ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΟ Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ ΤΙΤΛΟΣ «ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ»

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ & ΑΡΧΙΚΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ (Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. II) ΑΝΑΦΟΡΑ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ ΕΡΓΟΥ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΟ Τ.Ε.Ι. ΛΑΜΙΑΣ ΤΙΤΛΟΣ «ΠΡΟΗΓΜΕΝΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ» Τίτλος Παραδοτέου: «Ανάπτυξη / Εγκατάσταση του Λογισμικού για την Υλοποίηση της Συνολικής Υποδομής για την Υποδοχή του Εκπαιδευτικού Υλικού» Επιστημονικός Υπεύθυνος έργου : Δρ. Πέτρος Λάμψας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Εμπλεκόμενα μέλη Ε.Π. σε Πακέτα Εργασίας σύμφωνα με το ΕΥΠ : Δρ. Κωνσταντίνος Αναστασίου, Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δρ. Σταύρος Καρκάνης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δρ. Πέτρος Λάμψας, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Παναγιώτης Παπάζογλου, M.Sc., Καθηγητής, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δρ Νικόλαος Ασημάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ηλεκτρονικής, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δρ Κωνσταντίνος Αντωνής, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δρ Γεώργιος Φούρλας, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών, Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Δεκέμβριος 2005 Σελ. 1

Περιεχόμενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ... 4 2. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΙ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ... 6 3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ... 8 4. ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ...12 5. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ...13 6. ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ...14 7. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑΣ ΤΗΛΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ...17 8. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΈΡΓΟΥ...18 9. ΑΝΑΦΟΡΕΣ...18 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: «ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ: ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗ ΜΑΘΗΣΗ ΑΠΟ ΑΠΟΣΤΑΣΗ, ΣΥΓΚΡΙΣΕΙΣ, ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ»...20 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: «ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ «ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ» ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ (16-17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2005)»...34 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: «ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ 3 Ο ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΚΑΙ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ (11-13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2005)»....42 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: «ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥ BLACKBOARD Η ΑΠΟΨΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ»...50 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...53 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ...53 3. ΚΑΡΤΕΛΑ «ΤΟ ΊΔΡΥΜΑ ΜΟΥ»...58 4. ΚΑΡΤΕΛΑ «ΜΑΘΗΜΑΤΑ»...59 5. ΚΑΡΤΕΛΑ «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ»... 123 6. ΑΝΑΦΟΡΕΣ... 131 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ... 132 Σελ. 2

Εισαγωγή Το έργο «Πληροφορικής στο Τ.Ε.Ι. Λαμίας» το οποίο υλοποιείται στα πλαίσια της πρόσκλησης 287/18-01-2002 του ΕΠΕΑΕΚ, έχει έναρξη την 10/04/2003 και λήξη 31/08/2006. Για την ιστορία αναφέρουμε ότι η πρόταση υποβλήθηκε τον Απρίλιο του 2002 και εγκρίθηκε την 27/01/2003 και μετά από τις διάφορες αναμορφώσεις των Τεχνικών δελτίων τελικά το έργο εντάχθηκε την 12/01/2004 με έγγραφο το οποίο κοινοποιήθηκε στο Τ.Ε.Ι. Λαμίας την 29/01/2004. Στη συνέχεια και ύστερα από το έγγραφο 7764 και 7766/21-05- 04 της ΕΥΔ προχωρήσαμε σε νέα αναμόρφωση των ΤΔΕ/Υ με σκοπό το μηδενισμό του υποέργου 2 «Έργο νέων μελών ΕΠ» και τη μεταφορά του ποσού στο έργο των εξωτερικών συνεργατών. Η αναμόρφωση αυτή ολοκληρώθηκε την 2/10/2004 οπότε και εγκρίθηκε με την 350/25-11-04 απόφαση του Συμβουλίου του Τ.Ε.Ι. προς υποβολή στην ΕΥΔ για έγκριση και ένταξη. Η δε ένταξή του έγινε στο τέλος του έτους 2004 με το έγγραφο 23467/23-12-2004 της ΕΥΔ. Το συγκεκριμένο έργο υλοποιείται στο Τμήμα Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Τ.Ε.Ι. Λαμίας σε δύο κύριες κατευθύνσεις οι οποίες περιγράφονται στα τρία Πακέτα Εργασίας.: Η πρώτη κατεύθυνση αφορά την επιλογή των επιπλέον κύκλων μαθημάτων τα οποία θα προσφέρονται και εξ αποστάσεως μέσω Διαδικτύου, με δύο Πακέτα Εργασίας (Π.Ε.1 «Εκσυγχρονισμός ΠΠΣ Διαμόρφωση κύκλων σπουδών» και Π.Ε.2 «Ανάπτυξη και προσαρμογή έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού και χρήση πολλαπλών πηγών πληροφόρησης - Εισαγωγή και χρήση νέων τρόπων παροχής διδασκαλίας - Ενίσχυση εργαστηριακού και σεμιναριακού χαρακτήρα σπουδών».). Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά τη δημιουργία του Κέντρου Διαχείρισης Εργαστηρίων (ΚΔΕ) του Τμήματος Πληροφορικής και Τεχνολογίας Υπολογιστών. Το ΚΔΕ δεν θα είναι απλά ένας χώρος ο οποίος θα λειτουργεί ως γραφείο helpdesk αλλά θα αναλαμβάνει όλη τη διαδικασία εντοπισμού και επίλυσης των προβλημάτων του εξοπλισμού των εργαστηρίων του Τμήματος. Με τον τρόπο αυτό θα διασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία των εργαστηρίων. Επιπλέον θα υποστηρίζεται μέσω του ΚΔΕ και ο εξοπλισμός που θα χρησιμοποιείται στους κύκλους μαθημάτων που θα προσφέρονται από απόσταση. Η κατεύθυνση αυτή υλοποιείται με ένα Πακέτο Εργασίας (Π.Ε.3 : «Δημιουργία Κέντρου Διαχείρισης Εργαστηριακών μαθημάτων (ΚΔΕ)). Το παρόν κείμενο αποτελεί το πρώτο παραδοτέο του πακέτου εργασίας Π.Ε.2: «Ανάπτυξη και προσαρμογή έντυπου και ηλεκτρονικού υλικού και χρήση πολλαπλών πηγών πληροφόρησης Εισαγωγή και χρήση νέων τρόπων παροχής διδασκαλίας Ενίσχυση εργαστηριακού και σεμιναριακού χαρακτήρα σπουδών». Ο στόχος αυτού του Πακέτου Εργασίας εντοπίζεται στην ανάπτυξη της υπηρεσίας Τηλεκπαίδευσης η οποία θα λειτουργεί στη δικτυακή υποδομή του Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Η υλοποίηση μιας τέτοιας υπηρεσίας από το Τμήμα και στα πλαίσια του συγκεκριμένου έργου είναι πρόκληση και για το Ίδρυμα αλλά και για τον τόπο της Λαμίας. Η υπηρεσία αυτή θα προσφέρεται πρώτα στους σπουδαστές μας και στη συνέχεια θα μπορεί να προσφερθεί και σε άλλους ενδιαφερόμενους. Το συγκεκριμένο παραδοτέο προέκυψε από δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στο χρονικό διάστημα από 01/01/2004 έως 31/12/2005. Σελ. 3

Το παρόν κείμενο έχει δομηθεί σε ενότητες και παραρτήματα. Η Ενότητα 1 ασχολείται με ζητήματα που αφορούν την αρχιτεκτονική της υποδομής για την υποδοχή του εκπαιδευτικού υλικού. Η Ενότητα 2 ασχολείται με ζητήματα που αφορούν τον καθορισμό των μαθημάτων που θα διδάσκονται εξ αποστάσεως. Η Ενότητα 3 περιγράφει μια εκπαιδευτική μεθοδολογία για τη διδασκαλία των μαθημάτων εξ αποστάσεως. Η Ενότητα 4 αναφέρεται σε ζητήματα σχετικά με τη συγγραφή εγχειριδίου χρήσης και ανάπτυξης μαθημάτων στην πλατφόρμα λογισμικού. Η Ενότητα 5 περιγράφει μια απλή μεθοδολογία για την αξιολόγηση των εκπαιδευομένων. Η Ενότητα 6 περιγράφει ένα απλό σενάριο διεξαγωγής των μαθημάτων με σχετικές υποδείξεις στους διδάσκοντες. Η Ενότητα 7 αναφέρεται σε πρακτικά ζητήματα διαχείρισης της πλατφόρμας λογισμικού. Η Ενότητα 8 περιγράφει συνοπτικά ερευνητικές εργασίες που προέκυψαν στα πλαίσια του έργου και δημοσιεύτηκαν σε πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων. Η Ενότητα 9 περιλαμβάνει βιβλιογραφικές αναφορές. Στα παραρτήματα της αναφοράς του παραδοτέου υπάρχουν τα πλήρη κείμενα διαφόρων αναφορών καθώς και ερευνητικών εργασιών που προέκυψαν στα πλαίσια του έργου. 1. Αρχιτεκτονική Τεχνικά Χαρακτηριστικά Η βασική πλατφόρμα υποστήριξης για τη διεξαγωγή των μαθημάτων εξ αποστάσεως είναι το Σύστημα Διαχείρισης Μάθησης ΣΔΜ (Learning Management System LMS) Blackboard. Πιο συγκεκριμένα, η έκδοση του πακέτου που έχει εγκατασταθεί είναι η Blackboard Learning System Basic EDTN ML Ver 5.7.8. Οι πληροφορίες για τους εκπαιδευόμενους, τους εκπαιδευτές και τα μαθήματα αποθηκεύονται σε μια βάση δεδομένων (Oracle 8i) με την οποία επικοινωνεί το Blackboard. Η αρχική σελίδα από την οποία υπάρχει πρόσβαση στα μαθήματα είναι http://blackboard.teilam.gr. Η πλατφόρμα υποστηρίζει τρεις τύπους χρηστών: τον εκπαιδευόμενο, τον εκπαιδευτή και το διαχειριστή του συστήματος. Στον κάθε τύπο χρήστη παρέχονται διαφορετικά δικαιώματα πρόσβασης και λειτουργίες. Ο εκπαιδευόμενος μπορεί να παρακολουθήσει μόνο τα μαθήματα στα οποία είναι εγγεγραμμένος. Έχει πρόσβαση στο εκπαιδευτικό υλικό των μαθημάτων καθώς και στις σχετιζόμενες με αυτά λειτουργίες. Ο εκπαιδευτής έχει τον πλήρη έλεγχο του μαθήματος και καθορίζει την εξέλιξή του. Πιο συγκεκριμένα, ετοιμάζει το υλικό των μαθημάτων, εγγράφει τους εκπαιδευόμενους στο συγκεκριμένο μάθημα, ορίζει τις ημερομηνίες των διαλέξεων, επιβλέπει την προσπάθεια των εκπαιδευομένων και τελικά αξιολογεί τα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Τέλος ο διαχειριστής έχει πρόσβαση σε όλες τις λειτουργίες του συστήματος και αναλαμβάνει τη δημιουργία των μαθημάτων και των λογαριασμών των χρηστών (βλ. και ενότητα «Πρακτικά Ζητήματα Διαχείρισης Πλατφόρμας Τηλεκπαίδευσης»). Το εκπαιδευτικό υλικό των μαθημάτων περιλαμβάνει διαφάνειες, απλό κείμενο, αρχεία βίντεο και ήχου τα οποία μπορούν να συγχρονιστούν ώστε να μπορούν να παρουσιάζονται ταυτόχρονα. Η διδασκαλία των μαθημάτων σε πραγματικό χρόνο υποστηρίζεται από το Blackboard με το εργαλείο whiteboard. Η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευομένων επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια της παρουσίασης με τη χρήση των εργαλείων συνεργασίας του Blackboard και του MS-Netmeeting για το διαμοιρασμό δεδομένων και μετά τη λήξη της με τη χρήση ασύγχρονης συζήτησης και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Οι δύο αυτές εφαρμογές είναι ενσωματωμένες στην πλατφόρμα του Blackboard. Σελ. 4

Η μετάδοση των αρχείων video και ήχου μπορεί να γίνει με σύγχρονο και ασύγχρονο τρόπο. Για το λόγο αυτό παράλληλα με τον Application Server του Blackboard λειτουργεί και ένας Media Server, ο Helix DNA Server, ο οποίος σε συνεργασία με τον Helix DNA Producer παρέχει τη δυνατότητα live video streaming και video on demand (https://helixcommunity.org/). O Helix DNA Server είναι ένα εργαλείο που μπορεί να υποστηρίξει περισσότερες από χίλιες (1000) ταυτόχρονες συνδέσεις με μετάδοση ήχου. Η αρχιτεκτονική του συστήματος που περιγράφηκε φαίνεται στο Σχήμα 1. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι η έκδοση του Blackboard που βρίσκεται στη διάθεση του Τ.Ε.Ι. Λαμίας δεν υποστηρίζει το πρωτόκολλο SCORM (SCORM, 2004) ώστε να είναι δυνατή η χρήση μεταδεδομένων για την καλύτερη κατασκευή εκπαιδευτικού υλικού. Η διερεύνηση του θέματος αυτού θα αποτελέσει σημαντικό κομμάτι μελλοντικής ερευνητικής εργασίας. Για την απρόσκοπτη διεξαγωγή και παρακολούθηση των μαθημάτων, τόσο οι εκπαιδευτές όσο και οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις από πλευράς εξοπλισμού Η/Υ και σύνδεσης με το Διαδίκτυο. Ο εκπαιδευόμενος θα πρέπει να έχει έναν Η/Υ σύγχρονης τεχνολογίας και σύνδεση με το Διαδίκτυο ταχύτητας τουλάχιστον 64Kbps. Ο εκπαιδευόμενος πρέπει να έχει εγκατεστημένο τον Real Media Player ενώ στην περίπτωση που η σύνδεσή του με το Διαδίκτυο δεν είναι επαρκής θα μπορεί μόνο να ακούει τον εκπαιδευτή. Oracle Blackboard Internet Εκπαιδευόμενοι Application Server Εκπαιδευτής Streaming Media Server Σχήμα 1: Η Αρχιτεκτονική του Συστήματος Τηλεκπαίδευσης Από την άλλη πλευρά, ο εκπαιδευτής θα πρέπει εκτός από τον εξοπλισμό που περιγράφεται παραπάνω για τους εκπαιδευόμενους, να διαθέτει ακόμη μια web camera και ένα μικρόφωνο ώστε οι εκπαιδευόμενοι να μπορούν να τον ακούνε και να τον βλέπουν όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η παρουσίαση του μαθήματος. Το Τ.Ε.Ι. Λαμίας παρέχει στον εκπαιδευτή αίθουσα πλήρως εξοπλισμένη (στούντιο), όπου με υποστήριξη εξειδικευμένου προσωπικού και χρήση του κατάλληλου λογισμικού που παρέχεται, μπορεί να κατασκευάσει το εκπαιδευτικό υλικό του και να πραγματοποιήσει τη διδασκαλία του μαθήματος σύγχρονα (webcasting με χρήση του Helix Server και Helix Producer) ή ασύγχρονα (βιντεοσκόπηση). Σε κάθε περίπτωση επίσης, μπορεί να χρησιμοποιήσει για το συγχρονισμό του υλικού του (διαφάνειες, ήχος, εικόνα) και για την σύγχρονη ή ασύγχρονη μετάδοση του μαθήματός του το εργαλείο WebCast Producer WCP, που έχει αναπτυχθεί από το Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) (http://artemis.eap.gr/eeyem/). Σελ. 5

2. Καθορισμός των Μαθημάτων που θα Διδάσκονται εξ Αποστάσεως Ένα σημαντικό θέμα που αποτέλεσε θέμα συζητήσεων και ανταλλαγής απόψεων στις εβδομαδιαίες συναντήσεις των εμπλεκομένων μελών ΕΠ ήταν ο καθορισμός των μαθημάτων και των γνωστικών αντικειμένων που θα προσφέρονται μέσω της υπηρεσίας που θα αναπτυχθεί. Ακόμα έγινε εκτενής αναζήτηση και σύγκριση των προγραμμάτων σπουδών άλλων Τμημάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό προκειμένου να εντοπισθούν ενδιαφέροντα γνωστικά αντικείμενα. Οι κατευθύνσεις στις οποίες κατέληξαν τα εμπλεκόμενα μέλη ΕΠ είναι : 1. Να υπάρχουν τρία επίπεδα τα οποία θα σχετίζονται με τις προαπαιτούμενες γνώσεις που πρέπει να έχουν οι υποψήφιοι ώστε να παρακολουθήσουν το αντίστοιχο αντικείμενο. Πιο συγκεκριμένα τα μαθήματα Πληροφορικής που θα διεξαχθούν έχουν χωριστεί σε τρία επίπεδα (εισαγωγικά, θεμελιώδη και προχωρημένα-εξειδικευμένα ζητήματα Πληροφορικής) ώστε να προσελκύσουν εκπαιδευόμενους με διαφορετικό γνωστικό υπόβαθρο και ενδιαφέροντα. 2. Να υπάρχουν προαπαιτούμενα τα οποία θα πρέπει να παρακολουθήσουν οι υποψήφιοι σε σειρά. 3. Τα μαθήματα θα προσφέρονται σε διάστημα 2-3 μηνών και στο τέλος θα υπάρχει αξιολόγηση και από τον υπεύθυνο του μαθήματος αλλά και από όσους το παρακολούθησαν. 4. Η διδασκαλία του κάθε μαθήματος θα ανατίθεται σε έναν υπεύθυνο ο οποίος θα αναπτύσσει το σχετικό εκπαιδευτικό υλικό με βάση τη βιβλιογραφία. Το εκπαιδευτικό υλικό δομείται σε δέκα διδακτικές ενότητες. Ο συγκεκριμένος αριθμός των διδακτικών ενοτήτων κρίνεται επαρκής για την κάλυψη του γνωστικού αντικειμένου που αφορά το συγκεκριμένο μάθημα. Συνεπώς πριν την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού, ο υπεύθυνος πρέπει να προετοιμάσει ένα σχεδιάγραμμα με τις διδακτικές ενότητες του μαθήματος το οποίο και θα ελεγχθεί από την επιστημονική ομάδα του έργου. Στη συνέχεια ο υπεύθυνος θα αναπτύσσει το εκπαιδευτικό υλικό (βάσει του σχεδιαγράμματος) και θα το εγκαθιστά στην πλατφόρμα του λογισμικού τηλεκπαίδευσης. Αφού ελεγχθεί το υλικό από την επιστημονική ομάδα του έργου τότε θα προκηρύσσεται το γνωστικό αντικείμενο προκειμένου να γίνουν οι εγγραφές των υποψηφίων. Αφού γίνει η επιλογή για το επόμενο διάστημα των 2-3 μηνών θα λειτουργεί το μάθημα με την επίβλεψη των υπευθύνων. Θα υπάρχουν συνεδριάσεις του υπευθύνου με τους εκπαιδευόμενους μέσω «εικονικής τάξης» προκειμένου να υπάρχουν διευκρινίσεις και οδηγίες. 5. Για λόγους εύρυθμης διεξαγωγής των μαθημάτων, οι εκπαιδευόμενοι ανά μάθημα δεν πρέπει συνολικά να υπερβαίνουν τους είκοσι. Επιπλέον σε κάθε συνεδρίαση των εκπαιδευομένων με τον υπεύθυνο του μαθήματος μέσω «εικονικής τάξης», ο συνολικός αριθμός των εκπαιδευομένων δεν πρέπει να υπερβαίνει τους δέκα. Συνεπώς οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να συμμετέχουν σε συνεδριάσεις ανά ομάδες δέκα ατόμων. Επιπλέον για λόγους εύρυθμης λειτουργίας κατά τη συνεδρίαση πρέπει να ακολουθούνται ορισμένοι κανόνες. Στην ενότητα «Τρόπος Διεξαγωγής Μαθημάτων» αναφέρονται κριτήρια διαχωρισμού των εκπαιδευομένων σε ομάδες καθώς και οι κανόνες που πρέπει να τηρούνται κατά τις συνεδριάσεις. 6. Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας θα υπάρχει η αξιολόγηση. Τα μαθήματα τα οποία συμφωνήθηκαν να υλοποιηθούν είναι τα ακόλουθα : 1. Επίπεδο 1: 1.1. Εισαγωγή στην Πληροφορική. 1.2. Αρχές Γλωσσών Προγραμματισμού. Σελ. 6

1.3. Αλγοριθμική. 1.4. Βασικές έννοιες διαδικτύωσης. 1.5. Βασικές έννοιες Λειτουργικών συστημάτων. 1.6. Εφαρμογές Πολυμέσων στην Εκπαίδευση 2. Επίπεδο 2: 2.1. Δομές Δεδομένων. 2.2. Προγραμματισμός Ι 2.3. Προγραμματισμός ΙΙ. 2.4. Αντικειμενοστραφής Προγραμματισμός. 2.5. Λειτουργικά Συστήματα ΙΙ. 2.6. Εισαγωγή στα Συστήματα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων. 2.7. Αρχιτεκτονική. 2.8. Λογική Σχεδίαση. 2.9. Τηλεπικοινωνίες. 2.10. Δίκτυα. 2.11. Τεχνολογίες Διαδικτύου. 2.12. Μικροεπεξεργαστές. 2.13. Ασφάλεια-Κρυπτογραφία 2.14. Διδακτική της Πληροφορικής. 2.15. Τεχνητή Νοημοσύνη. 2.16. Ψηφιακή Επεξεργασία Σήματος. 2.17. Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών. 2.18. Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας. 3. Επίπεδο 3: 3.1. Ασύρματα Δίκτυα: Θεωρία και Εφαρμογές 3.2. Τεχνολογίες Διαιδικτύου ΙΙ. 3.3. Κωδικοποίηση Δεδομένων: Έλεγχος και Διόρθωση Σφαλμάτων, Συμπίεση, Κρυπτογραφία. 3.4. Προχωρημένα Θέματα Βάσεων Δεδομένων. 3.5. Ασύρματες Επικοινωνίες. 3.6. Ειδικά Θέματα Κατανεμημένων Συστημάτων. 3.7. Ηλεκτρονικό Εμπόριο (E-Commerce). 3.8. Αντικειμενοστραφείς γλώσσες σχεδιασμού συστημάτων UML. 3.9. Ανάλυση απόδοσης δικτύων. 3.10. Ενσωματωμένα Συστήματα (Embedded systems). 3.11. Συστήματα Υποστήριξης Αποφάσεων. 3.12. Σχεδιασμός Δικτύων. 3.13. Βιοπληροφορική Στα πλαίσια του έργου προσλήφθηκαν Επιστημονικοί Συνεργάτες με κριτήρια ίδια με αυτά που επιλέγονται συνεργάτες με πλήρη προσόντα στο κανονικό πρόγραμμα σπουδών για την κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών που αφορούν τη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού, την εγκατάσταση του υλικού στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης και την εξ αποστάσεως διδασκαλία των είκοσι επτά (27) εκ των ανωτέρω μαθημάτων. Οι διδακτικές ενότητες του καθενός από τα είκοσι επτά (27) εκ των ανωτέρω μαθημάτων παρατίθενται στο Παράρτημα 8 καθώς και στον ιστότοπο του έργου http://esp.inf.teilam.gr. Η πρόσληψη των συγκεκριμένων συνεργατών έγινε μέσα στο 2005 μετά από σχετική προκήρυξη. Το φθινόπωρο του 2005 δημοσιεύτηκε και δεύτερη προκήρυξη για τα υπόλοιπα δέκα μαθήματα και πρόκειται να προσληφθούν και άλλοι Επιστημονικοί Συνεργάτες. Οι επιλεγέντες συνεργάτες πρέπει να αποκτήσουν λογαριασμό στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης και να Σελ. 7

αποκτήσουν τα σχετικά δικαιώματα στα διδασκόμενα μαθήματα (βλ. ενότητα «Πρακτικά Ζητήματα Διαχείρισης της Πλατφόρμας Τηλεκπαίδευσης»). Να σημειωθεί ότι λόγω του φόρτου εργασίας (σε εβδομαδιαία βάση) που δημιουργεί η παρακολούθηση μαθημάτων εξ αποστάσεως στους εκπαιδευόμενους μια καλή πρακτική είναι κάθε εκπαιδευόμενος να παρακολουθεί 1-3 μαθήματα. Άλλωστε είναι πολύ πιθανό ότι ένα μεγάλο μέρος των εκπαιδευόμενων θα είναι ταυτόχρονα και εργαζόμενοι ή/και σπουδαστές. Συνεπώς η εντατική παρακολούθηση άνω των τριών μαθημάτων εξ αποστάσεως στο διάστημα των 2-3 μηνών θα είναι δύσκολη. Ένα πρακτικό ζήτημα που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί αφορά τη διαθεσιμότητα των μαθημάτων για διδασκαλία. Επειδή ο αριθμός των μαθημάτων που έχουν επιλεγεί για διδασκαλία εξ αποστάσεως είναι μεγάλος θα είναι πρακτικά δύσκολο να διατεθούν όλα τα μαθήματα ευθύς εξ αρχής. Οι λόγοι είναι ότι η προετοιμασία του εκπαιδευτικού υλικού για κάθε μάθημα καθώς και ο έλεγχός του από την επιστημονική επιτροπή του έργου απαιτεί και ένα εύλογο χρονικό διάστημα. Άρα για να υπάρχει χρόνος προετοιμασίας του εκπαιδευτικού υλικού των μαθημάτων, τα μαθήματα θα είναι διαθέσιμα για διδασκαλία σε διάφορα στάδια. Για παράδειγμα στο πρώτο στάδιο είναι διαθέσιμα δέκα μαθήματα: «Αλγοριθμική», «Αρχές Γλωσσών Προγραμματισμού», «Βασικές Έννοιες Διαδικτύωσης», «Εφαρμογές Πολυμέσων στην Εκπαίδευση», «Δομές Δεδομένων», «Ασφάλεια Κρυπτογραφία», «Τεχνητή Νοημοσύνη», «Ενσωματωμένα Συστήματα», «Σχεδιασμός Δικτύων», «Ηλεκτρονικό Εμπόριο». Στο επόμενο στάδιο εκτός των δέκα ανωτέρω μαθημάτων θα είναι διαθέσιμα και άλλα μαθήματα. Η έναρξη διδασκαλίας των συγκεκριμένων δέκα μαθημάτων έγινε στις 19/12/2005. Ένα άλλο ζήτημα έχει να κάνει με την προσέλκυση ενδιαφερόμενων για την παρακολούθηση της διδασκαλίας των μαθημάτων. Για την καλύτερη αξιολόγηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης είναι επιθυμητό να προσελκυστούν υποψήφιοι εκπαιδευόμενοι από διάφορες περιοχές της χώρας (γεωγραφική διασπορά). 3. Ανάπτυξη Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας για τη Διδασκαλία των Μαθημάτων εξ Αποστάσεως Κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία ενός εξ αποστάσεως προγράμματος είναι η παιδαγωγική προσέγγιση που ακολουθείται. Είναι σαφές ότι η μη ύπαρξη φυσικής παρουσίας των εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων στον ίδιο χώρο κατά τη διάρκεια «παράδοσης» μιας θεματικής ενότητας, πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη τόσο κατά τη φάση σχεδιασμού του μαθησιακού υλικού, όσο και στην περίοδο που το μάθημα είναι σε εξέλιξη. Παραδοσιακές μέθοδοι όπου ο εκπαιδευτής διαθέτει τη γνώση την οποία και μεταδίδει (πχ., μέσω διαλέξεων) στους εκπαιδευόμενους, οδηγούν συνήθως σε περιορισμένα αποτελέσματα όταν εφαρμόζονται στην εκπαίδευση εξ αποστάσεως. Κύριοι λόγοι είναι (μεταξύ άλλων), η αδυναμία διατήρησης του ενδιαφέροντος εκ μέρους των εκπαιδευομένων και η δυσκολία συντονισμού τους με το ρυθμό εξέλιξης του μαθήματος. Στα πλαίσια του έργου έγινε μια επισκόπηση διαφόρων παιδαγωγικών μεθόδων. Το πλήρες κείμενο της επισκόπησης υπάρχει στο Παράρτημα 3. Κύριος στόχος της επισκόπησης είναι η παρουσίαση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων των μεθόδων καθώς και η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την καταλληλότητά τους για το μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο αποσκοπεί το έργο. Απώτερος σκοπός είναι η δημιουργία ενός συνόλου κανόνων και γενικών κατευθύνσεων προς χρησιμοποίηση από τους διδάσκοντες των μαθημάτων που θα προκηρυχθούν στα πλαίσια του έργου. Οι μαθησιακές μέθοδοι που αναλύθηκαν είναι οι εξής: Περιβαλλοντοκεντρική μέθοδος (Domain Centered Design), Μαθητοκεντρική Μέθοδος (Learner Centered Design), Μάθηση με Χρήση Εξομοίωσης Σελ. 8

(Learning by Simulation), Συνεργατική Μάθηση (Collaborative Learning), Προβληματοκεντρική Μέθοδος (Problem Based Learning). Μέσα από την ποιοτική ανάλυση και σύγκριση των συγκεκριμένων μαθησιακών μεθόδων, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο συνδυασμός δύο εξ αυτών, της συνεργατικής και της προβληματοκεντρικής μάθησης είναι ο καταλληλότερος για τις ανάγκες του έργου. Στη συνέχεια αναφέρονται συνοπτικά οι τρεις παιδαγωγικές μέθοδοι. Η Προβληματοκεντρική Μάθηση Η Προβληματοκεντρική Μάθηση ΠΚΜ είναι μια παιδαγωγική μέθοδος με πυρήνα της τον ίδιο τον εκπαιδευόμενο (Ertmer & Newby, 1993; Barrows & Tamblyn, 1980). Έχει ως δόγμα της το «μαθαίνω κάνοντας» (learning-by-doing). Ένα τυπικό μάθημα οργανωμένο σύμφωνα με την διαδικασία ΠΚΜ, ξεκινά με την παρουσίαση ενός πολύπλοκου και κατά προτίμηση πρακτικού προβλήματος, το οποίο οι εκπαιδευόμενοι δεν είναι δυνατό να λύσουν χρησιμοποιώντας όσα ξέρουν. Κατόπιν η έμφαση δίνεται στο να αναγνωρίσουν οι ίδιοι οι εκπαιδευόμενοι ποιες γνώσεις που συμβάλουν στην επίλυση του προβλήματος στερούνται και να μάθουν πώς να τις αποκτήσουν. Με άλλα λόγια οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν να «ξέρουν τι δεν ξέρουν». Τα κυριότερα χαρακτηριστικά-πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι τα εξής: Οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία. Μαθαίνουν να επιλύουν προβλήματα με αρχικά άγνωστες σε αυτούς παραμέτρους. Μαθαίνουν πως να χρησιμοποιούν αποδοτικά τις διάφορες πηγές πληροφοριών (συγγράμματα, Διαδίκτυο κλπ.), αναζητώντας συγκεκριμένα γνωσιακά αντικείμενα, που οι ίδιοι προσδιορίζουν. Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι να καθοδηγεί, επιβλέπει και παροτρύνει τους εκπαιδευόμενους (Hoffman & Ritchie, 1997). Στην ακραία περίπτωση οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να λύνουν τις όποιες απορίες μόνοι τους. Απελευθερώνει το πεδίο έρευνας και διευρύνει την αναζήτηση της γνώσης, η οποία παύει να περιορίζεται σε θεματικές ενότητες και σε συγκεκριμένο όγκο διδακτέας ύλης. Η Μέθοδος της Συνεργατικής Μάθησης Η συνεργατική μάθηση προσφέρει μια κοινωνικο κεντρική άποψη της μάθησης θεωρώντας ότι οι εκπαιδευόμενοι συνεργάζονται προκειμένου να επιτύχουν κοινούς μαθησιακούς στόχους (Vygotsky, 2000). Περιλαμβάνει την από κοινού εργασία σε κάποιο έργο ή θέμα με ένα τρόπο που προάγει την εξατομικευμένη μάθηση διαμέσου διεργασιών συνεργασίας σε ομάδες. Ενδεχομένως να υπάρχουν «ομαδικοί στόχοι» προς την υλοποίηση των οποίων τα άτομα να εργάζονται ομαδικά. Η συνεργατική μάθηση καταδεικνύει ότι ορισμένοι στόχοι δεν είναι εύκολο να επιτευχθούν από μεμονωμένα άτομα. Τα χαρακτηριστικά που έχει μια «τάξη» στην οποία εφαρμόζεται η συνεργατική μάθηση είναι τα εξής: Διαμοιραζόμενη γνώση μεταξύ εκπαιδευομένων. Διαμοιραζόμενη γνώση μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευομένων. Οι εκπαιδευτές ως μεσολαβητές της γνώσης. Ετερογενείς ομαδοποιήσεις των εκπαιδευομένων. Το τέταρτο από τα παραπάνω χαρακτηριστικά αναφέρεται στη σύνθεση μιας συνεργατικής «τάξης», η οποία μπορεί να είναι ανομοιογενής ως προς το γνωστικό επίπεδο των συμμετεχόντων, πρέπει όμως να απαρτίζεται από άτομα που έχουν ισχυρό κίνητρο για εμπλοκή στη συνεργατική διαδικασία μάθησης. Ο ρόλος του εκπαιδευτή σε ένα τέτοιο πλαίσιο, είναι αυτός του διαμεσολαβητή της μάθησης, μέσω διαλόγου και συνεργασίας. Η διαμεσολάβηση στην συνεργατική μάθηση Σελ. 9

ορίζεται ως διευκόλυνση - εξυπηρέτηση, διάπλαση και προγύμναση. Στην ιδανική περίπτωση η αρχή που θα πρέπει να ακολουθεί ένας εκπαιδευτής είναι να προγυμνάσει τόσο ώστε οι εκπαιδευόμενοι να συνεχίσουν να μαθαίνουν τροφοδοτούμενοι από τις ιδέες των άλλων μελών της ομάδας (Slavin, 1999). Η Προτεινόμενη Παιδαγωγική Μέθοδος Τόσο η ΠΚΜ όσο και η Συνεργατική μέθοδος είναι δύσκολο να εφαρμοστούν σε εκπαιδευόμενους μικρής ηλικίας. Ειδικά η ΠΚΜ μοιάζει με την ερευνητική διαδικασία κατά τη διάρκεια μεταπτυχιακών σπουδών, τόσο στους ρόλους που καλούνται να παίξουν οι εκπαιδευόμενοι, όσο και στον επιβλέποντα ρόλο του διδάσκοντος (Albanese & Mitchell, 1993; Blake, Norman, & Smith, 1995). Το πρόγραμμα που υλοποιείται στο Τ.Ε.Ι. Λαμίας απευθύνεται κυρίως σε επαγγελματίες που χρειάζονται την Πληροφορική στην εργασία τους ή/και σε ανθρώπους που έχουν ήδη βασικό πτυχίο σε άλλο γνωστικό αντικείμενο. Υιοθετήσαμε αυτή την παιδαγωγική προσέγγιση, διότι θεωρούμε ότι οι εν δυνάμει συμμετέχοντες από αυτές τις κατηγορίες έχουν συνήθως ισχυρά κίνητρα και οικειοθελή εμπλοκή σε διαδικασίες μάθησης (Wenger, 1998). Προτείνεται μία υβριδική εφαρμογή των μεθόδων ΠΚΜ και συνεργατικής μάθησης, που περιλαμβάνει μία αρχική περίοδο όπου το μάθημα θα γίνεται με την παραδοσιακή μέθοδο της «παράδοσης» σε αίθουσα ή μέσω Διαδικτύου. Κατά την περίοδο αυτή ο εκπαιδευτής θα αναλαμβάνει τόσο την οργάνωση της διδακτέας ύλης, όσο και τη συγκρότηση ομάδων εργασίας με βάση τη δυναμικότητα, τη γεωγραφική θέση και την ωριμότητα των εκπαιδευομένων για το πέρασμα στη συνεργατική-πκμ φάση. Στόχος είναι πέρα από την προγύμναση των εκπαιδευομένων και την ένταξή τους στη μαθησιακή διαδικασία αποκτώντας το απαραίτητο γνωστικό υπόβαθρο, η ανάδειξη των πιθανών προβλημάτων μέσα στις ομάδες καθώς και η εικόνα της ατομικής επίδοσης του κάθε εκπαιδευόμενου (Jonassen et. al, 1999; Miao et. al., 1999). Στη δεύτερη φάση το μάθημα θα διεξάγεται σε ΠΚΜ μορφή. Ο εκπαιδευτής θα αναθέτει σε κάθε ομάδα ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, το οποίο θα αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου προς επίλυση προβλήματος. Αυτό σημαίνει ότι θα δοθεί βαρύτητα στην οργάνωση της εργασίας που θα πρέπει να εκτελέσει η κάθε ομάδα ξεχωριστά. Έτσι στοιχειοθετείται ένα μοντέλο όπου τόσο τα μέλη της ίδιας ομάδας όσο και οι ομάδες μεταξύ τους θα πρέπει να εργαστούν παράλληλα ώστε να επιτύχουν τον κοινό τους στόχο, που είναι η επίλυση του σύνθετου προβλήματος. Ο ρόλος του εκπαιδευτή πλέον προσαρμόζεται σε αυτόν που ορίζει η ΠΚΜ (Wilson, 1996). Ο κάθε εκπαιδευόμενος, ως μέλος μιας ομάδας εργασίας, έχει τη δυνατότητα να μελετά και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που διατίθενται από τον εκπαιδευτή του σε χρονικές στιγμές και τόπο που καθορίζονται από τον ίδιο. Επίσης κάνοντας χρήση του Διαδικτύου μπορεί να έχει επικοινωνία τόσο με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας όσο και με τον εκπαιδευτικό, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων και δεδομένων αλλά και το συντονισμό της μαθησιακής διαδικασίας. Ειδικότερα στην πλατφόρμα που θα υλοποιηθεί το παραπάνω πρόγραμμα μαθημάτων, οι τρόποι αυτοί επικοινωνίας υποστηρίζονται από διάφορα εργαλεία όπως whiteboard, διαμοιραζόμενους χώρους εργασίας (shared workspace), διαμοιρασμού δεδομένων (data sharing), εικονικής τάξης (virtual classroom), σύγχρονης συνομιλίας (chat), ασύγχρονης συζήτησης (forum), πίνακα ανακοινώσεων (bulletin board) και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Η συγκεκριμένη υβριδική παιδαγωγική προσέγγιση συνίσταται να ακολουθείται σε μαθήματα του δεύτερου και τρίτου επιπέδου κατά βάση και/ή όταν ο εκπαιδευτής πειστεί από την απόδοση των εκπαιδευομένων ότι έχουν το γνωστικό επίπεδο να αναλάβουν την καθοδήγηση της μάθησής τους. Επιπλέον η προσέγγιση αυτή πρέπει να ακολουθείται σε Σελ. 10

προχωρημένες διδακτικές ενότητες του μαθήματος ώστε να έχει παρέλθει ένα εύλογο χρονικό διάστημα αξιολόγησης των δυνατοτήτων των εκπαιδευομένων. Επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα αν και σε ποιες διδακτικές ενότητες θα ακολουθηθεί η υβριδική παιδαγωγική μέθοδος. Τέλος, όσον αφορά την αξιολόγηση των εκπαιδευομένων αυτή θα γίνεται τόσο σε ατομικό, όσο και σε ομαδικό επίπεδο. Οι διαδικασίες αξιολόγησης θα αποσκοπούν τόσο στην αξιολόγηση της παιδαγωγικής μεθόδου, όσο και στη διαπίστωση της προόδου των εκπαιδευομένων σε σχέση με την παιδαγωγική μέθοδο που υιοθετήθηκε. Εφαρμογή της Προτεινόμενης Παιδαγωγικής Μεθόδου Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να εφαρμοστεί η υβριδική μέθοδος που προτείνεται με χρήση της πλατφόρμας Blackboard. Οι στόχοι της κάθε φάσης έχουν ήδη αναφερθεί κατά την ανάλυση της παιδαγωγικής μεθόδου. Αρχικά ο εκπαιδευτής θα πρέπει να χρησιμοποιήσει το Blackboard για να δημιουργήσει κάποιες ομάδες εργασίας με βάση τα κριτήρια που έχουν ήδη αναφερθεί. Για την επιλογή των μελών κάθε ομάδας ο εκπαιδευτής μπορεί να υποβάλλει τους εκπαιδευόμενους σε κάποια μορφή προκαταρκτικού test, για την κατασκευή του οποίου μπορεί να χρησιμοποιήσει τα αντίστοιχα εργαλεία του Blackboard. Στα πρώτα μαθήματα θα γίνεται παρουσίαση της ύλης υπό μορφή «κλασικών διαλέξεων» με πολύ συχνές αξιολογήσεις και εργασίες τόσο ατομικές όσο και ομαδικές (π.χ. μία ατομική και μία ομαδική εργασία κάθε εβδομάδα) ώστε να αρχίζουν τα μέλη των ομάδων να γνωρίζονται και να συνεργάζονται. Ο εκπαιδευτής μπορεί να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες που του παρέχει το Blackboard και η σύνδεσή του με τον Helix Server για την μετάδοση υλικού video/ήχου σε πραγματικό χρόνο ή όχι. Επίσης, εκτός των συμβατικών μεθόδων διδασκαλίας (π.χ. διαφάνειες, κλπ.), προτείνεται η χρήση έτοιμων simulations/animations όπου αυτό είναι δυνατό. Στη δεύτερη και τελική φάση διεξαγωγής του μαθήματος θα γίνεται χρήση της ΠΚΜ. Στη φάση αυτή λοιπόν ο εκπαιδευτής θέτει ένα σύνθετο πρόβλημα Η παρουσίαση του παραπάνω προβλήματος πρέπει να γίνει μέσω διαφανειών από το χώρο μαθήματος. Αρχικά θα πρέπει να δοθεί στους εκπαιδευόμενους κάποιος χρόνος να σκεφτούν πάνω στο πρόβλημα που τέθηκε, ενώ οι ομάδες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία επικοινωνίας που παρέχει το Blackboard για συζητήσεις πάνω στο πρόβλημα αυτό οι οποίες θα καταγράφονται. Έτσι ο εκπαιδευτής θα μπορεί να επιβλέπει την πορεία σκέψης της κάθε ομάδας. Επίσης θα πρέπει μαζί με το πρόβλημα να δοθούν και κάποιες επιπλέον υποθέσεις είτε στην αρχική εκφώνηση, είτε κατά τη φάση της σκέψης και εφόσον διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει σημαντική πρόοδος, ή η κατεύθυνση που ακολούθησαν οι εκπαιδευόμενοι δεν είναι η αναμενόμενη. Έπειτα από τη φάση της σκέψης εκ μέρους των εκπαιδευόμενων θα πρέπει να ακολουθήσει η φάση αναζήτησης. Ο εκπαιδευτής θα πρέπει να δώσει (πχ. σε μία ανακοίνωση στο Blackboard) επιπλέον βοήθεια ως προς τη λύση του προβλήματος. Η γενική ιδέα είναι να καθοδηγήσει τις ομάδες στο να ανακαλύψουν μόνες τους το πώς θα προχωρήσουν, ενώ παράλληλα θα πρέπει να παρέχει υποστηρικτικό υλικό για τις συνιστώσες του σύνθετου προβλήματος, το οποίο (υλικό) οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να ανακαλύψουν μόνοι τους κατά τη φάση αυτή. Η φάση αυτή είναι αυτό που περιγράφεται στην εκπαιδευτική μέθοδο σαν «μαθαίνω τι δεν έχω μάθει». Όσον αφορά τη διαδικασία αξιολόγησης αυτή θα κινηθεί σε δύο άξονες:αξιολόγηση της παιδαγωγικής προσέγγισης που θα ακολουθηθεί από τους εκπαιδευόμενους και τους εκπαιδευτές και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της υβριδικής μεθόδου στους εκπαιδευόμενους από τον εκπαιδευτή (Lampsas, et. al., 2005). Η πρώτη προσέγγιση θα υλοποιηθεί με συμπλήρωση ερωτηματολογίων από τους εκπαιδευόμενους και αναφορών από Σελ. 11

τους εκπαιδευτές. Η δεύτερη προσέγγιση θα γίνει από τον εκπαιδευτή και θα περιλαμβάνει αξιολόγηση τόσο της ατομικής όσο και της ομαδικής προόδου σε σχέση με την υβριδική παιδαγωγική μέθοδο που υιοθετήθηκε. Για να γίνει αυτό εφικτό, όλες οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εκπαιδευόμενων μέσω των εργαλείων συνεργασίας του ΣΔΜ, θα καταγράφονται και θα αποτελούν αντικείμενο της αξιολόγησης (Lave & Wenger, 1991). Με τον τρόπο αυτό ο εκπαιδευτής θα είναι σε θέση να παρακολουθεί την εξέλιξη της διαδικασίας μάθησης, ειδικά στη συνεργατική-πκμ φάση, και άρα να αξιολογήσει όχι μόνο από το τελικό αποτέλεσμα, αλλά και από τις καταγεγραμμένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών των ομάδων, της ομάδας και του εκπαιδευτή, αλλά και των ομάδων μεταξύ τους. Έτσι θα είναι σε θέση να διαμορφώσει πληρέστερη άποψη για την πρόοδο που επιτεύχθηκε τόσο σε ατομικό, όσο και σε ομαδικό επίπεδο, αλλά και να βγάλει χρήσιμα συμπεράσματα για τον τρόπο δόμησης των ομάδων, την υποστήριξή τους, την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ των μελών των ομάδων αλλά και των ομάδων μεταξύ τους, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα. Η ακριβής διαδικασία αξιολόγησης καθώς και τα ερωτηματολόγια είναι στη φάση ανάπτυξης. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα εφαρμοστούν στο δεύτερο κύκλο της διδασκαλίας των ίδιων μαθημάτων εξ αποστάσεως. 4. Εγχειρίδιο Χρήσης και Ανάπτυξης Μαθημάτων στην Πλατφόρμα Λογισμικού Για τη διευκόλυνση του έργου των διδασκόντων των μαθημάτων τόσο κατά την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού όσο και κατά τη διεξαγωγή των μαθημάτων εξ αποστάσεως κρίθηκε σκόπιμη η συγγραφή ενός εγχειριδίου. Το εγχειρίδιο αφορά δύο βασικές συνιστώσες: (α) την προτεινόμενη υβριδική παιδαγωγική μέθοδο και (β) βασικές λειτουργίες του Blackboard που αφορούν τον διδάσκοντα. Οι δύο αυτές συνιστώσες του εγχειριδίου αφενός μεν θα βοηθήσουν τους διδάσκοντες να οργανώσουν καλύτερα τη διεξαγωγή του μαθήματος εξ αποστάσεως και αφετέρου θα ελαττώσουν τον απαιτούμενο χρόνο εκμάθησης της πλατφόρμας. Το εγχειρίδιο προτείνει μια υβριδική παιδαγωγική μέθοδο (δηλ. συνδυασμός της συνεργατικής και της προβληματοκεντρικής μάθησης) η οποία όπως έχει ήδη αναφερθεί κρίθηκε η καταλληλότερη για τις ανάγκες του έργου. Το εγχειρίδιο καταρχήν εξηγεί συνοπτικά τη συνεργατική και την προβληματοκεντρική μάθηση. Στη συνέχεια εστιάζει στην υβριδική παιδαγωγική μέθοδο αναφέροντας τρόπους οργάνωσης του μαθήματος για ένα συγκεκριμένο παράδειγμα διδακτικής ενότητας μαθήματος Πληροφορικής. Η δεύτερη συνιστώσα του εγχειριδίου σχετίζεται με την παρουσίαση βασικών λειτουργιών της πλατφόρμας Blackboard που αφορούν τις δυνατότητες δημιουργίας και διαχείρισης του εκπαιδευτικού υλικού καθώς και επικοινωνίας με τους εκπαιδευόμενους. Το εγχειρίδιο επικεντρώνεται στις πιο σημαντικές λειτουργίες παρέχοντας και παραδείγματα. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα ολοκληρώθηκε μέχρι το τέλος του 2004. Το συγκεκριμένο εγχειρίδιο ολοκληρώθηκε από τους μηχανικούς πληροφορικής οι οποίοι προσλήφθηκαν και απασχολήθηκαν στα πλαίσια του έργου σε στενή συνεργασία με τα εμπλεκόμενα μέλη ΕΠ. Πρέπει να τονισθεί σε αυτό το σημείο ότι η δομή και ανάπτυξη του εγχειριδίου αυτού γινόταν σε εβδομαδιαία βάση και στις αντίστοιχες συναντήσεις των μελών ΕΠ υπήρχαν παρουσιάσεις σχετικά. Οι σχολιασμοί οι οποίοι γινόταν κυρίως στο εκπαιδευτικό τμήμα του στη συνέχεια συμπεριλαμβάνονταν στο υλικό του εγχειριδίου. Το πλήρες κείμενο του εγχειριδίου υπάρχει στο Παράρτημα 7. Σελ. 12

5. Αξιολόγηση Διαδικασίας Εκπαίδευσης Εξ Αποστάσεως Η ακριβής διαδικασία αξιολόγησης είναι στη φάση ανάπτυξης. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα εφαρμοστούν στον δεύτερο κύκλο της διδασκαλίας των ίδιων μαθημάτων εξ αποστάσεως. Μια προτεινόμενη μεθοδολογία είναι να γίνεται αξιολόγηση των εκπαιδευόμενων σε κάθε μάθημα σε διάφορα επίπεδα. Πιο συγκεκριμένα: 1. Πριν την έναρξη του μαθήματος. Θα δοθεί ένα τεστ (pre-test) που θα αποτελείται από γενικές ερωτήσεις-ασκήσεις σχετικά με το μάθημα. Ο στόχος του συγκεκριμένου τεστ είναι να υπάρξει μια πρώτη ένδειξη σχετικά με το επίπεδο γνώσεων του κάθε εκπαιδευόμενου. Επίσης σε συνδυασμό με το τεστ που θα δοθεί μετά το πέρας διδασκαλίας του μαθήματος (βλ. παρακάτω) θα καταδείξει την πρόοδο του κάθε εκπαιδευόμενου μετά την παρακολούθηση του κάθε μαθήματος. Η εξέταση εφόσον αυτό καταστεί εφικτό θα είναι γραπτή και θα διεξαχθεί στους χώρους του Τ.Ε.Ι. Λαμίας ώστε να δοθεί η δυνατότητα μιας πρώτης γνωριμίας μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων. Διαφορετικά, το pre-test θα συμπληρωθεί ηλεκτρονικά από τους εκπαιδευόμενους. Ο βαθμός του pre-test δεν θα ληφθεί υπόψη κατά τον υπολογισμό του συνολικού βαθμού του εκπαιδευόμενου. 2. Συμμετοχή του κάθε εκπαιδευόμενου κατά τη διάρκεια του μαθήματος (chat, forum συζητήσεων). Θα πρέπει για κάθε εκπαιδευόμενο να καταγράφεται η συμμετοχή του κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του μαθήματος. Εξαιτίας του γεγονότος ότι η εκπαίδευση γίνεται εξ αποστάσεως, η συγκεκριμένη παράμετρος είναι χρήσιμη γιατί καταδεικνύει το ενδιαφέρον που επέδειξε ο κάθε εκπαιδευόμενος. Στα πλαίσια της συγκεκριμένης παραμέτρου πρέπει να καταγράφεται η δραστηριότητα του εκπαιδευόμενου όσον αφορά την υποβολή ερωτήσεων μέσω chat, forum συζητήσεων. Επίσης όσον αφορά το chat πρέπει να καταγράφεται ποιοι εκπαιδευόμενοι είναι συνδεδεμένοι σε κάθε συνεδρία (είτε υποβάλλουν ερωτήσεις είτε όχι). Θεωρείται ότι εκπαιδευόμενοι που δεν συνδέονται στις συνεδρίες chat δεν έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για το μάθημα. 3. Απλά τεστ μετά από κάθε διδακτική ενότητα. Τα συγκεκριμένα τεστ θα αξιολογούν κατά πόσο κατανοήθηκαν βασικές έννοιες της διδακτικής ενότητας. Για την παρασκευή των τεστ μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι δυνατότητες που προσφέρει το Blackboard. Η ύπαρξη ή όχι τέτοιων τεστ επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα. 4. Εργασίες. Καλό θα είναι να δοθεί ένας αριθμός εργασιών που θα πρέπει να υλοποιηθούν σε συγκεκριμένες προθεσμίες. Ο αριθμός των εργασιών και ο βαθμός δυσκολίας τους επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα. Οι εργασίες μπορεί να είναι είτε ατομικές είτε ομαδικές. Στην περίπτωση μαθημάτων που έχουν επιλεγεί για διδασκαλία με βάση την υβριδική παιδαγωγική μέθοδο (προβληματοκεντρική & συνεργατική), όλες οι εργασίες (ή τουλάχιστον οι περισσότερες από αυτές) θα πρέπει να είναι ομαδικές. 5. Στο μεσοδιάστημα του μαθήματος (μετά το πέρας της 5 ης διδακτικής ενότητας). Θα δοθεί ένα τεστ (midterm test) ώστε να αξιολογηθεί η πρόοδος των εκπαιδευόμενων. Η εξέταση εφόσον αυτό καταστεί εφικτό θα είναι γραπτή και θα διεξαχθεί στους χώρους του Τ.Ε.Ι. Λαμίας. Πριν την εξέταση, εφόσον αυτό καταστεί εφικτό θα γίνει συνάντηση μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων ώστε μετά από συζήτηση να επιλυθούν τυχόν απορίες. Διαφορετικά, το midterm test θα συμπληρωθεί ηλεκτρονικά από τους εκπαιδευόμενους. Να σημειωθεί ότι το midterm test μπορεί να αντικατασταθεί και από μια εργασία που θα ανατεθεί στους εκπαιδευόμενους. Σελ. 13

6. Μετά το πέρας του μαθήματος. Θα δοθεί ένα συνολικό τεστ (final test) ώστε να αξιολογηθεί η πρόοδος του κάθε εκπαιδευόμενου μετά την παρακολούθηση του μαθήματος. Θα γίνει σύγκριση και με τα αποτελέσματα των pre-tests, midterm tests. Η εξέταση θα είναι γραπτή και θα διεξαχθεί στους χώρους του Τ.Ε.Ι. Λαμίας ώστε να δοθεί η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων. Ο συνολικός βαθμός του κάθε εκπαιδευόμενου θα προκύψει ως συνδυασμός της απόδοσής του στα διάφορα επίπεδα αξιολόγησης: συμμετοχή, τεστ μετά από κάθε διάλεξη, εργασίες, midterm test, final test. Ο βαθμός δεν θα περιλαμβάνει το αποτέλεσμα στο pretest. Να σημειωθεί ότι η παράμετρος «συμμετοχή» είναι υποκειμενική και ίσως είναι καλό να προσμετράται απλώς ως bonus στον τελικό βαθμό. Η βαρύτητα που θα έχει το κάθε επίπεδο αξιολόγησης στον τελικό βαθμό επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα. Μετά το πέρας του κάθε μαθήματος θα πρέπει να δημιουργηθούν ραβδογράμματα που θα απεικονίζουν τα αποτελέσματα αξιολόγησης των σπουδαστών. Για κάθε επίπεδο αξιολόγησης (συμμετοχή, τεστ μετά από κάθε διάλεξη, εργασίες, pre-test, midterm test, final test) θα δημιουργηθεί διαφορετικό ραβδόγραμμα που θα απεικονίζει τον αριθμό των εκπαιδευόμενων που αξιολογήθηκαν σε καθένα βαθμό της κλίμακας 0-10. Παρόμοιο ραβδόγραμμα θα δημιουργηθεί και για τον συνολικό βαθμό των εκπαιδευόμενων. Επιπλέον ο κάθε διδάσκοντας θα πρέπει να αναφέρει το βάρος που είχε το κάθε επίπεδο αξιολόγησης (πλην του pre-test) στον συνολικό βαθμό. 6. Τρόπος Διεξαγωγής των Μαθημάτων Καθώς οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους διδάσκοντες δεν είχαν ξανασυμμετάσχει σε πρόγραμμα διδασκαλίας μαθημάτων εξ αποστάσεως κρίθηκε σκόπιμο να συγγραφεί μια αναφορά η οποία και τους δόθηκε πριν την έναρξη των μαθημάτων ώστε να τους καθοδηγεί στο έργο τους. Η συγκεκριμένη αναφορά περιγράφει τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν πριν την έναρξη του κάθε μαθήματος, κατά τη διεξαγωγή του κάθε μαθήματος σε εβδομαδιαία βάση, σε όλη τη διάρκεια διεξαγωγής του κάθε μαθήματος και μετά το πέρας διεξαγωγής του μαθήματος. Επιπλέον περιγράφει ένα σενάριο διεξαγωγής του μαθήματος και παρέχει σχετικές υποδείξεις στους διδάσκοντες. Στη συνέχεια περιγράφεται το καθένα από τα ζητήματα αυτά. Ενέργειες πριν την έναρξη του μαθήματος Πριν την έναρξη του μαθήματος πρέπει να έχουν γίνει οι ακόλουθες ενέργειες: Δημιουργία forum συζητήσεων για θέματα που αφορούν το μάθημα. Στο συγκεκριμένο forum θα μπορούν οι εκπαιδευόμενοι να υποβάλλουν offline ερωτήσεις στον διδάσκοντα και να βλέπουν τις απαντήσεις. Επίσης μπορεί να διεξαχθεί και μια offline συζήτηση μεταξύ των ίδιων των εκπαιδευομένων. Το συγκεκριμένο forum δεν θα διαγράφεται μετά το πέρας διεξαγωγής του μαθήματος Εξωτερικοί σύνδεσμοι. Το Blackboard διαθέτει έναν ειδικό χώρο στον οποίο εισάγονται υπερσύνδεσμοι sites σχετικών με το μάθημα. Καλό είναι στον συγκεκριμένο χώρο να εισαχθούν οι σχετικοί υπερσύνδεσμοι. Δημιουργία pre-test (βλ. Αξιολόγηση Εκπαιδευόμενων) Δημιουργία test για κάθε διδακτική ενότητα (βλ. Αξιολόγηση Εκπαιδευόμενων). Η δημιουργία του κάθε τεστ μπορεί να γίνει με τη χρήση των εργαλείων του Σελ. 14

Blackboard. Το κάθε τεστ θα γίνεται διαθέσιμο σε συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα (βλ. Σενάριο διεξαγωγής μαθήματος). Pre-test, συνάντηση-συζήτηση με τους εκπαιδευόμενους. Στη συζήτηση ένα θέμα πρέπει να είναι και η προτιμότερη μέρα και ώρα για τη διεξαγωγή του chat (βλ. παρακάτω). Χωρισμός των εκπαιδευόμενων σε ομάδες μέχρι δέκα ατόμων. Αυτό αφορά περιπτώσεις μαθημάτων που έχουν άνω των δέκα εκπαιδευόμενων. Τα κριτήρια διαχωρισμού θα καθοριστούν από τον διδάσκοντα. Τέτοια κριτήρια είναι τα εξής: διαθεσιμότητα του κάθε εκπαιδευόμενου (ιδίως για τη διεξαγωγή του chat), γεωγραφικά κριτήρια, αποτελέσματα pre-test, προτιμήσεις των ίδιων των εκπαιδευόμενων (εκπαιδευόμενοι που επιθυμούν να συνεργαστούν στις εργασίες που θα ανατεθούν στα πλαίσια του μαθήματος καλό θα είναι να ενταχθούν στην ίδια ομάδα). Εκπαιδευόμενοι που είναι σπουδαστές του Τ.Ε.Ι. ίσως είναι καλό να ενταχθούν στην ίδια ομάδα. Ο χωρισμός μπορεί να γίνει κατά την πρώτη συνάντηση με τους εκπαιδευόμενους μετά από συζήτηση μαζί τους (εφόσον καταστεί εφικτό να γίνει μια τέτοια συνάντηση). Στην περίπτωση που το μάθημα έχει επιλεγεί για διδασκαλία με βάση την υβριδική παιδαγωγική μέθοδο (προβληματοκεντρική & συνεργατική), οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να διαχωριστούν σε δύο ομάδες: (α) σε αυτούς που θα εκπαιδευτούν με βάση την υβριδική μέθοδο και (β) σε αυτούς που δεν θα εκπαιδευτούν με την υβριδική μέθοδο. Έτσι θα υπάρχει και ένας τρόπος αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας της υβριδικής παιδαγωγικής μεθόδου. Για κάθε ομάδα εκπαιδευόμενων πρέπει να οριστεί ημέρα και ώρα που θα υπάρχει online επικοινωνία με τον διδάσκοντα μέσω chat (βλ. παρακάτω). Σενάριο διεξαγωγής μαθήματος ανά εβδομάδα Κάθε εβδομάδα ο διδάσκων θα διαθέτει το εκπαιδευτικό υλικό της κάθε διδακτικής ενότητας. Θα δίνεται ο απαραίτητος χρόνος στους εκπαιδευόμενους για τη μελέτη του εκπαιδευτικού υλικού. Οι εκπαιδευόμενοι θα επικοινωνούν με τον διδάσκοντα online και offline μέσω chat και forum συζητήσεων αντίστοιχα για την υποβολή ερωτήσεων. Η επικοινωνία μέσω chat θα γίνεται σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα για κάθε ομάδα εκπαιδευόμενων. Σε προκαθορισμένη μέρα (μεταγενέστερη της ημέρας επικοινωνίας μέσω chat) και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα θα υπάρχει διαθέσιμο ένα τεστ για τη συγκεκριμένη ενότητα στο οποίο και θα κληθούν να απαντήσουν οι εκπαιδευόμενοι. Στην ενότητα «Αρχιτεκτονική Τεχνικά Χαρακτηριστικά» αναφέρθηκαν και οι επιπλέον δυνατότητες που έχουν στη διάθεσή τους οι διδάσκοντες για την πραγματοποίηση των μαθημάτων. Υποδείξεις για τη διεξαγωγή του μαθήματος Για τη διεξαγωγή της online επικοινωνίας μέσω chat, οι εκπαιδευόμενοι που επικοινωνούν με τον διδάσκοντα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τους δέκα και αυτός ήταν ο λόγος που πριν την έναρξη των μαθημάτων έγινε διαχωρισμός των εκπαιδευόμενων σε ομάδες των δέκα ατόμων. Για την ομαλή διεξαγωγή της online επικοινωνίας μεταξύ διδάσκοντα και εκπαιδευόμενων θα πρέπει να υπάρχουν ορισμένοι κανόνες. Ένας τέτοιος κανόνας θα είναι να υπάρχει μια προκαθορισμένη διάταξη (σειρά) των εκπαιδευόμενων για την υποβολή ερωτήσεων. Καλό θα είναι η σειρά των εκπαιδευόμενων για την υποβολή ερωτήσεων να αλλάζει από συνεδρία σε συνεδρία ώστε κανείς εκπαιδευόμενος να μην αισθάνεται παραγκωνισμένος όντας συνεχώς τελευταίος στη σειρά. Online επικοινωνία μεταξύ διδάσκοντα και εκπαιδευόμενων σε προκαθορισμένο χρονικό διάστημα μπορεί να Σελ. 15

υπάρξει και για την υποβολή ερωτήσεων που αφορούν τις εργασίες που έχουν ανατεθεί στους εκπαιδευόμενους. Αυτό επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα και μετά από επικοινωνία με τους εκπαιδευόμενους. Εκτός του online τρόπου επικοινωνίας θα υπάρχει και offline τρόπος επικοινωνίας μέσω του forum συζητήσεων. Το forum συζητήσεων θα είναι ο χώρος μέσω του οποίου θα γίνεται το μεγαλύτερο μέρος της επικοινωνίας μεταξύ διδάσκοντα και εκπαιδευόμενων. Επικοινωνία μέσω email για την υποβολή ερωτήσεων πρέπει να αποθαρρύνεται και αυτό πρέπει να διευκρινιστεί πριν την έναρξη του μαθήματος. Ο λόγος που προτιμάται το forum συζητήσεων σε σχέση με το email είναι επειδή οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις γίνονται διαθέσιμες σε όλους τους εκπαιδευόμενους. Σε περίπτωση που ο διδάσκων λαμβάνει μια ενδιαφέρουσα ερώτηση μέσω email θα πρέπει να δημοσιοποιεί στο forum συζητήσεων τόσο την ερώτηση όσο και την απάντηση. Το εκπαιδευτικό υλικό που είναι διαθέσιμο στο Blackboard καλό θα είναι να εμπλουτιστεί με animations όπου αυτό κρίνεται ότι θα βελτιώσει τον βαθμό κατανόησης από την πλευρά των εκπαιδευόμενων. Κατά τη διεξαγωγή των μαθημάτων θα γίνουν και συναντήσεις των διδασκόντων με τους εκπαιδευόμενους ώστε να υπάρξει προσωπική επαφή μεταξύ τους. Συνολικά μπορεί να υπάρξουν μέχρι και τρεις συναντήσεις μεταξύ διδασκόντων και εκπαιδευόμενων: πριν την έναρξη των μαθημάτων, στο μεσοδιάστημα και μετά το πέρας των μαθημάτων (βλ. Αξιολόγηση Εκπαιδευόμενων). Ενέργειες κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος ανά εβδομάδα Κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος ανά εβδομάδα πρέπει να γίνονται οι ενέργειες που ακολουθούν. Ο καθορισμός των ημερών και ωρών που θα γίνονται οι ενέργειες αυτές επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα και θα προκύψει και μετά από συνεννόηση με τους εκπαιδευόμενους. Διάθεση του εκπαιδευτικού υλικού κάθε διδακτικής ενότητας μέσω Blackboard. Επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα αν το εκπαιδευτικό υλικό θα γίνεται σταδιακά διαθέσιμο (ανά εβδομάδα) ή αν θα είναι εξ αρχής διαθέσιμο στο σύνολό του. Το Blackboard παρέχει τα σχετικά εργαλεία και για τα δύο σενάρια διαθεσιμότητας. Επικοινωνία με τους εκπαιδευόμενους μέσω forum συζητήσεων. Η επικοινωνία αυτή γίνεται offline οποιαδήποτε ημέρα και ώρα. Επικοινωνία με τους εκπαιδευόμενους μέσω chat. Η χρονική διάρκεια της online επικοινωνίας με κάθε ομάδα (δεκάδα) εκπαιδευόμενων πρέπει να είναι τουλάχιστον μιας ώρας και θα γίνεται σε προκαθορισμένη ημέρα και ώρα. Διάθεση τεστ για κάθε διδακτική ενότητα. Οι εκπαιδευόμενοι θα απαντούν σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα. Ενέργειες σε όλη τη διάρκεια διεξαγωγής του μαθήματος Εισαγωγή εργασιών που θα ανατεθούν σε ομάδες εκπαιδευόμενων καθώς και σχετικών οδηγιών. Ο αριθμός των εργασιών επαφίεται στην κρίση του διδάσκοντα. Παρακολούθηση ανάδρασης εκπαιδευόμενων σχετικά με την όλη εκπαιδευτική διαδικασία. Πιθανές βελτιωτικές κινήσεις κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος. Καταγραφή σχετικών προτάσεων. Ενέργειες μετά το πέρας διεξαγωγής του μαθήματος Σελ. 16

Final test, συνάντηση-συζήτηση με τους εκπαιδευόμενους. Εξαγωγή στατιστικών στοιχείων για την επίδοση των εκπαιδευόμενων (βλ. Αξιολόγηση Εκπαιδευόμενων). Διόρθωση-ενημέρωση του εκπαιδευτικού υλικού. Συμπλήρωση ερωτηματολογίου διδάσκοντα Συζήτηση και με τους άλλους διδάσκοντες και μελέτη τυχόν παρατηρήσεων των εκπαιδευόμενων για τη βελτίωση της όλης εκπαιδευτικής διαδικασίας. 7. Ζητήματα Διαχείρισης της Πλατφόρμας Τηλεκπαίδευσης Για την εύρυθμη λειτουργία της εκπαιδευτικής διαδικασίας εξ αποστάσεως απαιτείται η ύπαρξη ενός ατόμου που θα έχει το ρόλο του διαχειριστή της πλατφόρμας τηλεκπαίδευσης. Το συγκεκριμένο άτομο θα ασχολείται με την επίλυση διαφόρων πρακτικών ζητημάτων που ανακύπτουν. Τέτοια ζητήματα είναι τα ακόλουθα: α) Δημιουργία νέων μαθημάτων (ως οντότητες). Για να εισαχθεί κάθε νέο μάθημα στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί η αντίστοιχη εγγραφή με βασικά στοιχεία όπως κωδικός και όνομα μαθήματος. β) Διαγραφή μαθημάτων. Η ενέργεια αυτή γίνεται στις περιπτώσεις που ένα μάθημα παύει να υφίσταται. γ) Άνοιγμα λογαριασμών διδασκόντων. Κάθε διδάσκων για να αποκτά πρόσβαση στις λειτουργίες της πλατφόρμας θα πρέπει να διαθέτει λογαριασμό καθώς και τα απαραίτητα δικαιώματα διαχείρισης των διδασκόμενων μαθημάτων. Άρα για κάθε καινούριο διδάσκοντα πρέπει να ανοίγεται λογαριασμός (συμπληρώνοντας τα απαραίτητα στοιχεία που τον αφορούν) και να δίνονται τα απαραίτητα δικαιώματα στα αντίστοιχα μαθήματα που διδάσκει. δ) Κλείσιμο λογαριασμών διδασκόντων. Το κλείσιμο των λογαριασμών θα γίνεται για άτομα που παύουν να είναι διδάσκοντες. ε) Άνοιγμα λογαριασμών εκπαιδευόμενων και εγγραφή σε μαθήματα. Κάθε εκπαιδευόμενος για να αποκτά πρόσβαση στις λειτουργίες της πλατφόρμας θα πρέπει να διαθέτει λογαριασμό καθώς και τα απαραίτητα δικαιώματα πρόσβασης στα μαθήματα. Άρα για κάθε καινούριο εκπαιδευόμενο πρέπει να ανοίγεται λογαριασμός (συμπληρώνοντας τα απαραίτητα στοιχεία που τον αφορούν). Επιπλέον κάθε εκπαιδευόμενος πρέπει να εγγράφεται στα αντίστοιχα μαθήματα που παρακολουθεί. Για λόγους ασφάλειας και σωστής διαχείρισης, συμφωνήθηκε οι συγκεκριμένες ενέργειες να γίνονται από τον διαχειριστή. Με το πέρας διδασκαλίας των μαθημάτων που παρακολουθούσε πρέπει να διαγράφεται από τη λίστα των εγγεγραμμένων στο μάθημα. Η συγκεκριμένη εργασία μπορεί να αποτελέσει μεγάλο φόρτο για τον διαχειριστή όταν διδάσκονται όλα τα μαθήματα διότι αποτελεί καταιγιστική μορφή εργασίας (δηλ. το σύνολο της εργασίας πρέπει να γίνει μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα). Υποβοηθητικός παράγοντας είναι το γεγονός ότι ο αριθμός των εκπαιδευομένων ανά μάθημα περιορίζεται στους είκοσι (για λόγους εύρυθμης λειτουργίας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, βλ. προηγούμενη σχετική ενότητα). στ) Κλείσιμο λογαριασμών εκπαιδευομένων. Το κλείσιμο των λογαριασμών θα γίνεται για άτομα που παύουν να είναι εκπαιδευόμενοι. ζ) Παροχή βοήθειας στους διδάσκοντες και εκπαιδευόμενους. Σελ. 17

8. Ερευνητικές Εργασίες στα Πλαίσια του Έργου Στα πλαίσια του έργου προέκυψαν δύο ερευνητικές εργασίες που δημοσιεύτηκαν σε πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων και συνέβαλαν στη διάχυση των αποτελεσμάτων του έργου. Και οι δύο εργασίες έγιναν δεκτές μετά από κρίση. Να σημειωθεί ότι υπήρξε ενδιαφέρον από τους συνέδρους κατά την παρουσίαση των εργασιών αυτών. Το πλήρες κείμενο των εργασιών υπάρχει στο Παράρτημα 5 και 6. Πιο συγκεκριμένα: Υποβλήθηκε και παρουσιάστηκε εργασία στο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο «Οι Νέες Τεχνολογίες στη Διά Βίου Μάθηση» που διοργανώθηκε στη Λαμία (16-17 Απριλίου 2005). Η εργασία έγινε δεκτή μετά από κρίση. Ο τίτλος της εργασίας είναι: «Υβριδικές Μαθησιακές Μέθοδοι στην Εξ Αποστάσεως Δια Βίου Εκπαίδευση». Στη συγκεκριμένη εργασία αναλύονται ξεχωριστά δύο εκπαιδευτικές μέθοδοι η προβληματοκεντρική (Problem Based Learning) και η συνεργατική (Collaborative Learning) και προτείνεται μία υβριδική μέθοδος βασισμένη στο προβληματοκεντρικό και το συνεργατικό μοντέλο, με ιδιαίτερη έμφαση στο πρώτο. Μέσα από παραδείγματα, συγκρίσεις και αξιολογικές κρίσεις καταδεικνύονται τα οφέλη από την συγκεκριμένη προσέγγιση και προτείνονται κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα. Υποβλήθηκε και παρουσιάστηκε εργασία στο 3ο Διεθνές Συνέδριο Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης που διοργανώθηκε στην Πάτρα (11-13 Νοεμβρίου 2005). Η εργασία έγινε δεκτή μετά από κρίση. Ο τίτλος της εργασίας είναι: «Εφαρμογή μιας Υβριδικής Μεθόδου Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης με Χρήση του Εργαλείου Blackboard». Στην εργασία καταρχήν παρουσιάζονται η Προβληματοκεντρική Μάθηση, η Συνεργατική Μάθηση και η υβριδική μέθοδος αντίστοιχα. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η αρχιτεκτονική του συστήματος που θα χρησιμοποιηθεί για την εξ αποστάσεως διδασκαλία και αναλύεται ο τρόπος με τον οποίο θα εφαρμοστεί η προτεινόμενη παιδαγωγική μέθοδος κάνοντας χρήση της πλατφόρμας υποστήριξης. Τέλος αναφέρονται τα συμπεράσματα και οι κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα. 9. Αναφορές Albanese, M., Mitchell, S., (1993). Problem-based learning: a review of literature on its outcomes and implementation issues. Academic Medicine, 68(1), pp. 52-81. Barrows, H., Tamblyn, R., (1980). Problem-Based Learning: An Approach to Medical Education, New York, Springer Pub. Co. Blake, J., Norman, G., Smith, E., (1995). Report card from McMaster: student evaluation at a problem-based medical school. The Lancet, 345, pp. 899-902. Ertmer, P., Newby, T., (1993). Behaviorism, Cognitivism, Constructivism: Comparing critical features from an instructional design perspective. Performance Improvement Quarterly, 6(4), pp. 50-72. Hoffman, B., Ritchie D., (1997). Using multimedia to overcome the problems with problem-based learning. Instructional Science, 25(2), pp. 97-115. Jonassen, D. H., Peck, K. L. & Wilson, B. G. (1999). Learning with Technology: A Constructivist Perspective, Merrill, Prentice Hall. Σελ. 18

Lampsas, P., (2000). Open and Distance Learning Environments with Internet Technologies. PhD Thesis, Department of Computer Engineering and Informatics, University of Patras, Greece. Lampsas, P., Triantafylloy, V., Antonis, K., (2005). On the Systemic Overview of the Introduction of Information and Communication of Learning Technologies in Learning Environments. Open Education journal (to appear). Lave, J. & Wenger, E., (1991). Situated Learning: Legitimate Peripheral Participation, Cambridge University Press. Miao, Υ., Fleschutz, J.M., Zentel, P. (1999). Enriching Learning Contexts to Support Communities of Practice, German National Research Center for Information Technology, Integrated Publication and Information Systems Institute (IPSI), Proceedings of CSCL 99. Α. Νιώρας, Θ. Λουκόπουλος, Κ. Αντωνής, Δ. Πρέντζας, Π. Παπάζογλου, Π. Λάμψας, Σ. Καρκάνης, «Υβριδικές Μαθησιακές Μέθοδοι στην Εξ Αποστάσεως Δια Βίου Εκπαίδευση», Πρακτικά Πανελληνίου Επιστημονικού Συνεδρίου «Οι Νέες Τεχνολογίες στη Διά Βίου Μάθηση», Λαμία, 16-17 Απριλίου, 2005. Α. Νιώρας, Θ. Λουκόπουλος, Κ. Αντωνής, Δ. Πρέντζας, Π. Παπάζογλου, Π. Λάμψας, Σ. Καρκάνης, «Εφαρμογή μιας Υβριδικής Μεθόδου Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης με Χρήση του Εργαλείου Blackboard», Πρακτικά 3ου Διεθνούς Συνεδρίου Ανοικτής και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης, Πάτρα, 11-13 Νοεμβρίου, 2005. Slavin, R. E. (1990). Cooperative Learning: Theory, Research and Practice, Prentice Hall. SCORM, (2004). SCORM Overview, Advanced Distributed Learning, January 30, 2004. Vygotsky, L. S. (2000). «Νους στην Κοινωνία: Η Ανάπτυξη των Ανώτερων Ψυχολογικών Διεργασιών», Επιμέλεια: Στέλλα Βοσνιάδου, Μετάφραση: Άννα Μπίμπου και Στέλλα Βοσνιάδου, Gutenberg. Wenger, E. (1998). Communities of practice: Learning, meaning, and identity, Cambridge: Cambridge University Press. Wilson, B. G., (1996). Metaphors for Instruction: Why we talk about learning environments. Educational Technology, 35(5), 25-30. Σελ. 19

Παράρτημα 1: «Επισκόπηση Μαθησιακών Μεθόδων: Εφαρμογές στη Μάθηση από Απόσταση, Συγκρίσεις, Αξιολόγηση» Συγγραφείς: Κων/νος Αντωνής, Σταύρος Καρκάνης, Πέτρος Λάμψας, Θανάσης Λουκόπουλος, Παναγιώτης Παπάζογλου, Δημήτριος Πρέντζας Τμήμα Πληροφορικής & Τεχνολογίας Υπολογιστών Τ.Ε.Ι. Λαμίας Λαμία, 25/7/2004 Σελ. 20