Βιολογική Γεωργία Μηχανικές μέθοδοι καλλιέργειας Νερού

Βιολογική Γεωργία Μηχανικές μέθοδοι καλλιέργειας Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. 12 / 10 / 2015 ** Σημειώσεις από το Βιβλίο του Ιωάννη Πολυμεράκη

Παγίδευση των εντόμων Περιλαμβάνουν διάφορες τεχνικές που στοχεύουν στην καταπολέμηση επιβλαβών ειδών εντόμων. Χρειάζονται εξειδικευμένα εργαλεία και μηχανήματα που σε πολλές περιπτώσεις είναι δαπανηρά και απαιτούν εξειδικευμένη εργασία Εφαρμόζεται από πολλές δεκαετίες και στοχεύει στην καταπολέμηση επιβλαβών ειδών εντόμων άμεσα με τη σύλληψή τους ή έμμεσα με την απόκτηση στοιχείων του βιολογικού τους κύκλου, τα οποία σε συνδυασμό και με άλλα στοιχεία, βοηθούν στην κατάστρωση μιας στρατηγικής καταπολέμησής τους.

Παγίδευση των εντόμων Ένα έντομο οδηγείται στην παγίδα είτε τυχαία είτε με την επίδραση χημικών, οπτικών ή άλλων ερεθισμάτων. Άμεση αντιμετώπιση Απαιτείται η εφαρμογή μεγάλου αριθμού παγίδων ανά μονάδα επιφάνειας Μαζική παγίδευση (mass trapping) του πληθυσμού του εντόμου

Παγίδευση των εντόμων Μια παγίδα πέρα από την αποτελεσματικότητά της ως προς το έντομο-στόχο, πρέπει να χαρακτηρίζεται και από εκλεκτικότητα, ικανότητα που επικεντρώνει τα όρια δράσης της στο συγκεκριμένο είδος επιβλαβούς εντόμου, χωρίς να περιορίζει ταυτόχρονα τους πληθυσμούς των ωφέλιμων εντόμων. Η εκλεκτικότητα επιτυγχάνεται με το κατάλληλο σχήμα, χρώμα, μέγεθος της παγίδας και με ειδική ελκυστική ουσία.

Με τις έντομο-παγίδες επισημαίνεται η παρουσία ενός εντόμου στην περιοχή και παρέχονται στοιχεία για την εξέλιξη του πληθυσμού του. TEI Παγίδευση των εντόμων Ανάλογα με το είδος του ελκυστικού που είναι εφοδιασμένες και με τον τρόπο δράσης διακρίνονται σε : παγίδες παγίδες παγίδες νερού παγίδες Ορισμένοι τύποι παγίδων (π.χ. φερομονικές, χρωματικές, τροφικές) ελκύουν τα έντομα με το αντίστοιχο ελκυστικό σε μια επιφάνεια κατά κανόνα επίπεδη, αλειμμένη με κόλλα μόνο ή εμποτισμένη με εντομοκτόνο ουσία.

παγίδες Έχουν ως ελκυστικό τη (συνθετική) φερομόνη φύλου του εντόμουστόχου. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι παγίδες αυτές «δολώνονται» με παρθένα θηλυκά, τα οποία αποτελούν ζωντανή πηγή έκλυσης φερομόνης. Συνήθως είναι τριγωνικού τύπου (Δέλτα), στην οροφή της οποίας αναρτάται φιαλίδιο ή κάψουλα με τη συνθετική φερομόνη. Η βάση της παγίδας φέρει μια πρόσθετη βάση (πάτο) αλειμμένη με μια κολλώδη ουσία, στην οποία κολλάνε τα έντομα που ελκύονται από τη φερομόνη Η χρήση τους είναι απλή και χαρακτηρίζονται από μεγάλη εκλεκτικότητα

παγίδες Ονομάζονται και χρωμοπαγίδες. Τα κύρια ελκυστικά στοιχεία των παγίδων αυτών είναι το κατάλληλο χρώμα σε συνδυασμό με το κατάλληλο για κάθε είδος εντόμου σχήμα. Η επιφάνειά τους καλύπτεται από μια κολλώδη ουσία για τη σύλληψη των εντόμων. Η απλούστερη και συνηθισμένη μορφή τους είναι ένα ορθογώνιο από σκληρό πλαστικό, βαμμένο με κάποιο χρώμα ανάλογα με το είδος του εντόμου που μας ενδιαφέρει και αλειμμένο με κόλλα.

παγίδες Μειονέκτημα: η περιορισμένη εκλεκτικότητα. Ορισμένες συλλαμβάνουν αξιόλογο αριθμό ωφέλιμων εντόμων. Προκειμένου να αυξηθεί η ελκυστικότητά τους, προστίθεται και κάποια ελκυστική ουσία (φερομόνη, υδρολυμένη πρωτεϊνη, κ.ά.), επιτυγχάνοντας ένα συνδυασμό οπτικών και οσμηρών ερεθισμάτων. Χρησιμοποιούνται και για μαζική παγίδευση ορισμένων εντόμων. Για ορισμένα έντομα, η αποδοτικότητα της παγίδας εξαρτάται από το ύψος ανάρτησης και από την κλίση της σε σχέση με το οριζόντιο επίπεδο.

παγίδες

παγίδες Χρησιμοποιούνται για τη σύλληψη Διπτέρων και Λεπιδοπτέρων. Περιέχουν μια ουσία ή μίγμα ουσιών που προσφέρεται για τροφή του εντόμου και που το ελκύει όπως ακριβώς μια θρεπτική ουσία ή τροφή. Για τα Δίπτερα που ωοτοκούν σε καρπούς χρησιμοποιούνται υδρολυμένες πρωτεϊνες, υδατικά διαλύματα αλάτων του αμμωνίου ή συνδυασμός τους. Για τη σύλληψη ενηλίκων του δάκου της ελιάς, της μύγας της μεσογείου και άλλων Tephritidae χρησιμοποιείται η γνωστή γυάλινη παγίδα τύπου McPhail.

παγίδες Για τα Λεπιδόπτερα χρησιμοποιούνται φθηνά φυτικά υλικά όπως πολτοποιημένα και αραιωμένα με νερό, ώριμα (κακής ποιότητας) ή αποξηραμένα φρούτα, χυμοί φρούτων, ξύδι, μελάσα, χαλασμένο κρασί, υδατικά εκχυλίσματα φρούτων, αραιωμένο μέλι, διαλύματα ζάχαρης, αλλά και συνθετικές ουσίες όπως οξικό τερπινύλιο. Μειονεκτήματα: Μειωμένη εκλεκτικότητα Μικρή διάρκεια διατήρησης του «δολώματος», το οποίο χρειάζεται συχνά ανανέωση Μεγάλο ρόλο παίζουν το σχήμα, το χρώμα, το μέγεθός τους, η θέση τους στο δέντρο και η διάταξή τους σε σχέση με τον επικρατούντα άνεμο

τύπου McPhail

Μηχανικές παγίδες Χρησιμοποιούνται κυρίως για τη σύλληψη εντόμων που βαδίζουν κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αποτελούνται συνήθως από ένα δοχείο μικρού βάθους με λεία τοιχώματα και ευρύ στόμιο, το οποίο θάβεται στο χώμα μέχρι τα χείλη. Σκεπάζονται με μια μικρή «στέγη» λίγων cm ύψους προκειμένου να προστατεύονται τα έντομα από τα πουλιά και τα νερά της βροχής.

νερού Χρησιμοποιούνται για δειγματοληψίες πληθυσμών εντόμων που πετούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αποτελούνται από μικρά δοχεία βάθους 5-8 cm και επιφάνειας 0,1 m2 περίπου, στις οποίες τοποθετείται νερό μέχρι τη μέση τους με λίγη διαβρεκτική ή απορρυπαντική ουσία προκειμένου να μειωθεί η επιφανειακή τάση του νερού και να βυθίζονται τα συλλαμβανόμενα έντομα. Τα έντομα συλλαμβάνονται τυχαία ή ελκύονται από το χρώμα της παγίδας, της οποίας το εσωτερικό συνιστάται να είναι λευκού χρώματος για να είναι ελκυστικότερο

παγίδες Αποτελούνται από κομμάτια συνθετικού ή φυσικούυλικού διαφόρων σχημάτων, επαλειμμένων με ειδική κολλητική ουσία ή ανοιχτόχρωμο γλάσο. Το χρώμα που χρησιμοποιούμε κατά τη βαφή είναι ανάλογο του είδους του εντόμου που μας ενδιαφέρει. Χρησιμοποιούνται για μαζική παγίδευση εντόμων.

Αναρροφητικές παγίδες Αποτελούνται από ένα χωνί κατάλληλης διαμέτρου μέσα στο οποίο υπάρχει ένας ηλεκτροκίνητος έλικας που κατά την περιστροφή του δημιουργεί αναρρόφηση αέρος, η ποσότητα του οποίου είναι σταθερή στη μονάδα του χρόνου. Κωνικό πλέγμα εμποδίζει τα έντομα να οδεύσουν προς τον έλικα και πέφτουν σε κατάλληλη συλλεκτική συσκευή, η οποία περιέχει μια εντομοκτόνο ουσία. Χρησιμεύουν στις πληθυσμιακές έρευνες εντόμων στην ύπαιθρο ενώ σε κλειστούς χώρους μπορούν να χρησιμοποιηθούν για καταπολέμηση. Κατάλληλες για ημερόβια και νυκτόβια έντομα.

Φωτεινές παγίδες Τα περισσότερα έντομα καταφεύγουν σε προφυλαγμένες θέσεις (καταφύγια) κατά τις ώρες της αδράνειάς τους αλλά και για να προστατευθούν από τους φυσικούς τους εχθρούς ή τις δυσμαινείς καιρικές συνθήκες ή προκειμένου να νυμφωθούν ή να διαπαύσουν. Καταφύγια: σχισμές φλοιού δέντρων, κουφάλες κορμού, πεσμένα ξερά φύλλα, πέτρες ή άλλα αντικείμενα. Παγίδα-καταφύγιο μπορούμε να κατασκευάσουμε από το γνωστό κυματοειδές (αυλακωτό) χαρτί συσκευασίας, κομμένο σε λωρίδες, τις οποίες τυλίγουμε στον κορμό, στους βραχίονες και στα κλαδιά των δέντρων. του τύπου αυτού χρησιμοποιούνται κυρίως για ερευνητικούς σκοπούς. Χρήσιμες και για τον προσδιορισμό του χρόνου επέμβασης με εντομοκτόνες ουσίες εναντίον επιβλαβών ειδών, παρακολουθώντας την πορεία εξόδου του ενήλικου πληθυσμού από τις παγίδες.

Καταφύγια-παγίδες Χρησιμοποιούνται για τη δειγματοληψία ιπτάμενων νυκτόβιων εντόμων. Υπάρχει μια φωτεινή πηγή (λαμπτήρας φθορισμού ή υπεριώδους ή πυράκτωσης) κάτω από την οποία τοποθετείται ένα χωνί που καταλήγει σε μια φιάλη μέσα στην οποία υπάρχει πτητικό εντομοκτόνο για τη θανάτωση των εντόμων. Χρησιμοποιούνται και για την καταπολέμηση λίγων εντόμων κυρίως σε αποθήκες τροφίμων αλλά και υπαίθριους χώρους ξενοδοχείων, εστιατορίων, κ.λ.π.

Μηχανικά φράγματα Γνωστά πλέγματα (σήτες) από συνθετική ύλη ή μέταλλο που τοποθετούνται στις πόρτες και στα παράθυρα των κατοικιών προκειμένου να εμποδιστεί η είσοδος ενοχλητικών εντόμων. Πλέγματα καλύπτουν πηγάδια ή δεξαμενές νερού, προκειμένου να εμποδιστεί η έξοδος κουνουπιών. Καλιφόρνια: σήτες από πολυαιθυλένιο ή μέταλλο προκειμένου να εμποδιστεί η είσοδος σε θερμοκήπια μικρόσωμων εντόμων που είναι σοβαροί εχθροί. Σε αυτή την κατηγορία μπορούν να καταταγούν και οι κολλητικές ταινίες (δακτύλιοι) γύρω από τον κορμό των δέντρων ώστε να εμποδιστεί η άνοδος στα δέντρα βαδιστικών εντόμων.

Μηχανική απομάκρυνση Αποτελεί πρόσκαιρη λύση η απομάκρυνση των εντόμων από τα φυτά με εκτόξευση νερού με πίεση. Συχνή επανάληψη, περιορίζει τον πληθυσμό και τη ζημιά του επιβλαβούς εντόμου.

Χρήση χαμηλών και υψηλών θερμοκρασιών Αντιμετώπιση επιβλαβών ειδών σε κλειστούς χώρους. Τα έντομα χαρακτηρίζονται από ένα ελάχιστο, ένα μέγιστο και ένα βέλτιστο τα οποία μπορεί να διαφέρουν από είδος σε είδος. Απομάκρυνση από το βέλτιστο εξασθενεί την ανάπτυξη, δραστηριότητα, αναπαραγωγικότητα και άλλες εκδηλώσεις της ζωής. Σε παραπέρα απομάκρυνση της θερμοκρασίας, το έντομο σταματά να τρώει, πέφτει σε λήθαργο και τέλος πεθαίνει.

Χρήση χαμηλών και υψηλών θερμοκρασιών Χαμηλές θερμοκρασίες: Τα έντομα αδρανοποιούνται χωρίς να θανατώνονται. Δεν προκαλούνται βλάβες σε θερμοκρασίες κάτω των 5oC. Υψηλές θερμοκρασίες (50-60oC): Επιδιώκεται η θανάτωση των εντόμων και η απεντόμωση του προϊόντος ή η πρόκληση βλάβης τέτοιου βαθμού ώστε να μη μπορούν να προκαλέσουν ζημιά στο προϊόν ή να αναπαραχθούν. Χρησιμοποιούνται εναντίον εντόμων που προσβάλλουν αποθηκευμένους σπόρους ή άλλα προϊόντα, βολβούς, ξυλεία, κ.ά.

Διακοπή της νύκτας Αφορά το φωτισμό κλειστών χώρων ή και υπαίθριων (αγρών) για ελάχιστο χρόνο (λίγα λεπτά) την κατάλληλη στιγμή της σκοτόφασης. Αποτρέπει την πρόκληση διάπαυσης της διαχειμάζουσας γενιάς που οδηγεί στο θάνατο των εντόμων σε περιοχές με δριμύ χειμώνα. Η μέθοδος αυτή απαιτεί καλή γνώση της βιολογίας του επιβλαβούς εντόμου.

Συλλογή εντόμων Αποτελεί από τις αρχαιότερες και ασφαλέστερες για το οικοσύστημα μεθόδους καταπολέμησης επιβλαβών εντόμων και συνίσταται στη συλλογή τους με το χέρι και τη θανάτωσή τους. Αφορά τη συλλογή αυγών, προνυμφών και ενήλικων εντόμων ή φυτικών μερών που περιέχουν τα έντομα. Συλλογή των φωλιών της κάμπιας των πεύκων και η καταστροφή τους, καθώς και η συλλογή και καταστροφή το φθινόπωρο ή το χειμώνα μουμιοποιημένων αμυγδάλων που περιέχουν διαχειμάζουσες προνύμφες του ευρυτόμου.

Απολύμανση εδάφους με φυσική θερμότητα Γνωστή ηλιακή απολύμανση, ηλιοαπολύμανση ή ηλιακή αποστείρωση Μέθοδος απολύμανσης ή αποστείρωσης του εδάφους από έντομα, σπόρους ζιζανίων, παθογόνους μύκητες ή βακτήρια με χρήση ηλιακής ενέργειας. Ηλιακή αποστείρωση Θερμικές, χημικές, βιολογικές και βιοχημικές αλλαγές που προκαλούνται από την ηλιακή ενέργεια σε υγρό έδαφος που καλύπτεται από διαφανές πολυαιθυλένιο.

Απολύμανση εδάφους με φυσική θερμότητα Γνωστή ηλιακή απολύμανση, ηλιοαπολύμανση ή ηλιακή αποστείρωση Μέθοδος απολύμανσης ή αποστείρωσης του εδάφους από έντομα, σπόρους ζιζανίων, παθογόνους μύκητες ή βακτήρια με χρήση ηλιακής ενέργειας. Ηλιακή αποστείρωση Θερμικές, χημικές, βιολογικές και βιοχημικές αλλαγές που προκαλούνται από την ηλιακή ενέργεια σε υγρό έδαφος που καλύπτεται από διαφανές πολυαιθυλένιο.

Προϋποθέσεις αποτελεσματικότητας της μεθόδου Προετοιμασία εδάφους Η επιφάνεια του εδάφους πρέπει να είναι επίπεδη και το χώμα να είναι στο ρώγο του. Το πολυαιθυλένιο πρέπει να βρίσκεται κατά το δυνατόν πλησιέστερα στην επιφάνεια του εδάφους για να επιτευχθεί η μεγαλύτερη δυνατή απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας και η ανάπτυξη υψηλότερης θερμοκρασίας Χαρακτηριστικά του εδάφους Μεγαλύτερες θερμοκρασίες επιτυγχάνονται σε αμμώδη και ελαφρά εδάφη καθώς και σε σκουρόχρωμα Υγρασία του εδάφους Αυξάνει τη θερμική ευαισθησία της ζωντανής ύλης. Έδαφος με υγρασία ίση με 50% του υδατοκορεσμού δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την καταστροφή σπόρων ζιζανίων.

Προϋποθέσεις αποτελεσματικότητας της μεθόδου Είδος και χαρακτηριστικά πλαστικού υλικού Τα διαφανή και διαυγή φύλλα πολυαιθυλενίου προτιμούνται από τα μαύρα και αδιαφανή, διότι επιτρέπουν την είσοδο μεγαλύτερης ποσότητας ηλιακής ενέργειας. Συνιστώμενο πάχος: 20-30μ Η χρήση λεπτών φύλλων πολυβινοχλωριδίου αντί πολυαιθυλενίου δίνει ελαφρώς καλύτερα αποτελέσματα όσον αφορά την αύξηση της θερμοκρασίας. Περίοδος εφαρμογής της ηλιοαπολύμανσης Καλύτερη περίοδος η καλοκαιρινή όπου η ηλιοφάνεια και θερμοκρασία αέρα έχουν μεγαλύτερες τιμές για διάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων, ικανοποιητικό για έλεγχο ορισμένων ζιζανίων. Σε διάστημα 8-10 εβδομάδων έχουν ελεγχθεί σοβαρές εδαφικές ασθένειες.

Βασικές αρχές δράσης της ηλιοαπολύμανσης Υγροθερμική δράση Η υγρή θερμότητα σε ζωντανό πρωτόπλασμα έχει ως συνέπεια την αποδιοργάνωσή του, με τελικό αποτέλεσμα τη νέκρωσή του. Θέρμανση σπόρων ζιζανίων σε θερμοκρασία 30-35 oc άλλαξε την περατότητα των μεμβρανών τους με συνέπεια την έκπλυση των ενδογενών αμινοξέων και ελάττωση της βλαστικότητάς τους. Παρουσία υγρασίας απαιτείται λιγότερη ενέργεια για την αποδιοργάνωση της πεπτιδικής αλυσίδας των πρωτεϊνών. Η αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους είναι δυνατόν να προκαλέσει διακοπή του ληθάργου των σπόρων των ζιζανίων με επακόλουθη την καταστροφή τους. Η υγρή θερμότητα είναι δυνατόν να δράσει συνεργιστικά ή αθροιστικά στη δράση της με τις τοξικές ουσίες που παράγονται από την αποσύνθεση της οργανικής ουσίας.

Βασικές αρχές δράσης της ήλιο-απολύμανσης Ανταγωνιστική μικροβιοκοινότητα Με την ηλιο-απολύμανση παρατηρείται αύξηση του πληθυσμού της ανταγωνιστικής μικροχλωρίδας που μπορεί να φτάσει μέχρι το 33% περίπου. Ωφέλιμοι μύκητες, ακτινομύκητες, σποριογόνοι βάκιλοι και ψευδομονάδες πολλαπλασιάζονται υπερβολικά. Νέα βιοκοινότητα Δεν επιτρέπει την εγκατάσταση και αύξηση του πληθυσμού των παθογόνων Ανταγωνιστική δράση Αύξηση CO 2

Πλεονεκτήματα της ήλιο-απολύμανσης Μέθοδος φιλική στο περιβάλλον, απλή, εύκολα εφαρμόσιμη και όχι ιδιαίτερα δαπανηρή Δυνατός ο έλεγχος ζιζανίων, μυκήτων, βακτηρίων, εντόμων, νηματωδών, κ.ά. Χωρίς τη χρησιμοποίηση φυτοπροστατευτικών προϊόντων Επιδρά ευνοϊκά στις φυσικοχημικές ιδιότητες του εδάφους, βελτιώνοντας τη γονιμότητά του Σε σύγκριση με άλλες μεθόδους αποστείρωσης, είναι περισσότερο εκλεκτική στους μικροοργανισμούς του εδάφους. Οι αλλαγές που επέρχονται βοηθούν την εγκατάσταση σαπρόφυτων μικροοργανισμών που δρουν ανταγωνιστικά στους μύκητες, βακτήρια, νηματώδεις. Πολύτιμη σε περιπτώσεις ελέγχου ζιζανίων που είτε είναι ανθεκτικά σε υπάρχοντα ζιζανιοκτόνα είτε δεν υπάρχουν εκλεκτικά ζιζανιοκτόνα Ελέγχει και σπόρους που βρίσκονται σε λήθαργο Είναι συμβατή με τις αρχές και τη φιλοσοφία της βιολογικής γεωργίας