Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Σχολικό έτος: 2013-2014 Ερευνητική Εργασία Α Λυκείου Ιστορία της Γραφής Εμφάνιση και Εξέλιξη της Γραφής: Συστήματα Γραφής και υλικά: Το παράδειγμα του παπύρου Εργάστηκαν οι μαθήτριες: Δρόσου Παναγιώτα-Ιουλία, Καρβαγιώτη Ευφροσύνη, Κατσιαδράμη Κωνσταντίνα, Κεφαλά Ελένη, Λιβιεράτου Άννα. Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μαρία-Άννα Μπενέκου
Παλαιολιθική Περίοδος Νεολιθική Περίοδος ( - 10000 π.χ) (6500 π.χ-3000 π.χ) Κυνήγι Τροφοσυλλογή Μη μόνιμες εγκαταστάσεις Γεωργία Κτηνοτροφία Μόνιμη Εγκατάσταση Πρώτες προσπάθειες «Γραφής» [Σχήματα Σχέδια - Αναπαραστάσεις] Κεραμική Μεταλλουργία Πρώτες Γραφές
ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ: Βραχογραφίες στο Σπήλαιο Lascaux της νοτιοδυτικής Γαλλίας, 17000-15000 π.χ http://www.archaiologia.gr
ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΡΑΦΗΣ: Χαράξεις σε κόκκαλο. Παλαιολιθική περίοδος Churinga Αυστραλίας. Τα α αναπαριστούν τα δέντρα και οι κύκλοι από τελείες τα βήματα των χορευτών. Οι γραμμές d αναπαριστούν τα μπαστούνια που χτυπάνε ρυθμικά ενώ το e την κίνηση των χορευτών
Η περιοχή της Εγγύς Ανατολής, όπου αναπτύχθηκαν τα πρώτα συστήματα γραφής
Σφηνοειδής Γραφή : 3500 3000 π.χ περίπου έως 75 μ.χ στη Μεσοποταμία Η ονομασία οφείλεται στη μορφή των γραμμάτων της (σαν σφήνες) Σκαλισμένα τα σημεία πάνω σε πήλινες πλάκες Πρωιμότερη σφηνοειδής γραφή Η σφηνοειδής σουμερική γραφή - Αριθμητικά Σημεία Σφηνοειδής σουμερική γραφή (των Σουμερίων) Ιδεογράμματα-Εικονογράμματα Εξέλιξή της σουμεριακής είναι η ακκαδική σφηνοειδής γραφή Αποκρυπτογραφήθηκε το 1835 από τον Rollinson
Σουμεριακή σφηνοειδής γραφή Ασσύριοι Βαβυλώνιοι Χαλδαίοι Χαναναίοι Ακκάδες Αραμαϊκά 8 ος π.χ Χετταίοι Φοίνικες Προέλληνες Επιγραφή με αραμαϊκή γραφή
Σχιστόλιθος με συνδυασμό εικόνας και σφηνοειδής γραφής, 3000 π.χ Τα σημεία της σφηνοειδής γραφής Στήλη με απόσπασμα του κειμένου των νόμων του Χαμουραμπί της Βαβυλωνιακής Αυτοκρατορίας, 16 ος π.χ αιώνας, Μουσείο Λούβρου. Γραφέας σφηνοειδούς γραφής
Σημιτική γραφή : Εικονογράμματα Συλλαβογράμματα 1500 π.χ Βασικό στοιχείο τα σύμφωνα Από αυτή προήλθαν Συριακό αλφάβητο Αραβικό αλφάβητο Αλφάβητο Ινδιών Αλφάβητο λαών Ανατολικού Ιράν
Αιγυπτιακή Γραφή : Ιερογλυφική γραφή 3000 π.χ 400 μ.χ Ολοκληρωμένο σύστημα γραφής εξ αρχής Εικονογράμματα - Ιδεογράμματα Φωνητικά Στοιχεία (φωνογράμματα) Προσδιοριστικά Στοιχεία της έννοιας μιας λέξης Τα σημεία αποδίδονται σε προφίλ (το πρόσωπο μετωπικά) Γράφεται είτε οριζόντια είτε κάθετα Ιερατική αιγυπτιακή στρώματα Απλούστερη που διαδίδεται στα λαϊκότερα Champolion J.Fr. - Στήλη Ροζέτας 22 Σεπτεμβρίου 1822 Κατά μια έννοια επιβιώνει έως σήμερα
Μπροστά! Προχωρήστε! Ησυχία μπροστά στο πρόσωπο που πρέπει να εγκωμιαστεί! αυτός αποστρέφεται τις πολυλογίες και αυτό που επιθυμεί είναι σωστό. Θα δώσει προσοχή σε κάθε παράπονο. Κινηθείτε με ηρεμία και τάξη. Αυτός θα σας προσέξει όλους. Ξέρει κάθε απάντηση, είναι ο γραφές και ο επιστάτης του σιταριού του (Αμούν).. Τμήμα τοιχογραφίας με σκηνή επιθεώρησης κοπαδιού από τον τάφο του Νεμπαμούν, Θήβες Αιγύπτου, 1400-1350 π.χ. Οι προτροπές της μορφής αναγράφονται όπως στα σημερινά εικονογραφημένα, Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο.
Δείγμα ιερογλυφικής γραφής με μετάφραση στην ελληνική γλώσσα, Σιγάλας, Ιστορία της Ελληνική γραφής. Η στήλη της Ροζέτας, 2 ος π.χ αιώνα, Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου. Λεπτομέρεια της επιγραφής
Σημερινή χρήση ιερογλυφικών:
Φοινικικό Αλφάβητο: Φοίνικες λαός εγκατεστημένος στο σημερινό Λίβανο επινοούν το αλφαβητικό σύστημα γραφής 22 σύμβολα Αποδίδει φθόγγους όχι έννοιες Δηλώνει μόνο τα σύμφωνα Πρότυπο του ελληνικού αλφαβήτου Η εφεύρεση του αλφαβήτου οδήγησε στην ευρεία διάδοση και μάθηση της γραφής και της ανάγνωσης
Ή αρχαιότερη επιγραφή σε φοινικικό αλφάβητο στο σκέπασμα της σαρκοφάγου του βασιλιά της Βύβλου Αχιράμ, 13 ος αιώνα, Μουσείο Βηρυτού Σύγκριση του φοινικικού και του ελληνικού αλφαβήτου.
EΛΛΑΔΙΚΌΣ ΧΩΡΟΣ ΠΡΟΑΛΦΑΒΗΤΙΚΕΣ ΓΡΑΦΕΣ: Κρητική Ιερογλυφική Γραμμική Γραφή Α Γραμμική Γραφή Β Αναπτύσσονται στην Κρήτη κατά τη 2 η χιλιετία π.χ
Ι. Κρητική Ιερογλυφική Γραφή: Πρωτομινωική ΙΙ-ΙΙΙ (2500 π.χ) Μεσομινωική ΙΙΙ (1600 π.χ) Εικονογράμματα = Ανθρώπινες μορφές, Ζώα, Ιερά Σύμβολα, πλοία, όπλα Φυτά, Εργαλεία Μοιάζει με την Ιερογλυφική γραφή της Αιγύπτου 90 Συλλαβογράμματα 135 Ιδεογράμματα Σημεία που δηλώνουν την κατεύθυνση της γραφής Αριθμητικά Σύμβολα Τα σημαντικότερα δείγματα στην Κνωσσό και τα Μάλια
Τα Ιδεογράμματα της κρητικής ιερογλυφικής γραφής. Τα συλλαβογράμματα της κρητικής ιερογλυφικής γραφής Τα Αριθμητικά σύμβολα της κρητικής ιερογλυφικής γραφής
ΙΙ. Γραμμική Γραφή Α : Θεωρείται μια απλοποιημένη σχηματοποίηση της Ιερογλυφικής Κρητικής Γραφής Προελληνική προαλφαβητική γραφή Συνεχίζει τη χρήση ιδεογραμμάτων Χρησιμοποιεί συλλαβογράμματαέχει περισσότερα προσδιοριστικά στοιχεία Σε χρήση από τη Μεσομινωική ΙΙ π.χ (1800 π.χ) έως την Υστερομινωική Ι περίοδο (1450 π.χ) 90 βασικά Συλλαβογράμματα Αριθμητικά Σύμβολα (=δεκαδικό σύστημα και κλάσματα)
Γνωρίζει διάδοση στην Κρήτη και σε περιοχές που επικοινωνούν μαζί της (Νησιά Αιγαίου, περιοχές Ηπειρωτικής Ελλάδας) Κείμενα λογιστικού και θρησκευτικού χαρακτήρα Χαράσσονται σε λίθινα, μετάλλινα αντικείμενα σε πήλινες πινακίδες γράφονται με μελάνη σουπιάς σε αγγεία Διαδόθηκε και στην Κύπρο Κυπριακό συλλαβικό αλφάβητο Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί
Πινακίδα Γραμμικής Γραφής Α, Π.1700, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Πινακίδα Γραμμικής Γραφής Α. 15 ος αιώνας π.χ, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Γραπτό κύπελλο με Γραμμική Γραφή Α, 18 ος 17 ος αιώνας π.χ, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου
Λεπτομέρεια της επιγραφής του πέλεκυ 3.Διπλός χάλκινος πέλεκυς από το σπήλαιο Αρκαλοχωρίου, π. 1600 π.χ, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Στο κέντρο φέρει ιερογλυφική επιγραφή σε τρείς στήλες. Πήλινος Δίσκος από το ανάκτορο της Φαιστού., Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.
ΙΙΙ. Γραμμική Γραφή Β : Εξέλιξη της Γραμμικής Γραφής Α Εμπλουτισμός με νέα στοιχεία προκειμένου να καταγραφεί η νέα γλώσσα, η ελληνική 87 Συλλαβικά Σύμβολα Ιδεογράμματα (είτε ως πραγματικά είτε ως επεξηγηματικά σημεία) Αριθμητικά Σύμβολα (δεκαδικό σύστημα, κλασματική μορφή) Φωνήεν Συνδυασμός Συμφώνων + Φωνήεν Σύμφωνο + Φωνήεν Τα παλαιότερα δείγματα ανάγονται στον 15 ο π.χ αιώνα ενώ παύει να υπάρχει στο τέλος του 12 ου αιώνα με το τέλος του Μυκηναϊκού κόσμου
Αρχεία των μυκηναϊκών ανακτόρων Λογιστικοί Κατάλογοι Ονοματολογία προσώπων και τόπων Επαγγέλματα Θρησκευτικά κείμενα Πήλινες πινακίδες (σελιδόσχημες φυλλοειδείς) Σφραγίσματα Αγγεία Κείμενα έχουν εντοπιστεί στην Κρήτη και στα Μυκηναϊκά κέντρα της Ηπειρωτικής Ελλάδας ( Μυκήνες, Τίρυνθος, Θήβα, Πύλος) Αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 από τους Michael Ventris και John Chadwick
Τα συλλαβογράμματα της Γραμμικής γραφής Β Τα Ιδεογράμματα της Γραμμικής γραφής Β Φυλλοειδής πινακίδα Σελιδόσχημη πινακίδα Σφράγισμα, όψεις α και β
pi- je-ra (φιάλη) ti-ri-po (τρίπους) Πινακίδα φυλλοειδούς τύπου από το ανάκτορο της Πύλου. Αποτελεί κατάλογο μαγειρικών σκευών με χρήση συλλαβογραμμάτων και εικονογραμμάτων, π.χ. pi- je-ra (φιάλη), ti-ri-po (τρίπους), e-ka-ra (εσχάρα), 13 ος αιώνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο e-ka-ra (εσχάρα) Πινακίδα σελιδόσχημου τύπου από το ανάκτορο της Πύλου. Φέρει συλαβογράμματα, ιδεογράμματα και αριθμητικά σύμβολα Γραμμικής Γραφής Β, 13 ος αιώνας π.χ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Αλφαβητική Ελληνική Γραφή: Διαδέχτηκε τη Γραμμική Γραφή Β Προέρχεται από το φοινικικό αλφάβητο Είναι φωνητικό κάθε σύμβολο γράμμα αποτελεί έναν φθόγγο-φωνή Οι Έλληνες πρόσθεσαν φωνήεντα και προσάρμοσαν το φοινικικό αλφάβητο στις ανάγκες τους (μεταξύ 1200 π.χ και 800 π.χ) Μέχρι τον 5 ο αιώνα υπήρχαν πολλά τοπικά αλφάβητα Από τον 5 ο επικράτησε σε όλο τον ελλαδικό χώρο αυτό της Μιλήτου (403/2 π.χ) Από το ελληνικό αλφάβητο προήλθε αυτό των Αρμενίων, των Κοπτών των Γότθων, των Σλάβων Μέσω αποικιών Κάτω Ιταλίας διαδόθηκε στους Λατίνους
Η οινοχόη του Διπύλου (αθλητικό έπαθλο), που φέρει την αρχαιότερη Αττική επιγραφή σε ελληνικό αλφάβητο, 730-720 π.χ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Όποιος τώρα απ όλους τους χορευτές με περισσότερη χάρη παίζει, δικό του (είναι) αυτό το
Άλλα συστήματα γραφής: Κινεζική Γραφή Αρχή εικονογραφίας το 1550 π.χ Ίδεογραφική γραφή Οι λέξεις είναι μονοσύλλαβες και χρησιμοποιούνται ως ονόματα και ρήματα Επιβιώνει έως σήμερα Γραφή των Ίνκας Συμπλέγματα κόμπων (quippus) και έγχρωμων ταινιών σχημάτιζαν λογικές ενότητες για πρακτικούς λόγους (π.χ υπολογισμούς) Γραφή των Μάγιας Επινόησαν σύστημα καταγραφής ημερολογιακού κύκλου Αριθμητικά σημάδια από 0-20 Θαυμάσια γλυπτικά δείγματα γραφής Εν μέρει έχει αποκρυπτογραφηθεί
Η Γραφή Braille: Στα 1825 ο Louis Braille δημιούργησε το σύστημα γραφής και ανάγνωσης για τους ανθρώπους με προβλήματα όρασης Πρόκειται για απόδοση των γραμμάτων του αλφαβήτου και των αριθμών με ανάγλυφες στιγμές Διαβάζεται από αριστερά προς τα δεξιά και από πάνω προς τα κάτω
Υλικά Γραφής: Σε σκληρά υλικά : Λίθος Μέταλλο Ξύλο Πηλός Όστρακα Κέρινες πινακίδες Ελεφαντόδοντο Ελάσματα (φύλλο χρυσού) Σε μαλακά υλικά : Φύλλα δέντρων και φυτών Λινάρι Πάπυρος Περγαμηνή Χαρτί
Όργανα Γραφής: Στύλος ή Γραφείον (stilus, graphium) Κάλαμος ή Γραφίς (calamus, canna) Κονδύλιον ή Κόνδυλος Μικρή ράβδος από σίδερο, χαλκό, κόκαλο και ελεφαντόδοντο Απολήγει σε αιχμή και σε πεπλατυσμένη επιφάνεια ώστε να χαράζει και να σβήνει Σε πάπυρο και σε περγαμηνή Μικρό ευλύγιστο καλάμι με σχισμή κατά μήκος της απόληξής του Πένα από φτερό πουλιού (χήνας) Παράλληλα με γραφίδα από 4 ο αιώνα Γραφικό μέλαν ή μέλαν (αργότερα Έγκαυστον) Συνήθως μαύρο Παλαιότερα από φυτικές ουσίες Αργότερα πρόσθεσαν μεταλλικά άλατα
Παραδείγματα υλικών γραφής : Μεταλλικές γραφίδες. Ρωμαϊκή Περίοδος, Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου Όστρακα εξοστρακισμού, Αθήνα, Κεραμεικός, 5 ος αι. Ξύλινη πινακίδα όπου πάνω είναι το κείμενο του δασκάλου και κάτω η αντιγραφή του μαθητή, Βρετανικό Μουσείο Λονδίνου Μικρά Ασία, χρυσό έλασμα, τέλος 5 ου αιώνα
Πάπυρος
Πάπυρος : Cyperus Papyrus (Κύπερος ο Πάπυρος) (Ελληνική ονομασία χάρτης) Σημερα paper, papier Κοιλάδα του Νείλου Συρία - Μεσοποταμία Σικελία Δε φύεται σήμερα (μόνο στην Αφρική)
Χρησιμοποιήθηκε για κατασκευή : Παπύρινου χαρτιού Ελαφρών πλοιαρίων Υφαντικών ινών Ομοίωμα αιγυπτιακού πλοιαρίου. Η Μορφή της πρύμνης και της πλώρης Παραπέμπουν σε σκάφη από πάπυρο, 2134 π.χ-2040 π.χ, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας Υποδημάτων Φιτιλιών Φάρμακο Αναπαράσταση υποδημάτων από πάπυρο
Τα παλαιότερα παραδείγματα χρονολογούνται πάνω από 3000 π.χ - Σε παραστάσεις αιγυπτιακών ναών έχουμε ακόμα παλαιότερα δείγματα Διατηρείται μόνο σε ξηρά κλίματα χωρίς καθόλου υγρασία Στα τέλη του 18 ου αιώνα ήρθαν στο φως πάπυροι στην Αίγυπτο Η ανακάλυψη τους τυχαία Ως προς τη γλώσσα και την προέλευση σώζονται πάπυροι αιγυπτιακοί, ελληνικοί, περσικοί, εβραϊκοι, λατινικοί, αραβικοί Το μεγαλύτερο μέρος των σωζόμενων παπύρων προέρχονται από την ελληνορωμαϊκή και τη βυζαντινή περίοδο Η συγκέντρωση του μεγάλου αριθμού παπύρων οδήγησε στην ανάπτυξη του επιστημονικού κλάδου της παπυρολογίας.
Διαδικασία Επεξεργασίας Παπύρου: Έκοβαν το στέλεχος του φυτού κατά μήκος σε λωρίδες (σχίζες) Άπλωναν τις λωρίδες, κολλητά τη μια στην άλλη, πάνω σε επίπεδη επιφάνεια και τις έβρεχαν με νερό Στο στρώμα αυτό τοποθετούσαν ένα δεύτερο κάθετα προς αυτό Έτσι σχηματιζόταν ένα πλέγμα που το συμπίεζαν Αποδεσμευόταν κολλώδης ουσία Συγκομιδή και επεξεργασία παπύρου
Τα δύο στρώματα ενώνονταν απόλυτα μεταξύ τους Κατόπιν λείαιναν την επιφάνεια με ελαφρόπετρα ή κόκαλο ώστε να διευκολύνεται η κίνηση της γραφίδας Κολλούσαν συνεχόμενα φύλλα παπύρου ώστε να σχηματίζονται επιμήκεις μακριές ταινίες που αποτελούσαν τον κύλινδρο (volumen), τυλιγμένο σε σχήμα ρολού (στη βυζαντινή εποχή ειλητάριο)
Μορφή παπύρου Αποθήκευση : Μορφή κυλίνδρου τυλιγμένος γύρω από ξύλινη ή κοκάλινη ράβδο (ομφαλός- umbilicus) Άκρες ράβδου από ελεφαντόδοντο (κέρατα-cornua) Volumen για τους Ρωμαίους Χάρτης (άγραφος πάπυρος) και Τόμος (γραμμένος πάπυρος ) για τους Έλληνες Τον κύλινδρο έδεναν με σπάγκο και συνήθως τον σφράγιζαν Κρεμαστή καρτέλα (σίλλυβος - titulus) για αναγραφή τίτλου Οι κύλινδροι φυλάσσονταν σε μικρό κιβώτιο ή κουτί (κιβωτός κίστη - scrinium)
Οι άκρες της ράβδου (κέρατα cornua) Καρτέλα για αναγραφή τίτλου (σίλλυβος- titulus) Αναπαράσταση τοποθέτησης κυλινδρικών παπύρων σε βιβλιοθήκη. Παπύρινος κώδικας T-S 6H9-21, Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Cambridge Κιβωτίδιο για την αποθήκευση παπύρου
Γραφή και Τρόπος ανάγνωσης παπύρου: Το κείμενο γραφόταν σε στήλες (σελίδες) στην μπροστινή όψη του παπύρου (recto) Κόλλημα Πρωτόκολλον - Εσχατοκόλλιον Μικρό ευλύγιστο καλάμι με μικρή σχισμή κατά μήκος της μύτης (κάλαμος γραφίδα, calamus canna) βουτηγμένο σε μελάνη Ο αναγνώστης κρατούσε σε οριζόντια θέση τον κύλινδρο με το δεξί χέρι - Τον ξετύλιγε σιγά σιγά με το αριστερό ενώ ταυτόχρονα δίπλωνε από δεξιά προς αριστερά Σε επόμενη ανάγνωση εμφανιζόταν η αρχή Αν η γραφή έβαινε παράλληλα προς το κόλλημα των φύλλων και κάθετα προς τις ίνες τότε τον κρατούσαν κάθετα
Παραδείγματα απεικόνισης γραφής και ανάγνωσης παπύρων: Ανάγλυφο με παράσταση μαθήματος, Trier, Μουσείο Ρήνου Λόγοι του Υπερείδη (pap. Lit. Lond.132), 100 μ.χ, Βρετανική Βιβλιοθήκη, Λονδίνο. Στήλες (σελίδες) παπύρου Η ποιήτρια Σαπφώ κρατώντας πάπυρο, υδρία 5 ου αιώνα π.χ, Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
Ποιότητες Παπύρου : Ανάλογα με Λεπτότητα Πυκνότητα Χρώμα Λείανση Μήκος Καλύτερη ποιότητα Charta Hieratica (μεταγεν. Augusta) 25 εκατοστόμετρα Ακολουθούσε η Charta Livia μήκος Χειρότερη ποιότητα Charta Emporetica 10 εκατοστόμετρα μήκος
Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Παπύρου: Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα Πιο φθηνός από την περγαμηνή Φυτικό προϊόν Γρήγορη φθορά (υγρασία)
Πάπυρος και Ελλάδα: Οι Έλληνες τον αγόραζαν από τους Φοίνικες από την πόλη Βύβλος (βύβλος,βυβλίον,βιβλίον) Τον αναφέρει ο Ηρόδοτος ως κανονική ύλη γραφής Χρησίμευε για τη γραφή των φιλολογικών και δικαιοπρακτικών κειμένων έως τον 4 ο αιώνα μ.χ (επικράτηση περγαμηνής) Ελληνικοί πάπυροι απαντούν έως τον 8 ο και 9 ο αιώνα (σπάνια καθώς κυριαρχεί η περγαμηνή) Φυλάσσονται μικρές συλλογές παπύρων (Εθνική Βιβλιοθήκη, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αρχαιολογική Εταιρεία - Βιβλιοθήκη Μουσείων Βατικανού, Βρετανικό Μουσείο, Παρισινή Βιβλιοθήκη)
Σημασία του παπύρου: Παρέχουν πληροφορίες για ζητήματα της καθημερινότητας του αρχαίου ανθρώπου Διέσωσαν κείμενα επιστημονικού και φιλολογικού περιεχομένου Προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες στην επιστήμη της Γλωσσολογίας καθώς δείχνουν την εξέλιξη της γραφής και της γλώσσας
Συμπεράσματα : Η επινόηση της γραφής θεωρείται η μεγαλύτερη εφεύρεση του ανθρώπου Οι νέες συνθήκες διαβίωσης σε σταθερή και μόνιμη βάση δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την επινόηση της γραφής Από νωρίς η ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων τους ώθησε στην αναζήτηση συμβόλων και απεικονίσεων σκηνών από την καθημερινή τους ζωή πλησιάζοντας περισσότερο την έννοια της τέχνης Οι ειδικοί διακρίνουν τους εξής τύπους γραφής: Εικονογραφική Ιδεογραφική Γραφή λέξεων Συλλαβική (σφηνοειδή) Αλφαβητική Γραφή Braille
Η ανάπτυξη της γραφής δημιούργησε την ανάγκη χρήσης ποικίλων υλικών πάνω στα οποία αναγράφονταν κείμενα ποικίλου χαρακτήρα. Το πιο κοινό υλικό γραφής της αρχαιότητας ήταν ο πάπυρος Λόγω της μικρής ανθεκτικότητάς του αντικαταστάθηκε σταδιακά από την περγαμηνή Οι σωζόμενοι πάπυροι μας δίνουν πολλές πληροφορίες για τη ζωή της αρχαιότητας