ΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ

ΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΚΑΙ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Βαγιωνά., Μυλόπουλος Γ. Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών KEYWORDS διαχείριση της ζήτησης του νερού, ελαστικότητα, βιοµηχανικός τοµέας, τιµολόγηση νερού, ανακύκλωση ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στη συγκεκριµένη εργασία αναλύονται οι παράµετροι που διαµορφώνουν τη ζήτηση του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα. Αναπτύσσεται µε τη µέθοδο των τυχαίων επιδράσεων (random-effects model) ένα οικονοµικό µοντέλο το οποίο περιέχει σαν µεταβλητές, την τιµή του νερού, το είδος της βιοµηχανίας, τον αριθµό των εργαζοµένων, καθώς και ψευδοµεταβλητές που δηλώνουν αν το νερό αποτελεί βασικό στοιχείο στην παραγωγική διαδικασία, την εφαρµογή ανακύκλωσης και τη συµµετοχή του κόστους του νερού στην παραγωγή. Με βάση τις ελαστικότητες που προκύπτουν από το παραπάνω µοντέλο, αναπτύσσονται µε τη βοήθεια του συστήµατος IWR-MAIN Water Demand Analysis Suite διάφορα εναλλακτικά σενάρια τιµολογιακής πολιτικής µε στόχο την πρόβλεψη της µελλοντικής ζήτησης του νερού το 2010. WATER DEMAND AND IMPLEMENTATION OF DIFFERENT PRICING POLICIES IN THE INDUSTRIAL SECTOR Vagiona D., Mylopoulos Y. Aristotle University of Thessaloniki Department of civil Engineering KEYWORDS water demand management, elasticity, industrial sector, water pricing, recycling ABSTRACT In this study parameters that determine water demand in the industrial sector are investigated and a random-effects model is developed. This model includes variables such as, the price of water, the kind of products, the number of employees and dummies that declare if water is a basic input in the production process, if the cost of water contributes to the cost of production and the existence of water recycling methods. Future water consumptions levels (2010) are predicted, taking for granted the elasticities of randomeffects model and applying different water pricing policies. 1

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παροχή καλής ποιότητας νερού και η προστασία των υδατικών συστηµάτων µέσω της κατάλληλης διαχείρισης του νερού αποτελούν κύρια ζητήµατα στη σηµερινή εποχή. Ο τρόπος χρήσης του νερού στις περιοχές, στις πόλεις και στις χώρες διαφέρει εξαιτίας των διαφορετικών κλιµατολογικών συνθηκών, αλλά και του διαφορετικού κοινωνικοοικονοµικού και πολιτιστικού επιπέδου. Οι προσπάθειες που πραγµατοποιήθηκαν στο παρελθόν προκειµένου να ικανοποιηθεί η αυξηµένη ζήτηση του νερού, προσανατολιζόταν κυρίως στην αύξηση της παροχής νερού µέσω της εκµετάλλευσης των πηγών νερού. Το γεγονός αυτό οδήγησε αφενός στη βαθµιαία εξάντληση των υδατικών πόρων και αφετέρου στην ποιοτική τους υποβάθµιση. Η συνεχόµενη µείωση των υδατικών υποθεµάτων αλλά και η ποιοτική υποβάθµιση αποτελούν φαινόµενα που παρουσιάζονται έντονα και στην Ελλάδα. Οι κυριότεροι τοµείς αστικής ς για την πόλη της Θεσσαλονίκης είναι ο οικιακός και ο βιοµηχανικός τοµέας µε ποσοστά συµµετοχής 67% και 23%. Στο επόµενο µέρος της εργασίας παρουσιάζονται οι µεταβλητές που επηρεάζουν την του νερού στις βιοµηχανικές µονάδες. Στο τρίτο µέρος αναπτύσσεται ένα µοντέλο µε τη µέθοδο των τυχαίων επιδράσεων (random-effects model) που ερµηνεύει την του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Στο τέταρτο µέρος αναπτύσσονται διάφορα εναλλακτικά σενάρια τιµολογιακής πολιτικής µε στόχο την πρόβλεψη της µελλοντικής ζήτησης του νερού το 2010 και στο τελευταίο µέρος αναλύονται τα συµπεράσµατα της έρευνας στις βιοµηχανίες. 2.ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΝΕΡΟΥ ΣΤΙΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ Οι έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί για την του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα είναι λίγες και αυτό γιατί ο βιοµηχανικός τοµέας παρουσιάζει κάποιες ιδιαιτερότητες [1]. Υπάρχει δυσκολία στον καθορισµό των ποσοτήτων του νερού σε κάθε στάδιο της παραγωγικής διαδικασίας και οι πληροφορίες για τις αιτίες που προκαλούν την αύξηση της ζήτησης του νερού είναι ανεπαρκείς. Η τιµή του νερού είναι µια σηµαντική µεταβλητή στις µελέτες για τη χρήση του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα, αλλά ο καθορισµός της τιµής του νερού διαφέρει από έρευνα σε έρευνα, γεγονός που κάνει τη σύγκριση τους δύσκολή και καµία φορά χωρίς νόηµα. Κάποιες από τις εκτιµήσεις είναι αρνητικές και κάποιες θετικές και οι τιµές κυµαίνονται από 0,1462 σε 0,8431 και από 0,067 σε 0,894 αντίστοιχα [2,3,4,5]. Οι θετικές τιµές της ελαστικότητας αφορούν σε σχέσεις εισερχοµένου και ανακυκλωµένου νερού. Οι κύριοι τοµείς ς σε µια βιοµηχανία είναι η του νερού στα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας και η του νερού που οφείλεται στους εργαζόµενους που κάθε βιοµηχανία απασχολεί. Πολύ σηµαντικό ρόλο εποµένως στην ποσότητα του νερού που κάθε βιοµηχανία καταναλώνει διαδραµατίζει η παραγωγική διαδικασία. Απαραίτητα στοιχεία για την εύρεση της συνάρτησης παραγωγής µιας βιοµηχανίας είναι οι ποσότητες του παραγόµενου προϊόντος και οι ποσότητες όλων των εισερχοµένων των απαραίτητων για την εξέλιξη της παραγωγής (κεφάλαιο, εργατικό δυναµικό κτλ). Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται οι µεταβλητές που έχουν χρησιµοποιηθεί σε µελέτες για τον καθορισµό της καµπύλης ζήτησης του νερού. Κατηγορία Μεταβλητές Απασχόληση Συνολικός αριθµός εργαζοµένων Παραγωγή Αξία παραγωγής Συνολικός αριθµός εργατοωρών 2

Κατηγορία Μεταβλητές Τιµή νερού Συνολικό κόστος νερού Τιµή εισερχοµένου νερού Κόστος επεξεργασίας νερού πριν τη χρήση Κόστος ανακύκλωσης Κόστος επεξεργασίας του νερού πριν την απόθεση Τιµή νερού που αγοράζεται Οριακό εσωτερικό κόστος νερού Χρέωση ετήσιας σύνδεσης µε το δίκτυο Άλλο Κωδικός καθορισµού της βιοµηχανίας Ποσοστό επαναχρησιµοποίησης νερού Μέση ηλικία της βιοµηχανίας και του εξοπλισµού Κατά κεφαλήν εισόδηµα Παράγοντας τεχνολογίας ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Μεταβλητές που επηρεάζουν την του νερού στις βιοµηχανίες 3. ΚΑΜΠΥΛΗ ΖΗΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Στην πόλη της Θεσσαλονίκης, αναπτύσσεται για το σύνολο των βιοµηχανιών ένα µοντέλο το οποίο περιέχει συνδυασµό µεταβλητών σταθερών στο βήµα του χρόνου καθώς και χρονοσειρές δεδοµένων (panel data). Οι σταθερές στο βήµα του χρόνου µεταβλητές (cross section data) προέρχονται από στοιχεία έρευνας ερωτηµατολογίων που διεξήχθηκε σε τυχαίο δείγµα βιοµηχανιών. Η τιµή του νερού είναι διαιρεµένη µε το δείκτη τιµών καταναλωτή και µ αυτόν τον τρόπο προκύπτει η πραγµατική αποπληθωρισµένη τιµή της. Η του νερού υπεισέρχεται µε τη µορφή χρονοσειρών (time-series data) για τα έτη 1995-2003. Η µεταβλητή που δηλώνει το είδος παραγωγής, η µεταβλητή που δηλώνει αν συµµετέχει το κόστος του νερού στην παραγωγική διαδικασία, αυτή που φανερώνει αν το νερό αποτελεί βασικό στοιχείο και η µεταβλητή της ανακύκλωσης, υπεισήλθαν ως ψευδοµεταβλητές (dummies) [6] στο µοντέλο. Η καµπύλη ζήτησης του νερού για το βιοµηχανικό τοµέα είναι της µορφής : Ln( Q) = a0 + b1lnp + b2 Lnemp + b3dbasic + b4dfood + b5chemic + b6recycl + b8d cos tpr H παραπάνω εξίσωση επιλύθηκε µε τη µέθοδο των τυχαίων επιδράσεων (random effects model). Η µέθοδος των τυχαίων επιδράσεων θεωρείται η καταλληλότερη για δυο λόγους: 1) το µοντέλο περιέχει πολλές ψευδοµεταβλητές, οι οποίες στο µοντέλο των σταθερών επιδράσεων απορρίπτονται και 2) το δείγµα των βιοµηχανιών είναι τυχαία επιλεγµένο. Το µοντέλο επιλύθηκε µε τη βοήθεια του στατιστικού προγράµµατος Stata και τα αποτελέσµατα παρατίθενται παρακάτω πίνακα. lncons Coef Std.Err. z P>z [95% Conf. Interval] lnp -0.199626 0.0622187-4.926 0.000-0.2790525-0.1201994 lnemp 1.11146 0.746042 16.257 0.000 0.9774574 1.245463 dbasic 0.8135807 0.2289861 3.877 0.001 0.4022983 1.224863 drecycl 0.3542026 0.219945 1.757 0.079-0.0408383 0.7492436 dcostpr 0.6137804 0.2593717 2.582 0.010 0.1479255 1.079635 dfood 1.090006 0.2209442 5.383 0.000 0.693165 1.486848 dchemic 0.882752 0.2702574 3.564 0.000 0.397344 1.36816 _cons 1.621358 0.2920938 6.284 0.000 1.11567 2.127046 3

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Αποτελέσµατα επίλυσης του µοντέλου που ερµηνεύει την του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα στην πόλη της Θεσσαλονίκης Η µεταβλητή της τιµής (lnp) προέκυψε µε αρνητικό πρόσηµο και στατιστικά σηµαντική. Μια αύξηση της τιµής του νερού κατά 10% θα οδηγούσε τις βιοµηχανίες σε µείωση της ς κατά 2%. Είναι φανερό ότι η τιµή επηρεάζει σε µεγάλο βαθµό την του νερού. Το βιοµηχανικό τιµολόγιο µέχρι το 2001 ήταν σταθερό, ανεξάρτητο από την του νερού και η του σχετικά χαµηλή. Η τελευταία αλλαγή του βιοµηχανικού τιµολογίου, η οποία πραγµατοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 2001, µετέτρεψε το τιµολόγιο σε αύξων κλιµακωτό µε δύο κλίµακες. Έτσι οι βιοµηχανίες που καταναλώνουν µέχρι 500 κυβικά µέτρα το µήνα, δηλαδή 2000 κυβικά µέτρα το τετράµηνο, χρεώνονται µε µια διπλάσια τιµή σε σχέση µε το προηγούµενο, σταθερής ς τιµολόγιο, ενώ οι βιοµηχανίες που καταναλώνουν πάνω από 500 κυβικά µέτρα το µήνα και αντίστοιχα 2000 το τετράµηνο, µε µια τριπλάσια τιµή. Είναι φανερό ότι η αύξηση του τιµολογίου και η αλλαγή στον τρόπο τιµολόγησης, επέφερε σηµαντικά αποτελέσµατα στην ποσότητα ς. Στο παρακάτω διάγραµµα φαίνεται το ποσοστό των βιοµηχανιών που θεωρητικά θα ανήκαν στην πρώτη και δεύτερη κατηγορία του ισχύοντος τιµολογίου, πριν την εφαρµογή του καθώς και το ποσοστό των βιοµηχανιών που πραγµατικά κατατάσσονται στις δυο κατηγορίες, µετά την εφαρµογή του τιµολογίου. Περίπου 9% των εξεταζόµενων βιοµηχανιών µείωσαν την τους σε µεγάλο βαθµό ώστε να κατέβουν από τη δεύτερη στην πρώτη κλίµακα. Κατάταξη των βιοµηχανιών ανάλογα µε την τετράµηνη τους 100 80 60 40 Βιοµηχανίες που θεωρητικά θα ανήκαν στην πρώτη και δεύτερη κλίµακα πριν την εφαρµογή του τιµολογίου 20 0 µέχρι 2000κ.µ το τετράµηνο πάνω από 2000κ.µ το τετράµηνο Βιοµηχανίες που πραγµατικά ανήκουν στην πρώτη και δεύτερη κλίµακα µετά την εφαρµογή του τιµολογίου Σχήµα 1: Κατάταξη των βιοµηχανιών ανάλογα µε την τετράµηνη τους Μια πολύ σηµαντική µεταβλητή για το παραπάνω µοντέλο είναι ο αριθµός των εργαζοµένων (lnemp). Η µεταβλητή αυτή, προέκυψε στατιστικά σηµαντικά και θετική σε πρόσηµο. Μια αύξηση του αριθµού των εργαζοµένων κατά 10% θα οδηγούσε σε αύξηση της ς κατά 11.11%. Είναι γνωστό, πως εκτός από το νερό που χρησιµοποιείται στα διάφορα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, σηµαντικό µέρος της ς του νερού οφείλεται στους εργαζοµένους και στην ικανοποίηση των αναγκών υγιεινής τους. Οι δυο παραπάνω µεταβλητές υπεισήλθαν στο µοντέλο σαν ποσοτικές µεταβλητές. Οι υπόλοιπες µεταβλητές υπεισήλθαν στο µοντέλο µε τη µορφή ψευδοµεταβλητών και αναλύονται παρακάτω. Η µεταβλητή του είδους παραγωγής πρέπει να ερµηνευτεί µε προσοχή. Στην κατηγοριοποίηση αυτής της µεταβλητής πραγµατοποιήθηκε µια προσπάθεια ένταξης των βιοµηχανιών σε τρεις κατηγορίες. Έτσι προέκυψαν οι βιοµηχανίες τροφίµων και αναψυκτικών (dfood), οι βιοµηχανίες χηµικών ειδών και πετρελαίου (dchemic) και οι λοιπές βιοµηχανίες, οι οποίες περιέχουν µεγάλη 4

ποικιλία βιοµηχανιών και παραγωγικών διαδικασιών. Μ αυτόν τον τρόπο έχουµε δυο ψευδοµεταβλητές dfood και dchemic που δηλώνουν την κατηγορία στην οποία ανήκει η βιοµηχανία, ανάλογα µε το είδος παραγωγής. Το θετικό πρόσηµο των ψευδοµεταβλητών φανερώνει ότι τόσο οι βιοµηχανίες τροφίµων και αναψυκτικών όσο και οι βιοµηχανίες χηµικών ειδών και πετρελαίου παρουσιάζουν αυξηµένη σε σχέση µε τις υπόλοιπες βιοµηχανίες. Οι συντελεστές και των δυο µεταβλητών είναι στατιστικά σηµαντικοί, γεγονός που δείχνει ότι η του νερού εξαρτάται από το είδος του προϊόντος παραγωγής. Η ψευδοµεταβλητή που φανερώνει αν η βιοµηχανία έχει βασικό στοιχείο το νερό (dbasic) προκύπτει στατιστικά σηµαντική και θετική. Είναι λογικό ότι οι βιοµηχανίες που έχουν το νερό σαν βασικό στοιχείο στην παραγωγική διαδικασία, να καταναλώνουν περισσότερο νερό από τις βιοµηχανίες που δεν έχουν το νερό βασικό στοιχείο και το χρησιµοποιούνε κυρίως για την κάλυψη των αναγκών των εργαζοµένων που απασχολούν. Ο συντελεστής της εφαρµογής ανακύκλωσης επαναχρησιµοποίησης νερού (drecycl) προέκυψε θετικός και µη στατιστικά σηµαντικός. Το θετικό πρόσηµο του συντελεστή στην περίπτωση αυτή υποδηλώνει ότι οι βιοµηχανίες που εφαρµόζουν ανακύκλωση παρουσιάζουν αυξηµένη νερού. Η εξήγηση του αποτελέσµατος αυτού βρίσκεται αφενός στο ότι οι βιοµηχανίες που εφαρµόζουν ανακύκλωση στην πόλη της Θεσσαλονίκης, είναι πολύ λίγες σε αριθµό (26% του συνόλου) και υψηλής ς βιοµηχανίες, και αφετέρου στο ότι οι µέθοδοι ανακύκλωσης νερού που εφαρµόζουνε δεν είναι προηγµένες και δεν συντελούν στην εξοικονόµηση νερού. Στις περισσότερες δε περιπτώσεις πρόκειται για κάποιες απλές επαναχρησιµοποιήσεις νερού για πλύσεις εξωτερικών χώρων, οι οποίες ασφαλώς και δεν επηρεάζουν την του νερού που οφείλεται στην παραγωγική διαδικασία. Επιπρόσθετα, µπορεί να εξηγηθεί και από το γεγονός ότι οι βιοµηχανίες που παρουσιάζουν υψηλές καταναλώσεις εφαρµόζουν ανακύκλωση. Η µεταβλητή που φανερώνει τη συµµετοχή του κόστους του νερού στο κόστος παραγωγής (dcostpr) προέκυψε και αυτή στατιστικά σηµαντική και θετική σε τιµή. Το κόστος του νερού γενικότερα θεωρείται πολύ µικρό και αµελητέο σε όλες τις κατηγορίες ς νερού. Ειδικότερα, το βιοµηχανικό τιµολόγιο είναι πολύ χαµηλό σε σύγκριση µε τις τιµές των υπόλοιπων εισερχοµένων που αποτελούν τα πάγια έξοδα παραγωγής για µια βιοµηχανία. Στις περιπτώσεις που οι βιοµηχανίες είναι πολύ µεγάλης ς και απαιτούν πολλά κυβικά µέτρα νερού ηµερησίως, το τιµολόγιο του νερού συµµετέχει σηµαντικά στα έξοδα της βιοµηχανίας. Για το λόγο αυτό, οι βιοµηχανίες που παρουσιάζουν αυξηµένες απαιτήσεις σε νερό δηλώνουν ότι το κόστος του νερού συµµετέχει ενεργά στο κόστος της παραγωγής. 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΤΟΜΕΑ Για την εφαρµογή του µοντέλου πρόβλεψης της ζήτησης του νερού στο µέλλον, χρησιµοποιήθηκαν οι 7 µεταβλητές της εξίσωσης της καµπύλης ζήτησης του νερού για το σύνολο των βιοµηχανιών. Οι ελαστικότητες κάθε µεταβλητής έχουν υπολογιστεί µε τη µέθοδο των τυχαίων επιδράσεων προηγουµένως. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται συνοπτικά οι ελαστικότητες των µεταβλητών, το κάτω και πάνω όριο το οποίο προκύπτει από την τιµή της ελαστικότητας και την τυπική απόκλιση. Κάτω όριο = Τιµή ελαστικότητας 1.96 * τυπική απόκλιση, ενώ το πάνω όριο: Άνω όριο = Τιµή ελαστικότητας + 1.96 * τυπική απόκλιση 5

Μεταβλητή Τυπική απόκλιση Κάτω όριο Ελαστικότητα Άνω όριο Τιµή νερού 0.032-0.262-0.199-0.136 Αριθµός εργαζοµένων 0.746-0.351 1.111 2.573 Βασικό στοιχείο το νερό 0.229 0.365 0.814 1.263 Ανακύκλωση 0.220-0.077 0.354 0.785 Κόστος νερού στην παραγωγική διαδικασία 0.259 0.106 0.614 1.122 Βιοµηχανίες τροφίµων 0.221 0.657 1.090 1.523 Βιοµηχανίες χηµικών 0.270 0.353 0.883 1.413 ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Τυπική απόκλιση, ελαστικότητα, άνω και κάτω όριο των µεταβλητών Για το σύνολο των βιοµηχανιών στην πόλη της Θεσσαλονίκης, εφαρµόστηκαν 4 διαφορετικά σενάρια τιµολογιακής πολιτικής, µε τη βοήθεια του συστήµατος IWR-MAIN Water Demand Analysis Suite, τα οποία προβλέπουν την του νερού µέχρι το 2010 µε έτος βάσης το 2000 και παρουσιάζονται παρακάτω. 4.1 Αύξηση του τιµολογίου ώστε η πραγµατική τιµή να παραµένει σταθερή (ίση µε την πραγµατική τιµή του νερού το 2001) - Σενάριο 1 Στο σενάριο αυτό το τιµολόγιο του νερού αυξάνει µέχρι το 2010 έτσι ώστε η πραγµατική τιµή του νερού να παραµένει σταθερή και ίση µε αυτή του 2001. Πιο αναλυτικά η πραγµατική τιµή του νερού κατά τα έτη 2005, 2010 θα είναι σταθερή και ίση µε 0.5203 ευρώ (πραγµατική τιµή του νερού κατά το έτος 2001). Αξίζει να σηµειωθεί στο σηµείο αυτό πως σαν βάση για την σταθεροποίηση της πραγµατικής τιµής θεωρείται το έτος 2001 αντί το 2000, αφού µεσολάβησε αλλαγή του τιµολογίου από τη Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης στο έτος αυτό και εποµένως δεν λαµβάνεται υπόψη το τιµολόγιο του 2000. Στην ουσία η πραγµατική τιµή του νερού αλλάζει µόνο από το 2000 στο 2005 και µετά παραµένει σταθερή και ίση µε αυτή του έτους 2001. Για την σταθεροποίηση όµως της πραγµατικής τιµής του νερού πρέπει τα τιµολόγια να αναπροσαρµόζονται ανάλογα έτσι ώστε να έχουµε το επιθυµητό αποτέλεσµα. Έτσι κατά την πενταετία 2000-2005 θα παρουσιαστούν δύο αυξήσεις στο τιµολόγιο του νερού: Η πρώτη θα είναι του 2001 και η δεύτερη θα είναι αυτή που θα γίνει για να παραµείνει η τιµή νερού σταθερή για το 2005. Θεωρώντας λοιπόν ότι οι κλίµακες ς παραµένουν οι ίδιες, προκύπτουν τα παρακάτω τιµολόγια για τα έτη 2005 και 2010: 2005 2010 0-2000 0,4954 0-2000 0,5743 >2000 0,8257 >2000 0,9572 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ιαµόρφωση του βιοµηχανικού τιµολογίου µε βάση το Σενάριο 1 4.2 Αύξηση τιµολογίου νερού ώστε η πραγµατική τιµή του να αυξάνεται κατά 10% ανά πενταετία µε βάσει την τιµή του νερού το έτος 2001 - Σενάριο 2 Στο σενάριο 2 πραγµατοποιείται αλλαγή του τιµολογίου του νερού ώστε η πραγµατική του τιµή να αυξάνεται κατά 10% ανά πενταετία. Στην περίπτωση της µεταβολής από το 2000 στο 2005 όµως, υπάρχει και πάλι η ιδιαιτερότητα της µεσολάβησης του έτους 2001 κατά το οποίο αλλάζει το τιµολόγιο. Εποµένως η αύξηση 10% θα υπολογιστεί επί της πραγµατικής τιµής του νερού κατά το 2001 και όχι κατά το 2000 στο οποίο ήταν µικρότερη. Ουσιαστικά η 10% αύξηση περιλαµβάνει 6

τέσσερα έτη και όχι πέντε. Επιβάλλονται δηλαδή κι εδώ όπως και στο προηγούµενο σενάριο δύο αυξήσεις στην πρώτη πενταετία, µόνο που τώρα η δεύτερη αύξηση θα είναι αρκετά µεγαλύτερη. Το σενάριο αυτό θεωρείται πολύ ακραίο, αφού 10% αύξηση της πραγµατικής τιµής του νερού είναι µεγάλη (οι αντίστοιχες αυξήσεις στα τιµολόγια θα είναι αντίστοιχα µεγαλύτερες). Εποµένως αναµένεται να δώσει καταναλώσεις, οι οποίες ειδικά για τα έτη 2005-2010 θα είναι αρκετά µειωµένες. Για την πρώτη περίοδο 2000-2005, αναµένεται µια αύξηση της ς, η οποία συγκρινόµενη µε τα υπόλοιπα σενάρια τιµολογιακής πολιτικής, θα είναι η µικρότερη, επειδή ακριβώς η αύξηση της τιµής του νερού κατά την πρώτη πενταετία θα είναι η µεγαλύτερη από τα υπόλοιπα σενάρια. 2005 2010 0-2000 0,5449 0-2000 0,5743 >2000 0,9082 >2000 0,9572 ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ιαµόρφωση του βιοµηχανικού τιµολογίου µε βάση το Σενάριο 2 4.3 ιατήρηση του τιµολογίου του 2001 ως το 2005 και µεταβολή στις επόµενες περιόδους ώστε η πραγµατική τιµή του να αυξάνεται κατά 10% ανά πενταετία - Σενάριο 3 Στο σενάριο αυτό το τιµολόγιο του νερού για το 2005 παραµένει ίδιο µε αυτό του 2001 και στη συνέχεια µεταβάλλεται ώστε να υπάρξει αύξηση της πραγµατικής τιµής κατά 10% ανά πενταετία. Έτσι η πραγµατική τιµή του νερού για το έτος 2005 θα πέσει σε σχέση µε αυτή του 2001, αφού το τιµολόγιο θα παραµένει σταθερό και ταυτόχρονα θα έχουµε την αναπροσαρµογή του.τ.κ. Στην ουσία η πραγµατική τιµή του νερού αλλάζει από το 2000 στο 2005 µε βάσει την αλλαγή του τιµολογίου το 2001, ενώ στις επόµενες περιόδους αυξάνεται κατά 10% για κάθε πενταετία. Το σενάριο αυτό αποτελεί παραλλαγή του σεναρίου 2. Η διαφορά είναι ότι σ αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχει η 10% αύξηση της οριακής τιµής στην πρώτη πενταετία. Κατά τα άλλα το σενάριο ακολουθεί τους κανόνες και τη λογική του προηγούµενου σεναρίου. Η διάρθρωση του τιµολογίου φαίνεται στον πίνακα 6. 2005 2010 0-2000 0,4402 0-2000 0,5743 >2000 0,7337 >2000 0,9572 ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ιαµόρφωση του βιοµηχανικού τιµολογίου µε βάση το Σενάριο 3 4.4 Το τιµολόγιο του νερού παραµένει σταθερό και ίσο µε αυτό του 2001 µέχρι το 2010 - Σενάριο 4 Η µοναδική αλλαγή που έχουµε σ αυτό το σενάριο για το διάστηµα των ετών 2000 2010 είναι η αλλαγή του τιµολογίου κατά το 2001. Το σενάριο αυτό είναι ακραίο όσο αφορά τη σταθεροποίηση των τιµολογίων νερού. Παρέχει όµως µία σαφή εικόνα για την εξέλιξη της ζήτησης στην περίπτωση που δεν θα εφαρµοστεί καµία πολιτική διαχείρισης της ζήτησης του νερού στο µέλλον. Στο σενάριο αυτό, το βιοµηχανικό τιµολόγιο παραµένει σταθερό όπως παρουσιάζεται στον πίνακα 7. 7

2005 2010 0-2000 0,4402 0-2000 0,4402 >2000 0,7337 >2000 0,7337 ΠΙΝΑΚΑΣ 7: Βιοµηχανικό τιµολόγιο µε βάση το Σενάριο 4 4.5 Αξιολόγηση αποτελεσµάτων σεναρίων τιµολογιακής πολιτικής. Με την εφαρµογή των παραπάνω τεσσάρων σεναρίων, πραγµατοποιήθηκαν οι προβλέψεις της ς για τα έτη 2005 και 2010, οι οποίες παρουσιάζονται στο σχήµα 2. Πρόβλεψη βιοµηχανικής ς µε βάση τα διάφορα σενάρια που αφορούν στην τιµολογιακή πολιτική 7000000 6500000 6000000 5500000 5000000 4500000 4000000 2000 2005 2010 ΣΕΝΑΡΙΟ 1 ΣΕΝΑΡΙΟ 2 ΣΕΝΑΡΙΟ 3 ΣΕΝΑΡΙΟ 4 Σχήµα 2: Πρόβλεψη της ς του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα στη Θεσσαλονίκη µε την εφαρµογή διαφορετικών σεναρίων τιµολογιακής πολιτικής Στα σενάρια 1,2 και 3 παρατηρείται µια οµαλή κατανοµή της ς. Από το 2000 στο 2005 έχουµε µια αύξηση της ς ενώ από το 2005 µέχρι το 2010 µείωση της ς κατά 1.21, 3.07, 3.08 για τα τρία σενάρια αντίστοιχα. Η αύξηση της ς του νερού κατά το 2005, οφείλεται σε δυο κυρίως λόγους. Στο αρχικό µοντέλο που αναπτύχθηκε, θεωρήθηκε µια σηµαντική αύξηση του αριθµού των υδροµέτρων κατά το 2000-2005, εξαιτίας της διαµόρφωσης των τελικών φάσεων στη βιοµηχανική περιοχή της Σίνδου, ενώ αντίστοιχα κατά το 2005-2010 πραγµατοποιήθηκε µια λογική αύξηση του αριθµού των υδροµέτρων (3,5%), η οποία εξηγείται από την αναµενόµενη αύξηση του πληθυσµού. Ακόµα η µεγάλη αλλαγή του τιµολογίου πραγµατοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 2001 και έγινε αντιληπτή από τους βιοµηχανικούς καταναλωτές πολύ αργότερα. Στην περίπτωση του σεναρίου 4, κατά το οποίο το τιµολόγιο του νερού παραµένει σταθερό και ίσο µε αυτό του 2001, παρατηρείται ότι έχουµε ανοδική τάση τόσο από το 2000-2005 όσο και από το 2005-2010. Σ αυτήν την περίπτωση, ενώ το τιµολόγιο του νερού παραµένει σταθερό, ωστόσο ο δείκτης τιµών καταναλωτή µειώνει ουσιαστικά το κόστος του νερού. Μ αυτόν τον τρόπο, όσο µειώνεται το κόστος του νερού, τόσο η ζήτηση του αυξάνει. Το σενάριο 3 και το σενάριο 4 εµφανίζουν την ίδια για τα έτη 2005-2010, αφού για το χρονικό διάστηµα αυτό η τιµή του νερού είναι ίδια. 8

Το σενάριο 2 αποτελεί ένα ακραίο σενάριο και το σενάριο 4 το υφιστάµενο σενάριο τιµολογιακής πολιτικής. Από το παραπάνω διάγραµµα γίνεται αντιληπτό ότι µε την εφαρµογή αυστηρής τιµολογιακής πολιτικής θα επιτευχθεί το 2010 µείωση της ς κατά 8,7 %. Είναι φανερό ότι για να µπορέσει να περιοριστεί η ζήτηση του βιοµηχανικού νερού και να επέλθει εξοικονόµηση του, θα πρέπει να εφαρµοστεί αυστηρή τιµολογιακή πολιτική και να δοθούν κίνητρα για την υιοθέτηση µεθόδων ανακύκλωσης και επαναχρησιµοποίησης νερού. Τέλος, θα πρέπει να πραγµατοποιηθούν ενηµερωτικά προγράµµατα που θα συντελέσουν στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής και υδατικής συνείδησης των εργαζοµένων στις βιοµηχανίες. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η µικρή ελαστικότητα (-0,2) της τιµής του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα δείχνει την έλλειψη της κατάλληλης τιµολογιακής πολιτικής της Ε.Υ.Α.Θ προς την κατεύθυνση της διαχείρισης της ζήτησης του νερού. Τα τιµολόγια που έχουν εφαρµοστεί µέχρι σήµερα δεν λειτούργησαν ως κίνητρα για την εξοικονόµηση νερού. Θα πρέπει εποµένως να πραγµατοποιηθούν µεγάλες αυξήσεις στα τιµολόγια του νερού προκειµένου η τιµολόγηση του νερού να διαδραµατίσει σηµαντικό ρόλο στην εξοικονόµηση του νερού, όπως εξάλλου φαίνεται και από το 2 σενάριο τιµολογιακής πολιτικής. Μια πολύ σηµαντική παράµετρος είναι ο αριθµός των εργαζοµένων. Ειδικά για τις βιοµηχανίες που το νερό δεν αποτελεί βασικό στοιχείο στην παραγωγική διαδικασία αποδείχθηκε ότι η ζήτηση του νερού µπορεί να µειωθεί µέχρι και 75,55%. Σεµινάρια και διαλέξεις πάνω σε θέµατα εξοικονόµησης νερού πρέπει να πραγµατοποιούνται για τους εργαζοµένους, έτσι ώστε να διαµορφωθεί ορθά η υδατική τους συνείδηση και να γίνει αντιληπτό ότι µπορούν να συνεισφέρουν ενεργά στην εξοικονόµηση νερού. Είναι πολύ σηµαντικό να δοθούν κίνητρα στις βιοµηχανίες να υιοθετήσουν καινούργιες τεχνολογίες οι οποίες να αποβλέπουν στην εξοικονόµηση νερού. Σύµφωνα µε τη διεθνή βιβλιογραφία η εξοικονόµηση του νερού στο βιοµηχανικό τοµέα µπορεί να φτάσει µέχρι και 90%. Θεωρείται σκόπιµο να δοθούν τέτοια οικονοµικά κίνητρα έτσι ώστε το κόστος εγκατάστασης, λειτουργίας και συντήρησης των καθαρών τεχνολογιών ανακύκλωσης να προκύπτει οικονοµικά συµφερότερο του τρόπου τιµολόγησης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Duane D. Baumann, John J. Boland, W Michael Hanemann, Urban Water Demand Management and Planning. 2. De Rooy, Jacob (1974), Price responsiveness of the industrial demand for water, Water Resources Research, Vol. 8, pp. 403-406. 3. Grebenstein, C., and B. Field. (1979). "Substituting for Water Inputs in U.S. Manufacturing.", Water Resources Research, Vol. 15, pp. 228-32. 4. Renzetti Steven (1988), An econometric study of industrial water demands in British Columbia,Canada, Water Resources Research, Vol. 24, pp. 1569-1575. 5. Renzetti Steven (1992), Estimating the structure of industrial water demands: the case of Canadian manufacturing, Land Economics, Vol. 68, pp. 369-404. 6. Ramu Ramanathan (1992), Introductory Econometrics with applications, The Dryden Press 9