Κεφάλαιο 6. Μακροχρόνια οικονοµική µεγέθυνση

Transcript

1 Κεφάλαιο 6 Μακροχρόνια οικονοµική µεγέθυνση

2 Περίγραµµα κεφαλαίου Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Ηδυναµική της µεγέθυνσης: Το υπόδειγµατου Solow Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου

3 Μακροχρόνια οικονοµική µεγέθυνση Εισαγωγή Υπάρχουν σηµαντικές διαφορές στους ρυθµούς µεγέθυνσης των διαφόρων χωρών για µεγάλες χρονικές περιόδους (Πίνακας 6.1) Θέλουµεναεξηγήσουµε γιατί συµβαίνει αυτό

4 Πίνακας 6.1 Οικονοµική µεγέθυνση οκτώ µεγάλων χωρών, Πραγµατικό κατά κεφαλήν Α.Εγχ.Π. Χώρα Ετήσια µεγέθυνση Αυστραλία ,4% Καναδάς ,0 Γαλλία ,8 Γερµανία ,8 Ιαπωνία ,5 Σουηδία ,9 Μεγάλη Βρετανία ,4 ΗΠΑ ,9 Παρατήρηση: Τα µεγέθη είναι εκφρασµένα σε δολάρια ΗΠΑ τιµές 1990 και έχουν προσαρµοστεί για διαφορές στην αγοραστική δύναµη των διάφορων εθνικών νοµισµάτων. Πηγές: Τα στοιχεία για τα έτη 1870, 1913 και 1950 από τον Agnus Maddison, The World Economy: A Millennial Perspective, Paris: OECD, Τα στοιχεία για το 2005 από το Bureau of Labor Statitics, επαναπροσδιορίστηκαν σε τιµές 1990.

5 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Η συνάρτηση παραγωγής Y = AF(K, N) (6.1) Αν εκφραστεί µε τηµορφή ρυθµών µεγέθυνσης έχουµε τη λογιστική εξίσωση της µεγέθυνσης DY/Y = DA/A + a K DK/K + a N DN/N (6.2) Οι παράµετροι a είναι οι ελαστικότητες του προϊόντος σε σχέση µε τους παραγωγικούς συντελεστές (κεφάλαιο και εργασία)

6 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Ερµηνεία Μια αύξηση 10% του A αυξάνει το προϊόν κατά 10% Μια αύξηση 10% του K αυξάνει το προϊόν κατά a K επί 10% Μια αύξηση 10% του N αυξάνει το προϊόν κατά a N επί 10% Οι a K, a N είναι µικρότερες της µονάδας εξαιτίας της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

7 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Λογιστικός διαχωρισµός της µεγέθυνσης Τέσσερα βήµατα για τον επιµερισµότηςµεγέθυνσης του προϊόντος στα αίτια της (ρυθµός αύξησης της παραγωγικότητας, της εισροής κεφαλαίουκαιτηςεισροήςεργασίας) Βρίσκουµε στοιχεία για τα Y/Y, K/K, και N/N, λαµβάνοντας υπόψη και τις µεταβολές στην ποιότητα Εκτιµούµεταa K, a N από ιστορικά στοιχεία Υπολογίζουµετησυµβολή K και N ως a K K/K και a N N/N, αντίστοιχα Υπολογίζουµε τορυθµό αύξησης της παραγωγικότητας ως το υπόλοιπο, δηλαδή A/A = Y/Y a K K/K a N N/N

8 Πίνακας 6.2 Τα βήµατα της µέτρησης της µεγέθυνσης: Ένα αριθµητικό παράδειγµα Βήµα 1. Βρίσκουµε µετρήσεις της αύξησης του προϊόντος, της αύξησης του κεφαλαίου και της αύξησης της εργασίας, κατά την περίοδο που εξετάζουµε. Παράδειγµα: αύξηση προϊόντος = Υ/Υ = 40% αύξηση κεφαλαίου = Κ/Κ = 20% αύξηση εργασίας = Ν/Ν = 30% Βήµα 2. Χρησιµοποιώντας ιστορικά στοιχεία, βρίσκουµε εκτιµήσεις των ελαστικοτήτων του προϊόντος ως προς το κεφάλαιο και την εργασία, α Κ και α Ν. Παράδειγµα: α Κ = 0,3 και α Ν = 0,7. Βήµα 3. Βρίσκουµε τη συµβολή του κεφαλαίου και της εργασίας στη µεγέθυνση. Παράδειγµα: συµβολή της αύξηση του κεφαλαίου στην αύξηση του προϊόντος = α Κ Κ/Κ = (0,3) (20%) = 6% συµβολή της αύξησης της εργασίας στην αύξηση του προϊόντος = α Ν Ν/Ν = (0,7) (30%) = 21%. Βήµα 4. Βρίσκουµε το ρυθµό αύξησης της παραγωγικότητας ως ένα υπόλοιπο (το µέρος της αύξησης του προϊόντος που δεν ερµηνεύεται ούτε από το κεφάλαιο, ούτε από την εργασία). Παράδειγµα: αύξηση της παραγωγικότητας = Α/Α = Υ/Υ α Κ Κ/Κ α Ν Ν/Ν = 40% - 6% - 21% = 13%.

9 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Λογιστικός διαχωρισµός της µεγέθυνσης και η επιβράδυνση της παραγωγικότητας Τα ευρήµατα του Denison για την περίοδο (Πίνακας 6.3) Η µεγέθυνση του προϊόντος την παραπάνω περίοδο είναι 2,92% και επιµερίζεται ως εξής: 1,34% ησυµβολή της εργασίας, 0,56% ησυµβολή του κεφαλαίου και 1,02% η συµβολή της παραγωγικότητας Πριν το 1948 ο ρυθµός αύξησης του κεφαλαίου ήταν πολύ πιο χαµηλός από ό,τι στη συνέχεια Μετά το1973 ο ρυθµός αύξησης της εργασίας είναι λίγο πιο χαµηλός από ό,τι πρωτύτερα

10 Πίνακας 6.3 Αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης στις Ηνωµένες Πολιτείες (Denison) (Ετήσιο ποσοστό) (1) (2) (3) (4) (5) Αίτια µεγέθυνσης Αύξηση εργασίας 1,42 1,40 1,13 1,34 0,96 Αύξηση κεφαλαίου 0,11 0,77 0,69 0,56 0,80 Συνολική αύξηση εισροών 1,53 2,17 1,82 1,90 1,76 Αύξηση παραγωγικότητας 1,01 1,53-0,27 1,02 0,99 Συνολική αύξηση προϊόντος 2,54 3,70 1,55 2,92 2,75 Πηγές: Στήλες (1)-(4): Edward F. Denison, Trends in American Economics Growth, , Washington, D.C.: The Brookings Institution, 1985, Πίνακας 8.1, σ Στήλη (5): Ιστοσελίδα Bureau of Labor Statitics, Πίνακας 1, στη διεύθυνση

11 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Ορυθµός αύξησης της παραγωγικότητας παρουσιάζει σηµαντικές διακυµάνσεις Συνολικής περιόδου: 1,02% : 1,01% : 1,53% : 0,27% Η επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας παρατηρείται σε όλες τις ανεπτυγµένες χώρες

12 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Εφαρµογή: Η επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ µετά το 1973 Τι προκάλεσε την επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας; Μετρήσεις ανεπαρκής υπολογισµός των βελτιώσεων της ποιότητας Το νοµικό και ανθρώπινο περιβάλλον οι κανονισµοί για τον περιορισµό της ρύπανσης και την ασφάλεια των εργαζοµένων, η εγκληµατικότητα και η χειροτέρευση της ποιότητας της εκπαίδευσης Οι τιµές του πετρελαίου η τεράστια αύξηση της τιµής του πετρελαίου µείωσε την παραγωγικότητα του κεφαλαίου και της εργασίας, ιδίωςστουςκύριουςβιοµηχανικούς κλάδους Ηνέαβιοµηχανική επανάσταση η περίοδοςεκµάθησης της πληροφορικής από το 1973 έως το 1990 είχε ως συνέπεια την επιβράδυνση του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας

13 Τα αίτια της οικονοµικής µεγέθυνσης Εφαρµογή: Η σηµαντική άνοδος του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια Ορυθµός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας έχει αυξηθεί σηµαντικά από το δεύτερο µισό της δεκαετίας του 90 και µετά Η παραγωγικότητα της εργασίας και η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών (TFP) αυξάνονταν µε σταθερό ρυθµό την εικοσαετία που είχε προηγηθεί, αλλά ορυθµός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας επιταχύνθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 90 (Σχ. 6.1)

14 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Έτος Σχήµα 6.1 Παραγωγικότητα, Τιµές δείκτη

15 Παραγωγικότητα Όπως φαίνεται στο γράφηµα, επιταχύνθηκε ο ρυθµός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, αλλά όχι και ο ρυθµός αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης, Σχ. 6.2

16 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ Έτος Σχήµα 6.2 Ετήσιοι ρυθµοί αύξησης της παραγωγικότητας, Ετήσιο ποσοστό

17 Παραγωγικότητα Παρατηρήστε ότι από το 1995 και µετά διευρύνεται η διαφορά µεταξύ του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας και του ρυθµού αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών (TFP)

18 Παραγωγικότητα Πώς µπορούµε νασυνδέσουµε τοπροηγούµενο γράφηµα µε τουπόδειγµά µας; Μπορούµε ναεκφράσουµε µαθηµατικά πώς συνδέονται οι διάφορες παραγωγικότητες µεταξύ τους Y Y N N = A A + a K ( K K N N )

19 Παραγωγικότητα Y N A K N Y N = A + a K ( K N ) Παραγωγικότητα TFP ρυθµός αύξησης Κ/Ν εργασίας

20 Παραγωγικότητα Οπότε, ορυθµός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας είναι µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών (TFP), λόγω της ταχύτερης αύξησης του κεφαλαίου σε σχέση µε την αύξηση της εργασίας Η ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών (ICT) εκτιµάται ότι ήταν καθοριστική

21 Παραγωγικότητα Γιατί η ανάπτυξη της ICT συνεισέφερε στην άνοδο του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ, αλλά όχι σε άλλες χώρες; Κρατικές παρεµβάσεις Έλλειψη ανταγωνιστικών πιέσεων ιαθέσιµο εργατικό δυναµικό Ικανότητα γρήγορης προσαρµογής

22 Παραγωγικότητα Γιατί υπήρξε τόσο µεγάλη καθυστέρηση ανάµεσα στις επενδύσεις σε ICT και στην άνοδο του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας; Άυλο κεφάλαιο Έρευνα και ανάπτυξη (R & D) Αναδιάρθρωση των επιχειρήσεων Εκπαίδευση των εργαζοµένων

23 Παραγωγικότητα Ανάλογες περίοδοι ανόδου του ρυθµού αύξησης της παραγωγικότητας έχουν παρουσιαστεί και στο παρελθόν Ατµοκίνηση, σιδηροδροµικές µεταφορές, τηλέγραφος στα τέλη του 19ου αιώνα Εξηλεκτρισµός των παραγωγικών µονάδων µετά τον Πρώτο Παγκόσµιο Πόλεµο Ηλεκτρονικά κυκλώµατα µετά το εύτερο Παγκόσµιο Πόλεµο Αυτό που έχει περισσότερη σηµασία, είναι η ικανότητα της οικονοµίας να προσαρµόζεται σε νέες τεχνολογίες

24 Ηδυναµική της µεγέθυνσης: Το υπόδειγµατουsolow Τρία βασικά ερωτήµατα σχετικά µε τηµεγέθυνση Ποια είναι η σχέση µεταξύ του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου µετουςρυθµούς αποταµίευσης, αύξησης του πληθυσµού και τεχνολογικής προόδου; Ποια είναι η διαχρονική εξέλιξη του ρυθµού οικονοµικής µεγέθυνσης σε µια χώρα; Επιταχύνεται, επιβραδύνεται ή σταθεροποιείται; Υπάρχουν οικονοµικές δυνάµεις που θα επιτρέψουν στις φτωχότερες χώρες να φτάσουν το βιοτικό επίπεδο των πλουσιότερων χωρών;

25 Το υπόδειγµατουsolow ιατύπωση του υποδείγµατος του Solow Βασικές υποθέσεις και µεταβλητές Ο πληθυσµός και το εργατικό δυναµικό αυξάνονται µε τον ίδιο ρυθµό n Η οικονοµία είναι κλειστή και G = 0 C t = Y t I t (6.4) Ξαναγράφουµε τη σχέση εστιάζοντας στα µεγέθη ανά εργαζόµενο: y t = Y t /N t, c t = C t /N t και k t = K t /N t k t ο λόγος κεφαλαίου-εργασίας

26 Το υπόδειγµατουsolow Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο y t = f(k t ) (6.5) Υποθέτουµε ότι η παραγωγικότητα δεν αυξάνεται προς το παρόν (άρουµετηνυπόθεσηαργότερα) Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο, Σχ. 6.3 εν διαφέρει στη µορφή από τη συνάρτηση συνολικής παραγωγής

27 Συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο y t = f (k t ) Σχήµα 6.3 Η συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο Προϊόν ανά εργαζόµενο, yt Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k t

28 Το υπόδειγµατουsolow Σταθερή κατάσταση Σταθερή κατάσταση: y t, c t, και k t σταθερά διαχρονικά Ηακαθάριστηεπένδυσηπρέπεινα αντικαθιστά το φθαρµένο κεφάλαιο, dk t ν αυξάνει το απόθεµα κεφαλαίου παράλληλα µε τηµεγέθυνση της οικονοµίας, nk t I t = (n + d)k t (6.6)

29 Το υπόδειγµατουsolow Από την Εξ. (6.4), C t = Y t I t = Y t (n + d)k t (6.7) Σε όρους ανά εργαζόµενο, σε µια σταθερή κατάσταση c = f(k) (n + d)k (6.8) ιαγραµµατική απεικόνιση των c, f(k) και (n + d)k, Σχ. 6.4

30 Χρυσός κανόνας κεφαλαίου-εργασίας Επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n + d ) k Συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο, y = f (k) Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.4 Η σχέση της κατανάλωσης ανά εργαζόµενο µε τολόγοκεφαλαίου-εργασίας στη σταθερή κατάσταση Κατανάλωση ανά εργαζόµενο Προϊόν ανά εργαζόµενο και επένδυση ανά εργαζόµενο

31 Το υπόδειγµατουsolow Αύξηση του k θ αυξήσει την c µέχρι ένα σηµείο Αυτό είναι το k G στο σχήµα, ο Χρυσός Κανόνας του λόγου κεφαλαίου-εργασίας Για k πέρα από το σηµείο αυτό, η c θα µειωθεί Αλλά στο εξής υποθέτουµε ότιk είναι µικρότερο από k G, οπότε c πάντα αυξάνεται καθώς k αυξάνει

32 Το υπόδειγµατουsolow Πώς φθάνουµε στη σταθερή κατάσταση; Υποθέτουµε ότι η αποταµίευση είναι ανάλογη του τρέχοντος εισοδήµατος: S t = sy t, (6.9) όπου s ορυθµός αποταµίευσης, που κυµαίνεται από 0 ως 1 Εξισώνοντας την αποταµίευση µε την επένδυση προκύπτει sy t = (n + d)k t (6.10)

33 Το υπόδειγµατουsolow ιαιρώντας τα µέλη δια Ν t προκύπτει sf(k) = (n + d)k (6.11) ιαγραµµατική απεικόνιση των sf(k) και (n + d)k, Σχ. 6.5

34 Επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n + d) k Αποταµίευση ανά εργαζόµενο, sf (k) Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.5 Προσδιορισµός του λόγου κεφαλαίου-εργασίας σταθερής κατάστασης Αποταµίευση ανά εργαζόµενο και επένδυση ανά εργαζόµενο

35 Το υπόδειγµατουsolow Ο µόνος δυνατός λόγος κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης είναι ο k* Το προϊόν στο σηµείοαυτόείναιy* = f(k*) και η κατανάλωση είναι c* = f(k*) (n + d)k* Αν ο k ξεκινά από κάποιο άλλο επίπεδο από το k*, θα κινηθεί προς το k* Αν ο k είναι µικρότερος από το k*, ηαποταµίευση > από την ποσότητα της επένδυσης που απαιτείται για να µείνει ο k σταθερός, οπότε ο k αυξάνεται Αν ο είναι k µεγαλύτερος από τον k*, η αποταµίευση < από την ποσότητα της επένδυσης που απαιτείται για να µείνει ο k σταθερός, οπότε ο k µειώνεται

36 Το υπόδειγµατουsolow Συνοψίζοντας: Αν δεν αυξάνεται η παραγωγικότητα, ηοικονοµία φτάνει σε µια σταθερή κατάσταση, µε σταθερό λόγο κεφαλαίου-εργασίας, προϊόν ανά εργαζόµενο και κατανάλωση ανά εργαζόµενο

37 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ορυθµός αποταµίευσης Η αύξηση του πληθυσµού Η αύξηση της παραγωγικότητας

38 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ορυθµός αποταµίευσης Αύξηση του ρυθµού αποταµίευσης συνεπάγεται αύξηση του λόγου κεφαλαίουεργασίας, αύξηση του προϊόντος ανά εργαζόµενο και αύξηση της κατανάλωσης ανά εργαζόµενο (Σχ. 6.6)

39 1. Αύξηση Επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n + d) k ανά εργαζόµενο, s 2 f (k) Αρχική αποταµίευση ανά εργαζόµενο, s 1 f (k) 2. Αύξηση λόγου κεφαλαίου-εργασίας Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.6 Ηεπίπτωσητηςαύξησης του ρυθµού αποταµίευσης στο λόγο κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης αποταµίευσης Νέα αποταµίευση Αποταµίευση ανά εργαζόµενο και επένδυση ανά εργαζόµενο

40 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ορυθµός αποταµίευσης Πρέπει ν αποτελεί στόχο της οικονοµικής πολιτικής η αύξηση του ρυθµού αποταµίευσης; Όχι απαραίτητα, αφού υπάρχει το κόστος της µείωσης της κατανάλωσης στο βραχυχρόνιο διάστηµα Το δίληµµα µεταξύ παρούσας και µελλοντικής κατανάλωσης

41 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσµού Αύξηση του πληθυσµού συνεπάγεται µείωση του λόγου κεφαλαίου-εργασίας, µείωση του προϊόντος ανά εργαζόµενο και µείωση της κατανάλωσης ανά εργαζόµενο (Σχ. 6.7)

42 1. Άνοδος του ρυθµού αύξησης του πληθυσµού Νέα επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n 2 + d) k Αρχική επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n 1 + d) k Αποταµίευση ανά εργαζόµενο, sf (k) 2. Μείωση του λόγου κεφαλαίου-εργασίας Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.7 Η επίπτωσηενόςυψηλότερου ρυθµού αύξησης του πληθυσµού στο λόγο κεφαλαίου εργασίας σταθερής κατάστασης Αποταµίευση ανά εργαζόµενο και επένδυση ανά εργαζόµενο

43 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσµού Πρέπει η µείωση του ρυθµού αύξησης του πληθυσµού να αποτελεί στόχο της κρατικής πολιτικής; Θ αυξανόταν η κατανάλωση ανά εργαζόµενο Αλλά θα µειωνόταν το συνολικό προϊόν και η κατανάλωση, µε αρνητικές συνέπειες για την εθνική άµυνα και τη διεθνή θέση της χώρας

44 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση του πληθυσµού Στο υπόδειγµατουsolow γίνεται επίσης η υπόθεση ότι η αναλογία του πληθυσµού που ηλικιακά µπορεί να εργαστεί είναι σταθερή Αλλά όταν ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού µεταβάλλεται σηµαντικά αυτό µπορεί να µην ισχύει Αλλαγές της πληθυσµιακής διάρθρωσης µπορεί να προκαλέσουν προβλήµατα στο σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης και σε άλλους τοµείς, όπως η υγεία

45 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Οσηµαντικότερος παράγοντας της οικονοµικής µεγέθυνσης είναι η βελτίωση της παραγωγικότητας Με τη βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνεται το προϊόν ανά εργαζόµενο, µε δεδοµένοτολόγο κεφαλαίου εργασίας (Σχ. 6.8)

46 Αύξηση παραγωγικότητας Νέα συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο, y = f 2 (k) Αρχική συνάρτηση παραγωγής ανά εργαζόµενο, y = f 1 (k) Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.8 Βελτίωση της παραγωγικότητας Προϊόν ανά εργαζόµενο, Υ

47 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Σε ισορροπία, η βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνει το λόγο κεφαλαίου-εργασίας, το προϊόν ανά εργαζόµενο και την κατανάλωση ανά εργαζόµενο Με τη βελτίωση της παραγωγικότητας αυξάνεται άµεσα η ποσότητα που µπορεί να παραχθεί σε κάθε επίπεδο του λόγου κεφαλαίου-εργασίας Η αύξηση του προϊόντος ανά εργαζόµενο αυξάνει την προσφορά αποταµίευσης, προκαλώντας αύξηση του µακροχρόνιου λόγου κεφαλαίου-εργασίας (Σχ. 6.9)

48 1. Αύξηση παραγωγικότητας Επένδυση ανά εργαζόµενο σε µια σταθερή κατάσταση, (n + d) k Νέα αποταµίευση ανά εργαζόµενο, sf 2 (k) Αρχική αποταµίευση ανά εργαζόµενο, sf 1 (k) 2. Αύξηση λόγου κεφαλαίου-εργασίας Λόγος κεφαλαίου-εργασίας, k Σχήµα 6.9 Το αποτέλεσµα βελτίωσης της παραγωγικότητας στολόγοκεφαλαίου-εργασίας σταθερής κατάστασης Αποταµίευση ανά εργαζόµενο και επένδυση ανά εργαζόµενο

49 Το υπόδειγµατουsolow Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Αύξηση της παραγωγικότητας Γίνεται η κατανάλωση ανά εργαζόµενο ν αυξάνεται επ άπειρον Ορυθµός αποταµίευσης δεν µπορεί ν αυξάνεται για πάντα (σίγουρα δεν µπορεί να ναι µεγαλύτερος από 100%) και ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού δεν µπορεί να µειώνεται για πάντα Όµως βελτιώσεις της παραγωγικότητας και καινοτοµίες µπορούν να συµβαίνουν πάντοτε, οπότε το βιοτικό επίπεδο µπορεί να αυξάνεται συνεχώς Σύνοψη: Ο ρυθµός αύξησης της παραγωγικότητας είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που προσδιορίζει πόσο γρήγορα βελτιώνεται το βιοτικό επίπεδο

50 Σύνοψη 8 Οι θεµελιώδεις προσδιοριστικοί παράγοντες του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Σε µια αύξηση Το προϊόν, η κατανάλωση και το κεφάλαιο ανά εργαζόµενο µακροχρόνια Αιτία Του ρυθµού αποταµίευσης, s Αυξάνουν Η υψηλότερη αποταµίευση επιτρέπει την αύξηση της επένδυσης και του αποθέµατος κεφαλαίου. Του ρυθµού αύξησης του πληθυσµού, n Μειώνονται Όταν ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού είναι µεγαλύτερος, πρέπει να χρησιµοποιηθεί περισσότερο προϊόν για τον εξοπλισµό των νέων εργαζόµενων µε κεφάλαιο, οπότε αποµένει λιγότερο προϊόν διαθέσιµο για κατανάλωση ή αύξηση του κεφαλαίου ανά εργαζόµενο. Της παραγωγικότητας Αυξάνουν Η υψηλότερη παραγωγικότητα αυξάνει άµεσα το προϊόν, µε συνέπεια την αύξηση του εισοδήµατος και άρα της αποταµίευσης και του αποθέµατος κεφαλαίου.

51 Εφαρµογή: Η οικονοµική µεγέθυνση της Κίνας Η Κίνα είναι ένα οικονοµικό µεγαθήριο Οπληθυσµός της ανέρχεται σε 1,3 δισ. Το Α.Εγχ.Π της ήταν χαµηλό, αλλά µεγεθύνεται γρήγορα Περίπου το 1/9 του κατά κεφαλήν Α.Εγχ.Πτων ΗΠΑ το 1998 Η µεγέθυνση της Κίνας τα τελευταία χρόνια είναι πολύ γρήγορη (Σχ. 6.10)

52 Πίνακας 6.4 Οικονοµική µεγέθυνση στην Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία Επίπεδο πραγµατικού Α.Εγχ.Π. ανά κεφάλαιο Χώρα Ετήσιος ρυθµός ανάπτυξης Κίνα ,4% Ιαπωνία ,6% Ηνωµένες Πολιτείες ,9% Παρατήρηση: τα µεγέθη είναι εκφρασµένα σε δολάρια 1990 και έχουν προσαρµοστεί για διαφορές στην αγοραστική δύναµη των διαφόρων εθνικών νοµισµάτων. Πηγές: τα στοιχεία από τον Agnus Maddison, The World Economy: A Millennial Perspective, Paris: OECD, 2001

53 ΚΙΝΑ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Έτος Σχήµα 6.10 Μεγέθυνση του πραγµατικού Α.Εγχ.Π στην Κίνα και τις ΗΠΑ, Ποσοστό ανά έτος

54 Κίνα Η γρήγορη αύξηση του προϊόντος αποδίδεται στην Τεράστια αύξηση των επενδύσεων σε κεφάλαιο Υψηλοί ρυθµοί αύξησης της παραγωγικότητας (εν µέρει λόγω της µετάβασης στην ελεύθερη οικονοµία) Αύξηση του εµπορίου

55 Κίνα Επένδυση Η επένδυση στην Κίνα είναι τεράστια µε κόστος την παρούσα κατανάλωση, οπότε η αποταµίευση είναι υψηλή

56 Κίνα Πληθωρισµός Παρά τη γρήγορη µεγέθυνση, οπληθωρισµός ήταν χαµηλός τα τελευταία χρόνια, χαµηλότερος σε σύγκριση µε τις ΗΠΑ τα περισσότερα χρόνια

57 Κίνα Πληθωρισµός Ο υψηλός πληθωρισµός το 2004 ανησύχησε πολλούς, πουθεώρησανότιηκίναθαέπρεπεν αλλάξει την αξία του νοµίσµατός της σηµαντικά Αλλά ο πληθωρισµός µειώθηκε το 2005 Σ αντίθεση µετηνπερίοδο , όταν ο ετήσιος πληθωρισµός ήταν υψηλότερος από 10%

58 Κίνα Μεγάλο δηµόσιο χρέος Μεγάλες επιχειρήσεις ελέγχονται από το κράτος (περίπου το 25% της συνολικής απασχόλησης της χώρας) Το δηµοσιονοµικό έλλειµµα είναι αρκετά µεγάλο Αλλά το έλλειµµα µειώνεται τα τελευταία χρόνια

59 Κίνα Αύξηση του εµπορίου Οι εξαγωγές της Κίνας ήταν <10% του Α.Εγχ.Π της τη δεκαετία του 80, αλλά τώρα είναι µεγαλύτερες από 30% ΗΚίναεξάγειπολλάβιοµηχανικά αγαθά, ενώ εισάγει αγροτικά προϊόντα & πρώτες ύλες ΗΚίναέχειέναµικρό εµπορικό πλεόνασµα

60 Κίνα Εργασία Το εργατικό δυναµικό της Κίνας είναι τεράστιο και οι µισθοί είναι χαµηλοί, µεαποτέλεσµανα έχει συγκριτικό πλεονέκτηµαστουςκλάδους έντασης εργασίας Καθώς η Κίνα µεγεθύνεται οι µισθοί και το βιοτικό επίπεδο θα βελτιωθούν

61 Κίνα Προβλήµατα που αντιµετωπίζει η Κίνα Αδύναµο τραπεζικό σύστηµα Αυξανόµενη εισοδηµατική ανισότητα Μεγάλη ανεργία στις αγροτικές περιοχές

62 Θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης Η θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης εξηγεί τα αίτια της αύξησης της παραγωγικότητας Συνάρτηση συνολικής παραγωγής Y = AK (6.12)

63 Θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης Σταθερή MPK Ανθρώπινο κεφάλαιο Γνώση, ικανότητες και επαγγελµατική κατάρτιση των ατόµων Το ανθρώπινο κεφάλαιο έχει την τάση να αυξάνεται αναλογικά µε τοφυσικόκεφάλαιο ραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης (R&D) Οι αυξήσεις του κεφαλαίου και του προϊόντος βελτιώνουν την τεχνογνωσία, που αντισταθµίζει τη µείωση της MPK από την αύξηση του κεφαλαίου

64 Θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης Αποτελέσµατα της ενδογενούς µεγέθυνσης Θεωρούµε ότι η αποταµίευση αποτελεί ένα σταθερό ποσοστό του προϊόντος S = sak Αφού επένδυση = καθαρή επένδυση + αποσβέσεις, I = K + dk Θέτοντας την επένδυση ίση µε την αποταµίευση λαµβάνουµε: K + dk = sak (6.13)

65 Θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης Αποτελέσµατα της ενδογενούς µεγέθυνσης ιαιρώντας την (6.13) κατά µέλη µε K: K/K = sa d (6.14) Επειδή το προϊόν είναι ανάλογο του κεφαλαίου, Y/Y = K/K, οπότε Y/Y = sa d (6.15) Εποµένως, ορυθµός αποταµίευσης επηρεάζει τη µακροχρόνια αύξηση του προϊόντος (σ αντίθεση µε το υπόδειγµα τουsolow)

66 Θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης Σύνοψη Η θεωρία ενδογενούς µεγέθυνσης προσπαθεί να ερµηνεύσει το ρυθµό µεγέθυνσης της οικονοµίας, αντί να το θεωρεί ως δεδοµένο Ορυθµός µεγέθυνσης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως ο ρυθµός αποταµίευσης, που µπορούν να επηρεαστούν από την οικονοµική πολιτική

67 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθµού αποταµίευσης Αν η ελεύθερη αγορά είναι αποτελεσµατική, η κυβέρνηση δεν θα πρέπει να προσπαθεί να µεταβάλλει το ρυθµό αποταµίευσης Ορυθµός αποταµίευσης της ελεύθερης αγοράς προσδιορίζεται από το δίληµµα µεταξύ παρούσας και µελλοντικής κατανάλωσης Αλλά αν η ισχύουσα φορολογία ή η µυωπική συµπεριφορά δηµιουργούν ένα αναποτελεσµατικά χαµηλό επίπεδο αποταµίευσης, η οικονοµική πολιτική ίσως είναι δικαιολογηµένη

68 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθµού αποταµίευσης Πώς µπορεί ν αυξηθεί η αποταµίευση; Ένας τρόπος για την ενθάρρυνση της αποταµίευσης είναι η αύξηση του πραγµατικού επιτοκίου, αλλά η αντίδραση της αποταµίευσης σε αλλαγές του πραγµατικού επιτοκίου φαίνεται να είναι µικρή

69 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση του ρυθµού αποταµίευσης Πώς µπορεί ν αυξηθεί η αποταµίευση; Ένας άλλος τρόπος είναι ν αυξηθεί η δηµόσια αποταµίευση Ηκυβέρνησηµπορεί να µειώσει το έλλειµµα ήν αυξήσει το πλεόνασµα της Αλλά σύµφωνα µε τη Ρικαρδιανή ισοδυναµία, η αύξηση των φόρων για τη µείωση του ελλείµµατος δεν θα επηρεάσει την εθνική αποταµίευση

70 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Βελτίωση των υποδοµών Υποδοµές: αυτοκινητόδροµοι, γέφυρες, κοινωφελείς υπηρεσίες, φράγµατα, αεροδρόµια Οι εµπειρικές µελέτες δείχνουν ότι υπάρχει θετική συσχέτιση των υποδοµών και της παραγωγικότητας Οι δαπάνες για υποδοµές στις ΗΠΑ µειώθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες

71 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Βελτίωση των υποδοµών Θ αυξήσουν οι µεγαλύτερες δαπάνες για υποδοµές την παραγωγικότητα; Μπορεί η αιτιότητα να είναι αντίστροφη: Οι πλουσιότερες χώρες µε υψηλότερη παραγωγικότητα δαπανούν περισσότερο για υποδοµές, παρά το αντίστροφο Οι δηµόσιεςεπενδύσειςσευποδοµές µπορεί να είναι αναποτελεσµατικές, αφού συχνά γίνονται µε πολιτικά και όχι µε οικονοµικά κριτήρια

72 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας ηµιουργία ανθρώπινου κεφαλαίου Υπάρχει ισχυρή θετική συσχέτιση της παραγωγικότητας και του ανθρώπινου κεφαλαίου Το κράτος επηρεάζει την ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου µέσω της εκπαιδευτικής πολιτικής, των προγραµµάτων επαγγελµατικής επιµόρφωσης και του συστήµατος υγείας Μια άλλη µορφή του ανθρώπινου κεφαλαίου είναι η επιχειρηµατικότητα Το κράτος θα µπορούσε να βοηθήσει αφαιρώντας τα περιττά εµπόδια

73 Μέσα οικονοµικής πολιτικής για την αύξηση του µακροχρόνιου βιοτικού επιπέδου Ενίσχυση της παραγωγικότητας Ενθάρρυνση της έρευνας και ανάπτυξης (R&D) Ηπολιτείαµπορεί να επηρεάσει το ρυθµότης τεχνολογικής και επιστηµονικής προόδου υποστηρίζοντας άµεσα την έρευνα