν, η ΠΣΙ μεταβάλλεται (η ΟΣΙ δεν προσδιορίζεται μόνο από την ΡΡΡ, αλλά και από την ΠΣΙ). - Σε μια μεταβολή της σχετικής ζήτησης εγχώριων προϊόντων, η ΠΣΙ προσαρμόζεται για να προσδιορίσει την ΟΣΙ [μέσω της εξίσωσης (10)]. Παράδειγμα: αύξηση της σχετικής ζήτησης αμερικανικών προϊόντων => q $/ => Ε $/. - Σε μια μεταβολή της σχετικής προσφοράς εγχώριων προϊόντων, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη 27
4.2 (συνέχεια) Πώς επηρεάζεται η ΟΣΙ; (συνέχεια)) Έχουμε δει σε αυτή την υποενότητα ότι η αύξηση της σχετικής προσφοράς του προϊόντος των ΗΠΑ αυξάνει την q $/ (πραγματική υποτίμηση του $). Όμως, η αύξηση του προϊόντος των ΗΠΑ αυξάνει και τη ζήτηση για πραγματικά χρηματικά συναλλακτικά διαθέσιμα για συναλλακτικούς σκοπούς στις ΗΠΑ [ L(R $,Y ΗΠΑ )]. Η τελευταία, με τη σειρά της, οδηγεί σε μείωση του επιπέδου τιμών των ΗΠΑ [ P ΗΠΑ ], σύμφωνα με τη συνθήκη ισορροπίας στην αγορά χρήματος στις ΗΠΑ [υποενότητα 4.2, εξίσωση (5)]: Δεδομένου όμως ότι P ΗΠΑ = M s ΗΠΑ/L(R $, Y ΗΠΑ ). E $/ = q $/ x P ΗΠΑ /P E, δεν μπορεί κανείς να προβλέψει εκ των προτέρων αν θα υπερισχύσει η αύξηση της q $/ ή η μείωση του P ΗΠΑ. 28
4.2 (συνέχεια) Αποτελέσματα των μεταβολών στις αγορές χρήματος και προϊόντος στην E $/ Μεταβολή Αγορά χρήματος Αποτελέσματα στη μακροχρόνια ονομαστική συναλλαγματική ισοτιμία Εφάπαξ αύξηση της προσφοράς χρήματος στις ΗΠΑ Συνεχής αύξηση της προσφοράς χρήματος στις ΗΠΑ με ένα σταθερό ρυθμό Αγορά προϊόντος Αναλογική αύξηση της E $/ (υποτίμηση του $) Αύξηση της E $/ (υποτίμηση του $) Αύξηση της σχετικής ζήτησης του προϊόντος των ΗΠΑ Αύξηση της σχετικής προσφοράς προϊόντος στις ΗΠΑ Μείωση της E $/ (ανατίμηση του $)??? 29