ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΕΙΡΑ Α Μάιος 2007 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΕΙΡΑ Α Μάιος 2007 ΜΕΡΟΣ Α ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1. α) Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται δημογραφική γήρανση. Δημογραφική γήρανση είναι η μεγαλύτερη αναλογία του πληθυσμού να είναι οι ηλικιωμένοι και η μικρότερη ο ενεργός (νεαρός) πληθυσμός σε μια κοινωνία. (2 μον.) β) Δύο μέτρα που μπορεί να πάρει η κυβέρνηση της Κύπρου έτσι ώστε να αντιμετωπίσει το πιο πάνω φαινόμενο είναι να: Παρέχει κίνητρα/μέτρα για αύξηση της γονιμότητας. Βελτιώσει τις ικανότητες, τα κίνητρα και την κινητικότητα των γηραιότερων εργαζομένων. Υποστηρίξει και να εφαρμόσει πρακτικές για τη διασφάλιση της δια βίου μάθησης. Προσαρμόσει χώρους εργασίας για το ηλικιωμένο εργατικό προσωπικό, αλλάζοντας κάποιους κανονισμούς και πρακτικές απασχόλησης. Βελτιώσει το περιβάλλον εργασίας για να ελαχιστοποιηθεί η μείωση της ικανότητας για εργασία και να δοθεί η ικανότητα παράτασης της επαγγελματικής ζωής. Προωθήσει πολιτικές που να διευκολύνουν την πρόσβαση των εργαζομένων που γερνούν, σε πιο κατάλληλες και πιο ευέλικτες μορφές εργασίας. Καταργήσει τις αντιλήψεις και τις πρακτικές που κάνουν διακρίσεις σε βάρος των ηλικιωμένων. Δώσει στους εργαζομένους κίνητρα για να εργάζονται περισσότερο και να προτιμούν τη μεταγενέστερη αποχώρηση από την εργασία. Αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης των εργαζομένων ατόμων. Προωθήσει τη σημασία της υγείας και του υγιούς τρόπου ζωής, για καλύτερη ποιότητα ζωής σε μεγάλες ηλικίες. (2 Χ 2 = 4 μον.) 2. α) Δύο πλεονεκτήματα που προσφέρει η χρήση της επιταγής: Επιτρέπει τις συναλλαγές χωρίς να είναι απαραίτητη η μεταφορά μεγάλης ποσότητας μετρητών. Υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης της αν παραστεί ανάγκη. Αποτελεί πρακτικό τρόπο πληρωμής για προϊόντα μεγάλης αξίας. Δεν έχει επιπλέον επιβάρυνση ο λογαριασμός όπως γίνεται με τη χρήση καρτών. (2 Χ 2 = 4 μον.) 1

β) Τα τέσσερα σημεία που θα πρέπει να προσέξει κατά τη συμπλήρωση μιας επιταγής είναι: Σωστή ημερομηνία. Ονοματεπώνυμο. Ποσό ολογράφως. Ποσό αριθμητικά. Υπογραφή. Να μη χρησιμοποιείται μολύβι. Ποτέ να μη δίνεται «ανοικτή επιταγή». Αν γίνει κάποιο λάθος να διορθώνεται και να μονογράφεται. (4 Χ 0.5 = 2 μον.) 3. α) Τρεις παράγοντες που ευνοούν τον πολλαπλασιασμό και την ανάπτυξη των βακτηρίων στα τρόφιμα είναι: Θρεπτικά συστατικά του τροφίμου π.χ. η ανάπτυξη των βακτηρίων σε πρωτεϊνούχες τροφές Η υγρασία. Τα βακτήρια δεν αναπτύσσονται σε τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας νερού όπως για παράδειγμα τα όσπρια. Η θερμοκρασία. Οι αλλοιώσεις των τροφίμων παρατηρούνται σε θερμοκρασίες μεταξύ 5 C- 63 C. Σε χαμηλές θερμοκρασίες κάτω των 5 C, τα βακτήρια δεν αναπτύσσονται, όμως επιζούν. Σε ψηλές θερμοκρασίες πάνω των 63 C τα βακτήρια σκοτώνονται. Ο χρόνος. Τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται με πολύ γρήγορούς ρυθμούς Διπλασιάζονται σε διάστημα 10 20 λεπτών. Το οξυγόνο. Μερικά είδη βακτηρίων χρειάζονται οξυγονο για να αναπτυχθούν Το ph. Η ανάπτυξη και ο πολλαπλασιασμός μεγάλου αριθμού βακτηρίων είναι δυνατό να γίνει σε ph από 4.5-7. ( 3 Χ 1 =3 μονάδες) β) Τρία σημεία που πρέπει να προσεχθούν κατά την προετοιμασία και το μαγείρεμα των τροφών ώστε να αποφεύγονται οι τροφικές δηλητηριάσεις: Να αποφεύγεται η μεταφορά παθογόνων βακτηρίων στις τροφές από τους χειριστές των τροφίμων (π.χ. καλό πλύσιμο των χεριών, ειδικό δίχτυ για τα μαλλιά ). Να πλένονται σχολαστικά τα φρούτα και τα λαχανικά. Να προστατεύονται κατάλληλα τα τρόφιμα από τη μεταφορά παθογόνων βακτηρίων από το περιβάλλον (π.χ. τη σκόνη, τα κατοικίδια, τα έντομα). Καλό ψήσιμο των τροφών για καταστροφή των βακτηρίων. 2

Να ζεσταίνονται καλά τα ήδη μαγειρεμένα φαγητά σε θερμοκρασίες πάνω από 100 C και όχι περισσότερο από μια φορά. Να αποφεύγεται η επιμόλυνση των τροφίμων από μολυσμένα σε μη μολυσμένα τρόφιμα (π.χ. ξεχωριστά σανιδάκια για λαχανικά και κρέατα, σωστή τοποθέτηση ωμών και μαγειρεμένων τροφών στο ψυγείο και χρήση διαφορετικών μαχαιριών για το κόψιμό τους). Τα τρόφιμα ωμά και μαγειρεμένα να φυλάγονται σε κατάλληλες θερμοκρασίες ( ψυγείο, κατάψυξη). (3 Χ 1= 3 μον.) 4. Τρεις στόχοι της συσκευασίας των τροφίμων: Η απομόνωση των τροφίμων από ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές επιδράσεις. Τέτοιες επιδράσεις είναι η υγρασία, το φως, το οξυγόνο, οι διάφορες οσμές και πλήθος άλλες χημικές ουσίες που δυνατό να βρίσκονται στο περιβάλλον των τροφίμων και που χαρακτηρίζονται ως περιβαλλοντικοί ρύποι. Η προστασία των τροφίμων. Τα τρόφιμα πρέπει να προστατεύονται από μικροοργανισμούς και έντομα. Η παροχή βολικού τρόπου προσφοράς των προϊόντων στον καταναλωτή. Ευκολία στη μεταφορά και αποθήκευση τους. Η πληροφόρηση του καταναλωτή. Δίνονται πληροφορίες στην ετικέτα σχετικά με τα συστατικά των προϊόντων και την παροχή οδηγιών για τη φύλαξη και το χειρισμό τους μέχρι την κατανάλωση. Η εγγύηση ότι δεν έχει γίνει επέμβαση στα τρόφιμα μετά τη συσκευασία τους. Οποιαδήποτε επέμβαση έχει γίνει στα τρόφιμα εντοπίζεται εύκολα διότι αλλοιώνεται η συσκευασία. (3 Χ 2= 6 μον.) 5. α) Ο Βασικός Μεταβολισμός είναι η ελάχιστη ποσότητα ενέργειας που απαιτείται για τη διατήρηση του οργανισμού στη ζωή σε κατάσταση απόλυτης ανάπαυσης. (μον. 2) β) Δύο παράγοντες που μπορεί να μειώσουν το Βασικό Μεταβολισμό είναι : ηλικία: ο Β.Μ. μειώνεται στους ενήλικες κατά 2-8% ανά δεκαετία ζωής και αυτό εξαιτίας της απώλειας μυϊκής μάζας λιμοκτονία και υποσιτισμός: ο χρόνιος υποσιτισμός μειώνει το Β.Μ. επίπεδα θυροξίνης: μειωμένα επίπεδα θυροξίνης οδηγούν στη μείωση του Β.Μ. φύλο: οι γυναίκες έχουν συνήθως χαμηλότερο Β.Μ. από αυτό των ανδρών, λόγω του ότι έχουν μικρότερο ποσοστό μυϊκής μάζας στο σώμα τους. 3

σύσταση σώματος: περιεκτικότητα σε μυς και λίπος. Οι μύες καίνε περισσότερες θερμίδες από ότι το λίπος, επομένως ένα άτομο με μεγαλύτερη ποσότητα λίπους έχει και χαμηλότερο Β.Μ. Δύο παράγοντες που μπορεί να αυξήσουν το Βασικό Μεταβολισμό είναι : ύψος -βάρος:τα άτομα που έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια έχουν και ψηλότερο Β.Μ. ανάπτυξη: άτομα που βρίσκονται στην ανάπτυξη πρέπει να καλύψουν τις ενεργειακές απαιτήσεις της αυξημένης βιοσύνθεσης και γι αυτό έχουν αυξημένο Β.Μ.. Αυξημένο Β.Μ. έχουν για τον ίδιο λόγο και οι έγκυες γυναίκες πυρετός: η παρουσία πυρετού αυξάνει το Β.Μ. στρες: οι ορμόνες που εγκρίνονται κατά το στρες έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του Β.Μ. θερμοκρασία περιβάλλοντος: η προσαρμογή σε χαμηλές ή ψηλές θερμοκρασίες αυξάνει το Β.Μ. επίπεδα θυροξίνης: αυξημένα επίπεδα θυροξίνης οδηγούν σε αύξηση του Β.Μ. φύλο: οι άντρες έχουν συνήθως μεγαλύτερο Β.Μ. από τις γυναίκες, λόγω του ότι έχουν μεγαλύτερο ποσοστό μυϊκής μάζας στο σώμα σύσταση σώματος: περιεκτικότητα σε μυς και λίπος. Οι μύες καίνε περισσότερες θερμίδες από ότι το λίπος, επομένως ένα άτομο με μεγάλη ποσότητα μυών έχει και ψηλότερο Β.Μ. (4 Χ 1= 4 μον.) 6. α) Η LDL («κακή χοληστερόλη») πρέπει να διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα γιατί έχει συσχετιστεί με την απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών και τη δημιουργία καρδιαγγειακών παθήσεων. Η HDL («καλή χοληστερόλη») πρέπει να διατηρείται σε ψηλά επίπεδα γιατί απομακρύνει τη χοληστερόλη από τις αρτηρίες και έτσι εμποδίζει την απόφραξη τους. (2Χ1=2 μον) β) Τα κορεσμένα λίπη σχετίζονται άμεσα με τις καρδιοπάθειες, αφού αυξάνουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα και ευνοούν την αθηροσκλήρωση. (2 μονάδες) γ) Τέσσερις τροφές πλούσιες σε κορεσμένο λίπος είναι λιπαρό κρέας, ολόπαχα γαλακτοκομικά, βούτυρο, φρέσκια κρέμα και επεξεργασμένες τροφές όπως λουκάνικα, γλυκίσματα, παγωτά, μπισκότα, είδη αρτοποιείου με σφολιάτα. (4 Χ 0.5= 2 μον.) 4

7. α) Το θρεπτικό συστατικό που πρέπει να περιλαμβάνει σε μεγάλη ποσότητα στη διατροφή του ο Γιώργος είναι οι υδατάνθρακες. (1 μον) Διότι: Οι υδατάνθρακες αποτελούν την καλύτερη πηγή ενέργειας για τους μυς κατά τη διάρκεια της άσκησης. ή Οι υδατάνθρακες της τροφής αποθηκεύονται στον οργανισμό (μυς και συκώτι), με τη μορφή γλυκογόνου, το οποίο χρησιμοποιείται για ενέργεια κατά τη διάρκεια της άσκησης. ή Με την έντονη άσκηση οι αποθήκες του γλυκογόνου αδειάζουν, γι αυτό και οι αθλητές θα πρέπει μετά την άσκηση να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες για να αναπληρώσουν τις απώλειες και να είναι έτοιμοι για την επόμενη δοκιμασία. (2 μον.) β) Τέσσερις τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες είναι: Δημητριακά προγεύματος, ψωμί, ρύζι, πατάτες, μακαρόνια, καλαμπόκι, φρούτα, κολοκάσι, ζάχαρη, γλυκά. (4 Χ 0.5= 2 μον.) γ) Τα κύρια συστατικά των ισοτονικών ποτών είναι: Νερό και λίγη ζάχαρη. ή Νερό και 6-8% υδατάνθρακες. (αρκετά ισοτονικά ποτά περιέχουν ακόμη άλατα και ηλεκτρολύτες) (1 μον.) 8. α) Τα γενετικά τροποποιημένα ή μεταλλαγμένα τρόφιμα είναι όλα όσα περιέχουν συστατικά από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Γενετικά τροποποιημένοι ή μεταλλαγμένοι οργανισμοί είναι αυτοί που στα κύτταρα τους έχουν εισαχθεί γονίδια (DNA) από τα κύτταρα ενός άλλου οργανισμού με στόχο ο οργανισμός να αποκτήσει τη συγκεκριμένη επιθυμητή ιδιότητα που περιέχει το γονίδιο που μεταφέρθηκε. (2 μον.) β) Ο καταναλωτής μπορεί να γνωρίζει αν τα τρόφιμα που αγοράζει έχουν τροποποιηθεί γενετικά ή περιλαμβάνουν γενετικά τροποποιημένα συστατικά από την κατάλληλη σήμανση στο προϊόν η οποία αναγραφεί τον όρο «το προϊόν αυτό περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς» ή εάν αυτό δεν είναι δυνατό, αναγράφεται σε συνοδευτικό 5

έγγραφο. Η σήμανση των γενετικά τροποποιημένων συστατικών στις ετικέτες των τροφίμων, είναι υποχρεωτική όταν αυτά ξεπερνούν το 0.9% του τροφίμου. (1 μον.) γ) Τρία μειονεκτήματα των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων είναι: Πιθανότητα ανάπτυξης νέων ζιζανίων, που θα είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Πιθανή ανάπτυξη εντόμων ανθεκτικών σε εντομοκτόνα. Εξαφάνιση ορισμένων φυσικών ποικιλιών αφού οι τροποποιημένες ποικιλίες είναι πιο ανθεκτικές ή πιο αποτελεσματικές και θα καλλιεργούνται αποκλειστικά. Πιθανότητα πρόκλησης βλάβης σε ωφέλιμους οργανισμούς (π.χ. ωφέλιμα έντομα). Μείωση της αντίστασης του ανθρώπου σε αντιβιοτικά. Αύξηση των αλλεργικών αντιδράσεων σε τρόφιμα. Πιθανή δημιουργία ουσιών στα τρόφιμα που η τοξικότητά τους είναι άγνωστη στον άνθρωπο. Τα τρόφιμα μπορεί να γίνουν πιο ευπαθή σε μολύνσεις από μικροοργανισμούς. Αποκλειστική εξάρτηση της παγκόσμιας αγοράς σπόρων από πολυεθνικές εταιρείες. (3Χ 1 = 3 μον.) 9. Τρία μειονεκτήματα των βιολογικών τροφίμων: Είναι συνήθως πιο ακριβά από τα προϊόντα συμβατικών καλλιεργειών λόγω του ψηλότερου κόστους παραγωγής τους, τον κίνδυνο καταστροφής της σοδειάς από διάφορα παράσιτα και άλλους οργανισμούς και το ψηλό εργατικό κόστος που απαιτείται για τη φροντίδα και περιποίηση των καλλιεργειών αυτών. Τα βιολογικά φρούτα και λαχανικά παράγονται μόνο εποχιακά και η παραγωγή τους είναι μειωμένη. Συνήθως υστερούν ως προς την εμφάνιση σε σχέση με τα συμβατικά. (3Χ 1 = 3 μον.) β) Τρία πλεονεκτήματα των βιολογικών τροφίμων:: Είναι συνήθως πιο εύγευστα Δεν περιέχουν φυτοφάρμακα ή ορμόνες τα οποία πολλές φορές είναι επιβλαβή για την υγεία του ανθρώπου Ορισμένες μελέτες παρουσιάζουν τα βιολογικά τρόφιμα να περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα θρεπτικών συστατικών όπως μέταλλα και βιταμίνες 6

Η βιολογική καλλιέργεια δεν είναι επιβλαβής για το περιβάλλον και την άγρια ζωή Η οργανική κτηνοτροφία παρέχει καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στα ζώα, πιο φυσική ζωή και πιο φυσική διατροφή. (3Χ 1 = 3 μον.) 10. α) Τέσσερις πιθανοί παράγοντες πρόκλησης ατυχημάτων στο σπίτι είναι: η ηλικία η απειρία και η άγνοια οι κακές συνήθειες συναισθηματικοί παράγοντες όπως ανησυχία, συγκίνηση κ.ά. παθολογικοί παράγοντες, δηλ. διάφορες ασθένειες, η μειωμένη διανοητική ικανότητα. ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης π.χ. κακός φωτισμός, κακός αερισμός ακαταστασία και έλλειψη καθαριότητας λανθασμένη χρήση εργαλείων. (4Χ 0.5 = 2 μον.) β) Τέσσερις τρόποι με τους οποίους μπορούν να προληφθούν τα ατυχήματα από δηλητηριάσεις και εγκαύματα στα παιδιά είναι: να επιτηρούνται τα παιδιά όταν παίζουν. να εφαρμόζονται οι κανονισμοί ασφαλείας. να γίνεται σωστή χρήση των συσκευών και των εγκαταστάσεων για παραδειγματισμό. να μην τοποθετούνται τα επικίνδυνα υλικά (π.χ. πετρέλαιο) σε φιάλες όπου θα ενέμενε κανείς να βρει άλλο υλικό ανθρώπινης χρήσης π.χ. αναψυκτικό. οι ουσίες που μπορεί να οδηγήσουν σε δηλητηριάσεις να τοποθετούνται σε ειδικά ντουλάπια καλά ασφαλισμένα. να μην τοποθετούνται στα ίδια ντουλάπια αναλώσιμα είδη καθημερινής χρήσης με μη αναλώσιμες χημικές ουσίες. τα φυτά που μπορεί να προκαλέσουν δηλητηριάσεις να απομακρύνονται από το σπίτι. τα μαγειρικά σκεύη να τοποθετούνται στην ηλεκτρική κουζίνα με τα χερούλια προς τα μέσα. να μην πλησιάζουν τα παιδιά τις θερμαντικές συσκευές. να μην επιτρέπεται στα παιδία να παίζουν με σπίρτα ή αναπτήρες. (4Χ 1 = 4 μον.) 7

ΜΕΡΟΣ Β 1. α) Με βάση τα στοιχεία που δίνονται για την κυρία Γεωργίου έξι παράγοντες κινδύνου που μπορεί να προκάλεσαν τον Διαβήτη τύπου ΙΙ είναι: Άτομο στενού οικογενειακού περιβάλλοντος- μητέρα- με διαβήτη τύπου ΙΙ Παχυσαρκία Ηλικία άνω των 40 χρόνων Ψηλή γλυκόζη αίματος Ψηλή αρτηριακή πίεση Ψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα Ψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων στο αίμα (6Χ 0.5 = 3 μον.) β) Τα επιθυμητά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι 60-110 mg/dl (1 μον.) γ) Τέσσερα σημεία που θα πρέπει να προσέξει στη διατροφή της η κυρία Γεωργίου για να πετύχει τη ρύθμιση του Διαβήτη της: Υδατάνθρακες 55% της συνολικής καθημερινής ενέργειας. Να προτιμά την κατανάλωση κυρίως σύνθετων υδατανθράκων όπως ψωμί ολικής άλεσης, δημητριακά προγεύματος χωρίς ζάχαρη και πλούσια σε φυτικές ίνες, ρύζι, αμυλούχα λαχανικά και φρούτα. Κατανάλωση πολλών φυτικών ινών, γιατί παίζουν καθοριστικό ρόλο στη βραδύτερη απορρόφηση της γλυκόζης στο αίμα. Επίσης συμβάλουν στον κορεσμό και στη γρηγορότερη απώλεια βάρους. Ισορροπημένη κατανομή των υδατανθράκων στα γεύματα σε τακτές ώρες, ώστε να αποφεύγονται οι αυξομειώσεις της γλυκόζης στο αίμα. Αποφυγή κατανάλωσης ζάχαρης, μελιού, φρουκτόζης, γλυκόζης, σιροπιού, μαλτόζης και τροφών που τις περιέχουν: π.χ. γλυκίσματα σοκολάτες, αναψυκτικά, καραμέλες. (δηλαδή αποφυγή τροφών πλούσιων σε σάκχαρα). Λίπη 30% της συνολικής καθημερινής ενέργειας, ώστε τα επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων στο αίμα να διατηρούνται στα φυσιολογικά. Πρωτεΐνη 15% της συνολικής καθημερινής ενέργειας. Προσοχή στην κατανάλωση αλκοόλ για αποφυγή υπογλυκαιμίας. Τα αλκοολούχα ποτά περιέχουν θερμίδες. (4Χ 1 = 4μον.) δ) 4 επιπτώσεις που μπορεί να παρουσιαστούν στην υγεία της αν δεν ρυθμίσει σωστά το διαβήτη της: Βλάβες στο νευρικό σύστημα. Προβλήματα στην όραση μέχρι και τύφλωση. 8

Καρδιαγγειακές παθήσεις (έμφραγμα, εγκεφαλικό). Προβλήματα στα νεφρά. Κακή κυκλοφορία στα πόδια, με επακόλουθο μολύνσεις και αγγειακές παθήσεις στα κάτω άκρα. (4 Χ 0.5= 2 μον.) (Σύνολο μονάδων 10) 2. α) Η Κύπρος κατέχει τη δεύτερη ψηλότερη θέση σε κιλά απορριμμάτων ανά άτομο στη Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας λόγος που δικαιολογεί τη θέση αυτή είναι: Την Κυπριακή κοινωνία την χαρακτηρίζει ο υπερκαταναλωτισμός ή Πολύ μικρό ποσοστό των απορριμμάτων στέλνεται για ανακύκλωση (1 μον.) β) Τρία προβλήματα που δημιουργούνται από το μεγάλο όγκο απορριμμάτων είναι: Πολλά από τα υλικά που απορρίπτονται στους σκυβαλότοπους αποτελούνται από πολύτιμους φυσικούς πόρους όπως τα δάση, τα ορυκτά, το πετρέλαιο. Σπαταλούνται τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Σπαταλούνται τεράστιες ποσότητες καθαρού νερού. Σπαταλούνται χρήματα. Πρόβλημα εξεύρεσης νέων σκυβαλότοπων και επέκταση των υφιστάμενων σκυβαλότοπων. Ρύπανση του περιβάλλοντος ( π.χ. εδάφους και υπόγειων υδάτων) (3 Χ 1 = 3 μον.) γ) Τρεις τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος του μεγάλου απορριμμάτων είναι: Μείωση της κατανάλωσης ή της συσκευασίας. Αποφυγή αγοράς προϊόντων με περιττό και αχρείαστο υλικό συσκευασίας. Αποφυγή περιττών αγορών. Επαναχρησιμοποίηση. Επαναχρησιμοποίηση υλικών, π.χ. σακούλες ή γυάλινα δοχεία. Τα υπολείμματα της κηπουρικής μπορούν να γίνουν λίπασμα. Αγορά προϊόντων σε συσκευασίες που επαναχρησιμοποιούνται. Ανακύκληση Αγορά προϊόντων σε συσκευασίες που ανακυκλώνονται. Συλλογή υλικών (χαρτί, αλουμίνιο, γυαλί), που μπορούν να ανακυκλωθούν και μεταφορά τους για ανακύκληση, π.χ. συλλογή παλιών εφημερίδων και χρησιμοποιημένου χαρτιού και μεταφορά τους σε ειδικά δοχεία που υπάρχουν σε ορισμένα σημεία. (3Χ 1 = 3μον.) 9

δ) α) Ανακυκλώσιμο υλικό β) 20% της συσκευασίας είναι από ανακυκλωμένο υλικό γ) Ανακυκλώσιμη πλαστική συσκευασία (3Χ 1 = 3μον.) (Σύνολο μονάδων 10) 3. α) Δυο λόγοι για τους οποίους οι ανάγκες σε σίδηρο είναι αυξημένες κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης: Αύξηση του όγκου του αίματος της εγκύου. Αυξημένες απαιτήσεις του πλακούντα σε αίμα και σίδηρο. Το έμβρυο αποθηκεύει σίδηρο για τις μελλοντικές ανάγκες ανάπτυξης του, αφού η μόνη τροφή που παίρνει κατά τους πρώτους 4-6 μήνες της ζωής του είναι το γάλα, που είναι φτωχό σε σίδηρο. (2Χ 1 = 2μον.) β) Τέσσερις τροφές πλούσιες σε σίδηρο είναι: κόκκινο κρέας, εντοσθια, λαχανικά με σκούρο πράσινο χρώμα, όσπρια, αυγά, αποξηραμένα φρούτα (βερίκοκα, σταφίδες, σύκα), φρέσκα φρούτα (βερίκοκα, ροδάκινα, αβοκάντο, φοινίκια, καρύδα). (4Χ 1 = 4μον.) γ) Η βιταμίνη C είναι απαραίτητη για την απορρόφηση του σιδήρου από τις τροφές. ( 1μον.) δ) 3 είδη τροφίμων που πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι: Τροφές με πολλή λίπος και ζάχαρη και φτωχές σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και ανόργανα άλατα, διότι δίνουν κενές θερμίδες, αυξάνουν το βάρος και δεν βοηθούν το έμβρυο και τη μητέρα π.χ. μπισκότα, γλυκίσματα, αναψυκτικά, τηγανιτά, μαρμέλαδα, πίτσα με μπέϊκον Μαλακά τυριά όπως το τυρί ροκφόρ, μπρι, το συκώτι, τα πατέ, οι τροφές που περιέχουν ωμά αυγά, και το μη παστεριωμένο γάλα για αποφυγή τροφικών δηλητηριάσεων Φρούτα και λαχανικά που δεν έχουν πλυθεί καλά και κρέατα που δεν έχουν ψηθεί καλά για αποφυγή τροφικών δηλητηριάσεων Τρόφιμα που περιέχουν καφεΐνη η οποία διαπερνά τον πλακούντα επηρεάζει το έμβρυο και εμποδίζει την απορρόφηση σιδήρου και ασβεστίου από τις τροφές όπως ο καφές, τα αναψυκτικά. Αλκοόλ. Εμποδίζει την παροχή οξυγόνου στο έμβρυο μέσο του ομφάλιου λώρου. Μπορεί να προκαλέσει το εμβρυικό αλκοολικό σύνδρομο. (3 Χ 1 = 3 μον.) (Σύνολο μονάδων 10) 10

4. α) Τρία πλεονεκτήματα που μπορεί να προσφέρει ο οικογενειακός προϋπολογισμός στη διαχείριση των οικονομικών της οικογένειας είναι: Διατηρεί ισοζύγιο στα έσοδα και έξοδα της οικογένειας με στόχο την αποφυγή άσκοπων δαπανών. Οργανώνει τις αγοραστικές ανάγκες της οικογένειας σε ημερήσια, εβδομαδιαία, μηνιαία ή ετήσια βάση. Θέτει και πραγματοποιεί βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους. Εξοικονομεί χρήματα για μελλοντικές δαπάνες π.χ. αγορά, κτίσιμο σπιτιού, αγορά αυτοκινήτου. Εξοικονομεί χρήματα για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών π.χ. προβλήματα υγείας, έκτακτες αγορές. (3Χ 1 = 3 μον.) β) 2 σταθερά έξοδα: Χαρτζιλίκι παιδιών (αν είναι σταθερό ποσό κάθε μήνα) καθαριότητα σπιτιού δόσεις δανείου σπιτιού δόσεις δανείου αυτοκινήτου Δόση ασφαλίστρων (2Χ 0.5 = 1 μον.) 2 μεταβλητά έξοδα: Λογαριασμοί ( π.χ. υδατοπρομήθεια, ΑΤΗΚ, ΑΗΚ) Διατροφή Μετακινήσεις Βενζίνη αυτοκινήτου Φόροι Φροντιστήρια Χαρτζιλίκι παιδιών (αν δεν είναι σταθερό ποσό κάθε μήνα) (2Χ 0.5 = 1 μον.) 2 έκτακτα έξοδα: Ένδυση Επισκευές σπιτιού Συντήρηση αυτοκινήτου Ταξίδια Δώρα Αγορές για το σπίτι Έξοδα σε περίπτωση ασθένειας (2Χ 0.5 = 1 μον.) γ) Τέσσερις παράγοντες που πιθανό να επηρεάζουν την καταναλωτική συμπεριφορά της συγκεκριμένης οικογένειας είναι : Δομή της οικογένειας (πυρηνική οικογένεια). Μέγεθος. Άλλες ανάγκες έχει η ολιγομελής και άλλες μια πολυμελής οικογένεια. 11

Ηλικία των μελών. Η συγκεκριμένη οικογένεια έχει παιδιά στην εφηβεία π.χ. εξόδοι, ρούχα, φροντιστήρια. Φύλο. Οι γυναίκες/κορίτσια ξοδεύουν σε αισθητικούς, κομμωτήρια, καλλυντικά ενώ οι άνδρες/αγόρια σε αυτοκίνητα, αγορά εισιτηρίων γηπέδων. Εισόδημα. Η συγκεκριμένη οικογένεια έχει πολλές οικονομικές υποχρεώσεις και δεν έχει την ευχέρεια να ξοδεύει χρήματα σε δευτερεύουσες ανάγκες όπως ταξίδια, ψυχαγωγία, εστιατόρια. Αξίες και πεποιθήσεις. Ο καθένας ξοδεύει σύμφωνα με τις αξίες και πεποιθήσεις του, π.χ. αγοράζει βιβλία, οικόπεδα, μετοχές, έργα τέχνης. Η συγκεκριμένη οικογένεια έχει αποφασίσει να ανακαινίσει το σπίτι της και να αγοράσει καινούριο αυτοκίνητο. Διαφήμιση. Η διαφήμιση ως πηγή πληροφόρησης επηρεάζει τις αποφάσεις των καταναλωτών, π.χ. η συγκεκριμένη οικογένεια πιθανόν να αποφάσισε να αγοράσει το καινούριο αυτοκίνητο της, μετά από διαφημίσεις του που είδε στην τηλεόραση. Γενικότερες εξελίξεις στην κοινωνία, οικονομία, τεχνολογική ανάπτυξη επηρεάζουν τη δυνατότητα των ατόμων και τα διαθέσιμα είδη τα οποία προσφέρονται στους καταναλωτές π.χ. η συγκεκριμένη οικογένεια αποφάσισε να ανακαινίσει το σπίτι της και να το εξοπλίσει με σύγχρονες οικιακές συσκευές, καθώς και να αγοράσει καινούριο μοντέλο αυτοκινήτου. (4 Χ 1 = 4 μον.) (Σύνολο μονάδων 10) ----- Τ Ε Λ Ο Σ ----- 12