ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ψυχολογία Κινήτρων ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΟΥ ABRAHAM MASLOW Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΙΝΗΤΡΩΝ Θεματική Ενότητα 6: Ανθρωπιστικές θεωρίες: Η θεωρία της ιεραρχίας των αναγκών του Abraham Maslow
Θεματική Ενότητα 6 Στόχοι: Η εισαγωγή των φοιτητών στη θεωρία της ιεραρχίας των αναγκών του Abraham Maslow, καθώς και η εξοικείωσή τους με την εφαρμογή της συγκεκριμένης θεωρίας στην τάξη. Λέξεις κλειδιά: Αυτοπραγμάτωση, Βασικές ανάγκες, Μετα-ανάγκες.
Η θεωρία της ιεραρχίας των αναγκών του Abraham Maslow (1954) Δέχεται ως κύρια πηγή κινήτρου την αυτο-ενεργοποίηση/αυτο-πραγμάτωση, αλλά, παράλληλα, και την ύπαρξη πολλών άλλων κινήτρων. Διαμόρφωσε ένα σύστημα κινήτρων τα οποία κατατάσσονται ανάλογα με την ισχύ τους στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Η αυτο-πραγμάτωση βρίσκεται στο υψηλότερο ιεραρχικά σημείο και προϋποθέτει την ικανοποίηση άλλων αναγκών.
Αυτο-πραγμάτωση (Self-actualization) Η τάση αυτο-πραγμάτωσης ορίζεται από τον Maslow (1954) ως «η επιθυμία του ατόμου να γίνει όλα όσα είναι ικανό να γίνει». Τα χαρακτηριστικά της είναι: η αποδοχή του εαυτού και των άλλων, ο αυθορμητισμός, η δεκτικότητα, οι σχετικά βαθιές, αλλά δημοκρατικές σχέσεις με τους άλλους, η δημιουργικότητα, το χιούμορ, και η ανεξαρτησία δηλαδή, εν ολίγοις, η ψυχολογική υγεία. Ο Maslow αναγνωρίζει ότι είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί και εκτιμά ότι λιγότερο από 1% των ενηλίκων επιτυγχάνουν αυτο-πραγμάτωση.
Δύο ομάδες αναγκών A. Βασικές Ανάγκες (εγγενείς, αλλά με περιορισμένη, ενστικτώδη φύση, «ενστικτοειδείς»): i. Φυσιολογικές (πχ. λήψη τροφής) ii. Ψυχολογικές (πχ. στοργή, ασφάλεια) B. Μετα-Ανάγκες (δευτερογενείς, οφείλονται σε εγγενείς παράγοντες που συνδυάζονται με μαθημένες αντιδράσεις. Δε συνδέονται με την επιβίωση και την αύξηση του οργανισμού): i. Γνωστικές (πχ. ανάγκη για γνώση, κατανόηση) ii. Αισθητικές (πχ. ανάγκη για ομορφιά, αρμονία)
Χαρακτηριστικά των βασικών αναγκών 1. Αποτυχία στην ικανοποίηση μιας βασικής ανάγκης οδηγεί σε δυσλειτουργία. 2. Αποκατάσταση της έλλειψης ικανοποίησης θεραπεύει τη δυσλειτουργία. 3. Η συνεχής ικανοποίηση επιφέρει υγεία και αύξηση. 4. Όπου είναι δυνατή η επιλογή, η ικανοποίηση μιας ανάγκης προτιμάται από την ικανοποίηση μιας άλλης. 5. Η παρατεταμένη ικανοποίηση μιας βασικής ανάγκης περιορίζει τις απαιτήσεις της.
Εφαρμογή της Ιεραρχίας των Αναγκών του Maslow στην Τάξη Φυσιολογικές/Σωματικές ανάγκες: Αν αυτές δεν ικανοποιηθούν, όλα τα άλλα υποχωρούν. Πχ. οι μαθητές που δεν τρώνε πρωϊνό (όπως έφηβοι που τους απασχολεί το βάρος τους) ή υποφέρουν από έλλειψη επαρκούς τροφής γίνονται ληθαργικοί και δεν αλληλεπιδρούν με τους άλλους, οπότε και η μαθησιακή τους ικανότητα είναι πολύ χαμηλή. Τα σχολεία και οι κυβερνητικοί φορείς ανταποκρίνονται παρέχοντας προγράμματα δωρεάν πρωϊνού και γεύματος. Ανάγκες ασφάλειας: Στην περίπτωση που οι μαθητές φοβούνται το σχολείο, τους συμμαθητές τους, τον εκπαιδευτικό ή τους γονείς τους, οι ανάγκες ασφάλειας απειλούνται και αυτοί οι φόβοι τους μπορούν να επηρεάσουν την επίδοση μέσα στην τάξη.
Εφαρμογή της Ιεραρχίας των Αναγκών του Maslow στην Τάξη Ανάγκες για αγάπη και αίσθηση του ανήκειν: Οι ψυχολογικά υγιείς άνθρωποι αποφεύγουν τα συναισθήματα μοναξιάς και απομόνωσης. Οι μαθητές που νιώθουν μόνοι, και όχι μέρος της ομάδας, συνήθως δεν έχουν καλές σχέσεις με τους άλλους, πράγμα που μπορεί να επηρεάσει τη μάθηση μέσα στην τάξη. Ανάγκες για εκτίμηση (εκτίμηση από τους άλλους και αυτο-εκτίμηση): Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να παρέχουν ευκαιρίες στους μαθητές για να ικανοποιείται αυτή η ανάγκη, δηλαδή να τους βοηθούν να επιτύχουν και να δεχθούν τη θετική κρίση των άλλων.
Εφαρμογή της Ιεραρχίας των Αναγκών του Maslow στην Τάξη Ένας εκπαιδευτικός που μπορεί να κάνει τους μαθητές του να νιώσουν άνετα, καθώς και ότι είναι σεβαστοί και αποδεκτοί ως άτομα, είναι πιθανότερο να τους ενισχύσει τη διάθεση να μαθαίνουν για αυτήν καθαυτή την αξία της μάθησης αλλά και να τολμάνε να είναι δημιουργικοί και ανοικτοί σε νέες ιδέες. Οι μαθητές, προκειμένου να γίνουν αυτο-ρυθμιζόμενοι, θα πρέπει να πιστεύουν ότι ο εκπαιδευτικός θα τους φερθεί με τρόπο δίκαιο και συνεπή, καθώς και ότι δε θα γελοιοποιηθούν ούτε θα τιμωρηθούν για ακούσια λάθη.
Εφαρμογή της Ιεραρχίας των Αναγκών του Maslow στην Τάξη Ανάγκες για αυτο-πραγμάτωση: Πρόκειται για την τάση που έχουμε (παρά την ικανοποίηση των χαμηλότερων αναγκών) να νιώθουμε ανικανοποίητοι αν δεν έχουμε αξιοποιήσει όλες μας τις δυνατότητες. Οι μαθητές πρέπει να ενθαρρύνονται να αναγνωρίσουν τις δυνατότητές τους και να καθοδηγούνται σε δραστηριότητες που θα τους επιτρέψουν να νιώσουν ικανοί και ικανοποιημένοι.
Κριτική της θεωρίας Μη επαρκής τρόπος επιλογής των βασικών αναγκών Προβληματική η μεθοδολογία μελέτης τους Προβληματική η μέτρηση των αναγκών Αδυναμία πρόβλεψης των ειδικών προβλημάτων που προκύπτουν από την έλλειψη ικανοποίησης αναγκών Δεν προτάθηκαν θεραπευτικές τεχνικές για την αποκατάσταση της ισορροπίας στο άτομο.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Κωσταρίδου-Ευκλείδη, Α. (2011). Ψυχολογία κινήτρων. Αθήνα: Πεδίο. Maslow, A. H. (1954). Motivation and personality. New York: Harper & Row. Schacter, D. L., Gilbert, D. T., & Wegner, D. M. (2012). Ψυχολογία (Επιμ. Έκδ. Σ. Βοσνιάδου). Αθήνα: Gutenberg. Schunk, D. H., Pintrich, P., & Meece, J. (2010). Τα κίνητρα στην εκπαίδευση (Επιμ. Έκδ. Ν. Μακρής & Δ. Πνευματικός). Αθήνα: Gutenberg.
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ. http://ecourse.uoi.gr/course/view.php? id=1080.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκουσα: Επίκ. Καθ. Γεωργία Α. Παπαντωνίου. «Ψυχολογία Κινήτρων. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ: Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΙΕΡΑΡΧΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΤΟΥ ABRAHAM MASLOW». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://ecourse.uoi.gr/course/view.php?i d=1080.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1] https://creativecommons.org/licenses/ by-sa/4.0/