ΗΜΕΡΙΔΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΑΣΥΚΑΓΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2013 Γιατί είναι τόσο δύσκολο να είµαστε ο εαυτός µας; σκέψεις, διλήµµατα και παγίδες ζωής. Τζίνα Χονδρού,MSc Ψυχολόγος Ψυχολογική Αξιολόγηση Συµβουλευτική Ψυχοθεραπεία Άτοµο-Ζευγάρι-Οικογένεια-Οµάδα EΛΠΙΔΟΣ 7, ΕΜΠ. ΚΕΝΤΡΟ ΗΛΙΟΤΡΟΠΙΟ, ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Τηλ. 6974071425 e-mail: ginahon@otenet.gr
Πόσο ελεύθερες είναι οι επιλογές µας; Πόσο συνειδητές; Πόσο είµαστε ο αυθεντικός εαυτός µας;
Τι θολώνει τα νερά; Γνωστικά σχήµατα Λανθασµένες ερµηνείες, δυσλειτουργικά σχήµατα σκέψης, παράλογες πεποιθήσεις
Δυσλειτουργικά Σχήµατα Σκέψης Διχοτοµική σκέψη: απόλυτες απόψεις, άσπρο-µαύρο. Μείωση των θετικών: οι θετικές µου πλευρές δεν µετράνε, δεν έχω πετύχει και τίποτα σηµαντικό. Αρνητικό φίλτρο: αναµασάω τα αρνητικά. Υπεργενίκευση: η αποτυχία είναι γενική και συνεχής. Υπερβολή: µεγιστοποιείται ή ελαχιστοποιείται η σηµασία κάποιου πράγµατος µε αυθαίρετο / παράλογο τρόπο.
Δυσλειτουργικά Σχήµατα Σκέψης (2) Αυθαίρετα συµπεράσµατα: χωρίς αποδείξεις, προβλέπουµε, διαβάζουµε τη σκέψη των άλλων, κρίνουµε καταστάσεις από µια λεπτοµέρεια. Πρέπει : κρίνουµε τον εαυτό µας και τους άλλους µε βάση το τι θα έπρεπε. Ετικέτα: ταυτίζοµαι µε τα λάθη µου, άρα δεν έκανα απλά ένα λάθος, αλλά είµαι λάθος.
Δυσλειτουργικά Σχήµατα Σκέψης (3) Προσωποποίηση: κατηγορούµε τον εαυτό µας για όλα (ενώ δεν είµαστε υπεύθυνοι για τα πάντα) ή τους άλλους για όλα (χωρίς να λάβουµε υπόψη τη δική µας συµµετοχή). Συναισθηµατική λογική: όταν η λογική βασίζεται στο συναίσθηµα και µε βάση αυτό παίρνουµε αποφάσεις.
Παράλογες Πεποιθήσεις (τα πρέπει που µας καταδυναστεύουν) Είναι απαραίτητο να µε αποδέχονται και να µε αγαπούν όλοι. Είναι τροµερό να µε εγκαταλείψουν / απορρίψουν. Πρέπει να βασίζοµαι στους άλλους και να µε υποστηρίζει κάποιος ισχυρός. Με κριτικάρουν γιατί κάτι δεν πάει καλά µε εµένα. Πρέπει να ασχολούµαι και να συµπάσχω µε τα προβλήµατα των άλλων.
Παράλογες Πεποιθήσεις (2) Κάθε πρόβληµα έχει τη σωστή λύση και πρέπει να τη βρω. Είναι καταστροφικό να µην γίνονται τα πράγµατα όπως τα θέλω. Πρέπει να πετυχαίνω σε όλα και να είµαι τέλειος. Πρέπει να ευχαριστώ τους πάντες και να ζω σύµφωνα µε τις προσδοκίες τους. Οι άλλοι πρέπει να ενεργούν σύµφωνα µε τις προσδοκίες µου.
Παράλογες Πεποιθήσεις (3) Η δυστυχία είναι αποτέλεσµα εξωγενών ανεξέλεγκτων παραγόντων. Οι άλλοι φταίνε για τα προβλήµατά µου. Οι παρελθοντικές µου εµπειρίες καθορίζουν τη ζωή µου. Οι κακοί άνθρωποι πρέπει να τιµωρούνται. Είναι πιο εύκολο να αποφεύγω τις δυσκολίες και την ανάληψη ευθυνών.
Αλλαγή Παράλογων Πεποιθήσεων Εντοπίζουµε τα δυσλειτουργικά σχήµατα σκέψης (π.χ. Διπολική Σκέψη, Συναισθηµατική Λογική). Καταγράφουµε γεγονότα, σκέψεις και αντιδράσεις σε ένα ηµερολόγιο. Αναλύουµε τις σκέψεις µας και ελέγχουµε την ορθότητά τους µε βάση την πραγµατικότητα. Καταγράφουµε εναλλακτικές ερµηνείες, οργανώνουµε ένα σχέδιο δράσης, το εφαρµόζουµε και αξιολογούµε τα αποτελέσµατα
ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ Αλλαγή ή στασιµότητα; Αυτό που θέλω ή αυτό που πρέπει; Αυτό που θέλω ή που έχω συνηθίσει; Τι θέλω τελικά; (η ακινησία και οι φόβοι δυσχεραίνουν την ανάγνωση των πραγµατικών επιθυµιών και δυνατοτήτων µας) Σε θέµατα υγείας, εργασίας, σχέσεων
Επίλυση διληµµάτων Αναγνωρίζω τις παράλογες σκέψεις Ζυγίζω κόστος όφελος Χαλαρώνω και παίρνω χρόνο Μαθαίνω από την εµπειρία Σκέφτοµαι το µέλλον αλλά εστιάζω στο τώρα Επιλύω τα ηθικά διλήµµατα Προσέχω τις παγίδες ζωής
ΠΑΓΙΔΕΣ ΖΩΗΣ Γνωστικά σχήµατα που επηρεάζουν την ενήλικη ζωή µας Παγίδα της Υποταγής Παγίδα της Μειονεκτικότητας Κακή Διαχείριση Θυµού
Η Παγίδα της Υποταγής Πρέπει να ευχαριστώ τους άλλους ακόµα και εις βάρος των αναγκών µου. Πιστεύω πως αυτό είναι το γραφτό µου. Αν δεν προσφέρω νιώθω φόβο και ενοχές, παρόλο που νιώθω αδικηµένος αποφεύγω να εκφράσω θυµό.
Γιατί πέφτω στην παγίδα της Υποταγής; Ίσως οι γονείς µου δεν επέτρεπαν ή ενέκριναν τις επιλογές µου, µε τιµωρούσαν, θύµωναν ή ήταν συναισθηµατικά απόµακροι αν δεν λειτουργούσα σύµφωνα µε τις προσδοκίες τους. ήταν υπερβολικά κατευθυντικοί και προσπαθούσαν να ελέγξουν τις επιλογές µου. µου ανέθεταν άµεσα ή έµµεσα την ευθύνη της φροντίδας-καλής λειτουργίας της οικογένειας, ή µου µιλούσαν για τα προσωπικά τους προβλήµατα.
Αλλάζω την Παγίδα της Υποταγής Ξεκαθαρίζω τις προτιµήσεις, επιθυµίες, ανάγκες µου. Επανεξετάζω τις σχέσεις µου, συνειδητοποιώ τις ρίζες τις εξάρτησης µου από υποταγής σε αυτές και αποµακρύνω όσες δεν κατανοούν/σέβονται τις επιλογές µου. Αποµακρύνω επίσης όσες βασίζονται σε εγωιστικά κριτήρια (παράδειγµα: σε µια µου επιτυχία, ο σύντροφος χαίρεται µε τη χαρά µου ή επειδή η επιτυχία µου ικανοποιεί δικές του προσδοκίες/ανάγκες; Εγώ επιθυµώ τον σύντροφο για αυτό που είναι, ή επειδή θα ήθελα να εκπληρωθούν τα όνειρά µου;) Εξασκούµαι στη διεκδίκηση. Δίνω ευκαιρία για σχέσεις σε ανθρώπους που ξεκάθαρα και αβίαστα ενδιαφέρονται για αυτό που είµαι, τις επιθυµίες, τις ανάγκες µου, αποδέχονται και ενθαρρύνουν τις επιλογές µου.
Η Παγίδα της Μειονεκτικότητας Νιώθω ανασφάλεια, ανεπάρκεια, κατωτερότητα, ντροπή κι έτσι υποχωρώ. Νιώθω πως ίσως δεν αξίζω να αγαπηθώ, ποιος θα µε αντέξει; Νιώθω ανάξιος, αδύναµος να διεκδικήσω τις ανάγκες µου.
Γιατί πέφτω στην Παγίδα της Μειονεκτικότητας; Ίσως οι γονείς µου ήταν επικριτικοί, απορριπτικοί, ή αδιάφοροι. µε σύγκριναν µε άλλους που ήταν πάντα καλύτεροι. µε κατηγορούσαν για τις δυσκολίες τους. µε εγκατέλειψαν και θεωρούσα τον εαυτό µου υπαίτιο της εγκατάλειψης, π.χ. αν ήµουν καλύτερος δεν θα µε άφηναν.
Αλλάζω την Παγίδα της Μειονεκτικότητας Επισηµαίνω και αρχίζω να αντιµετωπίζω τους ανθρώπους ή τις καταστάσεις που ενεργοποιούν συναισθήµατα µειονεξίας. Σταµατώ τις συµπεριφορές που υποδηλώνουν µειονεκτικότητα, καταγράφω τα θετικά µου, τις επιτυχίες µου, διαφηµίζω τον εαυτό µου. Όταν επικρίνω τον εαυτό µου, προσπαθώ να βρω τον αντίλογο, την αιτιολογία της συµπεριφοράς µου, µαθαίνω να δικαιολογώ και εµένα όχι µόνο τους άλλους. Αποδίδω στους άλλους τις ευθύνες που τους αναλογούν, π.χ. αν κάποιος µε απορρίπτει ευθύνονται οι δικές του επιλογές και η δική του προσωπικότητα, όχι η δική µου ανεπάρκεια. Διεκδικώ γιατί το αξίζω. Επιλέγω σχέσεις µε ανθρώπους που δεν µε επικρίνουν.
Κακή Διαχείριση Θυµού Συσσωρεύω θυµό που δεν εκφράζω και κατά διαστήµατα έχω ανεξέλεγκτες εκρήξεις που µε κάνουν να χάνω το δίκιο µου. ή Αρνούµαι πως έχω θυµώσει, δεν εκφράζω το θυµό µου, έτσι διαιωνίζονται οι καταστάσεις που µε ενοχλούν, έχω χρόνιο άγχος και υπερένταση.
Γιατί κάνω κακή διαχείριση Θυµού; Ίσως οι γονείς µου επαινούσαν υπερβολικά τις ευχάριστες, χαριτωµένες, ευγενικές, γλυκές εκφράσεις και συµπεριφορές µου. έδιναν µεγάλη έµφαση στο φαίνεσθαι θεωρούσαν το θυµό αρνητικό και µη υγιές συναίσθηµα. δεν µπορούσαν οι ίδιοι να εκφράσουν ή να αντιµετωπίσουν το θυµό, έδειχναν πληγωµένοι ή επιθετικοί-απορριπτικοί, ήταν στον κόσµο τους και ένιωθα ότι δεν υπήρχε ανταπόκριση.
Αποτελεσµατική Διαχείριση Θυµού Εντοπίζω τι µε θυµώνει και εξετάζω το γιατί. Διαχωρίζω το θυµό από την ανεξέλεγκτη οργή, τη βία, την επιθετικότητα. Αποφεύγω την κλιµάκωση του θυµού. Εκτονώνω τη σωµατική ένταση. Όταν ηρεµήσουν τα πνεύµατα, εκφράζω ξεκάθαρα και ψύχραιµα τι µε ενόχλησε, παραδέχοµαι το θυµό και διεκδικώ αλλαγή των συνθηκών-συµπεριφορών που το προκάλεσαν. Μαθαίνω να σέβοµαι τα όρια µου και να θέτω όρια στις σχέσεις µου. Διαπραγµατεύοµαι, σέβοµαι τη διαφορετικότητα, αλλά κανείς δεν είναι υποχρεωµένος να αποδέχεται όσα τον ενοχλούν.
Άλλοι τρόποι να γνωρίσουµε τον αυθεντικό µας εαυτό Ερωτήσεις ασκήσεις αυτογνωσίας Με τι γελάω, µε τι και ποιον περνάω καλά; Τι ήθελα σαν παιδί, πώς µε φαντάζοµαι µετά 20 χρόνια; Πώς φροντίζω τον εαυτό µου; Κάνω αυτό που αγαπώ; Το προσφέρω και στους άλλους;
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ! Στοιχεία Επικοινωνίας Τζίνα Χονδρού, MSc Συµβουλευτική Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια Ελπίδος 7, Εµπορικό Κέντρο «Ηλιοτρόπιο», Αγία Παρασκευή 6974 071 425 ginahon@otenet.gr