Απογραφή 2011: Χωρική ανάλυση δημογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στην Ελλάδα

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΑΔΑΣ Η Χαρτογραφία σε έναν κόσμο που αλλάζει (Πρακτικά 14ου Εθνικού Συνεδρίου Χαρτογραφίας Θεσσαλονίκη, 2-4 Νοεμβρίου 2016) Απογραφή 2011: Χωρική ανάλυση δημογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στην Ελλάδα Αλεξάνδρα Καρκούλη 1, Κυράννα Κλήμη 2 (1) Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πεδίον Άρεως, 6944871403, alexkark18@gmail.com (2) Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Τσαμαδού 16, 6985749409, anoukaklimi@gmail.com Λέξεις κλειδιά: Απογραφή 2011, αλλοδαποί, χωρική ανάλυση, καλλικρατικοί δήμοι Περίληψη Η Ελλάδα, που αν και ιστορικά αποτελούσε χώρα εξαγωγής μεταναστών, τις τελευταίες δεκαετίες έχει εξελιχθεί σε χώρα υποδοχής, με τα δεδομένα των τελευταίων απογραφών να το επιβεβαιώνουν. Παρά τις πολλές βιβλιογραφικές μελέτες και αναφορές στο μεταναστευτικό ζήτημα, η χωρική ανάλυση του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στις περιφερειακές ενότητες και στους καλλικρατικούς δήμους της χώρας παρουσιάζει ένδεια. Μια πρώτη χωρική ανάλυση των δημογραφικών χαρακτηριστικών των αλλοδαπών, καθώς επίσης και ορισμένων επιλεγμένων κοινωνικών τους χαρακτηριστικών (όπως είναι το επίπεδο εκπαίδευσης, ο κλάδος απασχόλησης κλπ) θα επιχειρηθεί. Επιπλέον, θα αναζητηθεί η ύπαρξη χωρικών μοτίβων, διαχωρίζοντας τους αλλοδαπούς σε τέσσερις μεγάλες γεωπολιτικές ομάδες (τις ανεπτυγμένες χώρες, τις βαλκανικές, τις πρώην σοσιαλιστικές και τέλος τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες). Όλα τα παραπάνω υποβοηθούν τη πρακτική της υποστήριξης λήψης αποφάσεων στην μελέτη του μεταναστευτικού ζητήματος εν γένει, μελέτη που είναι αναγκαία στη λήψη μέτρων (πολιτικών-κοινωνικών και οικονομικών) τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Abstract Greece even though historically considered as an emigration country, in the last decades has grown into a host country and the data of the last census confirm that. Despite there are many bibliographical studies and reports on the immigration issue, the spatial analysis of the population of foreign nationality in regional sections and in municipalities of the program Kallikratis present poverty. A preliminary spatial analysis of demographic characteristics of foreigners, as well as certain selected social characteristics (such as education level, employment sector etc) will

be attempted. Moreover, the existence of spatial patterns will be searched by separating foreigners in four large geopolitical groups (developed countries, the Balkans, the former Socialist and finally the least developed countries). All of the above assist the decision support- making practice in the field of the immigration studies in general, a study which is necessary so as to take measures (politicalsocial and financial) in both locally and nationally levels. 1. Εισαγωγή Το κοινωνικό ιστορικό πλαίσιο που δημιουργεί τη μετανάστευση και την κινητικότητα παραμένει αναλλοίωτο στην ευρωπαϊκή- και όχι μόνο- ιστορία. Όπως αναφέρει και ο Nyers (2010:4) «η μετανάστευση και η κινητικότητα λαμβάνουν χώρα καθ όλη τη διάρκεια της ιστορίας». Η Ελλάδα ιστορικά αποτελούσε χώρα αποδημίας από τις τελευταίες κιόλας δεκαετίες του 19ου αιώνα προς τα βαλκανικά αστικά κέντρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, την Πόλη, τα παράλια της Μ. Ασίας και την Αίγυπτο. Μεσοπολεμικά η ροή εξόδου εμφανίζει πτωτικούς δείκτες. Μεταξύ 1945 και 1977 η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ένα ακόμη κύμα μαζικής φυγής προς τις Η.Π.Α (κυρίως), τον Καναδά, την Αυστραλία και τη Δυτική Ευρώπη. Στις αρχές του 70 ξεκινάει και η παλιννόστηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού που είχε μεταναστεύσει κατά το παρελθόν. Η μετάβαση από χώρα αποδημίας σε χώρα υποδοχής μεταναστών γίνεται αρκετά έντονη κατά τη δεκαετία του 90 ως αποτέλεσμα της κατάρρευσης του ανατολικού μπλοκ. Στις αρχές του 2000 η Ελλάδα, αντίστοιχα με την Ισπανία και την Ιταλία μετατρέπεται σε χώρα υποδοχής μεταναστών. Η οικονομική και πολιτική κρίση στις χώρες προέλευσης, η ανάπτυξη της παραοικονομίας στην Ελλάδα καθώς επίσης και η ανάγκη για φτηνό εργατικό δυναμικό, μετέτρεψε τη χώρα μέσα σε μια εικοσαετία σε ιδανικό προορισμό. (Κοτζαμάνης κ.ά., 2006, 1-7) Επιπλέον, η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας ευνοούσε και ευνοεί ακόμη μεταναστευτικές και προσφυγικές κινήσεις. Πλέον, η χώρα λειτουργεί κατά κύριο λόγο ως transit country χώρα διέλευσης με προορισμό κάποια άλλη χώρα της Ε.Ε. (Χιονάτου, 2012, 47). Στη απογραφή του 2011, η Ελλάδα μετράει 911.754 καταγεγραμμένους αλλοδαπούς σε σύνολο 10.816.286 μόνιμου πληθυσμού (8,43%). Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί πως το αποτέλεσμα της τελευταίας απογραφής δεν παρουσιάζει τον ακριβή αριθμό του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας που διέμενε στην Ελλάδα το 2011. Αυτό οφείλεται στο μεγάλο όγκο των παράτυπα εισερχομένων και διαμενόντων στην Ελλάδα, ο οποίοι δεν απογράφησαν. Σκοπός του άρθρου είναι μια πρώτη διερεύνηση του προφίλ του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας σε «χαμηλά» διοικητικά επίπεδα. 1 Τα σαφώς διαφοροποιημένα προφίλ συχνότατα συγκαλύπτονται κάτω από τους μέσους εθνικούς ή περιφερειακούς όρους, που 1 Με το νόμο 3852/2010, γνωστό και ως Πρόγραμμα Καλλικράτης έγινε η συνένωση 910 Καποδιστριακών Δήμων και 124 κοινοτήτων. Με το νέο πρόγραμμα δημιουργήθηκαν 325 Καλλικρατικοί Δήμοι.

συντείνουν στη δημιουργία ενός σύνθετου πάζλ, το οποίο οφείλει να ληφθεί υπόψη στην λήψη μέτρων πολιτικής, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Παρά τις πρώτες εκτιμήσεις μας για διαχωρισμό των αλλοδαπών σε τέσσερις μεγάλες γεωπολιτικές ομάδες, ο διαχωρισμός εν τέλει θα πραγματοποιηθεί σε τρείς μεγάλες ομάδες: τις βαλκανικές χώρες, τις πλέον αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες και τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, καθώς συγκεντρώνουν σχεδόν το 90% των αλλοδαπών. Επιπλέον, η εξέταση της τέταρτης ομάδας που περιλαμβάνει τα υπόλοιπα κράτη (λιγότερο αναπτυγμένες χώρες), τα οποία διαφοροποιούνται γεωγραφικά και πολιτισμικά, δεν θα αποφέρει ουσιαστικά συμπεράσματα. 2. Ο πληθυσμός ξένης υπηκοότητας στον ελλαδικό χώρο 2.1. Η ανάλυση σε επίπεδο δήμου Η διερεύνηση της κατανομής του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας σε επίπεδο δήμου, παρόλες τις προβληματικές των απογραφικών μας δεδομένων, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον. 2.1.1. Χωρική συγκέντρωση Στον παρακάτω χάρτη (Χάρτης 1) φαίνεται η κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στις περιφερειακές ενότητες της χώρας. Η άνιση γεωγραφική κατανομή στο χώρο είναι εμφανής, το 20% περίπου των αλλοδαπών διαμένουν στη περιφερειακή ενότητα κεντρικού τομέα Αθηνών, όπως είναι αναμενόμενο, ενώ ακολουθεί η περιφερειακή ενότητα Θεσσαλονίκης με 7,67% επί του συνόλου. Τα μικρότερα ποσοστά εμφανίζονται στις ακριτικές περιοχές καθώς και στα νησιά. Η κατανομή ωστόσο, των αλλοδαπών στο εσωτερικό των περιφερειακών ενοτήτων παρουσιάζει σημαντικές διαφοροποιήσεις οι οποίες αναδεικνύονται, σε επίπεδο δήμου, από το δείκτη χωροθέτησης 2 (Χάρτης 2). Οι τρείς επόμενοι χάρτες (Χάρτες 3-5) αποτυπώνουν τις τιμές του δείκτη χωροθέτησης για τον πληθυσμό ξένης υπηκοότητας των τριών εξεταζόμενων ομάδων χωρών. 2 Ο δείκτης αυτός προκύπτει ως ο λόγος του πληθυσμού των αλλοδαπών του δήμου Χ προς τον συνολικό πληθυσμό του ιδίου δήμου / τον πληθυσμό των αλλοδαπών στο σύνολο της χώρας προς τον συνολικό πληθυσμό της χώρας.

Χάρτης 1. Η κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στην απογραφή του 2011. Χάρτης 2. Δείκτης χωροθέτησης σε επίπεδο δήμου του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στην απογραφή του 2011. Χάρτης 3. Δείκτης χωροθέτησης σε επίπεδο δήμου των προερχόμενων από τα βαλκανικά κράτη αλλοδαπών στην απογραφή του 2011 Χάρτης 4. Δείκτης χωροθέτησης σε επίπεδο δήμου των προερχόμενων από από τις πλέον ανεπτυγμένες χώρες, αλλοδαπών στην απογραφή του 2011.

Χάρτης 5. Δείκτης χωροθέτησης σε επίπεδο δήμου των προερχόμενων από από το πρώην ανατολικό μπλόκ, αλλοδαπών στην απογραφή του 2011. Ο χάρτης 2 αποτελεί «καθρέφτη» του χάρτη 1, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε, αφού στο γενικό σύνολο, οι αλλοδαποί φαίνεται να προτιμούν (σε μεγάλες συγκεντρώσεις) τα μεγάλα αστικά κέντρα (βλέπε δήμους Αθηνών και Θεσσαλονίκης). Επιπλέον, ο δείκτης χωροθέτησης παρουσιάζει τιμές πάνω από 2,2 (μεγάλες συγκεντρώσεις) στη Νότια και Νοτιοδυτική Πελοπόννησο, πιθανόν, λόγω της ενασχόλησής των αλλοδαπών με αγροτικές δραστηριότητες. Επιπλέον, μεγάλη συγκέντρωση παρουσιάζουν οι αλλοδαποί σε περιοχές της Κρήτης καθώς και στα νησιά των Κυκλάδων και σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις στα νησιά του Ιονίου. Οι αλλοδαποί που προέρχονται από τις βαλκανικές χώρες συγκεντρώνονται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως λόγω της ενασχολησής τους με τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παραγωγής και ίσως λόγω καταβολών (Χάρτης 3). Επιπλέον, ψηλά ποσοστά παρουσιάζονται και σε ορισμένα νησιά (βλ. Κυκλάδες) λόγω της επαγγελματικής τους ενασχόλησης με τον τουρισμό. Ο πληθυσμός ξένης υπηκοότητας που προέρχεται από τις πλέον ανετυγμένες χώρες παρουσιάζει υψηλές συγκεντρώσεις στη Νότια Πελοπόννησο, τη Κρήτη, τη Ροδόπη και σε επιλεγμένα νησιά ενώ στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα οι συγκεντρώσεις τους είναι εμφανώς μικρότερες (Χάρτης 4). Τέλος, ο πληθυσμός που προέρχεται από το πρώην ανατολικό μπλοκ, συγκεντρώνεται στο Βόρειο τομέα της Αττικής, στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, και πρόκειται (σε μεγάλα ποσοστά) για απογόνους παλλινοστούντων (Χάρτης 5). 2.1.2. Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Η πυραμίδα αφορά τις πληθυσμιακές δομές και την αναλογία των φύλων για το σύνολο των αλλοδαπών που απεγράφησαν το 2011 στην Ελλάδα. Ο συνολικός πληθυσμός των αλλοδαπών είναι 911.754 χιλιάδες, από αυτούς οι 466.701 (51,2%) είναι άνδρες και οι 445.053 (48,8%) είναι γυναίκες. (Γράφημα 1).

Γράφημα 1. Πληθυσμιακή πυραμίδα συνόλου αλλοδαπών, απογραφή 2011 Εξετάζουμε την αναλογία ανδρών γυναικών (%). Σε ότι αφορά το σύνολο των αλλοδαπών, (Χάρτης 6) παρατηρούμε πως στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη είτε υπερισχύουν οι γυναίκες είτε έχουμε αναλογία. Στην Κεντρική Μακεδονία, στη Δυτική Μακεδονία, την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, την Αττική και την Πελοπόννησο υπερισχύει ο πληθυσμός των ανδρών. Στα νησιά του Ιονίου, του Αιγαίου και την Κρήτη υπάρχει αναλογία. Για τους προερχόμενους από τα βαλκανικά κράτη αλλοδαπούς (Χάρτης 7), στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (Έβρος), παρατηρούμε υπερίσχυση του γυναικείου πληθυσμού ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα, υπερισχύει ο πληθυσμός των ανδρών. Σε ότι αφορά τους προερχόμενους από τις ευρωπαϊκές χώρες (Χάρτης 8), περισσότερες από 100 γυναίκες αναλογούν σε 100 άνδρες για το σύνολο της χώρας, εκτός από ορισμένους δήμους σε Πελοπόννησο, Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα όπου υπάρχει αναλογία των δύο φύλων. Στα Γρεβενά, την Καστοριά και τη Δράμα, ο πληθυσμός των ανδρών είναι μεγαλύτερος των γυναικών. Τέλος, σχετικά με την αναλογία των προερχόμενων από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ (Χάρτης 9), εκτός των Γρεβενών που υπερισχύει ο ανδρικός πληθυσμός, οι υπόλοιποι δήμοι παρουσιάζουν σημαντική υπεροχή του γυναικείου πληθυσμού. Ακόμη, εντοπίζουμε μικρούς δήμους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου όπου ο πληθυσμός από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ ειίναι μηδενικός.

Χάρτης 6. Αναλογία ανδρών γυναικών (%) του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας. Χάρτης 7. Αναλογία ανδρών γυναικών (%) του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας που προέρχεται από τα βαλκανικά κράτη. Χάρτης 8. Αναλογία ανδρών γυναικών (%) του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας που προέρχεται από τα ευρωπαϊκά κράτη. Χάρτης 9. Αναλογία ανδρών γυναικών (%) του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας που προέρχεται από το πρώην ανατολικό μπλοκ.

2.1.3. Κοινωνικά Χαρακτηριστικά Στο σημείο αυτό θα επιχειρηθεί μια πρώτη προσέγγιση σε επιλεγμένα κοινωνικά χαρακτηριστικά, στο σύνολο των αλλοδαπών. Μια πιο εκτεταμένη χωρική ανάλυση στις τρείς εξεταζόμενες ομάδες είναι αδύνατη στη παρούσα έκθεση λόγω του μεγάλου όγκου δεδομένων. 2.1.3.1. Εκπαίδευση Θα γίνει μια πρώτη χωρική ανάλυση στο επίπεδο εκπαίδευσης του συνόλου του εν δυνάμει οικονομικά ενεργού πληθυσμού ξένης υπηκοότητας της απογραφής του 2011 (730,661 άτομα). Τα επίπεδα εκπαίδευσης ομαδοποιήθηκαν στις ακόλουθες έξι (6) κατηγορίες: Κατηγορία Επίπεδο Εκπαίδευσης 1 Διδακτορικό, Μεταπτυχιακό, Πτυχίο Παν/μίου-Πολ/χνείου & ισότιμων σχολών 2 Πτυχίο ΑΤΕΙ, ΑΣΠΑΙΤΕ & ισότιμων σχολών, Πτυχίο ανώτερων επαγγελματικών σχολών, Πτυχίο μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (ΙΕΚ, Κολέγια κλπ.) 3 Απολυτήριο Λυκείου (Γενικού, Επαγγελματικού,Εκκλησιαστικού κλπ.), Πτυχίο Επαγγελματικών Σχολών 4 Απολυτήριο τριτάξιου Γυμνασίου 5 Απολυτήριο Δημοτικού 6 Εγκατέλειψε το Δημοτικό, αλλά γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, Ολοκλήρωσε την προσχολική αγωγή, Δεν γνωρίζει γραφή και ανάγνωση Πίνακας 1. Κατηγορίες επιπέδου εκπαίδευσης Σε ότι αφορά την χαρτογραφική απεικόνιση, ως κεντρική τιμή των κλάσεων ορίσαμε την τιμή 12.00-14.99. Ακόμη, οι τιμές που είναι μικρότερες του 12% θεωρούμε ότι είναι χαμηλές και άνω του 15% υψηλές. Στην 1 η κατηγορία εξετάζουμε τον πληθυσμό ξένης υπηκοότητας που κατέχει ακαδημαϊκό τίτλο (Χάρτης 10). Όπως είναι αναμενόμενο, τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίζονται στη Θεσσαλονίκη και στους δήμους της Αττικής, στην Κεντρική Μακεδονία και τη Θράκη τα ποσοστά κυμαίνονται στην κεντρική κλάση, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα είναι χαμηλά. Στην 2 η κατηγορία, τους αποφοίτους μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα ποσοστά είναι χαμηλότερα της κεντρικής τιμής στο σύνολο της χώρας (Χάρτης 11). Όσο αφορά τους αποφοίτους Λυκείου (Κατηγορία 3) τα ποσοστά ξεπερνούν το 21% στους περισσότερους δήμους της χώρας με τα υψηλότερα ποσοστά (πάνω από 35%) να εμφανίζονται στους δήμους της Αττικής (Χάρτης 12). Στην επόμενη κατηγορία, βρίσκονται οι απόφοιτοι Γυμνασίου (Χάρτης 13). Τα ποσοστά είναι υψηλά για το σύνολο της χώρας εκτός ορισμένων μικρών δήμων. Σε ότι αφορά την Αττική, τα ποσοστά κυμαίνονται από 18% έως 25%. Η κατηγορία 5 αφορά τους αποφοίτους Δημοτικού. Τα ποσοστά είναι υψηλά για το σύνολο της χώρας εκτός της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, όπου συναντάμε τιμές μεσαίας τάξης.

Ακόμη, στην Αττική τα ποσοστά είναι χαμηλά. (Χάρτης 14). Τέλος, όσο αφορά τους αναλφάβητους, ορισμένοι δήμοι ανά την Ελλάδα συγκεντρώνουν υψηλά ποσοστά άνω του 21%, ωστόσο οι τιμές για το μεγαλύτερο τμήμα της Ελλάδος κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα. (Χάρτης 15). Χάρτης 10. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 1η κατηγορία. Χάρτης 11. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 2η κατηγορία Χάρτης 12. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 3η κατηγορία. Χάρτης 13. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 4η κατηγορία.

Χάρτης 14. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 5η κατηγορία. Χάρτης 15. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στη 6η κατηγορία. 2.1.3.2. Κλάδος Οικονομικής Δραστηριότητας Σε ότι αφορά τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, εξετάζουμε το σύνολο του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, που είναι 474.312 άτομα. Για τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας τα δεδομένα είναι ομαδοποιημένα σε εφτά (7) κατηγορίες, οι οποίες παρατίθενται αναλυτικά στον πίνακα που ακολουθεί. Κατηγορία Κλάδος Οικονομικής Δραστηριότητας 1 Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία 2 Ορυχεία και Λατομεία. Μεταποίηση. Μεταποίηση Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού Παροχή νερού, επεξεργασία λυμάτων, διαχείριση απόβλητων και δραστηριότητες εξυγίανσης 3 Κατασκευές 4 Χονδρικό και λιανικό εμπόριο - Επισκευή μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσυκλετών Μεταφορά και Αποθήκευση 5 Δραστηριότητες υπηρεσιών παροχής καταλύματος και υπηρεσιών εστίασης

6 Ενημέρωση και Επικοινωνία Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιούσιας Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές δραστηριότητες Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Δημόσια διοίκηση και άμυνα - υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση Εκπαίδευση Δραστηριότητες ετεροδικιών οργανισμών και φορέων Δραστηριότητες σχετικές με την ανθρωπινή υγεία και την κοινωνική μεριμνά 7 Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών - μη διαφοροποιημένες δραστηριότητες νοικοκυριών, που αφορούν την παραγωγή αγαθών - και υπηρεσιών - για ιδία χρήση Πίνακας 2. Κατηγορίες κλάδου οικονιμικής δραστηριότητας Για την χαρτογραφική απεικόνιση, ως κεντρική τιμή των κλάσεων ορίσαμε την τιμή 12.00-14.99. Ακόμη, οι τιμές που είναι μικρότερες του 12% θεωρούμε ότι είναι χαμηλές και άνω του 15% υψηλές. Τα ποσοστά του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας που δραστηριοποιείται στον πρωτογενή τομέα είναι υψηλά για το σύνολο της χώρας (Χάρτης 16). Στον δευτερογενή τομέα(κατηγορία 2), συναντάμε υψηλά ποσοστά σε Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία, Στερεά Ελλάδα και Πελοπόννησο. Στα νησιά του Ιονίου -Αιγαίου και την Αττική οι τιμές είναι χαμηλές (Χάρτης 17). Στον κατασκευαστικο τομέα (κατηγορία 3), εκτός της Κεντρικής Μακεδονίας (Θεσσαλονίκη και όμοροι δήμοι ) και της Αττικής, η υπόλοιπη χώρα παρουσιάζει χαμηλές τιμές (Χάρτης 18). Το φαινόμενο αυτό είναι απόρροια της οικονομικής κρίσης που έπληξε σημαντικά τον τομέα των κατασκευών. Στην 4 η κατηγορία, υψηλά ποσοστά εντοπίζουμε στη Δυτική Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Δυτική Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τα νησιά του Αιγαίου. Στην Αττική, τα ποσοστά είναι μεσαίας τάξεως (Χάρτης 19). Η κατηγορία 5 αφορά τα ξενοδοχεία και την εστίαση. Εκτός της Αττικής που οι τιμές κυμαίνονται από 12% έως 15%, τα ποσοστά για την υπόλοιπη χώρα είναι χαμηλά (Χάρτης 20). Στην 6 η κατηγορία που αφορά τις δραστηριότητες του τριτογενή τομέα, εντοπίζουμε υψηλά ποσοστά στη Χαλκιδική και στα νησιά του Ιονίου και Νοτίου Αιγαίου. Στην Αττική και την υπόλοιπη Ελλάδα τα ποσοστά είναι χαμηλά (Χάρτης 21). Τέλος,η κατηγορία 7 που αφορά τα νοικοκυριά. Εκτός από τους δήμους της Αττικής και της Θεσσαλονίκης που εντοπίζουμε ποσοστά μεσαίας τάξης, η υπόλοιπη χώρα παρουσιάζει χαμηλές τιμές (Χάρτης 22).

Χάρτης 16. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 1ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας. Χάρτης 17. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 2ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας. Χάρτης 18. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 3ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας. Χάρτης 19. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 4ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας.

Χάρτης 20. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 5ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας. Χάρτης 21. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 6ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας. Χάρτης 22. Ποσοστιαία κατανομή του πληθυσμού ξένης υπηκοότητας στον 7ο κλάδο οικονομικής δραστηριότητας.

2.2. Συμπεράσματα Το 2011, ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται στα 10.814.475 άτομα εκ των οποίων τα 9.902.721 είναι Έλληνες και 911.754 αλλοδαποί προερχόμενοι από τις τρεις μεγάλες ομάδες υπηκοοτήτων κυρίως (84% ή αλλιώς 765.497). Ενώ, το 16% περίπου αποτελείται από αλλοδαπούς των αναπτυσσόμενων χωρών. Tο ποσοστό των εν δυνάμει οικονομικά ενεργών είναι 80.1% (730.661 άτομα) και αποτελείται από 51.5% άνδρες και 48.5% γυναίκες. Δηλαδή, παρατηρούμε τάση εξισορρόπησης των δύο φύλων, η οποία δικαιολογείται (εικασία) από την έλευση επιπλέον γυναικών πιθανότατα από την χώρα προέλευσης των ανδρών αλλοδαπών για δημιουργία οικογενειών. Το μορφωτικό επίπεδο των εν δυνάμει οικονομικά ενεργών αλλοδαπών είναι ικανοποιητικό. Το 9.4% είναι κάτοχοι ακαδημαϊκού τίτλου, το 34.6% είναι κάτοχοι απολυτηρίου Λυκείου, Το 23% είναι κάτοχοι απολυτηρίου Γυμνασίου, το 19.5% είναι κάτοχοι απολυτηρίου Δημοτικού Τέλος, αναλφάβητοι είναι το 7.5%. Σε ότι αφορά τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας, οι αλλοδαποί άνδρες δραστηριοποιούνται στον πρωτογενή τομέα και τον τουρισμό. Οι γυναίκες, δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία του τουρισμού και τον τριτογενή τομέα. Σχετικά με τη χωρική συγκέντρωση των αλλοδαπών, σημαντικές συγκεντρώσεις παρατηρούμε στον παράκτιο χώρο, τα νησιά και τη Θράκη. Αντιθέτως, η Αττική δεν παρουσιάζει αποκλίνουσες τιμές (τιμές κοντά στη μονάδα). Κλείνοντας, οφείλουμε να επισημάνουμε πως η οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα υποδοχής και είχε ως αφετηρία το έτος 2008, επηρέασε σημαντικά τη συμπεριφορά, τη χωροθέτηση και τις οικονομικές δραστηριότητες των αλλοδαπών. Ακόμη, το κεφάλαιο των παράνομων μεταναστών παρέμεινε ανέπαφο στην έρευνά μας, καθώς τα στοιχεία δεν επαρκούσαν για την εξέταση του. Εικάζουμε, δηλαδή, πως για το 2011 το προφίλ των αλλοδαπών θα διαφοροποιούνταν σημαντικά από τη κατά προσέγγιση "μελέτη μας". Bιβλιογραφία Κοτζαμάνης, Β., Αγοραστάκης, Μ., Πηλείδης, Α., & Σταθάκης Δ., 2006. "Οι αλλοδαποί στην Ελλάδα: Χωρική ανάλυση των δημογραφικών τους χαρακτηριστικών και της συμβολής τους στις πληθυσμιακές μεταβολές (1991-2001). " Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, no6 Χιονάτου, Ε. 2012. "Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία: κοινοτικές μεσογειακές «πύλες» της παράνομης μετανάστευσης." Κείμενο Εργασίας 3. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, Εργαστήριο Μελέτης της Μετανάστευσης και Διασποράς. Nyers, P. 2010. No one is illegal Between City and Nation. Studies in Social Justice, 4: 127-143