ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ- AQUAMAN

ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΙΝΩΝ ΠΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ- AQUAMAN Παραδοτέο 7 Χαρτογράφηση των διαφορετικών απόψεων και αξιών και ταυτοποίηση των αντικρουόμενων στόχων Μάιος 2016

2

Τεχνική Έκθεση ΣΑΕ075/8 AQUAMAN Καινοτόμες Μεθοδολογίες Διαχείρισης Υδατικών Πόρων για την Προσαρμογή της Κλιματικής Αλλαγής και Διακυβέρνησης της Περιφέρειας Κρήτης Παραδοτέο 7 - Χαρτογράφηση των διαφορετικών απόψεων και αξιών και ταυτοποίηση των αντικρουόμενων στόχων Μάιος 2016 Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ ΥΠΕΚΑ Υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας Πρόγραμμα «GR02 - ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΥΔΑΤΩΝ» του ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΙΚΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (ΧΜ ΕΟΧ) 2009-2014 3

Επιστημονικός Υπεύθυνος Νικόλαος Π. Νικολαΐδης Σχολή Μηχανικών Περιβάλλοντος, Πολυτεχνείο Κρήτης Συγγραφείς της Τεχνικής Έκθεσης Πολυτεχνείο Κρήτης Εργαστήριο Υδρογεωχημικής Μηχανικής και Αποκατάστασης εδαφών (HERSLAB) Καθηγητής Νικολαΐδης Νικόλαος Δρ. Λήδα Δημητροπούλου Δρ. Μαρίνος Κριτσωτάκης Υπ. Διδ. Λιλλή Μαρία Υπ. Διδ. Πανακούλια Σωτηρία 4

Περίληψη Στόχος της παρούσας τεχνικής έκθεσης είναι η παρουσίαση των εμπλεκόμενων μερών καθώς επίσης και ολόκληρης της διαδικασίας διαβούλευσης για τη διαμόρφωση του Διαχειριστικού Σχεδίου του υδατικού διαμερίσματος της Κρήτης, όπως πραγματοποιήθηκε το διάστημα 11/7/2013-27/2/2015. Πιο συγκεκριμένα, έγινε μια σύντομη περιγραφή της έννοιας των ενδιαφερομένων φορέων και της διαδικασίας - μεθοδολογίας ανάλυσης φορέων, παρουσίαση του γενικότερου πλαισίου μέσα στο οποίο υλοποιήθηκε η διαδικασία της διαβούλευσης, παρουσίαση της διαδικασίας της διαβούλευσης που ακολουθήθηκε για την προετοιμασία του Διαχειριστικού Σχεδίου με έμφαση στην ίδια τη διαδικασία και όχι στα άμεσα ή έμμεσα αποτελέσματα που επέφερε, ανάλυση των φορέων, παρουσίαση των αποτελεσμάτων της διαδικασίας διαβούλευσης και τέλος χαρτογράφηση των διαφορετικών απόψεων. Το Προσχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής του υδατικού διαμερίσματος της Κρήτης ήταν το προτελευταίο διαχειριστικό σχέδιο σε επίπεδο χώρας που δόθηκε σε διαβούλευση. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται σε σειρά παραγόντων και ακολουθεί όλες τις διοικητικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές τις οποίες εξακολουθεί να βιώνει η χώρα την τελευταία δεκαετία. Λόγω των ιδιαίτερα στενών χρονικών περιθωρίων που έπρεπε να τηρηθούν, η διαδικασία της διαβούλευσης του προσχεδίου του υδατικού διαμερίσματος Κρήτης χαρακτηρίστηκε από κάποιες διαφοροποιήσεις σε σχέση με τα προηγούμενα διαχειριστικά. Ειδικότερα, η διαδικασία διαβούλευσης σχεδιάστηκε από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων και τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης με την υποστήριξη εξωτερικού συμβούλου επικοινωνίας. Στόχος της διαβούλευσης ήταν η συζήτηση επί του Προσχεδίου Διαχείρισης σε εφαρμογή του Άρθρου 14 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη του στόχου αυτού ήταν συναντήσεις με βασικούς Φορείς, ημερίδες ενημέρωσης και διαβούλευσης, ιστοσελίδα στον επίσημο ιστότοπο της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, ερωτηματολόγιο επί της διαβούλευσης και επί σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης καθώς και ηλεκτρονική επικοινωνία με κάθε ενδιαφερόμενο για παροχή πληροφοριών και λήψη σχολίων. Για την προετοιμασία του Διαχειριστικού Σχεδίου, συστάθηκε ειδική Ομάδα Εργασίας για την ενίσχυση της συμμετοχικής διαδικασίας. Η επιλογή των συμμετεχόντων της διαδικασίας διαβούλευσης έγινε από τα στάδια του σχεδιασμού της διαδικασίας ενώ η σύσταση της Ομάδας Εργασίας επέτρεψε τη συμμετοχή σημαντικών τοπικών φορέων και στη φάση του σχεδιασμού. Το ολικό κόστος κατάρτισης του διαχειριστικού σχεδίου υπήρξε συγκριτικά ιδιαίτερα μικρό. 5

Στη διαβούλευση των σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων συμμετείχαν 55 από τους 355 φορείς στους οποίους έγινε κάλεσμα για να συμμετέχουν σε αυτή. Δε συμμετείχαν οι περισσότεροι εταίροι σε εθνικό επίπεδο (π.χ. υπουργεία, επιμελητήρια, ενώσεις, κυβερνητικοί και μη κυβερνητικοί οργανισμοί), και σε τοπικό επίπεδο είναι χαρακτηριστική η απουσία του τουριστικού, του εμπορικού, του βιοτεχνικού τομέα και των λιμεναρχείων. Κατά 80% οι συμμετέχοντες κρίνουν ότι το Προσχέδιο Διαχείρισης εντοπίζει και προσεγγίζει κύρια ζητήματα/θέματα διαχείρισης των νερών σε ικανοποιητικό βαθμό. Οι αντιπαραθέσεις που εντοπίστηκαν μεταξύ των φορέων που συμμετείχαν στη διαδικασία της διαβούλευσης ήταν περιορισμένες με ιδιάζον τοπικό χαρακτήρα (Περιοχή Αποκόρωνα Χανίων, Περιοχή Ιεράπετρας Λασιθίου). 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη... 5 Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή... 9 Κεφάλαιο 2 Ευρύτερο πλαίσιο διαμόρφωσης Διαχειριστικού Σχεδίου Κρήτη... 13 2.1 Τα φυσικά χαρακτηριστικά... 13 2.2 Ανθρωπογενή χαρακτηριστικά... 14 2.3 Θεσμικό περιβάλλον... 16 Κεφάλαιο 3 Η Συμμετοχική διαδικασία... 20 3.1 Η συμμετοχική διαδικασία κατά την Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ... 20 3.2 Η διαδικασία διαβούλευσης στο ΥΔ Κρήτης... 20 3.3 Ημερίδες... 25 Κεφάλαιο 4 Ανάλυση φορέων... 28 4.1 Διαδικασία επεξεργασίας δεδομένων διαβούλευσης... 28 4.2 Κατάλογος κοινωνικών εταίρων που έχουν σχέση με το νερό... 28 4.3 Συμμετοχή φορέων στη διαδικασία διαβούλευσης... 29 Κεφάλαιο 5 Αποτελέσματα διαδικασίας διαβούλευσης... 33 Κεφάλαιο 6 Χαρτογράφηση διαφορετικών απόψεων... 49 Κεφάλαιο 7 Συμπεράσματα... 52 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΖΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΕΡΓΑ ΑΝΑ ΦΟΡΕΑ... 53 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ... 104 7

Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή 8

Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή Η ανάγκη διεύρυνσης της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) στη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής γίνεται διαρκώς εντονότερη καθώς οι φορείς λήψης αποφάσεων και σχεδιασμού πολιτικής όλο και περισσότερο αναγνωρίζουν την ανάγκη κατανόησης του ποιος επηρεάζεται από τις πολιτικές που διαμορφώνουν και ποιος έχει τη δυνατότητα να τις επηρεάσει, δηλαδή ποια είναι ακριβώς τα ενδιαφερόμενα σε κάθε περίπτωση μέρη. Μέχρι τώρα τα ενδιαφερόμενα μέρη ορίζονταν και αποφασίζονταν στις περισσότερες περιπτώσεις ad hoc αποκλείοντας συχνά σημαντικούς φορείς και θέτοντας σε κίνδυνο την υλοποίηση οποιασδήποτε πολιτικής δεν είχε λάβει υπόψη της το σύνολο των υπαρχόντων συμφερόντων, θέσεων και απόψεων. Schematic representation of Rationale, Typology and Methods for Stakeholder Analysis by M.S. Reed et al. (2009) Στο πλαίσιο αυτό έχει ξεκινήσει προσπάθεια εξεύρεσης της πιο κατάλληλης διαδικασίας ανάλυσης των ενδιαφερομένων μερών (stakeholder analysis) που απαιτείται στις περισσότερες των περιπτώσεων διαμόρφωσης πολιτικής και λήψης αποφάσεων. Στην πραγματικότητα υπάρχει πληθώρα προτάσεων τόσο όσον αφορά το πώς μπορεί να οριστεί ένα ενδιαφερόμενο μέρος (για παράδειγμα ως σημαντικό μέρος ή επηρεαζόμενο σύνολο) όσο και το ποια προσέγγιση είναι καλύτερη μεθοδολογικά (για παράδειγμα κανονιστική ή λειτουργική). Σε κάθε περίπτωση τα οφέλη μιας τέτοιας ανάλυση μπορεί να είναι πολλαπλά καθώς επιτρέπουν την ταυτοποίηση των 9

ενδιαφερόντων των συμμετεχόντων, πιθανών μηχανισμών επιρροής άλλων ενδιαφερόμενων μερών, εν δυνάμει ρίσκα, φορέων - κλειδιά και συμμετεχόντων με αρνητική στάση που θα μπορούσαν να παρεμποδίσουν τη διαδικασία. Οι M.S. Reed et al (2009) κάνουν μία πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση των σχετικών μεθοδολογιών και της ιστορικής εξέλιξης της ανάλυσης ενδιαφερομένων μερών και καταλήγουν στην ακόλουθη σχηματοποίηση των βημάτων που θα πρέπει να περιλαμβάνει μια τέτοια ανάλυση. Schematic representation of key methodological steps by M.S. Reed et al. (2009) Ανεξαρτήτως μεθοδολογίας, η ανάλυση ενδιαφερομένων μερών τις περισσότερες φορές περιλαμβάνει: 1) τις διάφορες διαστάσεις του φαινομένου στο οποίο απευθύνεται η κάθε πολιτική, 2) την ταυτοποίηση των ατόμων, ομάδων και οργανισμών που επηρεάζουν ή επηρεάζονται από το υπό μελέτη φαινόμενο και 3) την ιεράρχηση των ενδιαφερομένων μερών βάση των θέσεων και της επιρροής τους. Ακολουθώντας την πρακτική αυτή και θέλοντας να παρουσιάσει όχι μόνο τα εμπλεκόμενα μέρη αλλά ολόκληρη τη διαδικασία διαβούλευσης για τη διαμόρφωση του Διαχειριστικού Σχεδίου του ΥΔ Κρήτης, όπως πραγματοποιήθηκε το διάστημα 11/7/2013-27/2/2015, η έκθεση αυτή αποτελείται από τα ακόλουθα μέρη: 10

1) Σύντομη περιγραφή του ρόλου των ενδιαφερομένων φορέων και της διαδικασίας - μεθοδολογίας ανάλυσης φορέων. 2) Παρουσίαση του γενικότερου πλαισίου μέσα στο οποίο υλοποιήθηκε η διαδικασία της διαβούλευσης: τα γεωμορφολογικά/φυσικά χαρακτηριστικά της Κρήτης, το ανθρωπογενές περιβάλλον του νησιού όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια και το θεσμικό περιβάλλον της διαχείρισης των υδατικών πόρων με έμφαση στους αρμόδιους διοικητικού φορείς και τις αρμοδιότητες τους. 3) Παρουσίαση της διαδικασίας της διαβούλευσης που ακολουθήθηκε για την προετοιμασία του Διαχειριστικού Σχεδίου με έμφαση στην ίδια τη διαδικασία και όχι στα άμεσα ή έμμεσα αποτελέσματα που επέφερε: εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν, αριθμός συναντήσεων, τρόπος πληροφόρησης, ομάδες εργασίας, τύπος κειμένων προς διαβούλευση, είδος παρεχόμενων τεχνικών και επιστημονικών πληροφοριών που δόθηκαν και σε ποιους, σε ποια στάδια της διαδικασίας διαμόρφωσης του σχεδίου υπήρξε συμμετοχή και ποιων, ανοιχτές / κλειστές στο κοινό συναντήσεις, συναντήσεις σχεδιασμού διαβούλευσης, εξακολούθηση συμμετοχής, ύπαρξη ξεκάθαρου χρονοδιαγράμματος, σαφώς προσδιορισμένη και ξεκάθαρη για τους συμμετέχοντες διαδικασία, κόστος, ποιότητα πληροφοριών και εάν μπορούσαν να οδηγήσουν σε καλά πληροφορημένες αποφάσεις, εκπροσώπηση όλων των συμφερόντων, ποσοστό συμμετεχόντων/ενδιαφερομένων, ποιος καθοδήγησε τη συζήτηση, ύπαρξη συνεργασιών ενδιαφερομένων σε διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης ή διαφορετικούς τομείς. 4) Ανάλυση φορέων: Ποιοι φορείς συμμετέχουν στη διαχείριση των υδάτων, ποιοι φορείς συμμετείχαν στη διαδικασία διαβούλευσης, τι είδους άτυπες συνεργασίες υπάρχουν μεταξύ των φορέων/ενδιαφερομένων, ποιο το είδος, η ονομασία των μέτρων που προτάθηκαν (προτάσεις μέτρων και νέα και προγραμματιζόμενα έργα), ο δικαιούχος και το επίπεδο ωριμότητας αυτών. 5) Αποτελέσματα διαδικασίας διαβούλευσης: ποιες πληροφορίες συλλέχθηκαν από την ανάλυση των ερωτηματολογίων της διαβούλευσης. 6) Χαρτογράφηση των διαφορετικών απόψεων: ποιες είναι οι αντιπαραθέσεις και τα αντικρουόμενα συμφέροντα μεταξύ των φορέων που συμμετείχαν στη διαδικασία της διαβούλευσης. 11

Κεφάλαιο 2 Ευρύτερο Πλαίσιο Διαχείρισης Διαχειριστικού Σχεδίου Κρήτης 12

Κεφάλαιο 2 Ευρύτερο πλαίσιο διαμόρφωσης Διαχειριστικού Σχεδίου Κρήτης 2.1 Τα φυσικά χαρακτηριστικά Το Υδατικό Διαμέρισμα της Κρήτης, σύμφωνα με την Απόφαση 706/16-7-2010 της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων "περί καθορισμού των Λεκανών Απορροής Ποταμών της χώρας και ορισμού των αρμόδιων Περιφερειών για τη διαχείριση και προστασία τους", αποτελείται από τρεις Λεκάνες Απορροής Ρεμάτων Βορείου Τμήματος Χανίων - Ρεθύμνου - Ηρακλείου (GR39) (3.676,06 km 2 ) Ρεμάτων Νοτίου Τμήματος Χανίων - Ρεθύμνου - Ηρακλείου (GR40) (2.798,2 km ) Ρεμάτων Ανατολικής Κρήτης (GR41) (1.870,28 km 2 ) 2 Οι Λεκάνες Απορροής του ΥΔ Κρήτης Πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης ΥΔ Κρήτης Η Κρήτη, το μεγαλύτερο ελληνικό νησί και το πέμπτο μεγαλύτερο στη Μεσόγειο, αποτελεί ουσιαστικά το νοτιότερο άκρο της ΕΕ. Η συνολική της έκταση είναι 8.335 km 2 με μήκος 260 km, πλάτος από 12 έως 57 km και ακτογραμμή που (συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλόντων ακατοίκητων κατά κύριο λόγο μικρών νησιών) φτάνει τα 1.306 km. Το νησί χαρακτηρίζεται από έντονο ανάγλυφο και τέσσερεις μεγάλους ορεινούς όγκους. Το ποσοστό κατανομής του σε πεδινές, ημιορεινές και ορεινές περιοχές, σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, είναι 22,7%, 27,9% και 49,4% αντίστοιχα. Τα πεδινά και εύφορα τμήματα του νησιού συναντώνται στους πρόποδες των μεγάλων 13

ορεινών όγκων. Στα τμήματα αυτά, σχηματίζονται κοιλάδες και πεδιάδες οι οποίες τροφοδοτούνται από τους ορεινούς υδροσυλλέκτες, πλήθος μικρών σχετικά ποταμών, χειμάρρων και φαραγγιών. Το υδρογραφικό δίκτυο είναι πυκνό στο δυτικό τμήμα του νησιού και όχι ιδιαίτερα αναπτυγμένο στα ανατολικά. Το ιδιαίτερα απότομο ανάγλυφο του νησιού, το μικρό του εύρος, η συχνή εναλλαγή διαπερατών και αδιαπέρατων γεωλογικών σχηματισμών σε συνδυασμό με την εποχικότητα των βροχοπτώσεων οδηγούν σε μεγάλη διείσδυση του νερού της βροχής προς τον υπόγειο υδροφορέα καθορίζοντας τα επιφανειακά της ύδατα. Έτσι, πάνω στα ασβεστολιθικά πετρώματα συναντάμε κατά κύριο λόγο χείμαρρους και πηγές και ελάχιστα ποτάμια μόνιμης ροής ή λίμνες. Ορισμένα από αυτά φιλοξενούν σημαντικό αριθμό ενδημικών ή σπάνιων ειδών και παρουσιάζουν πλούσιες φυσικοχημικές παραμέτρους. Ο τύπος κλίματος του νησιού τοποθετείται ανάμεσα στο χερσαίο Μεσογειακό και το ερημοειδές Μεσογειακό. Η πεδινή ζώνη χαρακτηρίζεται από μικρό ύψος βροχοπτώσεων, ήπιο χειμώνα και ξηρή περίοδο μεγάλης διάρκειας. Το έντονο ανάγλυφο, οι μεγάλες ποσότητες ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, η έκταση του νησιού και η πολύπλοκη γεωλογική δομή της Κρήτης δημιουργούν ποικιλία στη διακίνηση των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων οδηγώντας σε πλήθος υδρολογικών λεκανών με έκταση έως 600 km 2. Η συνολική απορροή που διακινείται ετησίως επιφανειακά από τα σημαντικότερα ρέματα υπολογίζεται σε 750 x 10 6 m 3 /έτος. Μια επιπλέον ποσότητα 450 x 10 6 m 3 /έτος διακινείται μέσω των τριών καρστικών πηγών με υφάλμυρο νερό του νησιού. Συνολικά διακινούνται υπογείως (ανανεώσιμα υπόγεια αποθέματα) 2.233 x 10 6 m 3 /έτος. 2.2 Ανθρωπογενή χαρακτηριστικά Το ΥΔ της Κρήτης περιλαμβάνει όλη την Περιφέρεια Κρήτης αποτελούμενη από τέσσερις Περιφερειακές Ενότητες (ΠΕ): Χανίων, Ηρακλείου, Ρεθύμνου και Λασιθίου. Οι Περιφερειακές αυτές Ενότητες αποτελούνται από 24 Καλλικκρατικούς Δήμους (Ν. 3852/2010). Οι 24 αυτοί δήμοι διαιρούνται στις τρεις Λεκάνες Απορροής Ποταμών του ΥΔ. 14

Περιφερειακές Ενότητες Κρήτης Πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης ΥΔ Κρήτης Η Περιφέρεια της Κρήτης συγκεντρώνει το 5,4% (623.065) του πληθυσμού της Ελλάδας και παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Συνεισφέρει το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Η ΠΕ Ηρακλείου ως πολυπληθέστερη έχει την υψηλότερη συμμετοχή (52,06%), ακολουθούμενη από τις ΠΕ Χανίων (23,07%), Λασιθίου (12,89%) και Ρεθύμνου (11,98%) (ΕΛ.ΣΤΑΤ. 2012). Τόσο το ΑΕΠ, όσο και το κατά κεφαλή ΑΕΠ του νησιού, παρουσίασαν σταθερή άνοδο το διάστημα 2000-2008 (πάνω από 70%). Αντίστοιχη αύξηση παρουσίασε το διάστημα αυτό και η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία στο σύνολο των παραγωγικών κλάδων της Κρήτης. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνεται η ανάπτυξη της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας κατά κλάδο για το διάστημα 2000-2008 από όπου και γίνεται φανερή η επικράτηση του κλάδου του εμπορίου και του τουρισμού, όπως και η μειωμένη συνεισφορά του πρωτογενή τομέα. Το ΥΔ Κρήτης καλύπτεται κατά κύριο λόγο από καλλιέργειες (27%) και γεωργική γη / βοσκοτόπους (67%). Οι αστικές περιοχές καλύπτουν μόλις το 1%, ενώ το 2% αποτελείται από επιφανειακά ύδατα και το 3% από δασικές εκτάσεις. Το νησί δέχεται κατά μέσο όρο περίπου 7,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα κατακρημνισμάτων τον χρόνο. Το 67% της ποσότητας αυτή όμως εξατμίζεται λόγω των υψηλών θερμοκρασιών. Όσον αφορά τις ετήσιες ανάγκες του νησιού σε νερό τον κύριο λόγο έχουν η άρδευση των καλλιεργειών (85,3%) και η ύδρευση του μόνιμου και 15

εποχιακού πληθυσμού (12,7%) με την κτηνοτροφία να περιορίζεται στο 1,2%, και τη βιομηχανία και τα ελαιουργεία στο 0,7%. Πηγή: Σχέδιο Διαχείρισης ΥΔ Κρήτης (ΕΛ.ΣΤΑΤ.2012) Τόσο η επιθυμητή ζήτηση, όσο και η πραγματική κατανάλωση υπερκαλύπτονται από τη μέση ετήσια προσφορά επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Παρ' όλα αυτά, η ιδιαιτερότητα της γεωμορφολογίας και των κλιματολογικών συνθηκών που επικρατούν σε συνδυασμό με την έντονη εποχικότητα της προσφοράς και τη χωρικά άνιση κατανομή των πόρων οδηγούν συχνά σε κατά τόπους αδυναμίες κάλυψης της ζήτησης. 2.3 Θεσμικό περιβάλλον Η Οδηγία 60/2000/ΕΚ (άρθρο 3 παρ. 2) ορίζει πως τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν τις κατάλληλες διοικητικές ρυθμίσεις και να προσδιορίσουν την κατάλληλη ρυθμιστική αρχή για την εφαρμογή της Οδηγίας σε κάθε Λεκάνη Απορροής. Ο Νόμος 3199/2003 για την Προστασία και Διαχείριση των Υδάτων, εναρμόνισε το Εθνικό Δίκαιο με την συγκεκριμένη Οδηγία ορίζοντας ως αρμόδιες αρχές οι ακόλουθες: α) Η Εθνική Επιτροπή Υδάτων (ΕΠΥ): διυπουργικό όργανο με ευθύνη της χάραξης της πολιτικής για τη διαχείριση και προστασία των Υδατικών Πόρων της χώρας. Στην ΕΠΥ συμμετέχουν οι υπουργοί: 16

- Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής - Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων - Οικονομικών - Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας - Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης - Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης - Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων β) Το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων (ΕΣΥ): γνωμοδοτικό προς την ΕΠΥ όργανο αποτελούμενο από 25 μέλη εκπροσώπους κομμάτων και φορέων. γ) Το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων (ΠΣΥ): όργανο κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για θέματα προστασίας και διαχείρισης των υδάτων σε κάθε Περιφέρεια της χώρας το οποίο γνωμοδοτεί πριν την έγκριση του Διαχειριστικού Σχεδίου της Περιφέρειας. δ) Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (ΕΓΥ): (πρώην Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων που μετατράπηκε σε Ειδική Γραμματεία Υδάτων στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής με το Άρθρο 2 του 24/2010 Προεδρικού Διατάγματος) Η ΚΥΑ 322.2013 αναδιαμόρφωσε την οργάνωση της ΕΓΥ η οποία σήμερα έχει την αρμοδιότητα κατάρτισης των προγραμμάτων προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων και του συντονισμού όλων των κρατικών φορέων και υπηρεσιών στον τομέα αυτό. Η ΕΓΥ είναι οργανωμένη σε δύο διευθύνσεις (Προστασίας και Διαχείρισης Υδάτινου Περιβάλλοντος και Σχεδιασμού και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων) και τέσσερα τμήματα (Επιφανειακών και Υπόγειων Υδάτων, Θαλάσσιων Υδάτων και Τεχνολογιών Περιβάλλοντος, Κοστολόγησης και Τιμολόγησης Υπηρεσιών Ύδατος και Παρακολούθησης, Αξιολόγησης Υπηρεσιών Ύδατος και Σύναψης, Υποστήριξης Δημοσίων Συμβάσεων) και επικεφαλής της είναι ο εκάστοτε αρμόδιος Ειδικός Γραμματέας. Σε συνεργασία με τις Περιφερειακές Διευθύνσεις Υδάτων είναι υπεύθυνη για την κατάρτιση των εθνικών προγραμμάτων προστασίας και διαχείρισης του υδάτινου δυναμικού ενώ επιβλέπει και συντονίζει την υλοποίησή τους. ε) Οι Διευθύνσεις Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης (ΔΥΑΠ): Το Άρθρο 5 του Ν. 3199/2003 όρισε σε κάθε Περιφέρεια μία Διεύθυνση Υδάτων μέσω της οποίας ασκούνταν οι αρμοδιότητες που έχει η Περιφέρεια για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων σε περιφερειακό επίπεδο. Η ΚΥΑ 47630/2005 όρισε τη συγκρότηση της εκάστοτε Διεύθυνσης Υδάτων σε Τμήματα και τις σχετικές αρμοδιότητες. Το Πρόγραμμα Καλλικράτης επιμέρισε τις 17

προβλεπόμενες αρμοδιότητες μεταξύ της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και των αιρετών Περιφερειών. Πιο συγκεκριμένα, άφησε την αρμοδιότητα για τον καθορισμό των μέτρων για την προστασία των υδάτων στις ΔΥΑΠ και τον έλεγχο της τήρησης των μέτρων αυτών, της διαχείρισης υπόγειων και επιφανειακών αρδευτικών υδάτων, της εκτέλεσης σχετικών έργων και των σημειακών και διάχυτων ρύπων στην Περιφέρεια (Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας). στ) Οι Τεχνικές Υπηρεσίες Δήμων (ΤΥΔ): Το Άρθρο 4 του Ν. 4071/2012 ορίζει ότι οι ορεινοί - μειονεκτικοί δήμοι ασκούν ορισμένες αρμοδιότητες σχετικές με τον έλεγχο και τη διαχείριση των υδάτων. Διοικητικοί Φορείς (Σχέδιο Διαχείρισης ΥΔ Κρήτης) Εθνικό Επίπεδο Περιφερειακό Επίπεδο Τοπικό Επίπεδο Εθνική Επιτροπή Υδάτων Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων Ειδική Γραμματεία Υδάτων Διεύθυνση Υδάτων Αποκεντρωμένης Διοίκησης Περιφέρειας Κρήτης Περιφερειακό Συμβούλιο Αιρετή Περιφέρεια - Τμήμα Περιβάλλοντος Αιρετή Περιφέρεια - Τμήμα Υδροοικονομίας ΠΕ Ηρακλείου - Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας ΠΕ Χανίων - Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας ΠΕ Λασιθίου - Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας ΠΕ Ρεθύμνου - Τμήμα Περιβάλλοντος και Υδροοικονομίας Τεχνικές Υπηρεσίες Ορεινών Μειονεκτικών Δήμων Όσον αφορά τα Διαχειριστικά Σχέδια, το Τμήμα Επιφανειακών και Υπόγειων Υδάτων είναι αυτό που μεριμνά για την κατάρτισή τους, συντονίζει τις υπηρεσίες και τους κρατικούς φορείς, παρακολουθεί τη λειτουργία των Διευθύνσεων Υδάτων των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, συντάσσει τις απαραίτητες εκθέσεις προόδου για κάθε λεκάνη απορροής, αποφασίζει για τα μέτρα προστασίας του υδάτινου περιβάλλοντος και της καλής ποιότητας των υδάτων και σχεδιάζει και υλοποιεί την ενημέρωση και πληροφόρηση του κοινού. Η Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης έχει την αρμοδιότητα για την κατάρτιση και εφαρμογή των Σχεδίων Διαχείρισης και των Προγραμμάτων Μέτρων, τη σύνταξη της ετήσιας έκθεσης εφαρμογής τους και την εξασφάλιση της ουσιαστικής συμμετοχής του κοινού στη διαδικασία εκπόνησης, ενημέρωσης και αναθεώρησης των Σχεδίων. 18

Κεφάλαιο 3 Η Συμμετοχική Διαδικασία 19

Κεφάλαιο 3 Η Συμμετοχική διαδικασία 3.1 Η συμμετοχική διαδικασία κατά την Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ στο άρθρο 14 αναφέρεται στη σημασία της διαδικασίας πληροφόρησης του κοινού και της δημόσιας διαβούλευσης. Συγκεκριμένα απαιτεί από τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών στην εκπόνηση, την αναθεώρηση και την ενημέρωση των διαχειριστικών σχεδίων. Στο πλαίσιο αυτό τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για κάθε λεκάνη απορροής ποταμού να δημοσιεύουν και να θέτουν στη διάθεση του κοινού τα ακόλουθα ενθαρρύνοντας τη διατύπωση παρατηρήσεων: χρονοδιάγραμμα και πρόγραμμα εργασιών για την εκπόνηση του σχεδίου, συμπεριλαμβανομένης κατάστασης των ληπτέων μέτρων διαβουλεύσεων, τουλάχιστον τρία έτη πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο ενδιάμεση επισκόπηση των σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης των υδάτων που εντοπίστηκαν στη λεκάνη απορροής ποταμού, τουλάχιστον δύο έτη πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο αντίγραφο του προσχεδίου διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, τουλάχιστον ένα έτος πριν από την έναρξη της περιόδου στην οποία αναφέρεται το σχέδιο. Επιπλέον τα κράτη μέλη καλούνται να παρέχουν προθεσμία τουλάχιστον έξι μηνών για την υποβολή γραπτών παρατηρήσεων προκειμένου να διευκολυνθεί η ενεργή συμμετοχή και διαβούλευση. Σε ειδικό έγγραφο επεξήγησης (Common Implementation Strategy Guidance Document) του 2003 η Επιτροπή δίνει συγκεκριμένες οδηγίες για τα διαφορετικά στάδια της συμμετοχικής διαδικασίας (ενημέρωση, διαβούλευση, ενεργή συμμετοχή) τη σημασία τους και πώς να μπορούν να επιτευχθούν. Να σημειωθεί ότι δράσεις ενημέρωσης του κοινού απαιτούνται και από την Οδηγία 2001/42/ΕΚ, SEIA για τη Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. 3.2 Η διαδικασία διαβούλευσης στο ΥΔ Κρήτης Το Προσχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής του ΥΔ Κρήτης ήταν το προτελευταίο διαχειριστικό σχέδιο που δόθηκε σε διαβούλευση. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται σε σειρά 20

παραγόντων και ακολουθεί όλες τις διοικητικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές τις οποίες εξακολουθεί να βιώνει η χώρα την τελευταία δεκαετία. Λόγω των ιδιαίτερα στενών χρονικών περιθωρίων που έπρεπε να τηρηθούν η διαδικασία της διαβούλευσης του προσχεδίου του ΥΔ Κρήτης χαρακτηρίστηκε από κάποιες διαφοροποιήσεις σε σχέση με τα προηγούμενα διαχειριστικά: Δεν ανατέθηκε σε μελετητικό γραφείο αλλά έγινε με τη διαδικασία της αυτεπιστασίας από ομάδα εργασίας αποτελούμενη από τοπικούς επιστημονικούς και αναπτυξιακούς φορείς. Η απαιτούμενη επισκόπηση των σημαντικότερων ζητημάτων διαχείρισης νερού εντάχθηκε στο προσχέδιο διαχείρισης μαζί με το απαραίτητο για το ΥΔ υποστηρικτικό υλικό. Τα ερωτηματολόγια επί της διαδικασία διαβούλευσης και επί των κρίσιμων ζητημάτων διαχείρισης δεν δόθηκαν προς συμπλήρωση χωριστά αλλά ενοποιήθηκαν σε ένα κείμενο. Η διαδικασία διαβούλευσης διήρκησε από τις 11/7/2013 έως τις 27/2/2015 και σχεδιάστηκε από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων και την Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης με την υποστήριξη εξωτερικού συμβούλου επικοινωνίας. Στόχος της διαβούλευσης ήταν η συζήτηση επί του Προσχεδίου Διαχείρισης σε εφαρμογή του Άρθρου 14 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη του στόχου αυτού ήταν: Συναντήσεις με βασικούς φορείς στην Αθήνα και την Κρήτη (3) Ημερίδες ενημέρωσης και διαβούλευσης (4) Ιστοσελίδα στο επίσημο site της ΕΓΥ Ερωτηματολόγιο επί της διαβούλευσης και επί σημαντικών ζητημάτων διαχείρισης (διαθέσιμο στην ιστοσελίδα και διανομή στις ημερίδες) Ηλεκτρονική επικοινωνία με κάθε ενδιαφερόμενο για παροχή πληροφοριών και λήψη σχολίων Στη διαδικασία της διαβούλευσης και στις προκαταρκτικές συναντήσεις με σημαντικούς φορείς συμμετείχε ενεργά και η Ομάδα Εργασίας η οποία συστάθηκε για την προετοιμασία του Διαχειριστικού Σχεδίου. Η σύσταση της ομάδας αυτής και η ενεργή συμμετοχή της σε όλα τα στάδια της προετοιμασίας του διαχειριστικού σχεδίου αποτελεί σημαντική συμμετοχική καινοτομία καθώς ενσωμάτωσε ενεργά την τοπική γνώση και τεχνογνωσία, διεύρυνε τα ήδη υπάρχοντα δίκτυα συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των επιστημονικών και αναπτυξιακών εταίρων του νησιού και ανέδειξε τοπικές προτεραιότητες και στόχους. Τα μέλη της Ομάδας Εργασίας αντιπροσωπεύουν: 21

Τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης Τον Οργανισμό Ανάπτυξης Δυτικής Κρήτης Τον Οργανισμό Ανάπτυξης Ανατολικής Κρήτης Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛΚΕΘΕ Την Περιφερειακή Μονάδα Κρήτης του ΙΓΜΕΜ Η διαδικασία διαβούλευσης ξεκίνησε στις 11/7/2013 με την ενεργοποίηση της ειδικής ιστοσελίδας της ΕΓΥ http://wfd.opengov.gr/ που αποτελεί και την κεντρική σελίδα που υποστηρίζει τη διαδικασία διαβούλευσης για τα Διαχειριστικά Σχέδια όλης της χώρας. Στη σχετική ιστοσελίδα αναρτήθηκαν τα ακόλουθα έγγραφα και ζητήθηκε ο σχολιασμός ή συμπλήρωση τους από τους χρήστες. 1) Η Συνοπτική περιγραφή του ΥΔ Κρήτης (περιληπτικά γεωμορφολογικά και υδρολογικά στοιχεία) 2) Η Έκθεση Ληπτέων Μέτρων Διαβούλευσης η οποία περιγράφει με απλά λόγια την Οδηγία 2000/60/ΕΚ και τους βασικούς της στόχους, τις σχετικές δράσεις που έχουν υλοποιηθεί μέχρι την έναρξη της διαβούλευσης, το περιεχόμενο του προς συζήτηση Σχεδίου Διαχείρισης και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που το συνοδεύει, χάρτες του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης και τα βήματα της διαβούλευσης. 3) Ο Κατάλογος Κοινωνικών Εταίρων που έχουν σχέση με το νερό (εκτενής κατάλογος των φορέων λήψης αποφάσεων, εμπειρογνωμόνων, χρηστών/καταναλωτών, διαχειριστών του νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα) 4) Το προσχέδιο διαχείρισης του ΥΔ Κρήτης (τα σημαντικότερα ζητήματα διαχείρισης των υδατικών πόρων του Υδατικού Διαμερίσματος Κρήτης, τον χαρακτηρισμό και την τυπολογία των επιφανειακών (ποτάμια, λιμναία, μεταβατικά, παράκτια) και υπόγειων υδατικών συστημάτων, ανάλυση των ανθρωπογενών πιέσεων, τα ιδιαιτέρως τροποποιημένα και τεχνητά υδατικά συστήματα, την αξιολόγηση και ταξινόμηση της κατάστασης επιφανειακών και υπογείων υδάτων, το υφιστάμενο δίκτυο παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων, κλπ.) 5) Η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) η οποία εντοπίζει, περιγράφει και αξιολογεί τις επιπτώσεις στο περιβάλλον από την εφαρμογή του Σχεδίου 22

Διαχείρισης, τη σκοπιμότητά του και παρέχει εναλλακτικά σενάρια λύσεων στα ζητήματα διαχείρισης νερού. 6) Ο Κατάλογος Προγραμματιζόμενων και Νέων Έργων / Δραστηριοτήτων Αξιοποίησης Υδατικών Πόρων (μέτρα που απαιτούνται για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων, την βελτίωση της ποιότητας του υδάτινου περιβάλλοντος, την αντιμετώπιση της ρύπανσης των υδατικών οικοσυστημάτων και τη διασφάλιση της αειφόρου χρήσης των υδάτων, καθώς και τα ειδικότερα μέτρα που εξασφαλίζουν τη διαρκή παρακολούθηση των ποιοτικών παραμέτρων και της ποσοτικής κατάστασης των υδάτων και της οικολογικής κατάστασης των επιφανειακών υδάτων). 7) Το Ερωτηματολόγιο επί του Προσχεδίου Διαχείρισης και της Διαδικασίας Διαβούλευσης (Ερωτηματολόγιο κατανόησης και διατύπωσης παρατηρήσεων / προτάσεων / κρίσεων επί της διαδικασίας διαβούλευσης και επί του προσχεδίου Διαχείρισης καθώς και άλλων σημαντικών ζητημάτων). 8) Η ειδική φόρμα online υποβολής σχολίων Όσον αφορά το ΥΔ Κρήτης, σε σχέση με το υλικό που αναρτήθηκε για τη διευκόλυνση της διαβούλευσης των διαχειριστικών σχεδίων των άλλων υδατικών διαμερισμάτων, δεν αναρτήθηκε η εκλαϊκευμένη επισκόπηση σημαντικότερων ζητημάτων διαχείρισης νερού. Τα σημαντικότερα ζητήματα διαχείρισης ενσωματώθηκαν στο προσχέδιο που τέθηκε προς διαβούλευση. Επιπλέον δεν αναρτήθηκαν τα κείμενα τεκμηρίωσης βάσει των οποίων καταρτίστηκε το προσχέδιο. Τέλος, λόγω πίεσης του χρόνου δεν υπήρχε η δυνατότητα πληροφόρησης του κοινού εξ αρχής σχετικά με τον αναλυτικό προγραμματισμό των δράσεων και του χρονοδιαγράμματος. Παράλληλα με την ενεργοποίηση της ιστοσελίδας ακολουθήθηκε από την ΕΓΥ και από τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης σειρά δράσεων ενημέρωσης φορέων και κοινού για την έναρξη της διαβούλευσης. Οι δράσεις αυτές περιελάμβαναν: δελτία τύπου στα περιφερειακά και τοπικά ΜΜΕ αποστολή επίσημης πρόσκλησης σε Γ.Γ. των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, σε τοπικούς βουλευτές, περιφερειάρχες και αντιπεριφερειάρχες αποστολή (και αποστολή υπενθύμισης) ηλεκτρονικής πρόσκλησης και προγράμματος των ημερίδων σε εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς φορείς εκτύπωση και διανομή τρίπτυχου ενημερωτικού φυλλαδίου προβολή διαφημίσεων σε τηλεόραση και ραδιόφωνο 23

χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook. εκτύπωση αφισών με θέμα την πραγματοποίηση κάθε ημερίδας και δημιουργία μπάνερ Η διαδικασία της διαβούλευσης επέτρεψε στους ενδιαφερόμενους φορείς να συμμετέχουν με την υποβολή παρατηρήσεων και προτάσεων απευθείας στην ΕΓΥ (email, fax, online, ταχυδρομικά), με τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, και με τη συμμετοχή τους στις ημερίδες ενημέρωσης και διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκαν σε κάθε περιφερειακή ενότητα της Κρήτης. Ήταν ανοιχτή προς κάθε ενδιαφερόμενο. Αναφορικά με την επιλογή των συμμετεχόντων αυτή έγινε από την ΕΓΥ και τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και βασίστηκε τόσο σε ήδη ολοκληρωμένες διαδικασίες διαβούλευσης στα άλλα Υδατικά Διαμερίσματα όσο και σε προτάσεις που έγιναν κατά τις τρεις πρώτες συναντήσεις με τους σημαντικότερους φορείς. Έτσι μπορούμε να πούμε ότι η επιλογή των συμμετεχόντων έγινε ήδη από τα στάδια του σχεδιασμού της διαδικασίας ενώ η σύσταση της Ομάδας Εργασίας επέτρεψε τη συμμετοχή σημαντικών τοπικών φορέων και στη φάση του σχεδιασμού. Μάλιστα η συμμετοχή φορέων και κοινού συνεχίζεται με τη συχνή αποστολή σχολίων και ερωτήσεων αναφορικά με την εφαρμογή του Διαχειριστικού Σχεδίου από ενδιαφερόμενους φορείς καθώς και με τη συνεργασία των τοπικών επιστημονικών και αναπτυξιακών φορέων και της Διεύθυνσης Υδάτων στο πλαίσιο διεθνούς προγράμματος. Το κόστος της διαδικασίας υπήρξε ιδιαίτερα μικρό εάν συγκριθεί με αυτό των διαδικασιών που ακολουθήθηκαν στα υπόλοιπα ΥΔ πλην του Νοτίου Αιγαίου. Είναι ενδεικτικό ότι ολόκληρη η δαπάνη διαμόρφωσης των διαχειριστικών σχεδίων ΥΔ Κρήτης και Αιγαίου δεν ξεπέρασε τις 250.000 ευρώ τη στιγμή που η αντίστοιχη διαδικασία στα υπόλοιπα υδατικά διαμερίσματα υπολογίζεται σε περίπου 1 εκατομμύριο για κάθε ΥΔ. 24

3.3 Ημερίδες Το Διαχειριστικό Σχέδιο Κρήτης παρουσιάστηκε και συζητήθηκε σε τέσσερις ημερίδες, μία σε κάθε περιφερειακή ενότητα του νησιού (Ηράκλειο 7/3/2014, Χανιά 3/4/2014, Ρέθυμνο 4/4/2014 και Άγιο Νικόλαο 14/7/2014). Σε κάθε Ημερίδα παρουσιάστηκαν: Το γενικό πλαίσιο, οι απαιτήσεις και προδιαγραφές της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ και της εθνικής νομοθεσίας σε σχέση με την κατάρτιση των Σχεδίων Διαχείρισης των Υδατικών Πόρων της χώρας, καθώς και οι τρόποι συμμετοχής κάθε ενδιαφερόμενου στις διαδικασίες διαβούλευσης. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης/ταξινόμησης της ποιοτικής και ποσοτικής κατάστασης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων του ΥΔ Κρήτης, συμπεριλαμβανομένων των Ιδιαιτέρως Τροποποιημένων υδατικών συστημάτων, καθώς και η οικονομική ανάλυση χρήσεων ύδατος. Τα σημαντικότερα ζητήματα διαχείρισης των υδατικών πόρων του ΥΔ Κρήτης, τα οριζόντια κυρίως μέτρα προστασίας και αποκατάστασης των υδατικών συστημάτων, καθώς και η διαδικασία αξιολόγησης των υλοποιούμενων και προγραμματιζόμενων έργων αξιοποίησης υδατικών πόρων, σε σχέση με τους περιβαλλοντικούς στόχους της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Κατά τη διάρκεια κάθε ημερίδας συζητήθηκαν με τους συμμετέχοντες θέματα σχετικά με την κατάρτιση του Σχεδίου Διαχείρισης του ΥΔ Κρήτης, ενώ παράλληλα υπήρξαν τοποθετήσεις/παρεμβάσεις από όλους τους ενδιαφερόμενους. Όλες οι απόψεις καταγράφηκαν. 25

Τα αποτελέσματα των ημερίδων, καθώς και ολόκληρης της διαδικασίας διαβούλευσης, χρησιμοποιήθηκαν για την αναθεώρηση του καταλόγου των φορέων στον τομέα των υδάτων, την αναθεώρηση των ληπτέων μέτρων, τη σύνταξη και αναθεώρηση του προσχεδίου διαχείρισης, τη σύνταξη της ΣΜΠΕ, την απευθείας απάντηση σε ερωτήματα και σχόλια, την επεξεργασία λίστας κρίσιμων ζητημάτων για τη μελλοντική υδατική διαχείριση και την οριστική διαμόρφωση του διαχειριστικού σχεδίου. Στον ακόλουθο πίνακα αναφέρονται οι δαπάνες διοργάνωσης των 4 ημερίδων (ανά ημερίδα): Εκτυπώσεις (Προσχέδιο και άλλο ενημερωτικό υλικό - αφίσες) Βιντεοσκοπήσεις Catering Μετακινήσεις ΣΥΝΟΛΟ 5.000 ευρώ 500 ευρώ 300 ευρώ 2.000 ευρώ 7.800 ευρώ Οι συζητήσεις καθοδηγήθηκαν από εξειδικευμένο προσωπικό της ΕΓΥ σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Υδάτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Η συμμετοχή στις ημερίδες με εξαίρεση αυτή του Αγίου Νικολάου υπήρξε περιορισμένη. Παρ' όλα αυτά έγινε προσπάθεια να κληθούν φορείς αντιπροσωπευτικοί όλων όσων επηρεάζονται από τη διαχείριση των υδάτων στην Κρήτη (φορείς λήψης αποφάσεων, εμπειρογνώμονες, χρήστες / καταναλωτές και διαχειριστές). Γενικότερα παρουσιάστηκε μεγαλύτερη συμμετοχή στην Ανατολική Κρήτη η οποία αντιμετωπίζει εντονότερα προβλήματα διαθεσιμότητας υδάτων. Σε αντίθεση, στην Δυτική Κρήτη όπου το νερό υπάρχει σε μεγαλύτερη επάρκεια, η συμμετοχή ήταν πιο περιορισμένη και επικεντρώθηκε σε θέματα έργων υποδομής και σε συγκρούσεις αναφορικά με τη διαχείριση των υπαρχόντων πόρων. 26

Κεφάλαιο 4 Ανάλυση Φορέων 27

Κεφάλαιο 4 Ανάλυση φορέων 4.1 Διαδικασία επεξεργασίας δεδομένων διαβούλευσης Η διαδικασία που ακολουθήθηκε προκειμένου να γίνει ανάλυση της δημόσιας διαβούλευσης (2013-2014) για την ανάπτυξη του Σχεδίου Διαχείρισης καθώς και αξιολόγηση της συμμετοχικής διαδικασίας και των αποτελεσμάτων ήταν η εξής: Συλλογή των ερωτηματολογίων από την Ειδική Γραμματεία Υδάτων Συλλογή των email που εστάλησαν μεταξύ των φορέων κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης Καταγραφή των εταίρων που συμμετείχαν στη διαβούλευση Καταγραφή των μέτρων που προτάθηκαν από φορείς και ιδιώτες Καταγραφή των αντιπαραθέσεων και αντικρουόμενων στόχων που εντοπίστηκαν μεταξύ των φορέων Επεξεργασία ερωτηματολογίων με χρήση στατιστικού πακέτου 4.2 Κατάλογος κοινωνικών εταίρων που έχουν σχέση με το νερό Σε 355 ανέρχονται οι εταίροι στους οποίους έγινε κάλεσμα για να συμμετέχουν στη διαβούλευση των σχεδίων διαχείρισης υδατικών πόρων. Οι εταίροι αυτοί απαρτίζονται σε εθνικό επίπεδο από: 42 Υπουργεία, Διευθύνσεις Υπουργείων, Υπουργοί και Γενικοί Γραμματείς 1 Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων (Μέλη Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων) 8 Κυβερνητικούς και Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς (ΕΥΔΑΠ ΑΕ, ΕΛΣΤΑΤ, κλπ) 3 Ενώσεις (ΠΑΣΕΓΕΣ, ΚΕΔΕ, ΕΔΕΥΑ) 2 Επιμελητήρια (ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ) 3 Διάφοροι Φορείς (ΣΕΓΜ, ΣΕΒ, ΕΛΑΝΕΤ) 2 Πανεπιστήμια/Ινστιτούτα/Ερευνητικά κέντρα (ΙΕΠΒΑ, ΚΑΠΕ) 11 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (WWF, Αρκτούρος, Δίκτυο Μεσόγειος SOS κλπ) Οι εταίροι αυτοί επίσης απαρτίζονται σε τοπικό επίπεδο από: 28

10 φορείς Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης (Δ/σεις Δασών κλπ) 18 φορείς της Περιφέρειας Κρήτης 16 Βουλευτές 24 Δήμοι 11 Δημοτικές Επιχειρήσεις (ΔΕΥΑ) 39 Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) 1 Οργανισμός ΑΕ (Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου) 4 Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) (Λιμενικά Ταμεία) 1 Φορέα Υπουργείου (Γενικό Χημείο) 16 Πανεπιστήμια/Ινστιτούτα/Ερευνητικά κέντρα 5 Δημοτικές Επιχειρήσεις (ΟΑΚ κλπ) 5 Επιμελητήρια (ΤΕΕ/ΤΑΚ κλπ) 1 Διαχειριστική Αρχή (ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ Αποσελέμη) 15 Ενώσεις Σύλλογοι (Ένωση Ξενοδόχων Ηρακλείου κλπ) 4 Ομοσπονδίες (ομοσπονδίες επαγγελματικών βιοτεχνών και εμπόρων) 1 Διαδημοτική επιχείρηση (ΔΕΔΙΣΑ) 1 Ανώνυμη Εταιρία ΟΤΑ (ΦοΣΔΑ) 14 Συνεταιρισμοί (Ενώσεις αγροτικών συνεταιρισμών κλπ) 16 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (Οικολογικές Ομάδες κλπ) 8 Τηλεοπτικοί Σταθμοί (Κρήτη TV κλπ) 26 Εφημερίδες (Χανιώτικα Νέα κλπ) 35 Ραδιοφωνικοί σταθμοί (Ράδιο Κρήτη κλπ) 11 Λιμεναρχεία (Χανίων, Ηρακλείου κλπ) 4.3 Συμμετοχή φορέων στη διαδικασία διαβούλευσης Οι φορείς που συμμετείχαν στη διαδικασία διαβούλευσης (απάντησαν με email) ανέρχονται σε 55 και κατανέμονται ως εξής: 12 φορείς της Περιφέρειας Κρήτης από τους 18, 1 φορέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης από τους 10, 15 Δήμοι από τους 24, 8 Δημοτικές Επιχειρήσεις (ΔΕΥΑ) από τις 11, 5 ΤΟΕΒ από τους 39, 1 Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου από τα 4, 3 Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα από τα 16, 1 Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ) από τις 5, 1 29

Επιμελητήριο από τα 5, 1 Συνεταιρισμός από τους 14, 1 Μη Κυβερνητική Οργάνωση από τις 11 και 1 Υπουργείο από τα 42 (Ειδική Γραμματεία Υδάτων ΥΠΕΚΑ) που ουσιαστικά συντόνιζε τη διαδικασία. Τέλος, συμμετείχαν επίσης 5 κοινότητες και οικισμοί, οι οποίοι όμως δεν είχαν συμπεριληφθεί εξαρχής στον κατάλογο των κοινωνικών εταίρων. Συγκεκριμένα οι φορείς που απάντησαν είναι οι εξής: Η Περιφέρεια Κρήτης: Περιφερειακές Ενότητες (ΠΕ): Λασιθίου, Ηρακλείου, Ρεθύμνου και Χανίων, Γενικές Διευθύνσεις Αναπτυξιακού Προγραμματισμού, Περιβάλλοντος Και Υποδομών: ΠΕ Λασιθίου, ΠΕ Ρεθύμνου, Διευθύνσεις Τεχνικών Έργων: ΠΕ Λασιθίου, ΠΕ Ρεθύμνου Τμήμα Δομών Περιβάλλοντος, Τμήματα Περιβάλλοντος & Υδροοικονομίας: ΠΕ Λασιθίου, ΠΕ Χανίων Διεύθυνση Περιβάλλοντος: Δήμου Φαιστού Νομού Ηρακλείου Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης Οι Δημοτικές Επιχειρήσεις: Ύδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ): ΔΕΥΑ Αγίου Νικολάου, ΔΕΥΑ Σητείας, ΔΕΥΑ Ρεθύμνου, ΔΕΥΑ Ηρακλείου, ΔΕΥΑ Μαλεβιζίου, ΔΕΥΑ Μινώα Πεδιάδας Δήμου Ηρακλείου, ΔΕΥΑ Χανίων, ΔΕΥΑ Βορείου Άξονα (ΔΕΥΑΒΑ) Δήμου Πλατανιά, Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ), πρώην ΟΑΔΥΚ και ΟΑΝΑΚ Οι Δήμοι ανά νομό: Λασιθίου: Δήμος Σητείας, Δήμος Αγίου Νικολάου, Δήμος Ιεράπετρας, Ηρακλείου: Δήμος Βιάννου, Δήμος Μινώα Πεδιάδας, Ρεθύμνου: Δήμος Μυλοποτάμου, Δήμος Ανωγείων, Δήμος Αμαρίου, Δήμος Φαιστού, Χανίων: Δήμος Αποκορώνου, Δήμος Πλατανιά, Δήμος Κισσάμου, Δήμος Σφακίων, Δήμος Γαύδου, Δήμος Καντάνου Σελίνου Οι Δημοτικές Ενότητες, Τοπικές Κοινότητες και Οικισμοί: Oικισμός Γρα Λυγιά Δήμου Ιεράπετρας, Κοινότητα Χριστού (εκπροσωπεί και Kοινότητες Μάλες- Μεταξοχώρι του Δημου Ιεραπετρας), Δήμος Αγ. Βασιλείου - Δημοτική ενότητα Φοίνικα του Δήμου 30

Ρεθύμνου, Δήμος Αγ. Βασιλείου - Δημοτική ενότητα Λάμπης του Δήμου Ρεθύμνου, Κοινότητα Στύλου Αποκορώνου του Δήμου Χανίων Οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ): ΤΟΕΒ Ιεράπετρας, ΤΟΕΒ Καλού χωριού Δήμου Αγίου Νικολάου, ΤΟΕΒ Χρυσοσκαλιτισσας Δήμου Αγίου Νικολάου, ΤΟΕΒ Παπαγιαννάδων Σητείας, ΤΟΕΒ Ζάκρου Δήμου Σητείας Τα Πανεπιστήμια, Ινστιτούτα και Ερευνητικά Κέντρα: Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών και Μελετών (ΙΓΜΕΜ), ΑΤΕΙ Κρήτης Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου: Λιμενικό Ταμείο Νομού Χανίων Τα Επιμελητήρια: Τεχνικό Επιμελητήριο (TEE) Δυτικής Κρήτης Η μη Κυβερνητική Οργάνωση: Προστασία νησιωτικών υγροτόπων της Ελλάδας (WWF Ελλάς) -Οι Συνεταιρισμοί: Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών (ΕΑΣ) Ιεράπετρας Στο Παράρτημα Α παρουσιάζονται τα νέα και προγραμματιζόμενα έργα καθώς και οι προτάσεις μέτρων που έγιναν ανά φορέα (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α). Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται οι φορείς, το είδος και η ονομασία των μέτρων που προτάθηκαν (προτάσεις μέτρων και νέα και προγραμματιζόμενα έργα), ο δικαιούχος και το επίπεδο ωριμότητας αυτών. 31

Κεφάλαιο 5 Αποτελέσματα Διαδικασίας Διαβούλευσης 32

Κεφάλαιο 5 Αποτελέσματα διαδικασίας διαβούλευσης Στο Παράρτημα Β παρουσιάζονται οι απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο που δόθηκαν από τους φορείς και τους ιδιώτες που συμμετείχαν στη διαβούλευση. 39 ερωτηματολόγια απαντήθηκαν από ενδιαφερόμενους φορείς και ιδιώτες, των οποίων τα αποτελέσματα επεξεργάστηκαν με τη βοήθεια στατιστικού πακέτου. Παρακάτω παρουσιάζονται οι γραφικές απεικονίσεις των απαντήσεων των ερωτηματολογίων. ΕΡΩΤΗΣΗ 1: Πώς ενημερωθήκατε για τη διαβούλευση του Προσχεδίου Διαχείρισης; ΕΡΩΤΗΣΗ 1 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ 7.7% Δ/ΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ 7.7% ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ 2.6% ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ 2.6% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 5.1% ΤΥΠΟΣ 7.7% ΕΜΑΙL 25.6% ΕΜΑΙL ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΑΙ Δ/ΝΣΗ ΥΔΑΤΩΝ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΤΥΠΟΣ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΠΌ ΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΑΙ 7.7% ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ 23.1% ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 10.3% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 1 προκύπτει ότι σχεδόν το 50% των ερωτηθέντων ενημερώθηκε για τη διαβούλευση από το διαδίκτυο (είτε μέσω email είτε μέσω της ιστοσελίδας του υπουργείου). Συνεπάγεται ότι το διαδίκτυο είναι ένα σύγχρονο και προσβάσιμο μέσο για διαδικασίες διαβούλευσης, όπως αυτή της διαχείρισης των υδάτων. Είναι ένα μέσο που χρησιμοποιείται τόσο από την επιστημονική κοινότητα όσο και από ενδιαφερόμενους όλων των επιπέδων εκπαίδευσης. ΕΡΩΤΗΣΗ 2: Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ενημέρωσής σας για διαδικασίες διαβουλεύσεων; 33

ΕΡΩΤΗΣΗ 2 ΜΜΕ 2.6% ΤΥΠΟΣ 2.6% ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ 25.6% ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ 35.9% ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΕΜΑΙL ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΜΕ ΤΥΠΟΣ ΕΜΑΙL 33.3% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 2, προκύπτει ότι σχεδόν το 60% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ενημέρωσης για διαδικασίες διαβουλεύσεων είναι το διαδίκτυο (είτε μέσω email είτε μέσω της ιστοσελίδας του υπουργείου). Οι απαντήσεις αυτές έρχονται σε συμφωνία με τις απαντήσεις της ερώτησης 1. ΕΡΩΤΗΣΗ 3: Διαβάσατε τον κατάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους που βρίσκεται στην ίδια ιστοσελίδα; 34

ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 2.6% ΕΡΩΤΗΣΗ 3 ΌΧΙ 35.9% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ 61.5% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 3, προκύπτει ότι πάνω από το 60% των ερωτηθέντων διάβασε τον κατάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους που βρίσκεται στην ίδια ιστοσελίδα. ΕΡΩΤΗΣΗ 4: Επιθυμείτε να κάνετε κάποια προσθήκη ή διόρθωση στον κατάλογο αυτό; ΕΡΩΤΗΣΗ 4 ΝΑΙ 7.7% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 25.6% ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ ΌΧΙ 66.7% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 4, προκύπτει ότι πάνω από το 92% των ερωτηθέντων δεν αναφέρουν κάποια προσθήκη ή διόρθωση τον κατάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους. Το 8% 35

περίπου που προτείνει προσθήκη στον κατάλογο των κοινωνικών εταίρων αναφέρει τις ΔΕΥΑ, οι οποίες ήδη είναι στον κατάλογο, και τους γεωργοκτηνοτροφικούς φορείς. ΕΡΩΤΗΣΗ 5: Γνωρίζετε την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ); ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 5.1% ΌΧΙ 7.7% ΕΡΩΤΗΣΗ 5 ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ 87.2% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 5, προκύπτει ότι το 87.2% των ερωτηθέντων γνωρίζουν την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά (2000/60/ΕΚ). ΕΡΩΤΗΣΗ 6: Γνωρίζετε ότι για τη χρηματοδότηση έργων προστασίας του περιβάλλοντος (και ιδίως έργων ύδρευσης) από το 5ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (ΚΠΣ) προαπαιτείται η έγκριση Σχεδίου Διαχείρισης Λεκάνης Ποταμού και η εξασφάλιση της ανάκτησης του κόστους μέσω της εφαρμογής αυτού; 36

ΝΑΙ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΟΡΑ 2.6% ΌΧΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΟΡΑ 5.1% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 5.1% ΕΡΩΤΗΣΗ 6 ΌΧΙ 17.9% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΌΧΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΟΡΑ ΝΑΙ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΜΕ ΑΦΟΡΑ ΝΑΙ 69.2% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 6, προκύπτει ότι το 70% περίπου των ερωτηθέντων γνωρίζει ότι για τη χρηματοδότηση έργων προστασίας του περιβάλλοντος (και ιδίως έργων ύδρευσης) από το 5ο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης προαπαιτείται η έγκριση Σχεδίου Διαχείρισης Λεκάνης Ποταμού και η εξασφάλιση της ανάκτησης του κόστους μέσω της εφαρμογής αυτού. ΕΡΩΤΗΣΗ 7: Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι το παρών Προσχέδιο Διαχείρισης εντοπίζει και προσεγγίζει κύρια ζητήματα/θέματα διαχείρισης των νερών στην περιοχή σας; 37

ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 2.6% ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ 5.1% ΕΡΩΤΗΣΗ 7 ΜΕΤΡΙΑ 15.4% ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΙΑ ΜΗ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ 76.9% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 7, προκύπτει ότι πάνω από το 75% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι το παρών Προσχέδιο Διαχείρισης εντοπίζει και προσεγγίζει κύρια ζητήματα/θέματα διαχείρισης των νερών στην περιοχή του ικανοποιητικά, ενώ μόνο το 5% μη ικανοποιητικά. Από αυτό προκύπτει το συμπέρασμα ότι πολύ μεγάλο ποσοστό των φορέων και ιδιωτών που συμμετείχαν στη διαβούλευση είναι ικανοποιημένο με τη συμμετοχική διαδικασία, μέσω της οποίας το Προσχέδιο Διαχείρισης προσέγγισε τα θέματα διαχείρισης νερών επιτυχώς. ΕΡΩΤΗΣΗ 8: Παρακαλώ κατατάξτε με βαθμό προτεραιότητας (όπου 1 = ύψιστη προτεραιότητα, 2 = χαμηλότερη προτεραιότητα, κλπ.) τα παρακάτω σημαντικά ζητήματα διαχείρισης νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Κρήτης 1. Ρύπανση νερού από λιπάσματα / φυτοφάρμακα / εντομοκτόνα 1. Επάρκεια πόσιμου νερού 2. Ποιότητα πόσιμου νερού 3. Ρύπανση προερχόμενη από τη βιομηχανία 4. Ρύπανση προερχόμενη από την κτηνοτροφία 5. Υπεράντληση υπόγειων νερών 6. Ρύπανση νερού από αστικά απόβλητα 7. Απουσία ελέγχου υδροληψίας 8. Επάρκεια αρδευτικού νερού 9. Διαφύλαξη προστατευόμενων περιοχών και υγροτοπικών συστημάτων 10. Μη αδειοδοτημένες γεωτρήσεις 11. Κόστος και τιμή νερού 12. Συγκρούσεις για τη χρήση νερού μεταξύ διαφόρων χρηστών 38

13. Έργα αλλοίωσης των φυσικών χαρακτηριστικών (π.χ. φράγματα, διευθετήσεις ποταμών, μικρά υδροηλεκτρικά κ.λπ.) Από τις απαντήσεις της ερώτησης 8, προκύπτει ότι τα πιο σημαντικά ζητήματα διαχείρισης νερού στο Υδατικό Διαμέρισμα Κρήτης είναι η ρύπανση του νερού από τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα και τα εντομοκτόνα και η επάρκεια του πόσιμου νερού. Επίσης σημαντικό (με λίγο χαμηλότερη προτεραιότητα) θεωρούν το ζήτημα της ποιότητας του πόσιμου νερού. Τελευταίο σε σημαντικότητα από άποψη προτεραιότητας θεωρούν ότι είναι τα έργα αλλοίωσης των φυσικών χαρακτηριστικών (π.χ. φράγματα, διευθετήσεις ποταμών, μικρά υδροηλεκτρικά κ.λπ.). ΕΡΩΤΗΣΗ 9: Υπάρχουν ζητήματα/θέματα διαχείρισης που κατά τη γνώμη σας είναι σημαντικά και δεν έχουν συμπεριληφθεί στο παρών Προσχέδιο Διαχείρισης; ΕΡΩΤΗΣΗ 9 ΌΧΙ 5.1% ΝΑΙ 38.5% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 56.4% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 9, προκύπτει ότι το 38.5% των ερωτηθέντων θεωρεί υπάρχουν ζητήματα/θέματα διαχείρισης που είναι σημαντικά και δεν έχουν συμπεριληφθεί στο παρών Προσχέδιο Διαχείρισης. Στο Παράρτημα Β δίνονται αναλυτικά τα σχόλια και οι ενδεχόμενες προσθήκες που επιθυμεί ο καθένας από τους ενδιαφερόμενους φορείς και ιδιώτες να επιτευχθούν. ΕΡΩΤΗΣΗ 10: Γνωρίζετε περιπτώσεις όπου οι ανάγκες σε νερό δεν ικανοποιούνται από ποσοτικής απόψεως, π.χ. οικισμοί με ελλείψεις σε νερό σε περιόδους τουριστικής αιχμής; 39

ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 2.6% ΕΡΩΤΗΣΗ 1 0 ΌΧΙ 35.9% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ 61.5% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 10, προκύπτει ότι το 61.5% των ερωτηθέντων γνωρίζει περιπτώσεις όπου οι ανάγκες σε νερό δεν ικανοποιούνται από ποσοτικής απόψεως. Στο Παράρτημα Β παρουσιάζονται οι περιοχές αυτές, μέσω των σχολίων που έγιναν από τους φορείς και τους ιδιώτες. ΕΡΩΤΗΣΗ 11: Γνωρίζετε περιπτώσεις όπου οι ανάγκες σε νερό δεν ικανοποιούνται από ποιοτικής απόψεως, π.χ. γεωργικές εκτάσεις που εγκαταλείπονται λόγω της υφαλμύρισης του υπόγειου υδροφορέα, ύδρευση οικισμών; 40

ΕΡΩΤΗΣΗ 1 1 ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 2.6% ΌΧΙ 35.9% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ ΌΧΙ ΝΑΙ 61.5% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 11, προκύπτει ότι το 61.5% των ερωτηθέντων γνωρίζει περιπτώσεις όπου οι ανάγκες σε νερό δεν ικανοποιούνται από ποιοτικής απόψεως. Περιοχές οι οποίες βάσει των απαντήσεων παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα υφαλμύρισης είναι τα Φαλάσαρνα του Δήμου Κισσάμου, η περιοχή της Τυμπακίου καθώς και περιοχές της Ιεράπετρας και της Σητείας. Στο Παράρτημα Β παρουσιάζονται αναλυτικά οι περιοχές αυτές, μέσω των σχολίων που έγιναν από τους φορείς και τους ιδιώτες. ΕΡΩΤΗΣΗ 12: Γνωρίζετε περιοχές όπου υπάρχει σημαντική ρύπανση νερών (είτε πρόκειται για επιφανειακά, παράκτια ή υπόγεια νερά) και την πηγή προέλευσής της (π.χ. κτηνοτροφική εγκατάσταση, βιομηχανία, αστικά υγρά απόβλητα, χώρος διάθεσης απορριμμάτων, κλπ); 41

ΕΡΩΤΗΣΗ 1 2 ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 10.3% ΌΧΙ 28.2% ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΝΑΙ 61.5% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 12, προκύπτει ότι το 61.5% των ερωτηθέντων γνωρίζει περιοχές όπου υπάρχει σημαντική ρύπανση νερών. Στο Παράρτημα Β παρουσιάζονται αναλυτικά οι περιοχές αυτές και η πηγή προέλευσης της ρύπανσης, μέσω των σχολίων που έγιναν από τους φορείς και τους ιδιώτες. ΕΡΩΤΗΣΗ 13: Πέρα από τα υφιστάμενα έργα, υπάρχουν στην περιοχή σας σημαντικά προγραμματιζόμενα, υπό κατασκευή έργα ή υπό διερεύνηση έργα, που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδατικών πόρων και την προστασία τους; 42

ΥΔΡΕΥΣΗ 10.3% ΕΡΩΤΗΣΗ 1 3 ΑΡΔΕΥΤΙΚΟ 10.3% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΟ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟ ΥΔΡΕΥΣΗ ΑΠΟΧΕΤΕΥΤΙΚΟ 20.5% ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 59.0% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 13, προκύπτει ότι το 59% των ερωτηθέντων δεν απάντησε ενώ οι απαντήσεις που δόθηκαν σε σχέση με το αν υπάρχουν σημαντικά προγραμματιζόμενα, υπό κατασκευή έργα ή υπό διερεύνηση έργα, που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδατικών πόρων, έγινε ομαδοποίηση αυτών ανάλογα με το είδος τους (αποχετευτικό, αρδευτικό, υδρευτικό). Στο Παράρτημα Β παρουσιάζονται αναλυτικά οι απαντήσεις που δόθηκαν από τους φορείς και τους ιδιώτες. ΕΡΩΤΗΣΗ 14: Σε ποια/ ποιες κατηγορίες θα κατατάσσατε τον εαυτό σας όσον αφορά τη χρήση του νερού; 43

ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ 2.6% ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ 12.8% ΧΡΗΣΗ ΝΕΡΟΥ Οικιακή χρήση Γεωργική χρήση Κτηνοτροφική χρήση ΚΥΡΙΑ 17.9% ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ 10.3% ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΚΥΡΙΑ 84.6% 35.9% ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ 46.2% ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ 89.7% Βιομηχανική χρήση ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ 7.7% Τουριστική χρήση ΚΥΡΙΑ 23.1% ΚΥΡΙΑ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ 92.3% ΔΕΝ ΚΑΝΟΥΝ ΧΡΗΣΗ 76.9% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 14, προκύπτει ότι η οικιακή χρήση αποτελεί για το περίπου 85% των ερωτηθέντων κύρια χρήση νερού. Μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων δεν κάνει χρήση νερού για γεωργικούς (46.2%), κτηνοτροφικούς (89.7%), βιομηχανικούς (92.3%) και τουριστικούς (76.9%) σκοπούς. Επίσης η γεωργική χρήση αποτελεί για το περίπου 36% των ερωτηθέντων δευτερεύουσα χρήση νερού. ΕΡΩΤΗΣΗ 15: Από ποιες πηγές προμηθεύεστε το νερό που χρησιμοποιείτε; Παρακαλώ προσδιορίστε ανά πηγή τις κατηγορίες χρήσης (π.χ. άρδευση, υδροδότηση ζώων, άρδευση & καθαριότητα του στάβλου, πόσιμο, πόσιμο & πότισμα κήπου) ΕΡΩΤΗΣΗ 15 - ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΕΡΩΤΗΣΗ 1 5 - ΤΟΕΒ ΠΟΣΙΜΟ, ΠΟΤΙΣΜΑ ΚΗΠΟΥ 93.9% ΠΟΣΙΜΟ, ΠΟΤΙΣΜΑ ΚΗΠΟΥ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΤΙΣΜΑ ΖΩΩΝ ΟΙΚΙΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΑΛΛΑ ΌΧΙ ΠΡΟΣ ΠΟΣΗ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΤΙΣΜΑ ΖΩΩΝ 16.7% ΑΡΔΕΥΣΗ ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΤΙΣΜΑ ΖΩΩΝ ΑΡΔΕΥΣΗ 83.3% ΟΙΚΙΑΚΗ ΧΡΗΣΗ ΑΛΛΑ ΌΧΙ ΠΡΟΣ ΠΟΣΗ 3.0% ΑΡΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΟΤΙΣΜΑ ΖΩΩΝ 3.0% 44

ΕΡΩΤΗΣΗ 15 - Απόληψη από επιφανειακό υδάτινο ΕΡΩΤΗΣΗ 15 - Ιδιωτική γεώτρηση ΝΑΙ 50.0% ΑΡΔΕΥΣΗ 50.0% ΑΡΔΕΥΣΗ ΝΑΙ ΑΡΔΕΥΣΗ 100.0% ΑΡΔΕΥΣΗ ΕΡΩΤΗΣΗ 1 5 - Άλλο ΠΗΓΑΔΙ 20.0% ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟ - ΠΟΣΙΜΟ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΓΕΩΤΡΗΣΗ ΓΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ ΟΑΚ ΠΗΓΑΔΙ ΕΜΦΙΑΛΩΜΕΝΟ - ΠΟΣΙΜΟ 40.0% ΟΑΚ 20.0% ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΓΕΩΤΡΗΣΗ ΓΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗ 20.0% Από τις απαντήσεις της ερώτησης 15, προκύπτει ότι το 94% των ερωτηθέντων χρησιμοποιεί το δημοτικό δίκτυο ύδρευσης για πόσιμο νερό και πότισμα του κήπου. Επίσης, το 100% των ερωτηθέντων που χρησιμοποιούν νερό από κάποια ιδιωτική γεώτρηση και πάνω από 80% που χρησιμοποιούν νερό από τον ΤΟΕΒ, το χρησιμοποιούν αποκλειστικά για άρδευση και το υπόλοιπο 20% για μικτή χρήση (άρδευση και ύδρευση ζώων). ΕΡΩΤΗΣΗ 16: Πιστεύετε ότι πληρώνετε ένα εύλογο τίμημα για το νερό που καταναλώνετε για την άσκηση της επαγγελματικής σας δραστηριότητας; 45