Κεφάλαιο 6. Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση

Κεφάλαιο 6 Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση

Περίγραμμα κεφαλαίου Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Η δυναμική της μεγέθυνσης: Το υπόδειγμα του Solow Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου

Μακροχρόνια οικονομική μεγέθυνση Εισαγωγή Υπάρχουν σημαντικές διαφορές στους ρυθμούς μεγέθυνσης των διαφόρων χωρών για μεγάλες χρονικές περιόδους (Πίνακας 6.1) Θέλουμε να εξηγήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό

Πίνακας 6.1 Οικονομική μεγέθυνση οκτώ μεγάλων χωρών, 1870 2005 Π ρ α γ μ α τ ικ ό κ α τ ά κ ε φ α λ ή ν Α.Ε γ χ.π. Χ ώ ρ α 1 8 7 0 1 9 1 3 1 9 5 0 2005 Ε τ ή σ ια μ ε γ έ θ υ ν σ η 1870-2005 Α υ σ τ ρ α λ ία 3 6 4 5 5 7 1 5 7 4 9 3 2 3 8 6 8 1,4 % Κ α ν α δ ά ς 1 6 9 5 4 4 4 7 7 4 3 7 2 4 2 0 0 2,0 Γ α λ λ ία 1 8 7 6 3 4 8 5 5 2 7 0 2 1 6 6 2 1,8 Γ ε ρ μ α ν ία 1 8 2 1 3 6 4 8 3 8 8 1 1 9 3 2 5 1,8 Ια π ω ν ία 737 1 3 8 5 1 9 2 6 21610 2,5 Σ ο υ η δ ία 1 6 6 4 3 0 9 6 6 7 3 8 2 2 3 1 0 1,9 Μ ε γ ά λ η Β ρ ε τ α ν ία 3 1 9 1 4 9 2 1 6 9 0 7 2 1 9 8 1 1,4 ΗΠΑ 2 4 4 5 5 3 0 1 9 5 6 1 3 1 2 4 2 1,9 Π α ρ α τή ρ η σ η : Τ α μ ε γ έ θ η ε ίν α ι ε κ φ ρ α σ μ έ ν α σ ε δ ο λ ά ρ ια Η Π Α τ ιμ έ ς 1 9 9 0 κ α ι έ χ ο υ ν π ρ ο σ α ρ μ ο σ τ ε ί γ ια δ ια φ ο ρ έ ς σ τ η ν α γ ο ρ α σ τ ικ ή δ ύ ν α μ η τ ω ν δ ιά φ ο ρ ω ν ε θ ν ικ ώ ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν. Π η γ έ ς : Τ α σ τ ο ιχ ε ία γ ια τ α έ τ η 1 8 7 0, 1 9 1 3 κ α ι 1 9 5 0 α π ό τ ο ν A g n u s M a d d is o n, T h e W o r ld E c o n o m y : A M ille n n ia l P e r s p e c tiv e, P a ris : O E C D, 2 0 0 1. Τ α σ τ ο ιχ ε ία γ ια τ ο 2 0 0 5 α π ό τ ο B u rea u of L a b o r S ta titics, www.bls.gov/fls, ε π α ν α π ρ ο σ δ ιο ρ ίσ τ η κ α ν σ ε τ ιμ έ ς 1 9 9 0.

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Η συνάρτηση παραγωγής Y = AF(K, N) (6.1) Αν εκφραστεί με τη μορφή ρυθμών μεγέθυνσης έχουμε τη λογιστική εξίσωση της μεγέθυνσης DY/Y = DA/A + a K DK/K + a N DN/N (6.2) Οι παράμετροι a είναι οι ελαστικότητες του προϊόντος σε σχέση με τους παραγωγικούς συντελεστές (κεφάλαιο και εργασία)

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Ερμηνεία Μια αύξηση 10% του A αυξάνει το προϊόν κατά 10% Μια αύξηση 10% του K αυξάνει το προϊόν κατά a K επί 10% Μια αύξηση 10% του N αυξάνει το προϊόν κατά a N επί 10% Οι a K, a N είναι μικρότερες της μονάδας εξαιτίας της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Λογιστικός διαχωρισμός της μεγέθυνσης Τέσσερα βήματα για τον επιμερισμό της μεγέθυνσης του προϊόντος στα αίτια της (ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας, της εισροής κεφαλαίου και της εισροής εργασίας) Βρίσκουμε στοιχεία για τα DY/Y, DK/K, και DN/N, λαμβάνοντας υπόψη και τις μεταβολές στην ποιότητα Εκτιμούμε τα a K, a N από ιστορικά στοιχεία Υπολογίζουμε τη συμβολή K και N ως a K DK/K και a N DN/N, αντίστοιχα Υπολογίζουμε το ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας ως το υπόλοιπο, δηλαδή DA/A = DY/Y a K DK/K a N DN/N

Πίνακας 6.2 Τα βήματα της μέτρησης της μεγέθυνσης: Ένα αριθμητικό παράδειγμα Β ή μ α 1. Β ρ ίσ κ ο υ μ ε μ ε τ ρ ή σ ε ις τ η ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ π ρ ο ϊό ν τ ο ς, τ η ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ κ α ι τ η ς α ύ ξ η σ η ς τ η ς ε ρ γ α σ ία ς, κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο π ο υ ε ξ ε τ ά ζ ο υ μ ε. Π α ρ ά δ ε ιγ μ α : α ύ ξ η σ η π ρ ο ϊό ν τ ο ς = Δ Υ /Υ = 4 0 % αύξηση κεφαλαίου = Δ Κ/Κ = 20% αύξηση εργασίας = Δ Ν /Ν = 30% Β ή μ α 2. Χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τ α ς ισ τ ο ρ ικ ά σ τ ο ιχ ε ία, β ρ ίσ κ ο υ μ ε ε κ τ ιμ ή σ ε ις τ ω ν ε λ α σ τ ικ ο τ ή τ ω ν τ ο υ π ρ ο ϊό ν τ ο ς ω ς π ρ ο ς τ ο κ ε φ ά λ α ιο κ α ι τ η ν ε ρ γ α σ ία, α Κ κ α ι α Ν. Π α ρ ά δ ε ιγ μ α : α Κ = 0,3 κ α ι α Ν = 0,7. Β ή μ α 3. Β ρ ίσ κ ο υ μ ε τ η σ υ μ β ο λ ή τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ κ α ι τ η ς ε ρ γ α σ ία ς σ τ η μ ε γ έ θ υ ν σ η. Π α ρ ά δ ε ιγ μ α : σ υ μ β ο λ ή τ η ς α ύ ξ η σ η τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ στην αύξηση του προϊόντος = α Κ Δ Κ /Κ = (0,3 ) (2 0 % ) = 6 % συμβολή της αύξησης της εργασίας στην αύξηση του προϊόντος = α Ν Δ Ν /Ν = (0,7 ) (3 0 % ) = 2 1 %. Β ή μ α 4. Β ρ ίσ κ ο υ μ ε τ ο ρ υ θ μ ό α ύ ξ η σ η ς τ η ς π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α ς ω ς έ ν α υ π ό λ ο ιπ ο (τ ο μ έ ρ ο ς τ η ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ π ρ ο ϊό ν τ ο ς π ο υ δ ε ν ε ρ μ η ν ε ύ ε τ α ι ο ύ τ ε α π ό τ ο κ ε φ ά λ α ιο, ο ύ τ ε α π ό τ η ν ε ρ γ α σ ία ). Π α ρ ά δ ε ιγ μ α : α ύ ξ η σ η τ η ς π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α ς = Δ Α /Α = Δ Υ /Υ α Κ Δ Κ /Κ α Ν Δ Ν /Ν = 40% - 6 % - 2 1 % = 1 3 %.

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Λογιστικός διαχωρισμός της μεγέθυνσης και η επιβράδυνση της παραγωγικότητας Τα ευρήματα του Denison για την περίοδο1929 1982 (Πίνακας 6.3) Η μεγέθυνση του προϊόντος την παραπάνω περίοδο είναι 2,92% και επιμερίζεται ως εξής: 1,34% η συμβολή της εργασίας, 0,56% η συμβολή του κεφαλαίου και 1,02% η συμβολή της παραγωγικότητας Πριν το 1948 ο ρυθμός αύξησης του κεφαλαίου ήταν πολύ πιο χαμηλός από ό,τι στη συνέχεια Μετά το1973 ο ρυθμός αύξησης της εργασίας είναι λίγο πιο χαμηλός από ό,τι πρωτύτερα

Πίνακας 6.3 Αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης στις Ηνωμένες Πολιτείες (Denison) (Ετήσιο ποσοστό) (1 ) 1929-1948 (2 ) 1948-1973 (3 ) 1973-1982 (4 ) 1929-1982 (5 ) 1982-2004 Α ίτ ια μ ε γ έ θ υ ν σ η ς Α ύ ξ η σ η ε ρ γ α σ ία ς 1,4 2 1,4 0 1,1 3 1,3 4 0,9 6 Α ύ ξ η σ η κ ε φ α λ α ίο υ 0,1 1 0,7 7 0,6 9 0,5 6 0,8 0 Σ υ ν ο λ ικ ή α ύ ξ η σ η ε ισ ρ ο ώ ν 1,5 3 2,1 7 1,8 2 1,9 0 1,7 6 Α ύ ξ η σ η π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α ς 1,0 1 1,5 3-0,2 7 1,0 2 0,9 9 Σ υ ν ο λ ικ ή α ύ ξ η σ η π ρ ο ϊό ν τ ο ς 2,5 4 3,7 0 1,5 5 2,9 2 2,7 5 Π η γ έ ς : Σ τ ή λ ε ς (1 )-(4 ): E d w a rd F. D en is o n, T r e n d s in A m e r ic a n E c o n o m ic s G r o w th, 1 9 2 9-1 9 8 2, W a s h in g to n, D.C.: T h e B ro o k in g s In s titu tio n, 1 9 8 5, Π ίν α κ α ς 8.1, σ. 1 1 1. Σ τ ή λ η (5 ): Ισ τ ο σ ε λ ίδ α B u rea u o f L a b o r S ta titics, Π ίν α κ α ς 1, σ τ η δ ιε ύ θ υ ν σ η w w w.b ls.g o v /n ew s.relea s e/p ro d 3.t0 1.h tm

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας παρουσιάζει σημαντικές διακυμάνσεις Συνολικής περιόδου: 1,02% 1929 1948: 1,01% 1948 1973: 1,53% 1973 1982: 0,27% Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας παρατηρείται σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Εφαρμογή: Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ μετά το 1973 Τι προκάλεσε την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας; Μετρήσεις ανεπαρκής υπολογισμός των βελτιώσεων της ποιότητας Το νομικό και ανθρώπινο περιβάλλον οι κανονισμοί για τον περιορισμό της ρύπανσης και την ασφάλεια των εργαζομένων, η εγκληματικότητα και η χειροτέρευση της ποιότητας της εκπαίδευσης Οι τιμές του πετρελαίου η τεράστια αύξηση της τιμής του πετρελαίου μείωσε την παραγωγικότητα του κεφαλαίου και της εργασίας, ιδίως στους κύριους βιομηχανικούς κλάδους Η νέα βιομηχανική επανάσταση η περίοδος εκμάθησης της πληροφορικής από το 1973 έως το 1990 είχε ως συνέπεια την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας

Τα αίτια της οικονομικής μεγέθυνσης Εφαρμογή: Η σημαντική άνοδος του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας έχει αυξηθεί σημαντικά από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 90 και μετά Η παραγωγικότητα της εργασίας και η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών (TFP) αυξάνονταν με σταθερό ρυθμό την εικοσαετία που είχε προηγηθεί, αλλά ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας επιταχύνθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 90 (Σχ. 6.1)

Τιμές δείκτη Σχήμα 6.1 Παραγωγικότητα, 1947-2005

Παραγωγικότητα Όπως φαίνεται στο γράφημα, επιταχύνθηκε ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, αλλά όχι και ο ρυθμός αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών Ετήσιοι ρυθμοί αύξησης, Σχ. 6.2

Ετήσιο ποσοστό Σχήμα 6.2 Ετήσιοι ρυθμοί αύξησης της παραγωγικότητας, 1948-2005

Παραγωγικότητα Παρατηρήστε ότι από το 1995 και μετά διευρύνεται η διαφορά μεταξύ του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας και του ρυθμού αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών (TFP)

Παραγωγικότητα Πώς μπορούμε να συνδέσουμε το προηγούμενο γράφημα με το υπόδειγμά μας; Μπορούμε να εκφράσουμε μαθηματικά πώς συνδέονται οι διάφορες παραγωγικότητες μεταξύ τους D Y Y D N N = D A A a K ( D K K D N N )

Παραγωγικότητα D Y Y D N N = D A A a K ( D K K D N N ) Παραγωγικότητα TFP ρυθμός αύξησης Κ/Ν εργασίας

Παραγωγικότητα Οπότε, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας είναι μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών (TFP), λόγω της ταχύτερης αύξησης του κεφαλαίου σε σχέση με την αύξηση της εργασίας Η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών (ICT) εκτιμάται ότι ήταν καθοριστική

Παραγωγικότητα Γιατί η ανάπτυξη της ICT συνεισέφερε στην άνοδο του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ, αλλά όχι σε άλλες χώρες; Κρατικές παρεμβάσεις Έλλειψη ανταγωνιστικών πιέσεων Διαθέσιμο εργατικό δυναμικό Ικανότητα γρήγορης προσαρμογής

Παραγωγικότητα Γιατί υπήρξε τόσο μεγάλη καθυστέρηση ανάμεσα στις επενδύσεις σε ICT και στην άνοδο του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας; Άυλο κεφάλαιο Έρευνα και ανάπτυξη (R & D) Αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων Εκπαίδευση των εργαζομένων

Παραγωγικότητα Ανάλογες περίοδοι ανόδου του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας έχουν παρουσιαστεί και στο παρελθόν Ατμοκίνηση, σιδηροδρομικές μεταφορές, τηλέγραφος στα τέλη του 19ου αιώνα Εξηλεκτρισμός των παραγωγικών μονάδων μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο Ηλεκτρονικά κυκλώματα μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο Αυτό που έχει περισσότερη σημασία, είναι η ικανότητα της οικονομίας να προσαρμόζεται σε νέες τεχνολογίες

Η δυναμική της μεγέθυνσης: Το υπόδειγμα του Solow Τρία βασικά ερωτήματα σχετικά με τη μεγέθυνση Ποια είναι η σχέση μεταξύ του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου με τους ρυθμούς αποταμίευσης, αύξησης του πληθυσμού και τεχνολογικής προόδου; Ποια είναι η διαχρονική εξέλιξη του ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης σε μια χώρα; Επιταχύνεται, επιβραδύνεται ή σταθεροποιείται; Υπάρχουν οικονομικές δυνάμεις που θα επιτρέψουν στις φτωχότερες χώρες να φτάσουν το βιοτικό επίπεδο των πλουσιότερων χωρών;

Το υπόδειγμα του Solow Διατύπωση του υποδείγματος του Solow Βασικές υποθέσεις και μεταβλητές Ο πληθυσμός και το εργατικό δυναμικό αυξάνονται με τον ίδιο ρυθμό n Η οικονομία είναι κλειστή και G = 0 C t = Y t I t (6.4) Ξαναγράφουμε τη σχέση εστιάζοντας στα μεγέθη ανά εργαζόμενο: y t = Y t /N t, c t = C t /N t και k t = K t /N t k t ο λόγος κεφαλαίου-εργασίας

Το υπόδειγμα του Solow Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόμενο y t = f(k t ) (6.5) Υποθέτουμε ότι η παραγωγικότητα δεν αυξάνεται προς το παρόν (άρουμε την υπόθεση αργότερα) Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόμενο, Σχ. 6.3 Δεν διαφέρει στη μορφή από τη συνάρτηση συνολικής παραγωγής

Σχήμα 6.3 Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόμενο Προϊόν ανά εργαζόμενο, y t

Το υπόδειγμα του Solow Σταθερή κατάσταση Σταθερή κατάσταση: y t, c t, και k t σταθερά διαχρονικά Η ακαθάριστη επένδυση πρέπει να αντικαθιστά το φθαρμένο κεφάλαιο, dk t ν αυξάνει το απόθεμα κεφαλαίου παράλληλα με τη μεγέθυνση της οικονομίας, nk t I t = (n d)k t (6.6)

Το υπόδειγμα του Solow Από την Εξ. (6.4), C t = Y t I t = Y t (n d)k t (6.7) Σε όρους ανά εργαζόμενο, σε μια σταθερή κατάσταση c = f(k) (n d)k (6.8) Διαγραμματική απεικόνιση των c, f(k) και (n d)k, Σχ. 6.4

Κατανάλωση ανά εργαζόμενο Προϊόν ανά εργαζόμενο και επένδυση ανά εργαζόμενο Σχήμα 6.4 Η σχέση της κατανάλωσης ανά εργαζόμενο με το λόγο κεφαλαίου-εργασίας στη σταθερή κατάσταση

Το υπόδειγμα του Solow Αύξηση του k θ αυξήσει την c μέχρι ένα σημείο Αυτό είναι το k G στο σχήμα, ο Χρυσός Κανόνας του λόγου κεφαλαίου-εργασίας Για k πέρα από το σημείο αυτό, η c θα μειωθεί Αλλά στο εξής υποθέτουμε ότι k είναι μικρότερο από k G, οπότε c πάντα αυξάνεται καθώς k αυξάνει

Το υπόδειγμα του Solow Πώς φθάνουμε στη σταθερή κατάσταση; Υποθέτουμε ότι η αποταμίευση είναι ανάλογη του τρέχοντος εισοδήματος: S t = sy t, (6.9) όπου s ο ρυθμός αποταμίευσης, που κυμαίνεται από 0 ως 1 Εξισώνοντας την αποταμίευση με την επένδυση προκύπτει sy t = (n d)k t (6.10)

Το υπόδειγμα του Solow Διαιρώντας τα μέλη δια Ν t προκύπτει sf(k) = (n d)k (6.11) Διαγραμματική απεικόνιση των sf(k) και (n d)k, Σχ. 6.5

Σχήμα 6.5 Προσδιορισμός του λόγου κεφαλαίου-εργασίας σταθερής κατάστασης Αποταμίευση ανά εργαζόμενο και επένδυση ανά εργαζόμενο

Το υπόδειγμα του Solow Ο μόνος δυνατός λόγος κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης είναι ο k* Το προϊόν στο σημείο αυτό είναι y* = f(k*) και η κατανάλωση είναι c* = f(k*) (n + d)k* Αν ο k ξεκινά από κάποιο άλλο επίπεδο από το k*, θα κινηθεί προς το k* Αν ο k είναι μικρότερος από το k*, η αποταμίευση > από την ποσότητα της επένδυσης που απαιτείται για να μείνει ο k σταθερός, οπότε ο k αυξάνεται Αν ο είναι k μεγαλύτερος από τον k*, η αποταμίευση < από την ποσότητα της επένδυσης που απαιτείται για να μείνει ο k σταθερός, οπότε ο k μειώνεται

Το υπόδειγμα του Solow Συνοψίζοντας: Αν δεν αυξάνεται η παραγωγικότητα, η οικονομία φτάνει σε μια σταθερή κατάσταση, με σταθερό λόγο κεφαλαίου-εργασίας, προϊόν ανά εργαζόμενο και κατανάλωση ανά εργαζόμενο

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ο ρυθμός αποταμίευσης Η αύξηση του πληθυσμού Η αύξηση της παραγωγικότητας

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ο ρυθμός αποταμίευσης Αύξηση του ρυθμού αποταμίευσης συνεπάγεται αύξηση του λόγου κεφαλαίουεργασίας, αύξηση του προϊόντος ανά εργαζόμενο και αύξηση της κατανάλωσης ανά εργαζόμενο (Σχ. 6.6)

Αποταμίευση ανά εργαζόμενο και επένδυση ανά εργαζόμενο Σχήμα 6.6 Η επίπτωση της αύξησης του ρυθμού αποταμίευσης στο λόγο κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ο ρυθμός αποταμίευσης Πρέπει ν αποτελεί στόχο της οικονομικής πολιτικής η αύξηση του ρυθμού αποταμίευσης; Όχι απαραίτητα, αφού υπάρχει το κόστος της μείωσης της κατανάλωσης στο βραχυχρόνιο διάστημα Το δίλημμα μεταξύ παρούσας και μελλοντικής κατανάλωσης

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσμού Αύξηση του πληθυσμού συνεπάγεται μείωση του λόγου κεφαλαίου-εργασίας, μείωση του προϊόντος ανά εργαζόμενο και μείωση της κατανάλωσης ανά εργαζόμενο (Σχ. 6.7)

Σχήμα 6.7 Η επίπτωση ενός υψηλότερου ρυθμού αύξησης του πληθυσμού στο λόγο κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης Αποταμίευση ανά εργαζόμενο και επένδυση ανά εργαζόμενο

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσμού Πρέπει η μείωση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού να αποτελεί στόχο της κρατικής πολιτικής; Θ αυξανόταν η κατανάλωση ανά εργαζόμενο Αλλά θα μειωνόταν το συνολικό προϊόν και η κατανάλωση, με αρνητικές συνέπειες για την εθνική άμυνα και τη διεθνή θέση της χώρας

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσμού Στο υπόδειγμα του Solow γίνεται επίσης η υπόθεση ότι η αναλογία του πληθυσμού που ηλικιακά μπορεί να εργαστεί είναι σταθερή Αλλά όταν ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού μεταβάλλεται σημαντικά αυτό μπορεί να μην ισχύει Αλλαγές της πληθυσμιακής διάρθρωσης μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και σε άλλους τομείς, όπως η υγεία

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Ο σημαντικότερος παράγοντας της οικονομικής μεγέθυνσης είναι η βελτίωση της παραγωγικότητας Με τη βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνεται το προϊόν ανά εργαζόμενο, με δεδομένο το λόγο κεφαλαίου εργασίας (Σχ. 6.8)

Προϊόν ανά εργαζόμενο, Υ Σχήμα 6.8 Βελτίωση της παραγωγικότητας

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Σε ισορροπία, η βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνει το λόγο κεφαλαίου-εργασίας, το προϊόν ανά εργαζόμενο και την κατανάλωση ανά εργαζόμενο Με τη βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνεται άμεσα η ποσότητα που μπορεί να παραχθεί σε κάθε επίπεδο του λόγου κεφαλαίου-εργασίας Η αύξηση του προϊόντος ανά εργαζόμενο αυξάνει την προσφορά αποταμίευσης, προκαλώντας αύξηση του μακροχρόνιου λόγου κεφαλαίου-εργασίας (Σχ. 6.9)

Αποταμίευση ανά εργαζόμενο και επένδυση ανά εργαζόμενο Σχήμα 6.9 Το αποτέλεσμα βελτίωσης της παραγωγικότητας στο λόγο κεφαλαίου-εργασίας σταθερής κατάστασης

Το υπόδειγμα του Solow Οι θεμελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Γίνεται η κατανάλωση ανά εργαζόμενο ν αυξάνεται επ άπειρον Ο ρυθμός αποταμίευσης δεν μπορεί ν αυξάνεται για πάντα (σίγουρα δεν μπορεί να ναι μεγαλύτερος από 100%) και ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού δεν μπορεί να μειώνεται για πάντα Όμως βελτιώσεις της παραγωγικότητας και καινοτομίες μπορούν να συμβαίνουν πάντοτε, οπότε το βιοτικό επίπεδο μπορεί να αυξάνεται συνεχώς Σύνοψη: Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που προσδιορίζει πόσο γρήγορα βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο

Σύνοψη 8 Ο ι θ ε μ ε λ ιώ δ ε ις π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τ ικ ο ί π α ρ ά γ ο ν τ ε ς τ ο υ μ α κ ρ ο χ ρ ό ν ιο υ β ιο τ ικ ο ύ ε π ιπ έ δ ο υ Σ ε μ ια α ύ ξ η σ η Τ ο π ρ ο ϊό ν, η κ α τ α ν ά λ ω σ η κ α ι τ ο κ ε φ ά λ α ιο α ν ά ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο μ α κ ρ ο χ ρ ό ν ια Α ιτ ία Τ ο υ ρ υ θ μ ο ύ α π ο τ α μ ίε υ σ η ς, s Α υ ξ ά ν ο υ ν Η υ ψ η λ ό τ ε ρ η α π ο τ α μ ίε υ σ η ε π ιτ ρ έ π ε ι τ η ν α ύ ξ η σ η τ η ς ε π έ ν δ υ σ η ς κ α ι τ ο υ α π ο θ έ μ α τ ο ς κ ε φ α λ α ίο υ. Τ ο υ ρ υ θ μ ο ύ α ύ ξ η σ η ς τ ο υ Μ ε ιώ ν ο ν τ α ι Ό τ α ν ο ρ υ θ μ ό ς α ύ ξ η σ η ς τ ο υ π λ η θ υ σ μ ο ύ, n π λ η θ υ σ μ ο ύ ε ίν α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ς, π ρ έ π ε ι ν α χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θ ε ί π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο π ρ ο ϊό ν γ ια τ ο ν ε ξ ο π λ ισ μ ό τ ω ν ν έ ω ν ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ω ν μ ε κ ε φ ά λ α ιο, ο π ό τ ε α π ο μ έ ν ε ι λ ιγ ό τ ε ρ ο π ρ ο ϊό ν δ ια θ έ σ ιμ ο γ ια κ α τ α ν ά λ ω σ η ή α ύ ξ η σ η τ ο υ κ ε φ α λ α ίο υ α ν ά ε ρ γ α ζ ό μ ε ν ο. Της π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α ς Α υ ξ ά ν ο υ ν Η υ ψ η λ ό τ ε ρ η π α ρ α γ ω γ ικ ό τ η τ α α υ ξ ά ν ε ι ά μ ε σ α τ ο π ρ ο ϊό ν, μ ε σ υ ν έ π ε ια τ η ν α ύ ξ η σ η τ ο υ ε ισ ο δ ή μ α τ ο ς κ α ι ά ρ α τ η ς α π ο τ α μ ίε υ σ η ς κ α ι τ ο υ α π ο θ έ μ α τ ο ς κ ε φ α λ α ίο υ.

Εφαρμογή: Η οικονομική μεγέθυνση της Κίνας Η Κίνα είναι ένα οικονομικό μεγαθήριο Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 1,3 δισ. Το Α.Εγχ.Π της ήταν χαμηλό, αλλά μεγεθύνεται γρήγορα Περίπου το 1/9 του κατά κεφαλήν Α.Εγχ.Π των ΗΠΑ το 1998 Η μεγέθυνση της Κίνας τα τελευταία χρόνια είναι πολύ γρήγορη (Σχ. 6.10)

Πίνακας 6.4 Οικονομική μεγέθυνση στην Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία Ε π ίπ ε δ ο π ρ α γ μ α τ ικ ο ύ Α.Ε γ χ.π. α ν ά κ ε φ ά λ α ιο Χ ώ ρ α 1870 1913 1950 1998 Ε τ ή σ ιο ς ρ υ θ μ ό ς α ν ά π τ υ ξ η ς 1870-1998 Κ ίν α 530 552 439 3117 1,4 % Ι α π ω ν ία 737 1385 1926 20084 2,6 % Η ν ω μ έ ν ε ς Π ο λ ιτ ε ίε ς 2445 5301 9561 27331 1,9 % Π α ρ α τή ρ η σ η : τ α μ ε γ έ θ η ε ίν α ι ε κ φ ρ α σ μ έ ν α σ ε δ ο λ ά ρ ια 1 9 9 0 κ α ι έ χ ο υ ν π ρ ο σ α ρ μ ο σ τ ε ί γ ια δ ια φ ο ρ έ ς σ τ η ν α γ ο ρ α σ τ ικ ή δ ύ ν α μ η τ ω ν δ ια φ ό ρ ω ν ε θ ν ικ ώ ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν. Π η γ έ ς : τα σ τ ο ιχ ε ία α π ό τ ο ν A g n u s M a d d is o n, T h e W o r ld E c o n o m y : A M ille n n ia l P e r s p e c tiv e, P a ris : O E C D, 2 0 0 1

Ποσοστό ανά έτος Σχήμα 6.10 Μεγέθυνση του πραγματικού Α.Εγχ.Π στην Κίνα και τις ΗΠΑ, 1997-2005

Κίνα Η γρήγορη αύξηση του προϊόντος αποδίδεται στην Τεράστια αύξηση των επενδύσεων σε κεφάλαιο Υψηλοί ρυθμοί αύξησης της παραγωγικότητας (εν μέρει λόγω της μετάβασης στην ελεύθερη οικονομία) Αύξηση του εμπορίου

Κίνα Επένδυση Η επένδυση στην Κίνα είναι τεράστια με κόστος την παρούσα κατανάλωση, οπότε η αποταμίευση είναι υψηλή

Κίνα Πληθωρισμός Παρά τη γρήγορη μεγέθυνση, ο πληθωρισμός ήταν χαμηλός τα τελευταία χρόνια, χαμηλότερος σε σύγκριση με τις ΗΠΑ τα περισσότερα χρόνια

Κίνα Πληθωρισμός Ο υψηλός πληθωρισμός το 2004 ανησύχησε πολλούς, που θεώρησαν ότι η Κίνα θα έπρεπε ν αλλάξει την αξία του νομίσματός της σημαντικά Αλλά ο πληθωρισμός μειώθηκε το 2005 Σ αντίθεση με την περίοδο 1985-1995, όταν ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν υψηλότερος από 10%

Κίνα Μεγάλο δημόσιο χρέος Μεγάλες επιχειρήσεις ελέγχονται από το κράτος (περίπου το 25% της συνολικής απασχόλησης της χώρας) Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι αρκετά μεγάλο Αλλά το έλλειμμα μειώνεται τα τελευταία χρόνια

Κίνα Αύξηση του εμπορίου Οι εξαγωγές της Κίνας ήταν <10% του Α.Εγχ.Π της τη δεκαετία του 80, αλλά τώρα είναι μεγαλύτερες από 30% Η Κίνα εξάγει πολλά βιομηχανικά αγαθά, ενώ εισάγει αγροτικά προϊόντα & πρώτες ύλες Η Κίνα έχει ένα μικρό εμπορικό πλεόνασμα

Κίνα Εργασία Το εργατικό δυναμικό της Κίνας είναι τεράστιο και οι μισθοί είναι χαμηλοί, με αποτέλεσμα να έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στους κλάδους έντασης εργασίας Καθώς η Κίνα μεγεθύνεται οι μισθοί και το βιοτικό επίπεδο θα βελτιωθούν

Κίνα Προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κίνα Αδύναμο τραπεζικό σύστημα Αυξανόμενη εισοδηματική ανισότητα Μεγάλη ανεργία στις αγροτικές περιοχές

Θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης Η θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης εξηγεί τα αίτια της αύξησης της παραγωγικότητας Συνάρτηση συνολικής παραγωγής Y = AK (6.12)

Θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης Σταθερή MPK Ανθρώπινο κεφάλαιο Γνώση, ικανότητες και επαγγελματική κατάρτιση των ατόμων Το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει την τάση να αυξάνεται αναλογικά με το φυσικό κεφάλαιο Δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης (R&D) Οι αυξήσεις του κεφαλαίου και του προϊόντος βελτιώνουν την τεχνογνωσία, που αντισταθμίζει τη μείωση της MPK από την αύξηση του κεφαλαίου

Θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης Αποτελέσματα της ενδογενούς μεγέθυνσης Θεωρούμε ότι η αποταμίευση αποτελεί ένα σταθερό ποσοστό του προϊόντος S = sak Αφού επένδυση = καθαρή επένδυση + αποσβέσεις, I = DK + dk Θέτοντας την επένδυση ίση με την αποταμίευση λαμβάνουμε: DK + dk = sak (6.13)

Θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης Αποτελέσματα της ενδογενούς μεγέθυνσης Διαιρώντας την (6.13) κατά μέλη με K: DK/K = sa d (6.14) Επειδή το προϊόν είναι ανάλογο του κεφαλαίου, DY/Y = DK/K, οπότε DY/Y = sa d (6.15) Επομένως, ο ρυθμός αποταμίευσης επηρεάζει τη μακροχρόνια αύξηση του προϊόντος (σ αντίθεση με το υπόδειγμα του Solow)

Θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης Σύνοψη Η θεωρία ενδογενούς μεγέθυνσης προσπαθεί να ερμηνεύσει το ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας, αντί να το θεωρεί ως δεδομένο Ο ρυθμός μεγέθυνσης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως ο ρυθμός αποταμίευσης, που μπορούν να επηρεαστούν από την οικονομική πολιτική

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθμού αποταμίευσης Αν η ελεύθερη αγορά είναι αποτελεσματική, η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να προσπαθεί να μεταβάλλει το ρυθμό αποταμίευσης Ο ρυθμός αποταμίευσης της ελεύθερης αγοράς προσδιορίζεται από το δίλημμα μεταξύ παρούσας και μελλοντικής κατανάλωσης Αλλά αν η ισχύουσα φορολογία ή η μυωπική συμπεριφορά δημιουργούν ένα αναποτελεσματικά χαμηλό επίπεδο αποταμίευσης, η οικονομική πολιτική ίσως είναι δικαιολογημένη

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθμού αποταμίευσης Πώς μπορεί ν αυξηθεί η αποταμίευση; Ένας τρόπος για την ενθάρρυνση της αποταμίευσης είναι η αύξηση του πραγματικού επιτοκίου, αλλά η αντίδραση της αποταμίευσης σε αλλαγές του πραγματικού επιτοκίου φαίνεται να είναι μικρή

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθμού αποταμίευσης Πώς μπορεί ν αυξηθεί η αποταμίευση; Ένας άλλος τρόπος είναι ν αυξηθεί η δημόσια αποταμίευση Η κυβέρνηση μπορεί να μειώσει το έλλειμμα ή ν αυξήσει το πλεόνασμα της Αλλά σύμφωνα με τη Ρικαρδιανή ισοδυναμία, η αύξηση των φόρων για τη μείωση του ελλείμματος δεν θα επηρεάσει την εθνική αποταμίευση

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Βελτίωση των υποδομών Υποδομές: αυτοκινητόδρομοι, γέφυρες, κοινωφελείς υπηρεσίες, φράγματα, αεροδρόμια Οι εμπειρικές μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση των υποδομών και της παραγωγικότητας Οι δαπάνες για υποδομές στις ΗΠΑ μειώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Βελτίωση των υποδομών Θ αυξήσουν οι μεγαλύτερες δαπάνες για υποδομές την παραγωγικότητα; Μπορεί η αιτιότητα να είναι αντίστροφη: Οι πλουσιότερες χώρες με υψηλότερη παραγωγικότητα δαπανούν περισσότερο για υποδομές, παρά το αντίστροφο Οι δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές μπορεί να είναι αναποτελεσματικές, αφού συχνά γίνονται με πολιτικά και όχι με οικονομικά κριτήρια

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Δημιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου Υπάρχει ισχυρή θετική συσχέτιση της παραγωγικότητας και του ανθρώπινου κεφαλαίου Το κράτος επηρεάζει την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου μέσω της εκπαιδευτικής πολιτικής, των προγραμμάτων επαγγελματικής επιμόρφωσης και του συστήματος υγείας Μια άλλη μορφή του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι η επιχειρηματικότητα Το κράτος θα μπορούσε να βοηθήσει αφαιρώντας τα περιττά εμπόδια

Μέσα οικονομικής πολιτικής για την αύξηση του μακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Ενθάρρυνση της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) Η πολιτεία μπορεί να επηρεάσει το ρυθμό της τεχνολογικής και επιστημονικής προόδου υποστηρίζοντας άμεσα την έρευνα