Αυτοπεποίθηση & Άγχος στα Παιδιά Άντιμετώπιση Άγχους ΕΞετάσεων Αγγελική Αντωνακοπούλου, Μ.Α. Ψυχολόγος
Η αυτοπεποίθηση είναι απαραίτητη για την επιτυχία του παιδιού σε όλους τους τομείς της ζωής του!!!
Ενισχύστε την Αυτοπεποίθηση του παιδιού σας Στο μυαλό του παιδιού: "Αξίζω" = με αγαπούν και με αποδέχονται οι γονείς μου. Έχει παρατηρηθεί ότι: Άτομα με υψηλή αυτοπεποίθηση σέβονται τον εαυτό τους, είναι σίγουροι για τις αποφάσεις τους, δέχονται την εποικοδομητική κριτική και έχουν συχνά περισσότερες επιτυχίες στη ζωή τους. Άτομα με χαμηλή αυτοπεποίθηση έχουν ελάχιστο αυτοσεβασμό, δε νιώθουν βέβαιοι για τις αποφάσεις και τις πράξεις τους, νιώθουν ανασφάλεια, τα παρατάνε εύκολα με τις πρώτες δυσκολίες, είναι ευαίσθητοι στην κριτική, κατηγορούν τους άλλους όταν αποτυγχάνουν, αισθάνονται ότι δεν αξίζουν και περιμένουν την αποτυχία.
Τρόποι ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης των παιδιών Διαχειρισμός αποτυχίας Προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε τη συμπεριφορά του παιδιού κι όχι το ίδιο το παιδί, π.χ. "Είναι ανεύθυνο να γυρίζεις αργά χωρίς, να μας έχεις ειδοποιήσει", αντί για "Είσαι τελείως ανεύθυνος!". Αποφεύγουμε τα αρνητικά σχόλια για την επίδοση του παιδιού και προσπαθούμε να υιοθετήσουμε μια στάση που θα δείχνει πως έχουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Ενθαρρύνουμε το παιδί όταν αυτό δυσκολεύεται σε κάποιες περιστάσεις, κι έτσι θα καταλάβει πως πιστεύουμε στις ικανότητές του. Ας μη γίνουμε ο διορθωτής κάποιων καταστάσεων. Μην κάνετε εσείς για τα παιδιά πράγματα που μπορούν να κάνουν μόνα τους με λίγη προσπάθεια. Η υπερπροστασία προκαλεί ανασφάλεια και άγχος στο παιδί κι έτσι αυτό εξαρτάται ολοκληρωτικά από εσάς. Έτσι μειώνεται η αυτοπεποίθησή του.
συνέχεια Βοηθήστε το παιδί να δέχεται μαζί με τα προτερήματά του και κάποιες αδυναμίες του, κι έτσι σιγά σιγά θα μάθει να αγαπάει τον εαυτό σου. Συμπεριλάβετε το παιδί σε καθημερινές απλές οικογενειακές αποφάσεις, π.χ. ρωτήστε το παιδί τι φαγητό να μαγειρέψετε, που να πάτε για διασκέδαση, τι ρούχο να φορέσετε και το παιδί σας θα νιώσει μεγάλη χαρά και περηφάνια. Εξηγήστε στο παιδί πως όλοι έχουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας, ας μην το παροτρύνουμε να γίνει τέλειος και να είναι πάντα ο πρώτος. Αν δίνουμε έμφαση μόνο στο ότι πρέπει να τα κάνει όλα σωστά και τέλεια, χωρίς να αφήνουμε περιθώριο λάθους, δημιουργούμε άγχος στο παιδί.
Το άγχος είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα των απαιτήσεων που ασκούνται πάνω στο άτομο και της ικανότητάς του να ανταποκριθεί σε αυτές ικανοποιητικά.
Ποιοι παράγοντες προκαλούν άγχος? Οικογενειακοί παράγοντες (π.χ. υψηλές προσδοκίες από τους γονείς, προβλήματα των γονιών δουλειά, αρρώστια, οικονομικά, διαζύγιο) o Αποτέλεσμα: τα παιδιά να υιοθετούν και τελικά να «φορτώνονται» τις ανησυχίες των γονιών τους με αποτέλεσμα να αγχώνονται τα ίδια για αυτές. Προσωπικοί παράγοντες (οι πιέσεις που δέχεται το παιδί από τον εαυτό του μπορεί να είναι και οι πιο σημαντικές οι στόχοι που θέτει ο καθένας για τον εαυτό του). Κοινωνικοί παράγοντες (π.χ. ενσωμάτωση στην ομάδα των συνομηλίκων του - γίνονται πηγές έντονου άγχους).
Πώς θα καταλάβετε εάν το παιδί σας είναι αγχωμένο; Εάν υπάρχουν αλλαγές στη συμπεριφορά (π.χ. αλλαγή στη διάθεση, ξαφνική κι έντονη κινητικότητα, η επιθετικότητα, οι αλλαγές στον τρόπο και τις ώρες που κοιμάται, το «βρέξιμο» του κρεβατιού του μπορεί να είναι σημάδια έντονου στρες) Σωματικές ενοχλήσεις (π.χ. επίμονοι στομαχόπονοι και οι πονοκέφαλοι). Δυσκολία συγκέντρωσης ή ολοκλήρωσης των εργασιών Εάν κλείνεται στον εαυτό του και δεν θέλει παρέα Τα πιο μικρά παιδάκια αντιδρούν στο στρες ρουφώντας τον αντίχειρά τους, παίζοντας επίμονα με τα μαλλιά τους, ή σκαλίζοντας τη μύτη τους. Κάποια άλλα μπορεί να αρχίσουν να λένε ψέματα, να φέρονται ατίθασα κι εριστικά, ή να εναντιώνονται στην εξουσία.
Πώς θα βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το άγχος; Δημιουργήσετε στο παιδί σας τις απαραίτητες προϋποθέσεις για έναν δυνατό και υγιή οργανισμό. Επαρκής ξεκούραση Καλή διατροφή Σωματική άσκηση Επικοινωνήστε με το παιδί σας Διαθέτοντας ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας καθημερινά. Όταν καταλάβετε ότι θέλει να σας μιλήσει, ή απλά θέλει να βρίσκεται στον ίδιο χώρο με σας, μη χάνετε ευκαιρία να του δείξετε ότι είστε διαθέσιμοι. Συζητήστε τους λόγους που προκαλούν το άγχος στο παιδί σας. Ενημερώστε και προετοιμάστε το παιδί σας για καταστάσεις που ενδεχομένως να δημιουργούν άγχος. Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού σας Να θυμάστε ότι το να αισθάνεται κανείς άγχος είναι φυσιολογικό.
Το άγχος των εξετάσεων Καθώς πλησιάζουν οι μέρες των εξετάσεων, μαθητές & γονείς εντείνουν τις προσπάθειές τους για την επιτυχία. Αυτές τις ημέρες το άγχος των παιδιών, που δεν είναι τίποτα άλλο από το φόβο ενδεχόμενης αποτυχίας στις εξετάσεις, μεγαλώνει.
Συμπτώματα - Επιπτώσεις του έντονου άγχους Μείωση της επίδοσης Δυσκολία συγκέντρωσης, διανοητικό μπλοκάρισμα (μπλακάουτ), δυσκολία οργάνωσης των πληροφοριών Ψυχοσωματικά συμπτώματα: πονοκέφαλοι, κοιλόπονοι, ταχυκαρδία, συχνοουρία, τρέμουλο, ναυτία, μυϊκή υπερένταση Αρνητικές σκέψεις, μείωση αυτοπεποίθησης, ευσυγκινησία, άσχημος ύπνος
Προετοιμασία - Αντιμετώπιση άγχους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις εξετάσεις Πριν τις εξετάσεις: Μάθε να αντιμετωπίζεις τις εξετάσεις, παρ' όλο τον φόβο σου για πιθανή αποτυχία! Φρόντισε για την καλή σου προετοιμασία Φτιάξε ένα πρόγραμμα για οργάνωση μελέτης Κάνε τις επαναλήψεις σου μαζί με φίλους Δοκίμασε τις δυνάμεις σου μαζί με άλλους υποψηφίους Συνάντησε άλλους συμμαθητές σου και ας ρωτήσει ο ένας τον άλλον Αν μπορείς να το εξηγήσεις στους άλλους, τότε το έχεις κατανοήσει... διαφορετικά, χρειάζεσαι κι άλλες επαναλήψεις!
συνέχεια Αναλύστε την κατάσταση ρεαλιστικά: Γράψε απ' τη μια πλευρά μιας λευκής σελίδας χαρτί τι είναι ακριβώς αυτό που σου προκαλεί άγχος, κι απ' την άλλη πως μπορείς πρακτικά να διορθώσεις το πρόβλημα! Κάνε ένα διάλειμμα και συζήτησε εκφράζοντας τους φόβους και τις αμφιβολίες σου στους γονείς σου και σε ανθρώπους που μπορούν να σε ακούσουν! Επιχείρησε μια νοητική αναπαράσταση των πραγματικών συνθηκών που σου προκαλούν άγχος - «φαντάσου με λεπτομέρειες τις πραγματικές συνθήκες που σε αγχώνουν». Θα δεις ότι: Όσο πιο συχνά φαντάζεσαι τις εξετάσεις τόσο πιο πολύ εξοικειώνεσαι μαζί τους...! Αυτό που μπορείς να αντιμετωπίσεις στη φαντασία σου, μπορείς να το κάνεις και στην πραγματικότητα!
συνέχεια Δοκίμασε ασκήσεις χαλάρωσης: για 15 τη μέρα, συγκεντρώσου στη διαφραγματική αναπνοή και στο σώμα σου που βαραίνει καθώς χαλαρώνει... συνδύασε εισπνοές εκπνοές με θετικές και ρεαλιστικέςσκέψεις... Αντικατέστησε τις σκέψεις: «δεν θα φοβηθώ», ή «θα πετύχω στα σίγουρα!», με τις πιο ρεαλιστικές σκέψεις: «Ακόμα κι αν φοβηθώ, θα το αντιμετωπίσω», «θα κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να επιτύχω»... Ξόδευε λίγο χρόνο για γυμναστική (καθημερινά) Φρόντισε να ξεκουράζεσαι και να κοιμάσαι καλά Κάνε καθημερινά ένα πρωινό μπάνιο με χλιαρό νερό
συνέχεια Κατά τη διάρκεια των εξετάσεων: Ξεκίνα πάντα με ό,τι γνωρίζεις καλά. Συνδύασε εισπνοές- εκπνοές με θετικές (και ρεαλιστικές) σκέψεις... Μόλις νιώσεις τα πρώτα σημάδια πανικού επανέλαβε μια λέξη ή φράση που σε ηρεμεί (π.χ. «ήρεμα», «χαλαρά», «είμαι δίπλα σου ό,τι κι αν συμβεί...», κ.λ.π.). Μετά από τις εξετάσεις: Κάνε ένα δώρο στον εαυτό σου: μια βόλτα μ' ένα φίλο, κ.λ.π. Οραματίσου την επιτυχία και προετοίμασε τον εαυτό σου για την επόμενη ημέρα.
Πως αντιμετωπίζουμε το μαθητή που πρόκειται να δώσει εξετάσεις. Υπογραμμίζουμε στο παιδί ότι οι εξετάσεις δεν κρίνουν την αξία του ως πρόσωπο ούτε και προσδιορίζουν απόλυτα το μέλλον του. Αν παραμελεί το διάβασμα το προτρέπουμε να διαβάσει με ευγένεια και σεβασμό κι όχι με εκβιασμούς και αρνητικές προβλέψεις. Προτρέπουμε το παιδί να κάνει συχνά διαλείμματα ώστε να ξεκουράζετε και να βγαίνει σύντομες βόλτες με τους φίλους του ώστε να αλλάζει παραστάσεις και να εκτονώνεται. Ενισχύουμε το παιδί με θετικά μηνύματα. Εξηγούμε ότι εκτιμάμε την προσπάθειά του και όχι το τελικό αποτέλεσμα. Δεν το συγκρίνουμε με τα αδέρφια του ή συγγενικά πρόσωπα ή φίλους που έχουν περάσει σε ανώτατες σχολές. Δεν συζητάμε μπροστά στο παιδί με τρίτους για τις επιδόσεις του. Ανταμείβουμε με κάποιο δώρο την προσπάθεια του παιδιού και όχι το αποτέλεσμα.
Φράσεις για ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά από τους γονείς! «το άγχος της αποτυχίας είναι φυσιολογικό» «όλοι έχουμε σε αντίστοιχες συνθήκες παρόμοιο άγχος...» «ακόμα κι αν δεν περάσεις, υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις...» «αν δεν περάσεις για το μόνο που θα στενοχωρηθώ είναι γιατί δεν θα ανταμειφθούν οι κόποι σου...» «Κάθε αποτυχία είναι μια ευκαιρία μάθησης!...»
Τεχνικές για την οργάνωση μελέτης Φτιάξε ένα χρονοδιάγραμμα μελέτης ξεκαθαρίζοντας πόσο χρόνο μπορείς να αφιερώσεις σε κάθε κεφάλαιο. Διάβασε πρώτα όλη την ύλη χωρίς παραλείψεις και μετά βρες πια είναι τα σημαντικά σημεία και αφιέρωσέ τους ιδιαίτερη προσοχή. Μοίρασε την ύλη σε μικρές ενότητες. Κατάλαβε με το δικό σου τρόπο την κεντρική ιδέα κάθε παραγράφου. Μάθε και εξάσκησε την τεχνική της υπογράμμισης. Υπογράμμισε με διάφορα χρώματα λέξεις κλειδιά και φράσεις που θα σε βοηθήσουν στις επαναλήψεις να ξαναφέρεις στη μνήμη σου τα κύρια σημεία. Σταμάτα το διάβασμα σε τακτά διαστήματα και φέρνε στη μνήμη σου αυτά που διάβασες. Έκφρασε με δικά σου λόγια αυτό που έχεις καταλάβει. Άλλο πράγμα είναι να νομίζεις ότι έμαθες κάτι και άλλο να μπορείς να το εκφράσεις προφορικά ή γραπτά.
συνέχεια Επανάληψη: όσο περισσότερες φορές διαβάζεις μια πληροφορία τόσο περισσότερες πιθανότητες έχεις να την απομνημονεύσεις. Μάθε και εξάσκησε την τεχνική των σημειώσεων. Το συμμάζεμα και η οργάνωση της ύλης βοηθούν στην απομνημόνευση. Αυτό που δεν καταλαβαίνεις συχνά οφείλεται σε κενά που έχεις από προηγούμενα μαθήματα. Προσπάθησε να τα καλύψεις. Σημείωσε τα δύσκολα και σημαντικά στοιχεία (π.χ.ημερομηνίες) σε μικρές έγχρωμες κάρτες και δες τις όταν έχεις ελεύθερο χρόνο. Σκέψου με ποιο τρόπο αυτό που διαβάζεις μπορεί να έχει κάποια εφαρμογή στην καθημερινή ζωή. Προσπάθησε να καταλάβεις το ακριβές νόημα των καινούργιων όρων και εννοιών έτσι ώστε να μην "ξανακολλήσεις" όταν θα τις συναντήσεις ξανά.
συνέχεια Πριν τελειώσεις το διάβασμα γράψε σε λίγες γραμμές αυτό που κατάλαβες με πολύ απλό τρόπο. Συζήτησε με συμμαθητές σου τα θέματα που διαβάζεις. Καθώς επεξεργάζεσαι τις σημειώσεις σου αφιέρωσε λίγο χρόνο για να προβλέψεις πιθανές ερωτήσεις εξετάσεων. Κάνε αλλαγές στο χώρο, τη μέθοδο και την ύλη που μελετάς για να ανανεώνεσαι. Μια τεχνική που βοηθά πολύ ένα συμμαθητή σου μπορεί να μην λειτουργεί σε σένα. Διαμόρφωσε το προσωπικό σου στυλ μελέτης.